Te Harvey jaʼ bankilal yuʼun te chantul yermanotak. Te sfamilia la snaʼbey sba te Jehová ta lum Midland Junction ta estado yuʼun Australia Occidental, ta 1930 te kʼalal maʼyuk lek takʼin-ae. Te Harvey kʼux ta yoʼtan te Jehová te kʼalal 14 yaʼbilal-ae la yichʼ jaʼ. Ta patil la snop te ma spʼaj te asignasion ya yichʼ akʼbeyele. Ta jun buelta te kʼalal jchʼiel keremto-ae, la yichʼ kʼanbeyel te yakuk skʼopon Te J-ilkʼinal ta toyol, pero ma la skʼan melel la snop te ma xjuʼ yuʼun spasele. Pero te Harvey jich albot yuʼun tul ermano: «Ta organisasion yuʼun te Jehová te kʼalal ay machʼa ya skʼanbat te bin ya apase, yuʼun-nanix ya snaʼ-a te ya xjuʼ awuʼun spasel ta leke» (2 Cor. 3:5).

Te jmama sok te jwix, la jnoptik te smelelil kʼop ta Inglaterra. Te jpapae ma smulan-a pero ta patil kaj snop-euk. Manchukme ma skʼan te jpapae, pero la kichʼ jaʼ te kʼalal 9 kaʼbilal-ae. La kakʼ ta koʼtan te ya x-ochon ta prekursora, yuʼun ta patil ya x-ochon ta misionera. Pero te jpapae ma skʼan te ya x-ochon ta prekursora jaʼto te kʼalal ayix 21 kaʼbilal-ae. Pero ma jkʼan te bayal tiempo ya jmaliye. Jaʼ yuʼun te kʼalal 16 kaʼbilal-ae, la yakʼbon permiso te jpapa yuʼun ya xboon ta Australia, te banti ay ta kuxinel te jwix.  Te kʼalal ayix 18 kaʼbilal-ae, ochon ta prekursora.

Ta Australia la jnaʼbey sba te Harvey. Ta jchebaltik ya jmulantik te ya x-ochotik ta misionero. Nujpunotik ta 1951. Te kʼalal ayix cheb jaʼbil te ayotik ta prekursor, la kichʼtik ikʼel yuʼun ya x-aʼtejotik ta sirkuito. Te jsirkuitotik mukʼ smakoj te Australia Occidental, jich yuʼun najt te ya xbeenotik sok te karroe sok takin-nax te kʼinale.

Ta 1954, la kichʼtik pasel inbitar ta klase 25 yuʼun Galaad. ¡Nopol ya xkʼotix ta pasel te ya jkʼan ya x-ochotik ta misionero! Bootik ta barko kʼalalto ta Nueva York sok kajotik ta snopelxan ta lek te Biblia. Ta klase-abi, ya skʼan xkʼopojotik ta español, pero te Harvey tulan ya yaʼiy yalel te kʼopetik te yichʼojik erre.

Te instruktoretik la yalik te machʼatik ya skʼan ya x-abatinik ta Japón, ya xjuʼ snajkan sbiilik yuʼun ya snopik te kʼopil japones. Te joʼotike maba la jnajkan jbiiltik, melel jaʼ la jkʼantik te jaʼuk ya yalbotik te organisasion te banti ya x-abatinotike. Jtul instruktor yuʼun Galaad, jaʼ te ermano Albert Schroeder kʼalal la yaʼiy stojol te maba la jnajkan jbiiltik, jich la yalbotik: «Nopa awaʼiyik ta lek». Kʼalal la yil te xchebet koʼtantike, jich la yalbotik: «Te joʼon sok te yantik instruktoretik la jnajkantikix te abiilik. Ilawilik teme ya xjuʼ awuʼunik snopel te japones». Te Harvey maba wokol la yaʼiy snopel te kʼopil-abi.

Ta 1955 kʼootik ta Japón. Ta jaʼbil-abi, jaʼnax ay 500 ta tul publikadoretik ta spamal te nasion, 26 yaʼbilal-a te Harvey te joʼone 24. La kichʼtik tikunel ta Kobe te nopol yiloj sba sok te mar, chaneb jaʼbil jalajotik tey-a. Ta patil, la kichʼtik akʼbeyel yan buelta te aʼtelil ta sirkuito, nopol kʼootik ta lum Nagoya, sok la yakʼbotik bayal stseʼelil koʼtantik. La jmulantik te abatinotik ta Japón, te weʼelil sok te bintik tʼujbil ta ilel tey-ae. Pero ta patil bael, la kichʼtik albeyel teme jich koʼtantik te ya jpastikxan te bin ya skʼanbotik te Jehová.

Ta yoxebal jaʼbil te yakotik ta aʼtel ta sirkuito, te sukursal ta Japón la sjojkʼoybotik teme ya jkʼan xbootik ta Taiwán yuʼun ya jcholbeytik skʼop Dios te machʼatik ya xkʼopojik ta ami. Ay chaʼoxtul ermanoetik te ya xkʼopojik ta ami te sujtik ta apostata, jaʼ yuʼun  te sukursal ta Taiwán la sle jtul ermano te ya xkʼopoj ta japones yuʼun ya schajpan te bin yakʼ ta kʼoel ta pasele. * Te bin la kichʼtik albeyele tulan la kaʼiytik spasel, melel ya jmulantik te kuxinel ta Japón. Pero te Harvey yakʼoj ta yoʼtan te maʼyuk bin ora ya spʼaj junuk asignasion, jich yuʼun bootik.

Kʼalal kʼotik ta Taiwán ta nobiembre ta 1962, jaʼnax ay 2,271 publikadoretik. Jteb ma spisiluk ya xkʼopojik ta kʼopil ami. Jich yuʼun ya skʼan te ya jnoptik te kʼopil chino, jaʼnax ay kuʼuntik jpajk libro swenta ya jnoptik te kʼopil-abi sok jtul maestra te ma snaʼ ingles. Manchukme jich-abi, la jnoptik te chino.

Te kʼalal mato jaluk jkʼoeltik ta Taiwán, te Harvey la yakʼbeyik swentain te Betel. Te bitʼil maba mukʼ te Betel, ya xjuʼ ya spas te yaʼtel tey-ae sok ya xlokʼ ta scholel skʼop Dios cheʼoxeb semana ta jujun u sok te ermanoetik te ya xkʼopojik ta ami. Jaʼnix jich ay baeltik ya x-aʼtej jich bitʼil superintendente yuʼun distrito, te ya yakʼ diskursoetik ta mukʼul tsoblejetik. Juʼ yuʼun yakʼel te diskursoetik ta japones te jichuke sok kʼot ta yoʼtanik te machʼatik ya xkʼopojik ta ami, pero te gobierno jaʼnax ya yakʼ permiso te ya yichʼ pasel te tsoblejetik ta swenta relijion ta kʼopil chino. Jich yuʼun te Harvey ta chino la yakʼ te sdiskurso, manchukme mato snaʼ ta lek-a te kʼopil-abi sok jtul ermano ya skʼases ta kʼopil ami.

Ta yorail-abi, ta Taiwán yichʼoj akʼel tulan leyetik. Yuʼun ya spasik te mukʼul tsoblejetik te ermanoetik ya skʼanik permiso. Ma orauk ta tael te permisoetik, te polisiaetik ya xjalajik yuʼun ya yakʼik. Te kʼalal ya xkʼot yorail te mukʼul tsobleje, te Harvey ya xbajt skʼan te permiso te banti ay te polisiaetik jaʼto te kʼalal ya x-akʼbote. Te kʼalal ay machʼa yak ta maliywanej te ma teyuk slumal-ae, ya xkʼexawik yuʼun te polisiaetik, jaʼ yuʼun ya yakʼik te permisoe.

Kʼalal ya jcholtik skʼop Dios sok te ermanoetik ya xbeenotik jun ora o kʼaxem-a, ya xmootik ta witsetik sok ya xkʼaxotik ta mukʼul jaʼetik. Yato xjul ta koʼtan te sbabial buelta moon ta jun wits. Oranax weʼotik yuʼun ya jtsaktik jun autobus ta la 5:30 ta wen sab yuʼun ya xbootik ta jun lugar te namal aye. Kʼaxotik ta mukʼul jaʼ sok kajotik ta moel ta wits. Kʼax moel te witse jaʼ yuʼun te ermano te ay ta naile ya kilbey te yok te yakʼ ta moel bael-ae.

Te kʼalal yakʼ ta scholel skʼop Dios te Harvey sok te yantik ermanoetik, te joʼon jtukel jilon ta jun aldea te banti yak ta kuxinel ants winiketik te ya xkʼopojik ta japones. Ta la una ta stilbiltayel maʼyukix kip ya kaʼiy-a, melel ayix bayal jwiʼnal-a. Te kʼalal kʼot jta te Harvey ma tey ayikix-a te ermanoetik. Te Harvey akʼbot oxpʼij tomut ta swenta te la yakʼ cheʼoxeb rebistaetik. La snojpteson ta yuchʼel tseel tomutetik. Manchukme ma jmulan-a, la kuchʼ junuk. Pero ¿machʼa ya yuchʼ te yoxebale? Joʼon la kuchʼ, melel te Harvey ma xjuʼ skuchbelon teme ya xchʼay koʼtan yuʼun te wiʼnale.

Ta jun mukʼul tsoblej yuʼun sirkuito, ay bin kʼax ta jtojol. Jilotik ta sna jtul ermano te nopol yiloj sba sok te sNail Tsoblej. Ta stsʼumbal te ami kʼax mukʼ skʼoplal te ya x-atinotik. Jaʼ yuʼun te yinam te superintendente yuʼun sirkuito la schajpan spisil yuʼun ya xjuʼ ya x-atinon sok te jmamalal. Te bitʼil bayal yaʼtel te Harvey, la yalbon te joʼukon nail ya xboon ta atimal. Sok la skʼasesbon jun kubeta yuʼun sikil jaʼ, yan yuʼun kʼixin jaʼ sok jun kubeta te jochole. Yan-nax la kil-a te tey la yakʼ te banti ya xjuʼ ya yilon te ermanoetik te yakʼik ta aʼtel ta sNail Tsoblej. La jkʼanbey jun kortina te ermanae, pero la yakʼbon jun kortina te kʼax chikanotik ta ilel-ae, la jnop te ya xboon ta pat na pero ay gansoetik tey-a te ya xtiʼawanik. Jaʼ yuʼun la jnop: «Te ermanoetik baem yoʼtanik ta aʼtel, jaʼ yuʼun ma xyilonik teme yakon ta atimale. Teme maba ya jpase, ya xjuʼ te maba lek ya yilonik te ermanoetik, jaʼ yuʼun atinon tey-a».

Te Harvey la sta ta ilel te wokol ya xchʼi schʼuunel yoʼtanik te ermanoetik, melel ma snaʼik skʼoponel jun sok maʼyuk te publikasionetik ta skʼopik. Te bitʼil mato jaluk jajchik ta stsʼibayel ta ami, jaʼ yuʼun la jnoptik te yakuk jnojptestik te ermanoetik ta skʼoponel jun ta skʼopiknix. Wokol la kiltik pero ta patil, stukel kaj snopikix te Bibliae. Ta slajibal te jaʼbil 1960, kaj ta lokʼel publikasionetik ta kʼopil ami. Ta 1968 la yichʼ lokʼesel Te J-ilkʼinal ta toyol.

Pero te gobierno ma skʼan te ya yichʼ pukel publikasionetik ta yantik kʼopil te ma jaʼuk te chino. Yuʼun ma schʼik sbaik ta kʼop-a, Te J-ilkʼinal ta toyol ta kʼopil ami lokʼ ta yanyantik formato. Ta jun tiempo la yichʼ pukel Te J-ilkʼinal ta toyol ta cheb kʼopil ta chino mandarín sok ta ami, yuʼun jich yilel-a te jaʼnax yakotik ta snojptesel ta chino te ants winiketik. Jaʼto tal-abi te organisasion slokʼesoj publikasionetik ta kʼopil ami swenta ya yichʼ koltayel-a te ants winiketik ta snopel te smelelil kʼop te ay ta Biblia (Hech.10:34, 35).

Ta jaʼbil 1960 sok ta 1970, bayal ta tul ermanoetik te ya xkʼopojik ta ami ma spasik te mantaliletik yuʼun te Dios. Te bitʼil ma kʼoem  ta yoʼtanik ta lek te bin ya yal te Biblia, ay bayal machʼatik ya spasik te bin chopol, ya xyakubik o ya stuuntesik te chopol may. Te Harvey la yulaʼtay bayal kongregasionetik yuʼun jich ya skoltay te ermanoetik te yakuk xkʼot ta yoʼtanik bin yilel ya yil te Jehová. Te bin la jcholbeyex ta snailale, kʼot ta pasel kʼalal bajt kulaʼtaytik te ermanoetik.

Ay ermanoetik te pekʼel yoʼtanik la sjelontes te stalelik, pero ay yantik te maʼuke. Ta 20 jaʼbil ko yajtalul te publikadoretik ta Taiwán, ay 2,450 ta tul-a ko ta 900 ta tul. La jmel koʼtantik yuʼun, pero jnaʼojtik te Jehová maba ya yakʼbey sbendision te s-organisasion teme maba lek te bin ya spasike (2 Cor. 7:1). Ta patil te bintik chopol kʼayemik ta spasel kʼunkʼun laj bael. Ta swenta te koltayel yuʼun te Jehová ta ora ini kʼaxemix ta 11 mil ta tul publikadoretik te ay ta Taiwán.

Ta jaʼbil 1980 te kongregasionetik, jajch ta lekubel te schʼuunel yoʼtanik. Jich yuʼun te Harvey ayxan tiempo yuʼun ya scholbey skʼop Dios te ants winiketik te ya xkʼopojik ta chino. La smulan skoltayel te smamalal te ermanaetik yuʼun ya x-ochik ta Testigo. Yato xjul ta koʼtan te bitʼil kʼax tseʼel yoʼtan la yaʼiy sba te Harvey kʼalal jtul te machʼa yak ta snojptesel la skʼopon te Jehová ta sbabial buelta. Jaʼnix jichon bayal la yakʼbon stseʼelil koʼtan te bitʼil bayal ants winiketik la jkoltay yuʼun ya xnoptsajik ta stojol te Jehová. Sok bayal la yakʼbon stseʼelil koʼtan te bitʼil abatinon ta Betel yuʼun Taiwán sok te skerem sok te yachʼix te machʼa la jnojptes ta Bibliae.

Laj te jmamalal te kʼalal ayix 59 jaʼbil jnujpuneltik-ae, laj bael yuʼun te kanser ta 1 yuʼun enero 2010. Jteb ma sta sesenta jaʼbil abatin ta tiempo kompleto. Bayal ya jnaʼ te jmamalal, pero tseʼel koʼtan te bitʼil la jokin ta abatinel ta cheb nasionetik. La jnoptik cheb kʼopiletik yuʼun Asia, pero te Harvey la snop stsʼibayel stukel.

Cheʼoxeb jaʼbil ta patil te kʼalal lajemix-a te Harvey, te Kuerpo Gobernante la yalbon te jaʼuk lek te ya sujton bael ta Australia ta skaj te ayix kaʼbilal. Ta nail jich la jnop: «Ma jkʼan te ya kijkitay jilel te Taiwán». Pero te Harvey la snojpteson te manchuk ya kalbey maʼuk te organisasion yuʼun te Jehová. Jaʼ yuʼun la jnop te ya sujtone. Kʼot ta koʼtan te jaʼ lek te jich la jpase.

Ta ora ini ayon ta abatinel ta Betel yuʼun Australia, ta slajibal semana ya jchol skʼop Dios sok jun kongregasion. Te ermanoetik te ya xtal yulaʼtayik te Betel joʼon ya kakʼtiklanbey yil sok ya jkʼoponlan ta chino o ta japones, ¡kʼax bayal ya jmulan! Pero jaʼ ya jkʼan te yakuk xkʼotix ta pasel te chaʼkuxajel. Te Harvey ya jnaʼ ta lek te ay ta yoʼtan te Jehová, melel spisil ora la schʼuunbey skʼop (Juan 5:28, 29).