1. Mambe mam ma niiga munlôm lelaa a éga nwaa ni bon?

INYU yoñ “i bana kunde i ngii bôt bape”, hala wee kii? Kiki hihéga, i ba isañ mbai wee kii? Inyu bôlôm bahogi, bilem bi loñ, biniigana bi mbok, lôñni binéñél gwap gwon bi niiga bo lelaa ba éga bon bap ni baa bap. Yimbe i yom sita yada le Yanita, nu a niñ Érôpa, a nkal: “I het me niñ, ngandak bôt i nhoñol le bôda ba gwé bé nseñ wo ki wo bisu bi munlôm, ni le ba yé minkol mi bôlôm.” Mankéé wada le Luke, nu a niñ Amérika, a nkal le: “Basañ mbai bahogi ba niiga bon bap bôlôm le muda a ta bé mut le a yé a yénak a pot ba nok, tole a ti mahoñol mé u diihe mo.” Ndi, biniigana bi gwobisôna bi nkolba i yom Yéhôva a niiga bés inyu jam li kunde. (Hégha ni Markô 7:13.) Lelaa ni munlôm a yé le a boñ inyu ba loñge isañ mbai?

2. Kii isañ mbai a nlama yi, inyuki?

² Inyu ba loñge isañ mbai, munlôm a nlama ndugi yi i yom Yéhôva a mbémél nye. A nlama ki yi inyuki Yéhôva a bi ti ngim bôt kunde i ngii bape, téntén lelaa a nla noñ ndémbél i Yéhôva ni i Yésu mu jam li. Inyuki i yé nseñ le munlôm a yi hala? Inyule munlôm a nlama yi inyuki Yéhôva a bi ti nye kunde i ngii lihaa jé, ni le Yéhôva a ngwés le a gwélél i kunde i loñge.​—Lukas 12:48b.

3. Inoñnaga ni kaat 1 Korintô 11:3, lelaa Yéhôva a bi tjek mam lihaa jé nyoo ngii ni hana ’isi?

³ Añ 1 Korintô 11:3. Nlôñ unu, u ntoñol lelaa Yéhôva a bi tjek mam lihaa jé i ngii ni hana ’isi. Kiki a yé “Ñane” ngiinda yosôna, Yéhôva a gwé kunde i ngii mam momasôna, biañgel ni bôt ba binam. A bi yoñ bitelbene le bihégél  bihogi bi bana kunde i ngii bipe, ndi bi ga timbhe bisu gwé inyu ligwéélak jap li kunde ba bi kôs. (Rôma 14:10; Éfésô 3:14, 15) Kiki hihéga, Yéhôva a bi téé Yésu ñane likoda, ndi Yésu a ga kal nye lelaa a ngwélél kunde i. (1 Korintô 15:27) Yéhôva a bi ti yak munlôm kunde i ngii lihaa jé, hala wee nwaa ni bon, ndi munlôm a’ timbhe bisu bi Yéhôva bo Yésu inyu ligwéélak jé li kunde i.​—1 Pétrô 3:7.

4. Imbe kunde Yéhôva bo Yésu ba gwé?

⁴ Kiki Yéhôva nyen a ñane lihaa jé nyoo ngii ni hana ’isi, a gwé kunde i tééne bon bé mambén, ni i kodol bo tole i ti bo maéba ngéda ba ndogbene nye. (Yésaya 33:22) Nlélém ni Yésu, kiki a yé ñane likoda, a gwé kunde i tééne bikristen gwobisôna mambén, ni i ti bo maéba tole i kodol bo ngéda ba ndogop.​—Galatia 6:2; Kôlôsé 1:18-20.

5. Imbe kunde isañ mbai a gwé i ngii lihaa jé, ndi mimbe minwaa i kunde i i gwé?

⁵ Kiki Yéhôva bo Yésu, isañ mbai a gwé kunde i ngii bôt bé ba lihaa. Nyen a ntééne bo mambén. (Rôma 7:2; Éfésô 6:4) Ndi, i kunde i i gwé minwaa. Kiki hihéga, matiñ ma Bibel mon ma nlama nit makidik isañ mbai a nyoñ. (Bingéngén 3:5, 6) Ni ki le, isañ mbai a gwé bé kunde i tééne bôt bape ba ba ta bé lihaa jé mambén. (Rôma 14:4) I ngéda bon bé ba bôlôm ni ba bôda ba nañ ndi ba pam i ndap, ba nke ni bisu i ti nye lipém, ndi a gwé ha bé kunde i ngii yap.​—Matéô 19:5.

6. Inyuki Yéhôva a bi yoñ bitelbene le ngim bôt i bana kunde i ngii bape?

⁶ Gwéha yon i bi tinde Yéhôva i kit le ngim bôt i bana kunde i ngii bape. Kinje likébla likeñi Yéhôva a bi ti bés! Bitelbene bi gwon bi mboñ le lihaa li Yéhôva li niñ ikété oda ni nsañ. (1 Korintô 14:33, 40) Ibale mut a nyi bé njee a nlama yoñ makidik, ki lihaa li Yéhôva li niñ ikété yubda ni lisanda. Kiki hihéga, ki di ga yi bé njee a nlama yoñ makidik ma nsôk ikété ndap lihaa ni boñ le ba noñ mo.

7. Inoñnaga ni kaat Éfésô 5:25, 28, lelaa Yéhôva a ngwés le bôlôm ba tééda baa bap?

⁷ Ibale bitelbene bini le isañ mbai a nlama éga lihaa jé bi yé bilam, inyuki ngandak bôda i len ini i nôgda wee balôm bap ba ntét bo ni le ba nhes bo? Inyule ngandak bôlôm i nyi bé matiñ ma Yéhôva inyu lihaa, ni le ba ntehe nseñ i noñ bilem bi loñ yap tole bi litén jap. Ngim mangéda, ba ntééñga baa bap inyu yônôs ngôñ yap. Kiki hihéga, munlôm a nla ane nwaa inyu unda bôt bape le a yé “bañga munlôm.” A nla ki kalba le, kiki a nla bé nyégsa nwaa i gwés nye, nseñ a boñ le nwaa a kon nye woñi. A nla gwélél woñi u inyu yi mam momasôna nwaa a mboñ. * Ndi i nya mahoñol i i mboñ le muda a nla bé kôs lipém Yéhôva a bi kit le ba nlama ti nye, hala a nkolba yak sômbôl i Djob.​—Añ Éfésô 5:25, 28.

8. Lelaa munlôm a nla nigil i ba loñge isañ mbai?

⁸ Munlôm a nla nigil i ba loñge isañ mbai ibale a mbéñge lelaa Yéhôva bo  Yésu ba ngwélél i kunde ba gwé. Béñge bilem biba Yéhôva bo Yésu ba ñunda mu kiki ba ñane bihégél bipe, u yimbe ki lelaa isañ mbai a nla unda bilem bi mu kiki a ñéga nwaa ni bon.

9. Lelaa suhulnyuu i Yéhôva i nene?

⁹ Suhulnyuu. Yéhôva a nyi jam iloo bihégél gwé gwobisôna; ndi, a ñemble mahoñol ma bagwélél bé. (Bibôdle 18:23, 24, 32) A bi ti bihégél bi mbuu bi bi yé isi yé pôla i ti nye mahoñol mu jam a bé lama boñ. (1 Bikiñe 22:19-22) Yéhôva a yé peles, ndi a mbem bé le di yila peles kiki nye. Maselna ni hala, a nhôla bikwéha bi bôt bi bi ngwélél nye ngéda bi mboma mandutu. (Tjémbi 113:6, 7) Ñ, Bibel i nkal yak le Yéhôva a yé “nhôla” wés. (Tjémbi 27:9; Lôk Héber 13:6) Kiñe David a bé yi le a bé le a gwel nson Yéhôva a bi ti nye, ndik inyule Yéhôva a yé suhulnyuu ni le a bé lama hôla nye.​—2 Samuel 22:36.

10. Lelaa Yésu a bi unda suhulnyuu?

¹⁰ Di yoñ hihéga hi Yésu. Tolakii a bé Nwet ni Malét banigil bé, a bi jôwa bo makôô. Inyuki Yéhôva a bi yoñ bitelbene le ba tila ñañ u ikété Bibel? Ibabé pééna, inyu boñ le bésbobasôna di bana ndémbél i noñ, ndi téntén basañ mbai. Yésu nyemede a kal le: “Me bi ti bé ndémbél, le kiki me bi boñ inyu nan, yak bé ni boñ nlélém.” (Yôhanes 13:12-17) Tolakii Yésu a bééna kunde ikeñi, a bem bé le ba gwélél nye. Ndi, a bé bebee i sal inyu bôt bape.​—Matéô 20:28.

11. Kii isañ mbai a nla nigil mu ndémbél i suhulnyuu Yéhôva bo Yésu ba nti bés?

¹¹ Biniigana. Isañ mbai a nla gwélél ngandak manjel inyu unda suhulnyuu. Kiki hihéga, a mbem bé le nwaa ni bon ba ba peles. A nyoñ ngéda i emble mahoñol map, to ibale ma nkiha bé ni mé. Sita Marley, nu a yé Amérika, a nkal le: “I yé i pam ngim mangéda le me ni nlô wem di bana bé minlélém mi mahoñol. Ndi me nôgda le a ndiihe me ni le a nti me lipém, inyule a mbat me mahoñol mem, a nyoñ ki ngéda i wan mo ilole a nyoñ makidik.” U héya hala, munlôm nu  a yé suhulnyuu a yé bebee i sal bibôlô bi ndap, to ibale inyu bôt ba libôga jé, bibôlô bi bôda bi. Hala a nla ba nledek jam. Inyuki? Sita yada le Rachel a nkal le: “I het me bi gwéé, ibale munlôm a nhôla nwaa i jôwa bipan tole i hol ndap, bôt ba libôga ni bôt bé ba lihaa ba nkahal badba too a yé ‘toi munlôm.’ Ba ga hoñol le nwaa a mbémbe nye.” Ibale bôt ba libôga joñ ba gwé minlélém mi mahoñol, bigda le Yésu a bi jôwa makôô ma banigil bé, tolakii minkol nwon mi bé sal i bôlô i. Njômbi i bisu i loñge isañ mbai i ta bé le a nene loñge i mis ma bôt, ndi le nwaa ni bon ba ba maséé. U héya suhulnyuu, imbe lem ipe i i yé mahee ngandak isañ mbai a nlama bana?

12. Gwéha i bi tinde Yéhôva bo Yésu i boñ kii?

¹² Gwéha. Gwéha yon i ntinde Yéhôva i boñ mam momasôna. (1 Yôhanes 4:7, 8) Ni gwéha, a nyoñ ndun ni bés i pes mbuu ni njel Bañga yé le Bibel, yak ni ntôñ wé. A nkwés bés nkaa le a ngwés toi bés. Ndi baa a nyôi bés i pes minsôn? Heni. Yéhôva nyen “a ñumbe bés i mam momasôna di nkônôl maséé.” (1 Timôtéô 6:17) I ngéda di mboñ mahôha, a nkodol bés, ndi hala a nkéñ bé nye le a kee ni bisu i gwés bés. Gwéha inyu yés yon i bi tinde Yéhôva i ti binoñ. Yak Yésu a bi lôôha gwés bés, jon a bi ti niñ yé inyu yés. (Yôhanes 3:16; 15:13) Yom yo ki yo i nla bé mélés i gwéha Yéhôva bo Yésu ba gwé inyu i bet ba tiñi ni bo.​—Yôhanes 13:1; Rôma 8:35, 38, 39.

13. Inyuki isañ mbai a nlama unda lihaa jé gwéha? (Béñge yak minkéñék mi matila le: “ Kii mut a ntip biiba a nlama boñ inyu boñ le nwaa a ti nye lipém?”)

¹³ Biniigana. Gwéha yon i nlama tinde isañ mbai i boñ hiki jam. Inyuki? Ñôma Yôhanes a ntimbhe le: “I mut a ngwés bé maasañ nu a ntehe [tole lihaa jé], a ta bé le a gwés Nyambe nu a ntehe bé.” (1 Yôhanes 4:11, 20) Munlôm nu a  ngwés lihaa jé, a nlama kôna Yéhôva bo Yésu mu kiki a nhôla lihaa jé i bana maada malam ni Yéhôva, a nyoñ ndun ni lihaa jé i pes minsôn, a ñunda ki bo le a ngwés bo. (1 Timôtéô 5:8) A niiga bon bé, a nkodol ki bo. A nlama yak nigil i yoñ makidik ma ma nti Yéhôva lipém, ni ma ma mbane lihaa jé nseñ. Nano, di tehe i mam isañ mbai a nlama bôñôl lihaa jé, ni lelaa a nla kôna Yéhôva bo Yésu.

14. Lelaa isañ mbai a nla tééda lihaa jé i pes mbuu?

¹⁴ A ntééda lihaa jé i pes mbuu. Kiki Isañ, Yésu a bé gwés hôla banigil bé i tééda hémle i ngui. (Matéô 5:3, 6; Markô 6:34) Nlélém kiki nye, njômbi i isañ mbai i nlama ba le a tééda lihaa jé i pes mbuu. (Ndiimba Mbén 6:6-9) Inyu boñ hala, a nlama añ Bibel ni lihaa jé, ba nigil ki yo ntôñ, a nlama kena bo makoda, a nlama téé likalô ni bo, a nlama ki hôla bo i yila mawanda ma Yéhôva ni i tééda maada malam ni nye.

15. Lelaa isañ mbai a nla unda lihaa jé le a ngwés jo?

¹⁵ A ñunda bôt bé ba lihaa le a ngwés bo. Yéhôva a bi unda i mbamba le a ngwés Yésu. (Matéô 3:17) Yésu a bé unda banigil bé le a ngwés bo ni bipôdôl gwé yak ni maboñok mé. Yak banigil bé ba bi kal nye le ba bé gwés nye. (Yôhanes 15:9, 12, 13; 21:16) Isañ mbai a nla unda ni maboñok mé le a ngwés nwaa ni bon, ngéda a nigil Bibel ni bo. A nlama kal bo le a ngwés bo ni le ba yéne nye nseñ ngandak. Ibale pôla i nene, a nla kal bo hala bisu bi bôt bape.​—Bingéngén 31:28, 29.

16. Kii ipe isañ mbai a nlama boñ, ndi a nlama yoñ yihe ni kii?

¹⁶ A ntééda lihaa jé i pes minsôn. Yéhôva a bi ti bon ba Israel i mam momasôna ma bé béda bo. A boñ hala yak i ngéda a bé kodol bo inyu ndok yap. (Ndiimba Mbén 2:7; 29:5) Yak i len ini, Yéhôva a nti bés i mam momasôna ma mbéda bés. (Matéô 6:31-33; 7:11) Kiki Yéhôva, Yésu a bi jés bôt ba bé noñ nye. (Matéô 14:17-20) A bi mbuubaha i bet ba bé kon. (Matéô 4:24) Inyu lémél Yéhôva, isañ mbai a nlama ti lihaa jé i mam momasôna ma mbéda bo i pes minsôn. Ndi a nlama yoñ yihe le a tégbaha bañ ngandak ngéda i bôlô yé kayéle a bana ha bé ngéda i nigil ni lihaa jé to i tégbaha ngéda ni jo.

17. Imbe ndémbél Yéhôva bo Yésu ba nti bés mu kiki ba niiga, ba kodlak bés?

¹⁷ Ba niiga bés. Yéhôva a niiga, a kodlak bés inyu loñge yés. (Lôk Héber 12:7-9) Kiki Isañ, Yésu a niiga i bet ba yé  isi yé ni gwéha. (Yôhanes 15:14, 15) A nti bés maéba ma ngui, ndi ni loñgeñem. (Matéô 20:24-28) A nyi le di yé bikwéha bi bôt ni le di mbéna hôs.​—Matéô 26:41.

18. Kii loñge isañ mbai a nlama bé hôya?

¹⁸ Isañ mbai nu a nigle Yéhôva bo Yésu, a mbigda le bôt bé ba lihaa ba yé bikwéha bi bôt. A ‘mbep bé unbene’ nwaa to bon. (Kôlôsé 3:19) Maselna ni hala, a noñ maéba ma kaat Galatia 6:1, i ngéda a noode kodol bo ni “ñemlima,” a bigdaga le yak nye a yé kwéha mut. Kiki Yésu, a nyi le loñge njel i niiga bôt bé ba lihaa i yé le a ti bo ndémbél ilam.​—1 Pétrô 2:21.

19-20. Lelaa isañ mbai a nla nigle Yéhôva bo Yésu i ngéda a nyoñ makidik?

¹⁹ Ba nhoñol bôt bape ngéda ba nyoñ makidik. Yéhôva a nyoñ makidik inyu loñge i bôt bape. Kiki hihéga, a bi yoñ makidik i hek niñ, he inyu nseñ wé bé, ndi inyu boñ le di nok maséé i niñ. Mut nye ki nye a bi nyégsa bé nye i ti Man wé inyu yés. Nyemede nyen a yoñ makidik i ti sesema inyu yés. Yak Yésu a bi yoñ makidik inyu nseñ u bôt bape. (Rôma 15:3) Kiki hihéga, tolakii a bé nwaak, a bi tjél noi inyu niiga limut li bôt.​—Markô 6:31-34.

²⁰ Loñge isañ mbai i nyi le, i yoñ makidik inyu lihaa jé i ta bé jam li ntomb. A nyoñ bé to makidik ma kiki minjôha, to ngi njom, tole inoñnaga ni i yom a nôgda. Ndi, a nwas le Yéhôva a niiga nye. * (Bingéngén 2:6, 7) I ngéda a mboñ hala, isañ mbai a ñunda le a nyoñ makidik inyu nseñ u lihaa jé, he bé inyu yé.​—Filipi 2:4.

21. Kii di ga tehe i yigil i noñ?

²¹ Yéhôva a bi ti basañ mbai mbegee ikeñi, a ngwés ki le bôlôm ba yônôs yo. Ndi ibale nlôm a noñ ndémbél i Yéhôva bo Yésu, a ga ba loñge isañ mbai. Ibale muda yak nye a nyônôs nson Yéhôva a bi ti nye ikété lihaa, libii jap li ga ba lilam ngandak. Lelaa muda a nlama tehe i kunde nlôm a gwé i ngii lihaa, mambe mandutu a mboma? Yigil i noñ i ga timbhe mambadga ma.