Harvey ngʉe ndi abba 4 kʉ ná nzø kana ya kwanza ngba. Kedhó familia chungʉe bbʉbbʉlo Midland Junction dhi ngø na bbo njedha ngʉe følu 1930 nǎ ná saa na, fønga kʉ Australia nǎ dyi tsu ná ngala djó. Harvey jingʉe Yova bbo ndi ngʉ dhi ná saa na ndirigoti ke bangʉe batiso cho 14 ndie ro. Ya kwanza ke ngʉ adi ndi dho le bbʉ kutaniko nǎ ná pendeleo gʉgʉ, ro luti ke ngangʉe ri ndi u nari tso. Ddikpa cha ke gʉngʉe Dzamu dhi Munara ndi zø kutaniko nǎ nari gʉ, dhonalo ke ngʉ riddi ndi nzá ka ndi zø ri bblo ri. Ro ddikpa ledjo kongʉe Harvey tsotso, ke pongʉeri ke dho “Ni dho le bbʉ ddikpa njí kutaniko nǎ ro, føri ridho ni kaka fø njí dho!”​—2 Ko. 3:5.

Madzá mama ma, madhi vena ma na krʉ ko chungʉe bbʉbbʉlo Angletere na. Madzá baba chungʉe bbʉbbʉlo luti dhonalo anziro ke ngʉ adi ri gʉgʉ. Batiso ma bangʉe ná saa na madhó cho ngʉe 9, ro madzá baba nzá jingʉe fø lo ri. Ma jingʉeri mae painia ndirigoti misionere. Føri dho, kpø madhó cho singʉe 21 ro madzá baba nzá dhé jingʉeri  mae painia ri. Føri kʉ nzá ma jingʉe nalo. 16 madhó cho ngʉe ro, madzá baba ungʉe matso ma ra di madhi vena kuso Australia na, følu ndi tsɨngʉe ro. Ro 18 madhó cho e ro, ma ngangʉe upainia tso.

Ma njungʉe Harvey na Australia na. Ko jingʉeri koe misionere. Ko chingʉe ndoa 1951 na. B’lo ko nji upainia dzá njí cho 2 nari goti, le pongʉeri ko nga muzunguko nǎ njí tso. Kodhó muzunguko ngʉe Australia nǎ dyi tsu ná ngala djo ro, føri dho ringʉ adi rili ko bbi dada kʉ ná ngalú.

Cho 1954 na, le nzingʉe ko Gileadi nǎ darasa ya 25 dho. Ko jingʉeri koe misionere ná føri ka ndi njieni nji karr nga goti! New York nǎ ko rangʉe bato nǎ ndirigoti følu ko ngangʉe Biblia ko zø bbo nari tso. Gileadi na darasa nǎ ringangʉeni ko chu Espanyole dhi luga, ro Harvey dho ringʉe kpakpa ndi chú fø luga, dhonalo “r” nzɨ ngʉ poni ke dho fø luga nǎ ri.

Darasa dhi saa na, walimu pongʉeri Japon nǎ ji ndima ra Mungu dzá njí nji ná kpa bbʉ ndima rodho nja le ddi japon nǎ le adi ti ná luga kpa dho d’e. Ko vʉngʉeri Yova dhó tengenezo d’ra ko ka ko ra ná nga. Karrnga goti, Albert Schroeder Gileadi nǎ ddikpa mwalimu rangʉe ri utso d’i nari kʉ, ko nzá bbʉ ko rodho fø luga chudha dho ri. Ke pongʉeri ko dho: “Aniddinga bbo fø lo djo.” Go ko nanga rɨni fø lo djo ro, Le-djo Schroeder pongʉeri: “Ko bbʉ ni rodho b’lo ddi mwalimu ma na. Animburi ni chú fø luga.” Harvey chungʉe fø luga lele Espanyole djolú.

Ko singʉe Japon na 1955 na ná saa na, fø ngø nǎ wahubiri krʉ ngʉe 500. Harvey dhó cho ngʉe 26, ndirigoti madhó cho ngʉe 24. Ko le chongʉe na bba rodho ngʉe Kobe, fø ngana ko njingʉe njí cho 4. Føri goti le nzingʉe ko, nja ko ra muzunguko nǎ njí nji Nagoya dhi bbagʉ d’e. Ko le cho ná ngana ritsi krʉ ko jingʉe ji​—ko djoi ma, nyo ma, fø bbagʉ nja ritsi ma na. Føri goti ko rangʉe Yova po nalo le ka le gʉ nzá dho ná ddikpa lo ba.

Muzunguko na njí ko nji cho 3 nari goti, Japon nǎ filiale nǎ ro le chongʉe ko, nja ko ra lo d’ra Taiwan na Amis dhi luga ti ná nrŭ dho d’e. Taiwan nǎ nja kʉ ná le djoi ngʉ adi Yova  dzá lo gʉgʉ, føridho rijingʉeri le cho ngba chu Japon nǎ luga ná le-djo ndi kó kpa tsotso d’e. * Ko jingʉe Japon nǎ ko nji ná njí bbo, føri dho ringʉe kpakpa ko u Taiwan na ko ra nari tso. Ro Harvey nzɨ ngʉ adi ko le cho nari ro gʉ ri, føri dho ko ungʉeri ko rara.

Ko singʉe Taiwan na 1962 na. Fø saa na Taiwan nǎ wahubiri ngʉe 2 271, kpa kana bí kʉ ná kpa ngʉ Amis dhi luga ti. Ro ya kwanza, kodho ringangʉeni ko chu chinois dhó luga. Kodhó ngʉe chinois dhi buku ddikpa dhé ndirigoti chinois ngʉ ddi kodho ná mwalimu nzá chungʉe Angle ri, ro ko njie kpakpanga ko chu chinois dhó luga.

B’lo ko sie Taiwan na narigoti Harvey dho le pongʉeri ndi di njí nji Beteli nǎ. Beteli ngʉe sese naridho, Harvey ka ndi die Amis dhi luga ti ná le-djoi tsotso kó krʉ bi ro yenga 3 kana. Fø saa na ke ngʉe mwangalizi wa wilaya ndirigoti ke ngʉ adi hotuba ma bbʉ ddi asamble nǎ. Harvey ngʉ adi hotuba bbʉ Japon dha nǎ, ro Amis dhi luga ti ná le-djoi ngʉ adi ri famu ni. Ni mai ringʉe fø ro, pikpa d’rangʉeri krʉ kʉ ná dini nǎ nrŭ nji ndima dho misa chinois dho luga na dhé. Føri dho Harvey ngʉ adi hotuba bbʉ chinois dha na, ro ddikpa le-djo ngʉ adi rinanga tu Amis dhi lugha na.

Fø saa na Taiwan na basødda ngʉ pinyo, føridho ringangʉeni ko djoi ko rusha nja ndima nji asamble d’e. Ringʉe kpakpa le ba rusha ndirigoti nja saa na ri ngʉ saa ko bbo nja le ba rusha d’e. Njati rie nzá polisi d’e rusha bbʉ asamble dho ró, Harvey ngʉ adi di kpa dho dzaitsoro kpø kpa ra rusha bbʉ na nga djo. Føridho kpa ngʉ adi rusha bbʉ lele.

Yenga bí kana, ko djoi ma na ko ngʉe ná saa na, ko ngʉ adi dji glu djo ma ndirigoti ko ngʉ adi bbi dda lú ma. Ma adi ya kwanza ma djingʉe glu djó nari nga no. Ddikpa cha b’lo ko nyo kukutso nga dhi nyǒ ro, ko rangʉe 5:30 na mutokari nǎ. Ndirigoti ko ngʉ ra ná fø nga ngʉe da, ro ko djingʉe glu djó ndirigoti ko bbingʉe dda lú. Kongʉ dji glu djo ná saa na, ma ngʉ ma nji kʉ ná le-djoi njanja.

Fø dyi bbʉtso, Harvey ma rangʉe lod’ra ddikpa le-djo ma na, ro ma ngʉ lod’ra ddikpa re bbagʉ ddiro, fø ga nrŭ ngʉ japon nǎ luga ti. Saa 7 na, ma mbungʉe ma bbo njeni naribbai dhonalo ma nzá d’engʉe nga ro nyo ri. Ma njungʉe Harvey na ná saa na, ke ngʉe ddi ro. Harvey øngʉe vichapo thika 3 kʉ ná øbbi (mayayi 3 ya kuku) ró. Ke dhongʉe ngbaribbai ma, ma ka ma tø ri djǒ ndiro ma jø ri nari. Ni mai ri ngʉ njani nzá ka ndi o djuu nari bbai ro, ma ka ridzi ro mbu ddikpa. Ro ddikpa mangʉe nari ká le ka le bbʉe ie dho? Harvey bbʉngʉeri ma dho dhonalo ke ngʉ riddi madhó kpakpanga sini ró, ri ka ndie kpakpa ndi dho ndi ko ma tsotso.

Ddikpa muzunguko nǎ, ma bangʉeni na ná kpakpalo ngʉe dda gbodha. Ko ngʉ di bba ná le djo bbá nga ngʉe chøchø Pidhinga dzá dza kuso. Amis nǎ nrŭ ngʉ adi dda le gbo  na føri nja mana na bbo naridho, mwangalizi bbá le bbʉngʉe dda ko gbo. Harvey ngʉe njí na naridho ke pongʉeri ma ra dda gbo. Dda gbodha dhi bafu ngʉe 3: ddiri nǎ ngʉe sʉsʉ dda, ddiri nǎ ngʉe lili dda, ndirigoti ddiri nǎ nga dda ro ngʉe ri. Ma nanga kengʉe bbo nalo kʉ, mwangalizi bbá le lingʉe gbodha dhi dda bbaidjo, føga Asamble dhi nga tayarisha Pidhinga dzá dza dhi ngana ná le-djoi ngʉ adi nga njanja. Ma dhungʉe ledhó ká kʉ rido ni nari akili na. Le singʉe nja nanga njani ná rido na madho na! Ma jingʉeri ma ra dda gbo dza goti, ro fø ga ma ngʉ ddikpa re do nji dhonalo ri ka ndi voe ma ronga vo. Ma ddingʉeri nari kʉ: ‘Le-djoi dhó njí ngʉe bbo nari dho, kpa nzá ka ndima nja ma dda gbo nari ro ri. Njati ma gboe dda nzá ro, kpa thí ka ndi bae njedha! Ma gbongʉe dda gbo.

Harvey rangʉe ri utso d’i nari kʉ Amis nǎ le-djoi dho ri kʉ kpakpa ndima njí maendeleo kiroho nǎ, dhonalo kpa nzá chungʉe ngazødha ri ndirigoti kpadhó luga nǎ nga vichapo ro ngʉeri. I ddoro Amis nǎ luga ngʉ dhʉdhʉ naridho, ri kʉ sʉsʉ le ddi ngazødha le-djoi dho kpadhó luga nganga na. Føri ngʉe bbo kʉ ná njí, ro luti le-djoi ngangʉe lo chudha tso Yova djo ndima nganga dhó luga na. Amis nǎ luga na vichapo vʉngʉe 1960 djoro ndirigoti 1968 nǎ, le ngangʉe Dzamu dhi Munara ndidha tso fø luga nǎ.

Nimai ri kʉ fø ro, pikpa gʉngʉe nga kʉ Chinois nǎ ná vichapo le ndo nrŭ dho nari gʉ. Ndiro ko si fø kpakpalo djolú d’e, Amis dhi luga nǎ kʉ ná Dzamu dhi Munara le ngʉ adi bbʉ njonjo kʉ ná chulú. Lorojina, ddikpa saa na ko ngʉ njí nji na ná Dzamu dhi Munara le ndingʉe 2 kʉ ná luga nǎ, føri ngʉe Mandarin ndirigoti Amis nǎ. Njati rie bbo ddikpa ke ngadhu ri ró, ko ngʉ adi Biblia nǎ loddi ke dho fø Munara chulú. Fønga djoro, Yova dzá tengenezo adi kpakpanga nji nja le ndi vichapo Amis dhi luga nǎ ndiro nrŭ chú Biblia nǎ bbʉbbʉlo d’e.​—Mdo. 10:34, 35.

1960 djoro kpø 1970 djo, Amis nǎ bí kʉ ná le djoi nzɨ ngʉ adi heshima bbʉ Mungu dho  yadha dho ri. Nzá kpa d’engʉe Yova dho yadha famu bblo ná saa na, kpa kana bí kʉ ná kpa dhó nyi ngʉe che, nja kpa ngʉ wa jø bbo, ndirigoti nja kpa ngʉ mbaz dda. Harvey ngʉ adi bí kʉ ná kutaniko nǎ nrŭ ronga be, nja ndi kó kpa tsotso kpa famu Yova dhó sheria kpa ngʉ nji ná fø lo djo d’e. Fø safari nǎ ddikpa lo djo ma tielo, i lotso le nga ná ngana.

Nyenyengana kʉ ná le-djoi lengʉe ndima dhó nyi thika le, ro njedha dhi lo kʉ, bí kʉ ná kpa nzá lengʉe ndima dhó nyi thika ro ri, ndirigoti anziro Taiwan nǎ wahubiri dhó hesabu ngʉe 2 450, ro cho 20 kana kpadhó hesabu ngʉngʉe 900. Føri ngʉe njedha ka ndi bbʉ le thí dho nalo. Ni mai rie fø ro, ko chungʉeri nari kʉ Yova nzá ka ndi bbá ndidhó tengenezo ro muchafu ri. (2 Ko. 7:1) Føri goti, kutaniko nǎ nrŭ ngangʉe bblo ndima njí nji Yova dho nari tso, ndirigoti i ddoro Yova dhó ledha chulú, Taiwan nǎ wahubiri dhó hesabu kʉ 11 000.

Cho 1980 djoro, ko njangʉeri nari kʉ Amis nǎ kutaniko nǎ nrŭ nji maendeleo ndirigoti nrŭ dho udha ngʉ kpakpa, ndirigoti Harvey ka ndi bae saa bbo ndi di chinois ti ná nrŭ na. Ke ngʉe hwè na bbo dhonalo ke koe ko vei bbá bí kʉ ná kpetsikpa tsotso nja ndima njí nji Yova dho d’e. Ma nonga nari kʉ Harvey pongʉeri, ndi bangʉe hwè bbo fø kpa kana ddike njingʉe sala Yova dho ya kwanza ná saa na. Ma ma bangʉe hwè bbo ddi, dhonalo ma kongʉe bí kʉ ná nrŭ tsotso nja ndima kana nga e chøchø Yova na d’e. Hwè bbʉngʉe ma dho na nja lo ki kʉ, Taiwan nǎ beteli nǎ ma ngʉ njí nji Biblia na longa ma ddie dho ná nrŭ dhi 2 kʉ ná nzø na.

Kpadjo mae nga bbá ke ro. Harvey dhee 2010 nǎ b’lo ko chí ndoa nari goti cho da 59 ro, ke kaser dhi dhe hwingʉe. Ke njie krʉ saa ro le njí nji Mungu dho nari cho 60! Ma adi ke ngano godhé. Ma ngʉe hwè na bbo ke ma na ko nji Mungu dzá njí njonjo kʉ ná ngølú nari dho! Ko chungʉe Asie nǎ 2 kʉ ná kpakpa kʉ ná luga tidha ndirigoti ri ndidha.

Føri goti, Lodho chutso ddá ná ché na le d’ri kpa (Baraza Linaloongoza) pongʉeri ma ra Australia na. Ya kwanza ma ngʉ ddi nalo kʉ, ‘Ma nzá jiri ma ra Taiwan nǎ ro ri.’ Ro, Harvey ddingʉeri ma dho, nzɨ ma gʉ Yova dhó tengenezo po nalo ro ddikpa maddi, føri dho ma rangʉe ra. Ndirigoti ma kʉ ngó nari dzá lo dho, ma njangʉe følu ma ra nari bblo dhonalo madho lo jie le tsotso kodha bbo.

I ddoro ma adi njí nji Australia nǎ Beteli nǎ ndirigoti yenga ddo dzá mwisho na, ma adi lod’ra kutaniko nǎ nja nrŭ ma na. Ma kʉ hwè na dhonalo ma adi Beteli nǎ si vizite nji ná nrŭ tsotso kó, førie Chinois dha ti na nrŭ ma Japon nǎ luga ti ná nrŭ ma na. Ma karr nga goti gadha dhi tsodha si njini nari b’o, ɨ ma chu ri ro, Yova si Harvey gaga, nzɨ ndi ngʉ adi Yova po nalo gʉ ro.​—Yoh. 5:28, 29.