A mutini wa Harvey a va li mune wa vamakwavu Yene a a li lwenkulu wa kone. Ndangu wakwe wu dondzri xihlayelamfuzri a khale ka Midland Junction, a mpeladambu wa Austrália, hi ma 1930 hi nkama lowu a ku ni wusweti byikulu a tikweni. Harvey a kule na a zrandzra Yehovha a va a babatisiwa na a ni 14 wa malembe. A swi hlwelanga kuva a dondzra ku yamukela mintizro hinkwayu ya moya leyi a a nyikiwa yone. Hi xikombiso, makwezru wa kukazri, a yavele Harvey akuva a dondzra mayava ka dondzro ya Xihondzro Xa Ku Zrindzra. Kambe a yalile ku dondzra, a hlaya leswaku a titwa na a nga fanekeleki. Kambe makwezru lweyi a a khanela na Harvey a mu pfune ku twisisa leswaku “loko mhunu wa kukazri a nhlengeletanwini ya Yehovha a ku kombela ku yentxa xa kukazri hi leswaku a ku vona na u fanekeleka”!​—2Ko 3:5.

Mine, mamana ni makwezru wa xisati lwenkulu, hi dondzre xihlayelamfuzri a Inglaterra. A ku sunguleni tatana wanga a a xi hambula Xihlayelamfuzri kambe hi ku famba ka nkama na yene a game a xi yamukela. Ni babatisiwe na ni ni 9 wa malembe na tatana a nga swi djuli. Ni tibekele kungu dzra ku va phayona leswaku ni gama ni va muzrumiwa. Nambi tanu tatana a ni yalelile a ku ni fanela ku zranga hi ku pfala 21 wa malembe. A ni nga swi djuli  ku yima nkama lowo hinkwawu. Xileswo loko ni pfale 16 wa malembe, tatana a ni pfumelele ku zruzrela a Austrália lani makwezru wa xisati lwenkulu kutani a a zruzrele kone. Loko ni pfale 18 wa malembe, ni sungule ku phayona.

A Austrália, ni tivane na Harvey. Ha wubidzri byezru a hi navela ku tizrela Yehovha swanga vazrumiwa. Hi txhate hi 1951. Ntsrhaku ka malembe mabidzri na hi phayona xikan’we hi kombeliwe ku tizra swanga valaviseli va muganga. Muganga wezru a wu patsra xiyenge xa xikulu xa mpeladambu wa Austrália. Xileswo, minkama yinyingi a hi famba ka mimbangu ya ku woma ya le kule swinene.

Hi 1954, hi zrambiwe ku ya ka ntlawa wa wu-25 wa xikole xa Giliyade. Ku navela kwezru ka ku va vazrumiwa a ku sungula ku hetiseka! Hi yendzrele a Nova Iorque hi xitimela xa mati hi va hi dondzra swi phela a xikole xa Bibele. Xikole lexo, a xi patsra ku dondzra Xipanyoli. Kambe a swi nga nabyali ka Harvey, hikusa a swi mu kazratela ku hlaya mazritu lama nga ni “r”.

A ku fambeni ka xikole, vadondzrisi va hlaye leswaku lava va navelaka ku ya tizra a Japão va nga titsralisa ka ntlawa wa lidzrimi dzra Xijaponeji. Hi vone swi yampswa ku tsrhika nhlengeletanu ya Yehovha yi hlawula lomu hi fanelaka ku ya tizrela kone. A ntsrhaku ka nkamanyana, Albert Schroeder, mun’we wa vadondzrisi va Gileade a xiye leswaku a hi titsralisanga, a hi byele leswi: “Yanakanyani ha swone.” Loko makwezru Schroeder a xiye leswaku ha ha tama hi ganaganeka, a te: “Mine ni vadondzrisi vambeni hi mi tsralisile kutani, mi ta dondzra Xijaponeji.” Ka Harvey, a Xijaponeji a xi nabyala ku tlula Xipanyoli.

Loko hi tlhasa Japão, hi 1955, a ko vani ntsena 500 wa vazrezri a tikweni hinkwadzru. Harvey a a ni 26 wa malembe, kasi mine a ni ni 24 wa malembe. Hi zrumeliwe doropeni dzra Kobe, hi va hi tizra mune wa malembe. Swi hi nyonxisile loko hi zrambiwa ku va hi tlhela hi tizra swanga valaviseli, lani hi yeke tizrela kusuhi ni doropa dzra Nagoya. Hinkwaswu a mbangwini lowo a swi hi nyonxisa: Vamakwezru, swakuda swa kone ni matsrhamela ya mbangu. Nambitanu, a swi hlwelanga kuva hi tlhela hi kuma mukhandlu wun’wanyana wa kuva hi nga mu yaleli ntxhumu Yehovha.

Ntsrhaku ka malembe mazrazru na hi tizra swanga valaviseli, a Betele dzra le Japão dzri hi vutise kumbe hi nga swi navela ku ya tizrela a Taiwan a mugangeni wa Vayamisi. A Taiwan a ku nhingeni ndondzro ya wudukwa, xileswo a ku vileleka makwezru lweyi a xi tivaka ha hombe Xijaponeji akuva a  lulamisa xiyimu. * A hi swi zrandzra ku tizrela a Japão, xileswo swi kazratile ku teka xiboho xa ku ya tizrela a Taiwan. Kambe Harvey a a dondzri ku va a nga yali loko a nyikiwa xiyavelo, xileswo hi pfumelile ku zruzra.

Hi tlhase hi Novhembru wa 1962. A Taiwan a ku ni 2.271 wa vazrezri, lani ntalu wavu a va li va Vayamisi. Xileswo, a swi djula hi zranga hi ku dondzra Xixina. A ho va ni buku dzrin’we dzra ku dondzrisa ha dzrone ni mudondzrisi lweyi a a nga xi tivi Xinghiza, nambitanu hi dondzrile.

Na haha ku tlhasa a Taiwan, Harvey a yaveliwe ku va mulaviseli wa ntizro a tikweni. Leswi zrwavi a dzrili dzritsrongo, Harvey a a swi kota ku hetisisa wutiyanguleli byakwe a zrwavini a tlhela tizra ni vamakwezru nambi mavhiki mazrazru hi hweti. Minkama yimbeni a a tizra swanga mulaviseli wa muganga, leswi a swi patsra ku va a beka wukaneli a tinhlengeletanwini. Loko Harvey e e beka wukaneli hi Xijaponeji, vamakwezru va Vayamisi a va ta byi twisisa. Nambitanu, a mfumu a wu sindzrisa leswaku a mintlhanganu ya wukhongoti yi fambisiwa hi Xixina. Xileswo, swi sindzrise kuva Harvey a beka wukaneli hi Xixina na makwezru wa kukazri a ndzrulutela hi Xiyamisi.

Hi nkama lowo mintxhumu yinyingi a ya ha siveliwa a Taiwan hi ku tizrisa masotxha. Xileswo, a swi sindzrisa kuva vamakwezru va hamba papela dzra ku kombela mpfumelelo akuva va hamba tinhlengeletanu. Ku kuma papela ledzro a swi nga nabyali, nakone mapholisa a ma hlwela ku dzri tsrala. Loko a ko tlhasa vhiki dzra nhlengeletanu na mapholisa ma nge si na mu nyika papela ledzro, Harvey a a ta ya mapholiseni a ya tsrhama va za va dzri tsrala. Kungu ledzro a dzri tizra, hikusa mapholisa a ma dana ku vona muhlapfa na a tsrhame mapholiseni.

Ka mavhiki lawa a hi ni vamakwezru, hi ntolovelo a hi famba nkama lowu tlulaka wora hi ya khandzriya tinhava hi tsremakanya ni milambu leya ku kala yi nga yentanga. Na ha dzrimuka khambi dzra ku sungula ni nga khandzriya nhava. Hi pfuke mpundzrwini swinene hi khomisa nyokana, swi ku 5 wora ni 30 wa maminutu na hi kwhela xibomba hi ya ka xidoropana xa le kule swinene. Hi tsremakanye nambu, hi gama hi khandzriya nhava leyi a swi kazrata ku kandzriya ka yone. A swi kazrata ngopfu lakakuva a swizrendzre swa lweyi a khandzriyaka mahlweni kwanga swi kongomana ni matihlo yanga.

Hi mixo lowo, Harvey a humi nsimu ni vamakwezru va muganga lowowo na mine ni zrezra wuswanga ka ximbangwana lexi ku tsrhamaka lava khanelaka Xijaponeji. Kolomu ka 13 wora a ni biwa hi nzululwana hikuva ku khalute nkama wa ku leha na ni nga danga ntxhumu. Loko hi wugamu ni kumana Harvey, vamakwezru a va hangalakile. Harvey a a txintxise marevhixta mangali mangani hi matandzra mazrazru ya mambisi ya tihuku. A ni kombe madela ya kone hi ku dzri tsrunya hala ni hala a mpswompswa. Swone hi ku swi langusa a swi phekukisana timbilu, kambe ni kambete ku da dzrin’we. A dzra wuzrazru ke a ku ta da mani? Harvey a ni nyike ni da hikusa a a nga ti swi kota ku ni byatsrha hi xika nhava loko a ne titivala hi ndlala.

Ka nhlengeletanu yimbeni ya muganga, ni kumane ni xiyimu lexi kalaka xi nga tolovelekanga. A hi  tsrhama a mutini wa makwezru lowu nga tlhelweni dzra Yindlu ya Wugandzreli. Leswi Vayamisi va nyikaka lisima dzrikulu ku hlamba, a nsati wa mulaviseli wa muganga a hi lulamisele mati ya ku hlamba. Leswi Harvey a a khomekile, a kombele kuva ni zranga. Va ni bekele mabakiti mazrazru: Dzrin’we dzra mati ya ku titimeta, dzrimbeni dzra mati ya ku hisa ni dzrimbeni dzra ku kala dzri nge na ntxhumu. Lexi xini hlamalisiki hileswaku makwezru lweyo a ni bekele mabakiti a handle, lani ku kongomaniki ni Yindlu ya Wugandzreli lani ku nga ni vamakwezru lava lulamiselaka nhlengeletanu. Ni mu kombele kuva a ni djulela xa ku titumbeta ha xone, hiloko a ni buyisela nkwama wa ku vonekela! Ni pimise hi ku tumbela a ntsrhutini lowu nga tsrhaku ka yindlu, kambe a ku ni magansu lawa ma djoketelaka hinkwavu lava tsrhindzrekelaka. Ni tibyele leswi: ‘Vamakwezru va khomekile, va nga ti swi vona leswaku ni le ku hlambeni. Loko no kala ni nga hlambi va ta khunguvanyeka. Kutani ni ve ni hlamba!’

Harvey a xiye leswaku vamakwezru va Vayamisi a swi va kazratela ku hluvuka hi tlhelo dzra moya hikusa ku tala kwavu a va nga swi tivi ku dondzra nakone a va nge na mabuku hi lidzrimi dzravu. Leswi a lidzrimi dzra Xiyamisi a dzri sungula ku tsraliwa hi ku tizrisa maletela ya Xiroma, swi voneke swi yampswa ku dondzrisa vamakwezru ku hlaya hi lidzrimi dzra ka kwavu. Ntizro lowo a wu nga li matlangwana, kambe hi wugamu vamakwezru va kote dondzra mayelanu na Yehovha hi lidzrimi dzravu. A mabuku hi Xiyamisi ma sungule ku humexiwa a wugan’wini bya va 1960 nakone hi 1968, ku sungule ku nyikeliwa Xihondzro Xa Ku Zrindzra hi Xiyamisi.

Nambitanu, a wuhosi a byi tsimbisa mabuku lama nga liki ya Xixina. Xileswo, akuva hi nga pfuxi timhaka, a Xihondzro Xa Ku Zrindzra xa Xiyamisi a xi fambisiwa hi tindlela ta ku hambanahambana. Hi xikombiso ku dzringana 17 wa tiwheti hi tizrise Xihondzro Xa Ku Zrindzra lexi tsraliwiki hi Ximandarin ni Xiyamisi. Loko mhunu a hi vutisa swa kukazri, a hi yentxa ingiki hi dondzrisa hi Xixina a vayaki va muganga. Xileswo, a nhlengeletanu ya Yehovha yile ku humexeni ka mabuku hi Xiyamisi akuva yi pfuna vhanu lava la va zrandzrekaka ku dondzra ntiyiso wa Bibele.​—Min 10:34, 35.

Kolomu ka va 1960 na 1970, a vamakwezru va Vayamisi a va nga hanyi hi milawu ya Xikwembu Nkulukumba. A va nga yi twisisi ha hombe minsinya ya  milawu ya Bibele, lakakuva van’wana va vone a va ni mahanyela ya ku biha, a va nwa ngopfu va tlhela va dzraha ni timbangi. Harvey a yendzrele mabandla manyingi, a va a dzringisa ku pfuna vamakwezru ku twisisa mavonela ya Yehovha mayelanu ni mahanyela wolawu. Ka dzrin’we dzra mayendzro wolawu, hi humeleliwe hi leswi hi swi hlayiki a ku sunguleni ka mfambu lowu.

Vamakwezru lava va titsrongahataka a va swi navela ku yentxa ku txintxa, kambe lexi vavisaka ntalu wa vone a va txintxanga, nakone nhlayu ya vazrezri yi pumbekile ku suka ka 2.450 kuya ka 900 ndzreni ka 20 wa malembe. Leswo swi hi hete ntamu. Nambi swilitanu, a hi swi tiva leswaku Yehovha a a nge ti txhuka a tovokisa nhlengeletanu leyi nga basangakiki. (2Ko 7:1) Hi nkamanyana, mabandla ma sungule ku tsrhika mahanyela ya ku biha. Nakone hi pfuniwa hi Yehovha, a Taiwan swoswi ku ni ku tlula 11.000 wa vazrezri.

Ku sukela hi 1980, hi kote ku vona ndlela leyi mabandla ya Vayamisi a ma kulisa lipfumelo dzra wone ha yone, nakone kutani a swi ta koteka kuva Harvey a heta nkama ni vamakwezru va Xixina. A ku ni vamakwezru va xisati lava vanuna vavu a va nga li vapfumeli kutani Harvey a nyonxe ngopfu hi ku pfuna vanuna lavo akuva va ndzruluka Timboni ta Yehovha. Ni dzrimuka leswaku Harvey a hlaye ndlela leyi a nyonxiki ha yone loko a vona mun’we ka vavanuna volavo na a khongota ka Yehovha hi khambi dzra ku sungula. Na mine i nyonxe ngopfu hikuva ni kote ku dondzrisa vhanu va timbilu letinene akuva va yaka wuxaka byale kusuhi na Yehovha. Ni tlhele ni nyonxa hi ku vona vana vabidzri va xidondzro xanga xa Bibele, mun’we wa n’hwanyana ni mumbeni wa djaha, na va tizra Betele dzra Taiwan.

Swoswi a ne he naye nkatanga. Ntsrhaku ka 59 wa malembe na hi txhatile muzrandzriwa wanga Harvey a file hi 1 ka Janeru wa 2010, ntsrhaku ka kuva a xanisiwe hi kankru. A hete 60 wa malembe na a li ka ntizro wa nkama hinkwawu! Ni mu xuva ngopfu swinene nkatanga. Kambe ni nyonxe ngopfu hi ndlela leyi ni mu pfuniki ha yone ka masiku lawa a a vabya na hi tizra xikan’we ka madoropa mabidzri lama nyonxisaka swinene! Hi dondzre ku vulavula tindzrimi tibidzri leti a ti hi kazratela leti khaneliwaka a Ásia, loko ku li Harvey a dondzre ni ku tsrala hi tindzrimi leto.

Ntsrhaku ka malembenyana Huvo leyi Zrangelaka yi vone swi li swa hombe kuva ni tlhelela a Austrália. Ni tekele ku pimisa leswi: ‘A na ha djuli ku suka lani a Taiwan.’ Kambe Harvey a ni byele leswaku a ni fanelanga ni yala ntxhumu ka nhlengeletanu ya Yehovha. Kutani ni tekele ku pfumela. Hi kola ka leswi a ni kulile hi ntanga, ni swi vone ku li wutlhazri ku tlhelela a Austrália.

Swoswi, ni tizrela a Betele dzra le Austrália a ndzreni ka vhiki, nakone hi ku hela ka vhiki ni pfunisa bandla dzra le kusuhi. Ni nyonxe ngopfu hi ku va ni tizrisaka a Xixina ni Xijaponeji leswi ni swi dondzriki akuva ni kongomisa vamakwezru lava va ya ka va ya pfuxela Betele. Kambe, ni swi languselile ku vona ku hetiseka ka xidumbiso xa Yehovha xa ku pfuxa lava fiki! Na swi tiva leswaku a wa mu dzrimuka Harvey, lweyi a dondzriki kuva minkama hinkwayu a nga mu yaleli ntxhumu Yehovha.​—Yh 5:28, 29.