Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

BIOGRAFÍA

Kkatsiniw ankgalhin naktlawayaw tuku Jehová kinkaskiniyan

Kkatsiniw ankgalhin naktlawayaw tuku Jehová kinkaskiniyan

AKXNI xtitaxtunita palha sen, kgalhtuchokgo lu xtakgayawama chu kxwatalima putlun chu chiwix. Xtalakaskin xakpatakutwi, pero chuchut kxwatalinit puente. Kinchixku, Harvey, chu akit xaktawilaw tiku xkinkamatitaxtiniyan tachuwin ami. Kinkgalhtutukan lu xakpekuanitaw. Kxaʼakilhtutu, xwilakgocha makgapitsi natalan, lu xkinkalilakgaputsamakgon, xkgalhkgalhimakgolh xakpatakutwi. Kmawakaw kimputlawkan kxchakgen akgtum camión nema tsinu tlakg lanka xwanit. Ni xakkgalhiyaw tasiw nipara cadenas xlakata xakchiwiliw kimputlawkan, maski chuna, camión lakgasiyu tsukulh patakuta kgalhtuchokgo. Kmakgkatsiw pi lu kmakgapalaw, chu lu xaktlawanimaw oración Jehová, alistalh kchaw kxaʼakilhtutu kgalhtuchokgo. Xtitaxtuma kata 1971, chu xakwilaw kcosta este xla Taiwán, akglhuwa mil kilómetro xlimakgat lata niku xwi kinkachikinkan. Nakkalitachuwinanan tuku ktitaxtunitaw.

LA KKATSINIW NAKPAXKIYAW JEHOVÁ

Harvey xkgalhi Kgalhtutu xnatalan chu xla xapuxku xwanit. Xfamilia lakgapasli xaxlikana kʼakgtum kachikin nema makgasata xwanikan Midland Junction, kxʼoeste Australia, xtitaxtuma kata 1930 asta 1940, kilhtamaku akxni xʼanan taʼakglhuwit xlakata tumin. Harvey na lu paxkilh Jehová chu tamunulh akxni xkgalhi 14 kata. Ni xlimakgas, katsinilh ni nalakgmakgan tuku xlakgayawaka kxkachikin Jehová. Akgtum kilhtamaku, akxni kgawasaku xwanit, skinika xkgalhtawakgalh takgalhtawakga xla Makatsinina, pero wa pi ni, xlakata xlakpuwan pi ni xʼama matlani. Pero, tala tiku tachuwinalh Harvey wanilh: «Kxkachikin Jehová, akxni wi tiku naskiniyan wi tuku katlawa, chuna skiniyan xlakata lakpuwan pi tlan natlawaya» (2 Cor. 3:5).

Akit klakgapasli xaxlikana kʼInglaterra, nachuna kintse chu xapulana kintala tsumat. Kintlat makgamakglhtinalh xaxlikana lhuwa kilhtamaku alistalh, pero xapulana lu xlakataki xaxlikana. Maski xla ni xlakaskin, ktamunulh akxni xakkgalhi 9 kata. Klakkaxwililh precursora naklitaxtu, chu alistalh misionera klitaxtulh. Pero kintlat ni xʼama kimaxki talakaskin precursora xakwa asta akxni xakmakgatsilh 21 kata. Akit ni lhuwa kilhtamaku xakkgalhkgalhiputun. Wa xlakata, akxni xakkgalhi 16 kata, kintlat kimaxkilh talakaskin nakan kʼAustralia xlakata akxtum xaktalatamalh xapulana kintala tsumat, tiku na anta xʼanit. Chu akxni kmakgatsilh 18 kata, precursora klitaxtulh.

Akxni ktamakgaxtokgwi, kkata 1951.

Anta kʼAustralia klakgapasli Harvey. Kinchatiykan misioneros xaklitaxtuputunaw. Ktamakgaxtokgwi kkata 1951. Akxni akgtiy kata akxtum xakskujnitaw la precursores, kinkawanikan pi xakskujwi la superintendentes de circuito. Circuito nema xaklakgapaxialhnanaw lu lanka xwanit chu xwi kxʼoeste Australia, wa xlakata ankgalhin lu makgat xakanaw kputlaw anta niku xakaskakni chu niku ni lu xʼankan.

KGANTAXTU TUKU XAKLAKASKINAW

Akxni kmakgalhsputuw clase xla Galaad, anta kʼEstadio de los Yankees kkata 1955.

Kkata 1954, kinkawanikan pi xakkaw kclase 25 xla Galaad. ¡Nialh makgas xtsankga xlakata misioneros xaklitaxtuw! Kkaw kbarco asta kNueva York chu liwana ktsukuw likgalhtawakgayaw Biblia. Kclases xla Galaad, xtalakaskin xakkatsiniw tachuwin español, pero Harvey tuwa xmakgkatsi xlakata nila liwana xwan letra erre.

Instructores wankgolh pi tiku xʼamputunkgolh makgtayanankgo kJapón tlan xtatsokgtawilakgolh xlakata xkamasiyanika japonés. Akinin klakpuwaw ni naktatsokgtawilayaw xlakata xaklakaskinaw pi wa xkachikin Dios xlaksakli niku xʼamaka kinkamalakgachakanan. Akxni tala Albert Schroeder, chatum tiku na istructor xalak Galaad xwanit, katsilh pi ni xaktatsokgtawilanitaw, kinkawanin: «Tlakg kalilakpuwantit». Xlakata akxilhli pi chuntiya xakpekuamaw, kinkawanin: «Amakgapitsi instructores chu akit kkatsokgwilinitana. Kalitsakgsatit nakatsiniyatit japonés». Harvey tlakg ni tuwa katsinilh uma tachuwin.

Kchaw kJapón kkata 1955. Ama kilhtamaku, kaj 500 tiku xlichuwinankgo Dios kputum país. Harvey xkgalhi 26 kata chu akit 24. Kinkamalakgachakan kʼakgtum kachikin nema wanikan Kobe chu wi kpuerto, anta ktawilachaw max akgtati kata. Alistalh, amakgtum kinkawaniparakan xakskujwi la superintendentes de circuito, lakatsu kkachikin Nagoya, chu lu kpaxuwaw. Lu xaklakgatiyaw la xakskujnaniyaw Dios kJapón: natalan, liwat, chu tuku xʼanan... Pero, ni xlimakgas, kinkamaxkiparakan talakaskin naklimasiyayaw komo xaktlawaputunaw tuku Jehová kinkaskiniyan.

XASASTI TALAKGATAY CHU TUKU TUWA

Harvey, akit chu amakgapitsi misioneros anta kKobe (Japón), kata 1957.

Akxni xakkgalhiyaw akgtutu kata la xakskujmaw kcircuito, sucursal xalak Japón kinkakgalhskin komo xakamputuw kTaiwán xlakata xakkalitachuwinaw Dios amis, akgtum kachikin nema anta xkilhtsukutkan. Makgapitsi natalan xmakgxtakgkgonit xaxlikana takanajla, chu sucursal xalak Taiwán xmaklakaskin chatum tala tiku xchuwinan japonés xlakata xmakgtayanalh nalakkaxtlawakan taʼakglhuwit. * Tuwa kmakgkatsiw naklaksakaw nakanaw anta, xlakata lu xaklakgatiyaw la xakwilaw kJapón. Pero Harvey xkatsininit nikxni nalakgmakgan tuku xlakgayawaka, wa xlakata klaksakwi nakanaw.

Akxni kchaw kTaiwán, kpapaʼ noviembre kata 1962, xʼanan 2,271 tiku xlichuwinankgo Dios. Lu lhuwa amis xwankgonit. La uku xtalakaskin xakkatsiniw chino, chu kaj xakkgalhiyaw maktum libro xla chino chu kaj chatum puskat xwi tiku xmakgalhtawakgenan chu ni xchuwinan inglés, maski chuna kkatsiniw.

Akxni aku xakchanitaw kTaiwán, Harvey lakgayawaka siervo de sucursal nalitaxtu. Xlakata sucursal ni lanka xwanit, Harvey tlan xtlawa xtaskujut anta chu makgapitsi semanas kʼakgtum papaʼ tlan akxtum xkatalichuwinan Dios natalan amis. Xmin kilhtamaku na kskuja la superintendente de distrito, wa xlakata na xmasta taʼakgchuwin kʼasambleas. Tlan xmatitaxtilh ktachuwin japonés, chu amis tlan xʼakgatekgskgolh, pero mapakgsinanin kaj xmastakgo talakaskin pi tamakxtumit xla takanajla xmatitaxtika ktachuwin chino. Wa xlakata Harvey xʼakgchuwinan ktachuwin chino, maski nina lu liwana xkatsini, chu chatum tala xmatitaxti ktachuwin ami.

Ama kilhtamaku, kTaiwán xlakkaxwilikanit ley marcial. Xtalakaskin pi natalan kskinkgolh akgtum permiso xlakata tlan xtlawakgolh asambleas. Tuwa xwanit pi wi tiku xmaxkika uma permiso, chu makglhuwa, policía xmamakgapalikgo xlakata namastakgo. Komo xchan semana akxni xlakkaxwilikanit asamblea chu policía nina xmasta uma permiso, Harvey xʼan niku kskujkgo policías chu anta xtawila asta xmaxkika. Policías lu xlimaxanankgo pi chatum tiku xalak atanu país makgas xkgalhkgalhilh anta niku kskujkgo, uma lu xmakgtayanan.

XAPULANA AKXNI KTAWAKALH KʼAKGTUM LANKA SIPI

Kpatakutmaw akgtum kgalhtuchokgo anta kTaiwán xlakata tlan nakanaw lichuwinanaw Dios.

Akxni xakkalitachuwinanaw Dios natalan, ankgalhin xaktlawanaw akgtum hora o liwaka, xaktawakayaw klaklanka sipi nema lu tsaj xyakgolh chu xakpatakutaw kgalhtuchokgo. Klakapastaka akxni xapulana ktawakalh kʼakgtum lanka sipi. Lakapala kwayaw tsisa, ktawakaw kʼautobus kamakgkitsis aitat tsisa chu kkaw kʼakgtum aktsu kachikin nema makgat xwi. Kpatakutwi akgtum kgalhtuchokgo chu ktsukuw tawakayaw kʼakgtum sipi. Uma sipi lu tsaj xya, wa xlakata xakakxilha xtantunin tala tiku xkimpulanima.

Uma tsisa, Harvey akxtum xkalitachuwinanit Dios makgapitsi natalan xala anta chu akit kiʼakstu xaklichuwinama Dios kʼakgtum aktsu kachikin niku xlamakgo tiku xchuwinankgo japonés. Max kamakgtum kakgotanun ktsukulh ktaxlajwani, xlakata akglhuwata horas ni xakwayanit. Akxni ktatanokglhli Harvey, natalan xʼankgonita. Harvey xmastanit makgapitsi revistas chu xlixokgonikanit akgtutu kgalhwat. Xla kimasiyanilh la wakan xastakga kgalhwat chu kajwatiya napakglhniya tsinu niku nalixokgtiyaya. Maski ni lu xakwaputum, kwalh akgtum. Pero ¿tiku xʼama way xliʼakgtutu? Akit kwalh, xlakata Harvey nila xʼama kinchaxlin komo akit xakxlajwanalh akxni xtaktaktalh kʼuma lanka sipi.

LU TANU LA PAXKAN

Akgtum kilhtamaku, kʼakgtum asamblea de circuito, wi tuku kiʼakgspulalh. Xaktamakgxtakgmaw kxchik chatum tala tiku xwi kxpaxtun Pukgalhtawakga. Amis lu xlakaskinka liʼakxilhkgo napaxkan. Wa xlakata, xpuskat superintendente de circuito putum lakkaxwililh xlakata xakpaxwi. Xlakata Harvey xmakgapalama, kiwanilh pi pulana akit xakpaxli. Tala puskat anta kawililh akgtutu cubetas: niku xtajuma xakgawiwi chuchut, atanu niku xtajuma xachichi chuchut chu akgtum niku nitu xtajuma. Lu kaks kimalakawanilh pi kawililh kxkilhtin chiki, niku tlan xʼakxilhkgo natalan tiku xlakkaxwilimakgo asamblea kPukgalhtawakga. Kskinilh pi xkimaxkilh akgtum cortina o tuku xtachuna, ¡pero kimaxkilh akgtum cortina xla plástico nema xlakgxkgakga! Klakpuwa pi nakan kxkgen chiki, pero anta xwilakgolh makgapitsi gansos nema xkachunlhkgo tiku xkatalakatsuwinikgo. Chu klakpuwa: «Natalan wi tuku lu limakgapalamakgo, nipara katikatsikgolh pi kpaxma. Nachuna, komo ni nakpaxa, max nitlan nakkamamakgkatsini. Wa xlakata chuna naktlawa». Chu anta kpaxli.

Klhakgananitaw chuna la lhakganankgo ami.

XAPULANA LIKGALHTAWAKGA KTACHUWIN AMI

Harvey akxilhli pi natalan amis lu tuwa xkakitaxtuni nastaka xtakanajlakan xlakata lhuwa ni xkatsinikgo kgalhtawakgakgo; nachuna, ni xkgalhikgo likgalhtawakga kxtachuwinkan. Xlakata nina makgas xtsukukanit maklakaskinkan alfabeto latino xlakata natsokgwilikan tachuwin ami, klakpuwaw pi lu tlan xwanit komo xakkamasiyaniw natalan la likgalhtawakgakan xtachuwinkan. Lu lanka taskujut xwanit. Pero, titaxtulh kilhtamaku, natalan tlan xʼakstukan kgalhtawakgakgolh. Max kkata 1966 tsukuka kamatitaxtikan likgalhtawakga ktachuwin ami. Chu kkata 1968 tsukuka maxtukan revista Makatsinina ktachuwin amis.

Pero, mapakgsinanin ni xlakaskinkgo pi xkamakgpitsika likgalhtawakga nema ni xtsokgwilikanit ktachuwin chino. Wa xlakata, pulaklhuwa la xmaxtukan revista Makatsinina ktachuwin ami xlakata ni xʼanalh taʼakglhuwit. Akgtum liʼakxilhtit, titaxtulh kilhtamaku, maxtuka revista Makatsinina kʼakgtiy tachuwin: kchino mandarín chu kʼamis. Chuna xtasiya pi kaj xakkamasiyanimaw latamanin tachuwin chino. Lata ama kilhtamaku xkachikin Jehová maxtunit lhuwa likgalhtawakga ktachuwin amis xlakata nakamakgtayakgo latamanin nakatsinikgo tuku xaxlikana xalak Biblia (Hech. 10:34, 35).

AKGTUM TUWA KILHTAMAKU

Max akgpuxam kata, lhuwa natalan amis ni xmakgantaxtikgo xlimapakgsin Dios kxlatamatkan. Xlakata ni liwana xʼakgatekgskgo xtastakyaw Biblia, makgapitsi xtlawakgo talakgxtumit nema ni xlitatlawat, xkgachikgo o xmaklakaskinkgo axkut o lixkuli o nuez de areca (o de betel). Harvey kalakgapaxialhnalh lhuwa congregaciones xlakata xkamakgtayakgolh natalan naʼakgatekgskgo la akxilha Jehová putum uma. Akxni xaklakgapaxialhnamaw akgtum congregación niku chuna xlama, kinkaʼakgspulan tuku kkalitachuwinan pulana.

Natalan tiku xtaktujukgo lakgpalikgolh xlatamatkan, chu lu lilakgaputsa pi amakgapitsi nichuna tlawakgolh. Chu max chuna la titaxtukgolh akgpuxam kata, maski pulana kTaiwán xʼanan liwaka 2,450 tiku xlichuwinankgo Dios, litaktalh asta chalh 900. Uma lu kinkamaxlajwanin. Pero xakkatsiyaw pi Jehová nikxni xʼama sikulunatlawa akgtum kachikin nema ni xaskulunku xtawilalh (2 Cor. 7:1). Titaxtulh kilhtamaku, nialh analh kcongregaciones umakgolh nilaktlan talismanin. Chu xlakata xtasikulunalin Jehová la uku anan kTaiwán liwaka 11,000 tiku lichuwinankgo Dios.

Lata kkata 1980 congregaciones amis tlakg tlan tawilakgolh xtakanajlakan. Wa xlakata Harvey tlan tlakg kalimaxtunilh kilhtamaku tiku xchuwinankgo chino. Lu lipaxuwalh akxni kamakgtayalh xlakchixkuwinkan makgapitsi natalan lakpuskatin xlakata xtatayananin Jehová xlitaxtukgolh. Klakapastaka la lipaxuwalh akxni chatum tiku xmakgalhtawakgema xlipulana tlawanilh oración Jehová. Akit na lu kpaxuwa xlakata lhuwa tiku kkamakgtayanit natalakatsuwinikgo Jehová. Chu lu klipaxuwalh pi akxtum kkataskujli ksucursal xalak Taiwán xkgawasa chu xtsumat chatum tiku klimakgalhtawakgelh Biblia.

KTITAXTU TALIPUWAN

Nialhti lama kincompañero. Akxni xtitaxtunita 59 kata lata xaktamakgaxtokgnitaw, Harvey makgatlajalh cáncer chu nilh 1 xla enero kata 2010. Skujnanilh Jehová putum kilhtamaku, atsinu ni akchan 60 kata. Lu klakapastaka. Pero lu klipaxuwa xlakata kmakgtayalh akxni xtsukuma taskujut kʼakgtiy lu lakstlan kachikin. Kkatsiniw chuwinanaw akgtiy tachuwin xalak Asia nema lu laktuwa, chu xpalakata Harvey xla na katsinilh tsokgnan.

Akxni nina lhuwa kata xtitaxtunit la xninit Harvey, Lakgkgolotsin tiku pulalinkgo kintaskujutkan lakpuwankgolh pi xlakata xaklina kata tlakg tlan xwa komo xaktaspitpa kʼAustralia. Xapulana klakpuwa: «Ni ktaxtuputun kTaiwán». Pero Harvey kimasiyanilh nikxni nakwani xkachikin Jehová pi ni. Wa xlakata ktaspitli. Titaxtulh kilhtamaku kʼakgatekgsli pi lu tlan xlakata ktaspitli.

Lu klakgati kkatachuwinan japonés chu chino tiku minkgo kBetel.

La uku kskujma ksucursal xalak Australasia putuminika semana chu akxtum kkalitachuwinan Dios congregación ksputat semana. Kkapulalin tiku minkgo lakgapaxialhnankgo Betel chu chuwinankgo chino o japonés, ¡chu lu klakgati! Pero kkgalhkgalhima pi kakgantaxtulh tamalaknun xlakata talakastakwanat. Chu kkatsi pi Harvey, tiku katsinilh nikxni nawani Jehová pi ni, lu tlan niku wi: kxtalakapastakni Jehová (Juan 5:28, 29).

^ párr. 14 Maski la uku tachuwin chino wa tuku tlakg chuwinankan kTaiwán, akglhuwa kata, wa tachuwin japonés tlakg xchuwinankan. Wa xlakata klhuwa laktsu kachikinin xalak Taiwán na xchuwinankan japonés.