Harvey ear rũttotata jãn l̦adik ro jilu jatin. Baam̦le eo an rar itok ñan m̦ool eo ke rar jokwe ilo Midland Junction, Western Australia, ilo 1930 jim̦a ko, juon tõre me ear lukkuun pen mour. Harvey ear jino l̦apl̦o̦k an yokwe Jeova, kõn men in ear peptaij ke ear 14 an iiõ. Ejjabto tokãlik, ear katak ñan jab ba jaab ñe ej itok ñan jerbal ko ilo doulul eo an Jeova. Ke ear juon l̦addik, kar kajjitõk ippãn bwe en riiti The Watchtower ilo iien kweilo̦k, ak ear ba bwe ejjab maroñ kõnke ear l̦õmn̦ak bwe eban em̦m̦an an kõm̦m̦ane. Bõtab, em̦m̦aan eo jeid im jatid me ear kõnnaan ippãn Harvey ear kõmmaanwa wõt ippãn im ba ñane, “Ñe juon ilo doulul eo an Jeova ej kajjitõk ippam̦ bwe kwõn kõm̦m̦ane juon jerbal, ej l̦õmn̦ak bwe kwõmaroñ kõm̦m̦ane jerbal eo!”​—2 Kor. 3:5.

Iar katak kõn m̦ool eo ilo England, ekoba jinõ im ledik eo jeiũ. Elõñ iiõ ko tokãlik, jema ear m̦õn̦õn̦õ in eo̦roñ m̦ool eo, bõtab ilo kar jinoin ear jum̦ae. Meñe ear jab em̦m̦an ippãn jema, ak iar peptaij ke ear 9 aõ iiõ. Iar kõm̦m̦an bwe en aõ mejãnkajjik ñan erom juon bainier im tokãlik juon mijinede. Ijoke, jema ear jab kõn̦aan kõtl̦o̦k aõ bainier m̦ae iien 21 aõ iiõ. Iar jab kõn̦aan bwe en to aõ kõttar. Kõn men in, ke ear 16 aõ iiõ, jema ear kõtl̦o̦k aõ em̦m̦akũt ñan Australia im jokwe ippãn ledik eo jeiũ, me ear em̦m̦akũt ñan aelõñ in. Tokãlik, ke ear 18 aõ iiõ, iar jino bainier.

 Ilo Australia, iar iioone Harvey. Ear wõr am̦ro jim̦or kõn̦aan ñan jerbal ñan Jeova ãinwõt juon mijinede. Kõm̦ro ear m̦are ilo 1951 eo. Im ãlikin am̦ro kar bainier ippãn doon ium̦win ruo iiõ, kar kajjitõk ippemro ñan bõk jerbalin lol̦o̦k eklejia. Ear bwe an l̦ap jikin eo kõm̦ro ear jerbal ie ñan lol̦o̦k eklejia ko ilo Western Australia, innem ekkã am̦ro ettõr ilo jikin ko rem̦õrã im rettol̦o̦k ak remake iaaer.

Ilo 1954 eo, kar kũr kõm̦ro ñan etal ñan kilaaj eo kein ka 25 ilo Jikuul̦ in Giliad. Kiiõ, m̦õttan jidik mejãnkajjik eo am̦ro ñan erom juon mijinede enaaj jejjet! Kõm̦ro ear tõkeakl̦o̦k New York ilo juon tim̦a, im kõm ar jino katak kõn katak ko relukkuun m̦wilal̦ ilo Baibõl̦. Ilo kar Jikuul̦ in Giliad, kõm ar aikuj bar katak kajin Spanish. Ewõr juon wãween ñan ba lõta eo “r” ilo kajin Spanish, im ear pen an Harvey ba lõta in ilo wãween eo ejim̦we.

Ilo iien in me kõm ar jikuul̦, em̦m̦aan ro jeid im jatid me rar katakin kõm ilo jikuul̦ eo, rar kõjjel̦ã im ba bwe jabdewõt eo ewõr an itoklimo ñan jerbal ilo Japan remaroñ je etaer ñan bõk juon kilaaj in katak kajin Japan. Kõm̦ro ear pepe bwe em̦m̦anl̦o̦k ñe doulul eo an Jeova ej kããlõt ñan kõm̦ro ta jerbal eo kõm̦ro en bõke. Ejjabto tokãlik, Albert Schroeder, juon iaan em̦m̦aan ro jeid im jatid me ear katakin kõm ilo Jikuul̦ in Giliad eo, ear kile bwe kõm̦ro ear jab je etamro. Ear ba ñan kõm̦ro: “Komiro bar lukkuun l̦õmn̦ak kake.” Innem ke kõm̦ro ejjañin kar je etamro, Jeid im Jatid Albert Schroeder, ear ba: “Ña im em̦m̦aan ro jet me rar katakin ilo jikuul̦ in, em̦õj ammim je etamiro. Komiro baj kajjioñ im lale ñe komiro maroñ katak kajin Japan.” Ear pidodo an Harvey ba naan ko ilo kajin Japan jãn kar kajin Spanish.

Kõm̦ro ear tõparl̦o̦k Japan ilo 1955 eo, im ilo kar iien in ear wõr 500 wõt ri-kwal̦o̦k naan ro ilo aelõñ in. Ilo tõre in, kar 26 an Harvey iiõ im ñan ña kar 24 aõ iiõ. Kar jitõñ kõm̦ro ñan jerbal ilo bukwõn in Kobe, ijo kõm̦ro ear jerbal ie ium̦win emãn iiõ. Tokãlik, kõm̦ro ear lukkuun m̦õn̦õn̦õ ke kar kũr kõm̦ro ñan bar bõk jerbalin lol̦o̦k eklejia, im ijo kõm̦ro ear jerbal ie ej pãd epaake bukwõn in Nagoya. Ear lukkuun em̦m̦an ippemro jerbal eo am̦ro—kõn ro jeid im jatid, m̦õñã ko, im jikin ko raiboojoj. Ijoke tokãlik, ear bar pel̦l̦o̦k juon iien ñan am̦ro jab ba jaab ñan Jeova.

Ãlikin jilu iiõ in am̦ro kõm̦m̦ane jerbalin lol̦o̦k eklejia ko, ra eo ilo Japan ear kajjitõk ippemro ñe kõm̦ro naaj m̦õn̦õn̦õ in etal ñan Taiwan im jerbal  ibwiljin armejin Amis. Jet jeid im jatid me er ri-Amis rar oktak im erom ro rej jum̦ae katak ko rem̦ool jãn Baibõl̦, innem ra eo ilo Taiwan ear aikuji juon jeid im jatid em̦m̦aan me ejel̦ã kajin Japan bwe en jipañ kabõjrake wãween in ear wal̦o̦k. * Ear l̦ap an em̦m̦an ippemro jerbal eo am̦ro ilo Japan, kõn men in ear juon pepe epen ñan kõm̦ro. Bõtab, em̦õj an Harvey kar katak ñan jab ba jaab ñan jabdewõt jerbal, kõn men in kõm̦ro ear pepe in etal.

Kõm̦ro ear tõparl̦o̦k ijin ilo Nobõm̦ba 1962 eo. Ear wõr 2,271 ri-kwal̦o̦k naan ro ilo Taiwan, im enañin aolepeer rej armejin Amis. Bõtab m̦oktata, kõm̦ro ear aikuj in katak kajin China. Ear wõr juon wõt am̦ro bok ñan katak kajin eo im juon ri-kaki me ejaje kajin Pãlle, meñe ãindein ak kõm̦ro ear maroñ in katak kajin in.

Ejjabto jãn iien eo kõm̦ro ear tõparl̦o̦k Taiwan, kar jitõñ Harvey ñan jerbal ãinwõt juon eo me ej lale jerbal eo ad ilo aelõñ in. Kõnke ra eo ear dik, Harvey ear maroñ kõm̦m̦ani eddo ko an ilo ra eo im bareinwõt jerbal ippãn ri-Amis ro jeid im jatid enañin jilu wiik kajjojo allõñ. Ear bareinwõt jerbal ãinwõt juon district overseer jãn iien ñan iien, im men in ear kitibuj an kwal̦o̦k katak ko ilo kweilo̦k el̦ap ko. Harvey emaroñ kar kwal̦o̦k katak ko an ilo kajin Japan, im ri-Amis ro jeid im jatid remaroñ kar mel̦el̦e ta ko ej ba. Bõtab, kien eo ear kamãlim an kabuñ ko kõm̦m̦ani iien kweilo̦k ko aer el̦aññe ej ilo kajin China wõt. Kõn men in, meñe Harvey ejjañin kar lukkuun jel̦ã kõnono ilo kajin eo, ak ear kõm̦m̦ani katak ko an ilo kajin China im juon jeid im jatid em̦m̦aan ear ukok ñan kajin Amis.

Ilo kar tõre eo, kien eo an Taiwan ear pãd ium̦win pein rũttarin̦ae ro. Kõn men in, ro jeid im jatid rar aikuj in ebbõk aer peba in mãlim ñan kõm̦m̦ani iien kweilo̦k el̦ap ko. Men in ear jab pidodo, im bwilijmããn̦ ro rekõn bõk aer iien ñan kõm̦adm̦õdi peba in mãlim ko. El̦aññe bwilijmããn̦ ro rejjañin kõm̦m̦ane peba in mãlim eo ak etõpar wiik in kweilo̦k el̦ap eo, Harvey ekõn jijet ilo m̦õn bwilijmããn̦ eo im kõttar ñan ñe em̦õj aer kõm̦m̦ane peba in mãlim eo. Kõnke bwilijmããn̦ ro rar jo̦o̦k kõn an wõr juon rilikin ej kõttar ilo jikin jerbal eo aer, ekõn m̦õkaj aer lel̦o̦k peba eo ñane.

Ium̦win wiik ko kõm̦ro ear pãd ippãn ro jeid im jatid, ekkã ad etetal ium̦win juon awa ak lõñl̦o̦k, ilo ad tallõñe tol̦ ko im etetal ilo reba ko. Ij keememej jinoin aõ kar tallõñe juon tol̦. Ãlikin ad kar m̦abuñ jidik, kõmar uwe ilo juon bus ilo 5:30 awa jibboñ im etal ñan juon bukwõn ettol̦o̦k. Innem kõmar etetall̦o̦k im kijoone juon reba edepakpak, im tallõñe juon tol̦ elukkuun utiej. Joñan an utiej tol̦ eo, ilo iien eo kõmar tallõñe, il̦ak reim̦aanl̦o̦k, neen em̦m̦aan eo jeid im jatid me ej tallõñ im̦aõ ej pãd im̦aan meja.

Ilo jibboñõn raan eo, Harvey ear kwal̦o̦k naan ippãn jet iaan em̦m̦aan ro jeid im jatid ilo bukwõn eo, im iar jerbal ippa make ilo juon bukwõn edik me armej ro ie rejel̦ã kajin Japan. Ke ej enañin juon awa raelep, iar eñjake aõ jino m̦õjn̦o̦ kõnke ijjañin kar m̦õñã ium̦win jejjo awa. Tokãlik, ke iar bar iioone Harvey, ear jako ro jeid im jatid im kar kõm̦ro wõt. Harvey ear maroñ lel̦o̦k jet magazine ko im jãniji ñan jilu lep in bao amej. Innem ear kwal̦o̦ktok kilen aõ m̦õñãiki lep eo ilo an dibõje juon ro̦ñ jiddik ilo tum̦aanin lep eo im bareinwõt ilo jabõn, innem  jorome im ilimi. Meñe ear jab lukkuun kaijol̦jol̦, ak iar kajjioñe juon. Bõtab, wõn eo en kar kañe lep eo ãliktata? Eokwe, Harvey ear letoke ñan ña kõnke ear l̦õmn̦ak bwe eban maroñ kotak eõ lal̦tak jãn tol̦ eo ñe ibaj l̦otl̦o̦k.

Ilo juon kweilo̦k el̦ap, iar iioone juon wãween ekããl ñan ña. Kõm̦ro ear jokwe ilo m̦weo im̦õn juon jeid im jatid em̦m̦aan, im m̦weo im̦õn ear pãd iturin juon Im̦õn Kweilo̦k. Kõnke elukkuun aorõk tutu ippãn armej in Amis, kõrã eo pãleen em̦m̦aan eo ej lol̦o̦k eklejia ear kõpooje kein tutu ko am̦ro Harvey. Kõnke Harvey ekar boub, ear kajjitõk bwe in tutu m̦okta. Ear wõr jilu men ko kar kõjerbali ñan tutu: juon bakõj in dãn m̦õl̦o, juon bakõj in dãn bwil, im juon bakõj ejjel̦o̦k kobban. Iar bwilõñ ke iar lo bwe kõrã eo pãleen em̦m̦aan eo ej lol̦o̦k eklejia ear likũti bakõj kein ilo nabõjin m̦weo, ijo me ej jal̦l̦o̦k ñan Im̦õn Kweilo̦k eo. Im ear wõr em̦m̦aan ro jeid im jatid ijo kõnke rar jipañ kõpooje Im̦õn Kweilo̦k eo ñan iien kweilo̦k el̦ap eo. Kõn men in, iar kajjitõk ippãn kõrã eo pãleen em̦m̦aan eo ej lol̦o̦k eklejia el̦aññe emaroñ letok juon aõ katiiñ. Im ear bõktok juon m̦õttan plastic me e clear! Iar l̦õmn̦ak in etal ñan likin m̦weo, ak ekar wõr jet geese ak bao ko ijo, im iar ekkõl ñe renaaj kiji eõ. Innem, iar l̦õmn̦ak ippa make im ba: ‘El̦ap an poub em̦m̦aan ro jeid im jatid ñan kile bwe ij tutu. Im ñe ijab tutu, men in emaroñ kainepataik er. Eokwe, jino tutu!’ Im eñin men eo iar kõm̦m̦ane.

Harvey ear kile bwe epen an ri-Amis ro jeid im jatid kõm̦m̦an wõnm̦aanl̦o̦k ko kõnke elõñ iaaer rar jaje kilen riit im ear ejjel̦o̦k aer bok ilo kajin eo aer make. Kõnke kajin Amis ej kab jino kõjerbal lõta ko ilo kajin Rom ñan jeje, ãinwõt ekar ekkar ñan katakin ro jeid im jatid ñan riit ilo kajin eo aer make. Men in ear juon jerbal el̦ap, meñe ãindein, ak tokãlik ro jeid im jatid rar maroñ katak kõn Jeova ilo kajin eo aer. Ear jino wõr bok ko ilo kajin Amis ilo jem̦l̦o̦kinl̦o̦k 1960 jim̦a ko, im ilo 1968 eo, kar jino bũriini bok eo The Watchtower ilo kajin Amis.

Ijoke, kien eo ear kamo ad leto letak bok ko ad me rejjab pãd ilo kajin China. Kõn men in, ñan bõbrae an wõr apañ, kar kõm̦m̦ani Watchtower ko ilo kajin Amis ilo wãween ko jet. Ñan waanjoñak, ium̦win jidik iien, bok eo The Watchtower me kõm ar kõjerbale, kar je ilo kajin Mandarin im Amis jim̦or. El̦aññe ewõr en̦ ear wõr an kajjitõk, ear ãinwõt ñe jej kõjerbal bok ko ñan katakin armej ro kajin China. Jãn kar iien in, doulul eo an Jeova ear  kõm̦m̦ani elõñ bok ko ilo kajin Amis ñan jipañ armej rein me el̦ap aer aorõk, ñan jel̦ã kõn katak ko rem̦ool jãn Baibõl̦.​—Jrb. 10:34, 35.

Ilo kar 1960 jim̦a ko im 1970 jim̦a ko, ear lõñ ri-Amis ro jeid im jatid me rar jab mour ekkar ñan kien ko an Anij. Kõnke rar jab lukkuun mel̦el̦e kõn naanin kakapilõk ko ilo Baibõl̦, jet iaaer rar mour ettoon, kadek, ak kõjerbal tobacco im betel nut. Harvey ear lol̦o̦k elõñ eklejia ko ñan kajjioñ jipañ ro jeid im jatid ñan mel̦el̦e kõn l̦õmn̦ak eo an Jeova kõn men kein. Ilo juon iaan tũreep kein, eñin ej iien eo kõm̦ro ar iioon wãween eo me ikar kwal̦o̦k kake ilo jinoin bwebwenato in.

Ro jeid im jatid me ettã bũrueer rar m̦õn̦õn̦õ in kõm̦m̦an oktak, bõtab ekabũrom̦õjm̦õj bwe ekar lõñ ro jet rar jab, innem ilowaan 20 iiõ ko, joñan oran ri-kwal̦o̦k naan ro ilo Taiwan ear wõtlo̦k jãn elõñl̦o̦k jãn 2,450 ñan enañin 900. Men in ear lukkuun l̦ap an kabbweerer. Bõtab, kõmar jel̦ã bwe Jeova ejjãmin kõjeraam̦m̦an juon doulul ejjab erreo. (2 Kor. 7:1) Tokãlik, kar jol̦o̦k m̦anit ko rebõd ilowaan eklejia ko, im ikijjeen kõjeraam̦m̦an eo jãn Jeova, ewõr kiiõ elõñl̦o̦k jãn 11,000 ri-kwal̦o̦k naan ro ilo Taiwan.

Jãn kar 1980 jim̦a ko m̦aanl̦o̦k, kõmar lo an kajoorl̦o̦k tõmak eo an ro jeid im jatid ilo eklejia ko an ri-Amis. Kõn men in, Harvey ear maroñ kal̦apl̦o̦k an iien ippãn armejin China ro. Ear m̦õn̦õn̦õ bwe ear maroñ jipañ elõñ iaan l̦õm̦aro pãleen kõrã ro jeid im jatid ñan erom rũttõmak. Ij keememej wõt iien eo ear ba kõn joñan an kar lukkuun m̦õn̦õn̦õ ilo iien eo me ej kab kein kajuon in an juon iaan em̦m̦aan rein jar ñan Jeova. Ij bareinwõt lañlõñ kõnke iar maroñ jipañ elõñ ro em̦ool bũrueer ñan ruwaakl̦o̦k ñan Jeova. Iar bar lañlõñ ke iar maroñ jerbal ippãn l̦adik eo im ledik eo nejin juon iaan rũkkatak Baibõl̦ ro aõ, ilo kar ra eo ilo Taiwan.

Kiiõ, em̦õj an jako eo pãleõ. Ãlikin am̦ro kar pãd ippãn doon ium̦win enañin 59 iiõ ko, jitõnbõro eo aõ, Harvey, ear jako ilo mej ilo Jãnwõde 1, 2010 ãlikin an kar kijenmej kõn nañinmej in kããnjer. Harvey ear pãd ilo jerbalin full-time ium̦win enañin 60 iiõ ko! Ij oñkake wõt e. Bõtab ilukkuun m̦õn̦õn̦õ bwe iar maroñ jerbal ippãn ilo aelõñ ko ruo me el̦ap aer em̦m̦an! Kõm̦ro ear katak kilen kõnono ilo ruo kajin in Asia me relukkuun pen, im ñan Harvey, ear bar katak kilen jeje ilo kajin kein.

Jet iiõ ko tokãlik, Kumi eo Ej Lale Aolep Eklejia ko an Ri-Kõnnaan ro an Jeova, ear pepe bwe kõn aõ rũttol̦o̦k, enaaj em̦m̦an ñan ña ñe ibar jepl̦aak ñan Australia. Ilo kar jinoin, iar l̦õmn̦ak, ‘Ijjab kõn̦aan etal jãn Taiwan.’ Bõtab Harvey ear katakin eõ bwe in jab ba jaab ñan doulul eo an Jeova, kõn men in, iar etal. Tokãlik, iar maroñ kile tokjãn an em̦m̦an pepe eo.

Rainin, ij jerbal ilo ra eo an Australasia jãn M̦ande ñan Bõl̦aide, im ilo wiikããn, ij kwal̦o̦k naan ippãn eklejia eo aõ. Ilo Betel̦, im̦õn̦õn̦õ bwe imaroñ kõm̦m̦an tour ko ilo kajin Japan im China. Bõtab, ij lukkuun kijoorore iien jerkakpeje eo Jeova ear kallim̦ur kake, ijel̦ã bwe Harvey, eo me ear katak ñan jab ba jaab ñan Jeova, ej kiiõ pãd ilo ememej eo An.​—Jon 5:28, 29.