Trigj nom Enhault

No de Enhaultslist gonen

LÄWESJESCHICHT

Wie lieeden daut, kjeenmol nä to sajen to Jehova

Wie lieeden daut, kjeenmol nä to sajen to Jehova

EKJ un mien Maun Harvey wieren em Oosten von Taiwan, dusende Kilomeeta von tus. Daut wia aune 1971 un doa wia een grootet Owwada jewast un wie musten no de aundre Kaunt Riefa. De Brigj wia doa aul fuatjeräten un daut Wota schäld sea stoakj un doa wia een deel Blott un Steena bennen. Ekj un mien Maun un ons Äwasata fa de Ami-Sproak hauden Angst un wisten nich, waut wie doonen sullen. De Breeda, waut aune aundre Sied no ons luaden, wieren uk besorcht. Daut ieeschte fieed wie onse kjliene Koa opp eenen kjlienen Trock nopp. Dan fuaren dee sacht em Riefa nenn, onen de Koa doa fausttomoaken. Ons späad sikj daut no eene lange Tiet, bat wie secha aune aundre Sied wieren, un wie deeden de gaunze Tiet bäden. Ekj wudd mol jleichen, junt onse Jeschicht to vetalen.

WIE LIEREN JEHOVA TO LEEWEN

Harvey wia de elsta von vea Junges. Siene Famielje lieed de Woarheit en de Staut Midland Junction en Wast-Australien kjanen. Daut wia en de 1930ja Joaren, aus doa eene knaupe Tiet wia. Harvey leewd Jehova un leet sikj deepen, aus hee 14 Joa wia. Hee wort boolt en, daut hee nich nä sajen sull, wan hee en de Vesaumlunk waut doonen sull. Aus hee noch junk wia, fruagen se am mol, aus hee de Varzhen bie daut Woaktorm-Studium läsen kunn. Hee säd nä, wäajen hee docht, daut hee daut nich kunn. Oba de Brooda säd dan to Harvey: “Wan doa wäa en Jehova siene Organisazion die frajcht waut to doonen, dan es daut, wiels dee denkjt, daut du daut kaust!” (2. Kor. 3:5).

Ekj un miene elre Sesta un onse Mame lieeden de Woarheit en Enjlaunt kjanen, oba onse Pape jleicht daut nuscht. Ekj leet mie deepen, aus ekj näajen Joa wia, wan am daut uk nuscht jefoll. Ekj neem mie väa, lota noch mol Pionia un Missionoa to woaren. Oba Pape säd, ekj wudd nich kjennen Pionia woaren, ea ekj 21 Joa wia. Ekj wull nich soo lang wachten, un aus ekj 16 Joa wia, fruach ekj am, aus ekj kunn no miene elste Sesta trakjen, waut en Australien wond. Doa funk ekj dan met dän Pioniadeenst aun, aus ekj 18 Joa wia. Un lota kjeem onse Pape uk en de Woarheit nenn.

Bie onse Kjast aune 1951

En Australien lieed ekj Harvey kjanen un wie befrieden ons aune 1951. Wie wullen beid noch mol Missionoa woaren. Nodäm daut wie twee Joa toop em Pioniadeenst wieren, wort Harvey Kjreisoppsechta. Ons Kjreis en Wast-Australien wia sea groot un wie musten foaken sea wiet foaren derch drieeje Jäajenden, wua nich väl Menschen wonden.

ONS WENSCH ERFELT SIKJ

Aune 1955 en daut Yankee-Stadion, aus de Gilead-School derch wia

Aune 1954 word wie fa de 25. Klauss von de Gilead-School enjelot. Wie hauden je ons foaken jewenscht, Missionoa to woaren! Wie fuaren metem Schepp no New York un deeden doa en de School deep de Bibel studieren. Doa must wie uk Spaunisch lieren un fa Harvey wia daut goanich soo leicht, wäajen dee de spaunische R nich rajcht sajen kunn.

Bie de School säden se, daut deejanje, waut lota noch mol wudden wellen en Jaupaun deenen, sikj aunjäwen kunnen toom Jaupaunisch lieren. Wie dochten, daut wie leewa wudden doa hangonen, wua Jehova siene Organisazion ons hanschekjen wudd. Nich lang no daut wort Albert Schroeder, eent von de Liera, daut en, daut wie ons nich enjeschräwen hauden toom Jaupaunisch lieren. Hee säd to ons: “Denkjt doa doch noch eemol äwa no.” Aus wie ons dan noch emma nich enschreewen, säd Brooda Schroeder to ons: “Ekj un de aundre Liera haben junt aul enjeschräwen. Prooft doch mol Jaupaunisch to lieren.” Un fa Harvey wia daut väl leichta, Jaupaunisch to lieren aus Spaunisch.

Aus wie aune 1955 no Jaupaun kjeemen, jeef et doa mau 500 Vekjindja. Harvey wia 26 Joa un ekj 24. Wie worden no de Staut Kobe jeschekjt, wua wie vea Joa deenden. Dan wort Harvey wada reisenda Oppsechta un wie deenden dicht bie de Staut Nagoya. Ons jinkj daut scheen un wie jleichten uk onse Breeda, daut Äten un de Jäajent doa sea. Oba boolt kunn wie daut wada bewiesen, daut wie to Jehova nich nä säden.

EENE FRESCHE OPPGOW, WAUT NICH LEICHT ES

Harvey un ekj met een poa aundre Missionoaren toop en Kobe, Jaupaun, aune 1957

Nodäm aus Harvey dree Joa reisenda Oppsechta wia, fruach daut Betel en Jaupaun ons, aus wie nich wudden no Taiwan trakjen kjennen un doa de Menschen von daut Ami-Volkj prädjen. Doa fäld daut aun Help von eenen Brooda, waut Jaupaunisch kunn, wiels eenje vom Gloowen aufjefollen wieren. * Daut wia nich leicht fa ons, wiels wie onse Oppgow en Jaupaun sea jleichten. Oba Harvey haud je jelieet, to Jehova kjeenmol nä to sajen, un doawäajen word wie ons eenich, doa hantotrakjen.

Wie kjeemen en Nowamba 1962 en Taiwan aun. Daut ieeschte must wie Kjneesisch lieren. Ons Liera kunn nich Enjlisch un wie hauden mau een Buak toom lieren, oba daut schauft doawäajen. To jane Tiet jeef et en Taiwan 2 271 Vekjindja un de mieeschte wieren von de Ami.

Wie wieren noch nich lang en Taiwan, aus Harvey de Oppsechta von daut Betel wort. Wiels daut Betel doa kjlien wia, kunn hee siene Oabeit doa doonen un doawäajen noch jieda Moonat bat dree Wäakj met de Breeda von de Ami toopschaufen. Hee wia uk bieaun Distrikjtoppsechta un hilt opp Kongressen Räden. Harvey wudd daut leicht haben kunt opp Jaupaunisch doonen un de Breeda von de Ami wudden daut uk haben kunt vestonen. Oba de Rejierunk velangd, daut eena jeistelje Toopkomes bloos opp Kjneesisch haben kunn. Doawäajen must Harvey de Räden opp Kjneesisch haben, wan hee de Sproak uk noch nich fein kunn, un een Brooda äwasad dee dan opp de Ami-Sproak.

To jane Tiet must wie froagen, aus wie eenen Kongress haben kunnen. Daut wia nich leicht un daut dieed foaken een Stootje, bat de Poliezen ieescht Frieheit jeewen. Wan wie bat de Wäakj von dän Kongress noch nich Frieheit hauden, jinkj Harvey no de Poliezen-Offiz un bleef doa soo lang, bat wie de Frieheit kjrieejen. Daut schauft fein, wiels de Poliezen sikj daut schämd, wan doa een Utlenda saut un luad.

TOOM IEESCHTE MOL OPPEM BOAJCH

Wie prädjen en Taiwan un foaren derch eenen flaken Riefa

Wan wie met de Breeda toop prädjen deeden, jinj wie jeweenlich eene Stund ooda lenja tofoot un klautaden opp Boaj nopp un jinjen derch Riefasch. Mie denkjt daut noch, aus ekj toom ieeschte Mol oppem Boajch noppjinkj. Zemorjes eet wie een bät Freestikj un fuaren haulf sas met de Boss no een Stautje, waut wiet auf wia. Dan jinj wie derch eenen breeden Riefa un klautaden opp eenen Boajch nopp. Daut wia soo steil, daut dän Brooda, waut ver mie wia, siene Feet jäajen miene Uagen wieren.

Harvey wia dän Zemorjes met eenje Breeda von doa toop em Deenst un ekj prädijd auleen en eene kjliene Renzh, wua de Menschen Jaupaunisch räden deeden. Rom Klock eent wort ekj gaunz flautrich, wiels ekj aul miere Stund nuscht jejäten haud. Aus ekj un Harvey ons dan wada troffen, wieren de aundre Breeda aul wajch. Harvey haud eenje Tietschreften fa dree Heenaeia vetuscht. Hee wees mie, woo eena bowen un unjen een Lochkje nenmoaken kunn un dee dan utsuen. Daut sach mie nich sea no scheenschmakjen, oba ekj suach uk eent ut. Oba wäa wudd daut dredde Ei kjrieen? Daut wia ekj, wiels Harvey docht, hee wudd mie nich kjennen vom Boajch raufdroagen, wan ekj fa Hunga beschwiemen wudd.

EKJ BOD MIE MOL AUNDASCH

Bie eenen Kongress beläwd ekj waut besondret. Wie bleewen bie Breeda, waut biesied daut Vesaumlungshus wonden. Wiels de Ami besonda opp boden hilden, muak dän Kjreisoppsechta siene Fru aules reed, daut wie ons boden kunnen. Harvey wia drock un säd, ekj sull daut ieeschte. Dän Kjreisoppsechta siene Fru brocht dan eenen Ama koldet Wota, eenen Ama heetet un eene ladje Bett. Ekj wundad mie sea, aus see daut ver daut Hus stald, wua de Breeda aules seenen kunnen, waut doa bie daut Vesaumlungshus fa dän Kongress reedmuaken. Ekj fruach ar, aus see nich waut toom väahenjen haud. See brocht mie dan een derchsechtjet Plastikj. Dan docht ekj, aus ekj nich wudd kjennen hinjarem Hus boden. Oba doa wieren Jans un ekj haud Angst, daut dee mie bieten wudden. Doawäajen docht ekj dan: “De Breeda sent soo drock, daut dee daut nich enwoaren, wan ekj mie boden woa. Un wan ekj verheipts nich boden wudd, dan wudden dee sea wunda denkjen. Ekj doo daut nu bloos!” Un soo deed ekj daut.

Ekj un Harvey met Ami-Kjleeda

BIEEKJA FA DE AMI

Harvey wort en, daut de Ami-Breeda daut schwoa wia, em jeisteljen verauntokomen, wäajen väl von dee nich läsen kunnen un daut kjeene Bieekja opp dee äare Sproak jeef. Nich lang trigj hauden se aunjefongen, de Ami-Sproak met latiensche Latren to schriewen, un doawäajen dochten see, daut wia goot, wan de Breeda lieren wudden, opp äare ieejne Sproak to läsen. Daut wia nich leicht, oba tolatst kunnen de Breeda dan fa sikj selfst studieren. Ojjefäa aune 1966 jeef daut dan waut von onse Bieekja opp Ami un vonne 1968 aun uk dän Woaktorm.

Oba de Rejierunk wull nich, daut wie Bieekja vedeelden, waut nich opp Kjneesisch wieren. Doawäajen jeef daut veschiedne Sorten von dän Woaktorm opp Ami. Eene Tietlank brukt wie biejlikj eenen Woaktorm, waut opp Kjneesisch un opp Ami wia. Wan dan wäa nieschierich wia, dan sach daut soo, aus wan wie de Menschen doa wudden Kjneesisch lieren. Von jane Tiet aun haft Jehova siene Organisazion een deel Bieekja opp Ami rutjejäft, om dise wieetvolle Menschen to halpen, de biblische Woarheit kjanen to lieren (Apj. 10:34-35).

JEHOVA MOAKT DE VESAUMLUNGEN REIN

En de 1960ja un 1970ja Joaren läwden väl von de Ami-Breeda un Sestren nich werkjlich no de Schreft no. Dee kunnen de biblische Gruntsauzen nich gaunz vestonen un doawäajen fieeden eenje een orreinet Läwen, bedrunken sikj ooda brukten Tobbak un Betelnäten. Harvey fua no väl Vesaumlungen un proowd de Breeda to halpen, daut dee vestunden, woo Jehova äwa soone Sachen docht. Opp onse Reisen beläwd wie väl, biejlikj daut, wua ekj aum Aunfank von räd.

Deejanje, waut deemootich wieren, wieren reed, sikj to endren. Oba väle wieren daut nich, un doawäajen jeef daut en dise 20 Joa emma weinja Vekjindja en Taiwan. Ieescht wieren daut äwa 2 450 un tolatst bloos noch ojjefäa 900. Daut wia toom mootloos woaren. Oba wie wisten, daut Jehova bloos eene reine Organisazion säajnen kunn (2. Kor. 7:1). Met de Tiet deenden de Vesaumlungen dan Jehova soo, aus hee daut haben wull, un hee deed daut säajnen. Nu jeft daut en Taiwan äwa 11 000 Vekjindja.

Von de 1980ja Joaren aun kjeemen de Ami-Vesaumlungen em jeisteljen nopp, un soo haud Harvey mea Tiet fa dee, waut Kjneesisch räden deeden. Hee jleicht daut sea, väl Sestren äare Mana to halpen, daut dee Jehova siene Zeijen worden. Hee säd mol, woo schaftich hee wia, daut eent von dise Mana toom ieeschte Mol to Jehova bäden deed. Un mie jinkj daut uk sea scheen, daut ekj väle halpen kunn, Jehova noda to komen. Un aus ekj en Taiwan em Betel wia, deenden doa uk de Jung un de Mejal von een Bibelstudium, waut ekj ea haud, un daut freid mie sea.

DOA WOAT WAUT TRUAJET

Mien leewa Maun Harvey haud aul fa een Stoot Kjräft un dan storf hee dän 1. Jaunewoa 2010. Wie wieren meist 59 Joa befriet un hee wia meist krakjt 60 Joa em Voltietdeenst. Ekj bang mie noch emma grulich sea no am. Oba ekj sie sea froo, daut ekj met am toop Jehova deenen kunn un wie daut seenen kunnen, woo daut Woakj en twee Lenda veraunkjeem. Wie lieeden daut, twee schwoare Sproaken von Asien to räden, un Harvey kunn dee mau rajcht schriewen.

Een poa Joa lota säd de Väastaunt, daut et wäajen mien Ella wudd bäta sennen, wan ekj trigj no Australien trock. Daut ieeschte, waut mie em Kopp kjeem, wia: “Ekj well nich fuat von Taiwan.” Oba Harvey haud mie jelieet, kjeenmol nä to sajen to Jehova siene Organisazion, un doawäajen trock ekj om. Lota kunn ekj daut vestonen, daut et daut baste fa mie wia.

Ekj jleich daut, soone daut Betel to wiesen, waut Jaupaunisch ooda Kjneesisch räden

Nu sie ekj em Betel von Australasien, un utgangs Wäakj doo ekj met miene Vesaumlunk toop prädjen. Ekj frei mie, daut ekj miene jaupaunische un kjneesische Sproak brucken kaun, om aundre daut Betel to wiesen. Ekj frei mie uk to daut, waut Jehova vesproaken haft: Daut de Vestorwne woaren oppstonen. Ekj weet, hee woat Harvey em Denkj hoolen, wiels dee jelieet haud, emma daut to doonen, waut Jehova haben wull (Joh. 5:28-29).

^ Varsch 14 Nu es Kjneesisch de Laundessproak von Taiwan, oba ieeschtemma wia daut Jaupaunisch. Doawäajen kunnen de veschiedne Velkja en Taiwan uk Jaupaunisch.