Mogani

Mogani muyende pa ndandanda ya nkhani

MBIRI YA MOYO

Tidapfunzira kuti nthawe zose osati timbanene kuti ayi kwa Yahova

Tidapfunzira kuti nthawe zose osati timbanene kuti ayi kwa Yahova

PICHIDATI chimphepo chodzonga chamala, kamadzi kadadzala na matika na minyala. Tingada kuti tiyambuke kuyenda tsidya inango, koma madzi yamphanvu yenze yadatakula ponti. Inepano na mwamuna wangu Harvey pabodzi na munthu yemwe ambatitsumbudzulira chiseweredwe cha Chiamisi tidabva mantha patidawona vimwevi. Abale tsidya inango adayamba kunyang’anisisa mwankhawa pomwe tidayamba kuyambuka. Chakuyamba, tidafambisa karo yathu kumbuyo kwa karo ikuluko pang’ono. Pakuti tenze tilibe vingwe panango matcheni kuti karo ikhale pamalo yake, karo ikulu idangena pang’ono-pang’ono mukamadzi. Kuyambuka kumoku kumbawoneka ninge kumalelini, koma pitidapemphera nkugwigwirira Yahova, tidafika bwino. Vimwevi ­vidachitika mu 1971. Tenze cha kumachibese kwa Taiwan kutali na kwathu. Lekani nikuuzenkoni mbiri yathu.

KUPFUNZIRA KUKONDA YAHOVA

Harvey ndiye wenze nkulu pa azibale wake anayi. Banja yawo idadziwa choonadi ku Midland Junction, Austrália Ocidental, mu nthawe yoshupa ya m’ma 1930. Harvey adayamba kukonda Yahova ndipo adabatiziwa na magole 14. Iye adapfunzira kusalamba basa zauzimu. M’bale munango adauza Harvey kuti alewenge Ntsanja ya ulonda, koma iye adalamba pakuganiza kuti wenze wosayenerera. Koma m’bale ule adacheza naye nkumuuza kuti: ‘Aliyese mu gulu ya Yahova akakukumbira kuti uchite chinthu, ndiye kuti ankuwona kuti ndiwe woyenerera!’​—2 Akor. 3:5.

Nidapfunzira choonadi ku Inglaterra ninga momwe amayi na mulongosi wangu nkulu adachitira. Ababa wangu adadzapfunzira choonadi patsogolo pake, koma pakuyamba angatsutsa. Ndidabatiziwa nikalibe nakwanisa magole 10. Nidakhazikisa volinga kuti nifuna nikhale mpainiya ndipo patsogolo pake nidzakhale m’mishonale. Koma ababa wangu alibe kunibvumiza, adati mpakana nidzakwanise magole 21. Nimbadikhiralini kuti ningakhale nthawe tene. Penenze na magole 16, ababa adanibvumiza kuti nifulukire ku Austrália kuti nikakhale na mulongosi wangu ule yemwe wenze adafulukirambo muko. Pinidondoti nakwanisa magole 18, nidayamba kutumikira ninge mpainiya.

Ntsiku ya ukwati wathu mu 1951

Ku Austrália, nidagumana na Harvey. Tidakambirana volinga votumikira ninge amishonale. Tidalowolana mu 1951. Patidachita pabodzi upainiya kwa magole yawiri, adatikumbira kuti tikayambe basa yonyang’anira dera. Dera yathu imbakhala chakumaulo kwa Austrália ndipo yenze ikulu. Timbayenda ulendo utali na karo kumadera youma na yakutali.

VATINGAFUNA VIDACHITIKA

Mwambo womaliza ku Shikola ya Giliyadi ku Yankee Stadium mu 1955

 

Mu 1954, tidachemerewa kuti tikangene shikola ya Giliyadi, turma 25. Maloto yathu yakudzakhala amishonale yadakwanirisika! Tidafika ku Nova York na barko ndipo tidayamba kupfunzira Baibolo mwakhama. Ninge mbiri ya moyo, vingada kuti tipfunzire chi Espanhol ndipo Harvey vimbamushupa kuti anene biyi ya “r.”

Pomwe tingapfunzira, maticha yadanena kuti wale akufuna kuti atumiziwe ku Japão, anganembese shikola ya Chijapão. Koma ise tidasaina kuti tingayende kulikose komwe gulu Yahova ingatitumize. Kanthawe pang’ono, m’bale Albert Schroeder m’bodzi wa maticha ya ku Giliyadi, adazindikira kuti tilibe kuikha madzina yathu. Iye adatiuza kuti: ‘Iganizireni pomwe nkhani mweyi.’ Pomwe tigazeza-zeza, iye adatiuza pomwe kuti: ‘Inepano na maticha yanzangu tanemba ndipo madzina yanu. Wonani peno mungakwanise Chijapão.’ Harvey adayamba kuchiyankhula mosashupa.

Tidafika ku Japão mu 1955, ndipo kwenze ofalisa okwana 500 mu dziko yose. Harvey wenze na magole 26 ine 24. Tidatumiziwa ku thaundi ya ku Kobe, komwe tidatumikira kwa magole yanayi. Tidakondwa padatichemera kuti tikayambe pomwe basa yofamba-famba ndipo adatitumiza ku thaundi ya Nangoya. Tingakonda chilichose pa utumiki wathu moyu. Tingakonda abale vakudya na madera yakumuyi. Kanthawe pang’ono, tidakhala pomwe na mwayi womwe wenze woshupa kuulamba kwa Yahova.

UTUMIKI UNYOWANI UDABWERESA MABVUTO YANYOWANI

Harvey, inepano na amishonale anango ku Kobe ku Japão mu 1957

Patidamala magole yatatu pa basa yonyang’anira dera, ofesi ya nthambi ya ku Japão idatichemera kuti tiyende ku Taiwani kukatumikira ku chiseweredwe cha Amis. Penze padabuka wanthu wa mpatuko, ndipo ku Taiwani kungadekana m’bale wodziwa Chijapão kuti akathandize pa bvuto mweyi. * Timbakonda kutumikira ku Japão, ndipomwapa venze voshupa kuti tibvume. Koma Harvey wenze adapfunzira kuti ayi kulamba basa ndipo tidabvuma.

Podiya kuti manje Chichinês ndicho chiseweredwe chikulu ku Taiwani, Chijapão ndicho chenze chiseweredwe chikulu kwa magole yazinji. Chijapão chenze chodziwika maninge kwa wanthu wa ku Taiwan.

Tidafika mu Novembro 1962. Ku Taiwan kwenze ofalisa 2.271 ndipo azinji enze Amis. Koma chakuyamba, tingadekana kupfunzira Chichinês. Tenze na bukhu ibodzi yopfunzirira na ticha m’bodzi yemwe ambadziwalini Inglês, koma tidapfunzira.

Kanthawe pang’ono patidondoti tafika ku Taiwan, Harvey adapasiwa utumiki pa ofesi ya nthambi. Nthawe mweyi nthambi yenze ing’ono, ndipomwapa Harvey ambasamalira maudindo yake ku ofesi komasoti ambapitiriza basa yake yothandiza abale wa Chiamis masondo yatatu pa mwezi. Iye adatumikira ninge wonyang’anira chigawo nthawe na nthawe, vomwe vingaphatanidzapo kukamba nkhani pamisonkhano yadera. Harvey ambakamba nkhani mu Chijapão na mu Chiamis, chiseweredwe chomwe abale ambachibvesa. Koma patsogolo pake, boma idagemula kuti vipembedzo vimbachite misonkhano mu Chichinês chokha. Ndipomwapa Hervey adapitiriza kulimbana na Chichinês, ndipo iye ambakamba nkhani mu Chichinês, m’bale nkumbatsumbudzulira mu Chiamis.

Panthawe mweyo, dziko ya Taiwan yenze pasi pa malamulo ya nkhondo. Ndipomwapa abale angadikana kuchita kukumbira kuti abvumiziwe kuchita misonkhano yadera. Kuti agumane chitsamba yenze nkhani yoshupa ndipo mapolisi yambachebwa kuti yapereke. Akakhala kuti wapolisi ankuperekalini chitsamba mpakana pa sondo ya nsonkhano wadera, Harvey ambakadikhirira ku ofesi kwawo kuti mpakana amupase basi. Pakuti wapolisi ambachita manyazi kuti munthu wakunja ambawadikhirire pa ofesi pawo, manera mwaya yambaphata basa.

Tikuyambuka kamadzi ku Taiwan kuyenda kalalikira

PHIRI YANGU YOYAMBIRIRA KUKWERA

Pa masondo yose yatidakhala na abale, kazinji-kazinji tingafamba kwa nthawe yoposha ora ibodzi, kupakira mapiri na kuwona tukamadzi tokomedza. Niyebwalini ntsiku yoyamba yanidapakira phiri. Ntsiku mweyi tidadya kankulumize matabitchu nkupakiriratu karo ikali cha m’ma 5:30 machibese-bese nkuyenda kumuyi wakutali, kuyambuka kamadzi mpakana kukwera makata m’nyantsi mwa phiri. Makata mwaya yenze yatali maninge mwakuti mapazi ya m’bale wenze patsogolo pangu yambanifika cha m’maso.

Machibese ya ntsiku mweire, Harvey adalalikira pabodzi na abale anango mu umboni, ine nidalalikira nekha mukadera kadiki-diki ka wanthu woyankhula Chijapão. Cha m’ma 13, nidayamba kubva njala ndawa penze padapita maola yazinji ne kudya. Pinidamaliza, nidagumana na Harvey ndipo wenzembo yekha. Harvey wenze na mazayi yatatu yomwe adayachinjanisa na magazini. Iye adaniwonesa momwe ningadyere ibodzi mwa kundoiboola pang’ono nkumweratu. Podiya kuti ni vabwinolini kudya tene, nidayesa ibodzi. Manje ni mbani adakadya yachitatu? Ndine basi, ndawa nidakakhala kuti nathetha na njala nkukanga kufamba, Harvery adakakwanisalini kunitakula kumapiri kule.

KUSAMBA KOSIYANA

Tavala vovala va chikhalidwe cha Amis

Pa nsonkhano unango wadera, nidagumana na bvuto inango. Timbakhala na abale anango pamuyi pafupi na Nyumba ya Ufumu. Pakuti Amis achawona kuti kusamba ni nkhani yodekana, nkazi wa wonyang’anira dera adatiikhira madzi kuti tisambe. Harvey wenze tangwanike, ndipo adanikumbira kuti niyambe kusamba. Kunja kwa chinjausi nidagumanako vombo vitatu: shomeka ya madzi yozizira, inango ya madzi yakupsa na inango ilibe chinthu, vimwevi enze adaviikha cha kumalo yowonekera kukhala ngati mukuyenda ku Nyumba ya Ufumu komwe abale ambathandiza kukonzekera nsonkhano wadera. Nidakumbira nguwo kuti indonitchingirizako. Iye adanibweresera pepa yogwerewera. Nidaganiza kuti nindoyenda kuseri kwa nyumba, koma kumukombo kwenze vinkhuku vitalivitali vokonzeka kudzontsola yemwe wafendera pafupi. Nidayamba kudziuza nekha kuti: ‘Pakuti abale mwawa ali bize, mwati angaikire nzeru kuno kuti nikusamba! Nikaleka kusamba akalipe. Manje nindosamba ine!’ Basi nidasambadi.

KUKONZERA AMIS MABUKHU

Harvey adawona kuti abale na alongo wa Chiamis ankushupika kupita patsogolo mwauzimu ndawa enze alibe mabukhu mu chiseweredwe chawo. Ndipo chiseweredwe cha Chiamis chenze chidayamba kunembewa na mabiyi ya Chiromani, koma venze vabwino kuti abale apfunzisiwe kuwerenga muchiseweredwe chawo. Mweyi yenze basa ikulu kuti vichitike, koma abale nthawe zose ambayesesa kumbapfunzira pawokha. Mabukhu ya Chiamis yadadzagumanika patsogolo pake mu 1960 na mu 1968, pomwe Ntsanja ya ulonda ya Chiamis idayamba kubulisiwa.

Koma podiya venze teno, waboma enze adalambiza mabukhu yachiseweredwe chilichose mphatu Chichinês. Pakulimbana na bvuto mweyi, Ntsanja ya ulonda ya Chiamis imbakonzewa munjira zosiyana-siyana. Mwakulinganiza, kwa gole ibodzi na minyezi yashanu pakutsumbudzulira Ntsanja ya ulonda tingaphatanidza viseweredwe viwiri, Chiamis na Mandarim. Munthu akakhala kuti anamibvunzo ndipo ankufuna kudziwa, tingaphatisira basa mabukhu ya Chichinês. Pasogolo pake, gulu ya Yahova idakonza mabukhu yazinji mu Chiamis kuti tithandize wanthu wachidwi.​—Mac. 10:34, 35.

NTHAWE YOCHENESA

Cha m’ma 1960 na m’ma 1970 abale wa Chiamis azinji angatewedzalini mpfundo za Mulungu. Ndipo iwo ambabvesalini mpfundo za m’Baibolo, mpaka anango ambachita makhalidwe yoipa, kuledzera, kupepa fodya na vinango vomwe dzina yavene ni Betel nut. Harvey adazungira mipingu yazinji kuti ayathandize kubvesa kuti Yahova achaviwona tani vimwevi. Paulendo unango, ndipo patidagumana na vinthu vanasimba kumayambiriro kwa nkhani mweyi.

Abale wodzichepesa enze okonzeka kuchinja, koma azinji adangingimira ndipo chiwerengero cha ofalisa chidapunguzika kuchoka pa 2.450 kufika pa 900 nkati mwa magole yokwana 20. Vimwevi venze vopasa m’nkhongono. Koma podiya venze tene, tingadziwa kuti Yahova angadaliselini gulu yopsipa. (2 Akor. 7:1) Nkuyenda kwa nthawe, mipingu imbatumikira Yahova munjira yobvumizika, ndipo Yahova ambadalisa. Manje, ku Taiwan kuli ofalisa woposha 11.000.

Kundochokera mu 1980, tawona momwe abale na alongo wa Chiamis alimbira mwauzimu. Ndipo Harvey adamala nthawe itali ankupfunzira Chichinês. Iye adachita khama pakuthandiza amuna olowola na akazi azinji kukhala Mboni. Ninkukumbukira kuti iye adati adakondwa maninge kuwona m’bodzi mwa wanthu mwamwa akupemphera koyamba kwa Yahova. Inembo ndine wokondwa kuti nathandizambo akazi azinji wa mtima wabwino kukhala pa ushamwali na Yahova. Nidakondwa soti kutumikira pa nthambi ya ku Taiwan pabodzi na wana awiri, mwamuna na nkazi, wa munthu watidapfunzira naye Baibolo kale-kale.

NIDALUZA MUNTHU WAPAMOYO

Manje nili nekha, munzangu adanisiya. Patidakhala m’banja kwa magole 59 wokondewa wangu Harvey adadzamwalira pa 1 Janeiro, 2010 na matenda ya khansa. Iye adachita utumiki wa nthawe zose pafupi-fupi magole 60! Nidakamusuwa namanje. Koma ndine wokondwa kuti nidatumikira naye pabodzi na kumuthandiza pa basa zake zosiyana-siyana mumadziko yawiri. Tidapfunzira kuyankhula na kunemba viseweredwe viwiri voshupa va ku Ásia.

Nichakondwa kuphatisira basa Chijapão na Chichinês pakuwonesa wanthu malo ya pa Beteli

Magole pang’ono patsogolo pake, Bungwe yotonga idasalula kuti nibwerere ku Austrália. M’dawiro woyambirira wenze wakuti: ‘Nifunalini kuchoka ku Taiwani.’ Koma Harvey adanipfunzisa kubvuma chilichose chomwe gulu ya Yahova yafuna kuti nichite. Ndipomwapa nilibe kulamba. Ndawa yakuti ndine wokalamba, nidawona kuti vilibwino kuti niyende ndawa ningakwaniselini kudzisamalira nekha.

Manjeuno, ninkutumikira pa ofesi ya nthambi ya ku Australásia nkati mwa sondo komasoti kulalikira na mpingu kumapeto kwa sondo. Pa Beteli nichakondwa kuphatisira basa Chijapão na Chichinês pakuwonesa wanthu malo ya pa Beteli. Ndine wofunisisa ndipo nikudikhira nthawe yomwe Yahova adzamukise wanthu. Ndipo nikudziwa kuti Harvey yemwe adapfunzira kuti nthawe zose osati timbanene kuti ayi kwa Yahova, ni wotetezeka m’manda yachikumbuso.​—Yoh. 5:28, 29.

^ ndi. 14 Podiya kuti manje Chichinês ndicho chiseweredwe chikulu ku Taiwani, Chijapão ndicho chenze chiseweredwe chikulu kwa magole yazinji. Chijapão chenze chodziwika maninge kwa wanthu wa ku Taiwan.