1. Met a tongeni etipetipa napanapen féfférún emén mwán ngeni pwúlúwan we me néún kewe?

MET weween me reom an wor án emén nemenem, áwewe chék ren ewe wis mékúren famili? Ekkóch mwán ra alónga féfférúr ngeni pwúlúwer kewe me néúr kewe wóón eérenien fénúer me napanapen ar mááritá lón pwisin ar kewe famili. Nengeni met Yanita, emén Chón Kraist fefin mi nóm lón Iurop a erá: “Lón leeniei we, aramas ra fókkun lúkú pwe fefin ra lamotkisikis seni mwán, me iir chék chón angang.” Me emén Chón Kraist mwán itan Luke, mi nóm Merika a erá: “Ekkóch sam ra áiti ngeni néúr kewe át pwe ese lamot ar repwe aúseling ngeni meefien ekkewe fefin pún ese wor leenien meefier.” Iwe nge, Jiowa ese mochen pwe mwán repwe ina usun ngeni pwúlúwer kewe. (Apépé ngeni Markus 7:13.) Iwe ifa usun emén mwán epwe sile an epwe emén mékúren famili mi múrinné?

2. Met a lamot emén mékúren famili epwe silei, me pwata?

² A lamot emén mwán epwe akkomw weweiti met Jiowa a mochen seni ika epwe wiliti emén mékúren famili mi múrinné. A pwal lamot an epwe silei pwata Jiowa a akkóta ewe kókkótun nemenem, me ifa usun a tongeni áppirú án Jiowa me Jesus leenien áppirú. Pwata a lamot án emén mwán epwe silei ekkena mettóch? Pokiten Jiowa a fen ngeni ekkewe mékúren famili nemenem nge mi chék kaúk, me a mochen ar repwe áeáéchú.​—Luk. 12:48b.

3. Met sia káé seni ewe kókkótun nemenem seni minne a mak lón 1 Korint 11:3?

³ Álleani 1 Korint 11:3. Ei wokisin a áweweei ifa usun Jiowa a akkóta an famili lón láng me wóón fénúfan. Pokiten i ewe mékúren unusen an we famili, iwe i ewe sounemenem wóón mettóch  meinisin. Lón ena kókkótun nemenem a ngeni ekkóch ar nemenem nge mi chék kaúk, nge repwe etittin me ren, ren napanapen ar féri wiser na. (Rom 14:10; Ef. 3:14, 15) Jiowa a ngeni Jesus nemenem wóón mwichefel, nge Jesus epwe etittin me ren Jiowa ren napanapen féfférún ngenikich. (1 Kor. 15:27) Jiowa a pwal ngeni emén mwán mi pwúpwúlú nemenem wóón pwúlúwan we me néún kewe, nge epwe etittin me ren Jiowa me Jesus ren napanapen féfférún ngeni an we famili.​—1 Pet. 3:7.

4. A wor án Jiowa me Jesus pwúúng le féri met?

⁴ Pokiten Jiowa i Mékúren an we famili lón láng me wóón fénúfan, iwe a wor an pwúúng le féri allúk wóón epwe ifa féfférún néún kewe, me a apéchékkúla ekkena allúk. (Ais. 33:22) Jesus i mékúren ewe mwichefelin Chón Kraist, me a pwal wor an pwúúng le féri allúk me apéchékkúla ekkena allúk.​—Kal. 6:2; Kol. 1:18-20.

5. Met a wor án emén mékúren famili pwúúng le féri, me ifa aúkúkún?

⁵ A wor án ewe mékúren famili Chón Kraist pwúúng le féri kefil fán iten an we famili, usun chék Jiowa me Jesus. (Rom 7:2; Ef. 6:4) Iwe nge, an pwúúng le nemenem a aúkúk. Áwewe chék, mi lamot pwe an kewe allúk repwe lóngólóng wóón ekkewe kapasen emmwen lón án Kot we Kapas. (SalF. 3:5, 6) Me ese wor án emén mékúren famili pwúúng le féri allúk fán iten chókkewe esap iir chón an we famili. (Rom 14:4) Me lupwen néún kewe át me nengngin ra wattetá me mwékút seni imwer we, repwe sópweló le súféliti semer we, nge rese chúen nóm fán an nemenem.​—Mat. 19:5.

6. Pwata Jiowa a akkóta ewe kókkótun nemenem?

⁶ Jiowa a akkóta ewe kókkótun nemenem pokiten a tongei an famili. Ina eú liffang seni i. Ewe kókkótun nemenem a atufichi kókkótéchún me kinamween án Jiowa we famili. (1 Kor. 14:33, 40) Ika ese ffat ié a nemenem, án Jiowa we famili epwe kkótongaw me resap pwapwa. Áwewe chék, ese wor ié epwe silei ika ié epwe wisen apwúngaló mettóch, me ié epwe wisen mesemes wóón met ekkena a fen pwúngúló.

7. Me ren Efisos 5:25, 28, itá letipen Jiowa pwe mwán repwe nemenemengaw ngeni fefin?

⁷ Ika pwe án Kot we kókkótun nemenem a múrinné, nge pwata chék chómmóng fefin lón ei fansoun ra meefi pwe pwúlúwer kewe ra féfféringaw ngeniir me nemenemengaw ngeniir? Pokiten chómmóng mwán ra tunaló án Jiowa kewe allúk usun famili me filatá le fitaaló chék eérenien fénúer. Neman ra pwal féfféringaw ngeni pwúlúwer kewe pwe repwe pwisin kútta pwapwaar. Áwewe chék, neman emén mwán pwúpwúlú epwe nemenemengaw ngeni pwúlúwan we pwe epwe kútta pwisin aúchean are ánneta ngeni aramas pwe i emén mi wor manan. Eli epwe pwal ekieki pwe ese tongeni echchimwa pwúlúwan we an epwe tongei, nge a tongeni efisi an epwe niweiti. A tongeni féri pwe án pwúlúwan na niweiti, epwe ina alen an nemeni. * Ekkena sókkun ekiek me féffér ra fókkun mwáál. Rese pwári ngeni ekkewe fefin ewe sókkun súfél mi fich ngeniir, me minne ekkena mwán ra féri a fókkun ú ngeni met Jiowa a mochen.​—Álleani Efisos 5:25, 28.

8. Ifa usun emén mwán a tongeni káé an epwe emén mékúren famili mi múrinné?

⁸ Emén mwán a tongeni káé an epwe emén mékúren famili mi múrinné ren an áppirú  napanapen án Jiowa me Jesus nemenem. Ekieki mwo chék ekkeei ruu napanap Jiowa me Jesus ra pwári, me ppii ifa usun emén mékúren famili a tongeni pwári ekkena napanap lón féfférún ngeni pwúlúwan we me néún kewe.

9. Ifa usun Jiowa a pwári tipetekison?

⁹ Tipetekison. Jiowa i ewe mi tipachem seni meinisin, nge a aúseling ngeni meefien néún kewe chón angang. (Ken. 18:23, 24, 32) A mut ngeni chókkewe mi nóm fán nemenian ar repwe watiw meefier. (1 King 22:19-22) Jiowa a unuséch, nge ese kútta senikich ach sipwe pwal unuséch. Nge a álisi chókkewe rese unuséch mi angang ngeni, ar repwe sópwéch. (Kölf. 113:6, 7) Ren enletin, ewe Paipel a pwal mwo nge áweweei pwe Jiowa i emén “chon alilis.” (Kölf. 27:9; Ipru 13:6) King Tafit a mirititi pwe a tongeni féri ewe watteen angang Jiowa a ewisa ngeni, pokiten Jiowa a tipetekison me álisi.​—2 Sam. 22:36, NW.

10. Ifa usun Jesus a pwári tipetekison?

¹⁰ Ekieki usun án Jesus leenien áppirú. Inaamwo ika Jesus i Samolun néún kewe chón káé, nge a télú pecher. Ifa eú popun Jiowa a apachaalong ena pwóróus lón ewe Paipel? Pwe epwe eú leenien áppirú ngeni meinisin, kapachelong ekkewe mékúren famili. Jesus pwisin a erá: “Ngang üa anomu eu lenien apirü fän itemi, pwe ämi oupwe föri usun chök met ngang üa föri ngenikemi.” (Joh. 13:12-17) Inaamwo ika a watte án Jesus nemenem, nge ese kútta seni aramas ar repwe angang fán itan. Nge a fen angang fán iten aramas.​—Mat. 20:28.

11. Met emén mékúren famili a tongeni káé usun tipetekison seni án Jiowa me Jesus leenien áppirú?

¹¹ Minne sia káé. Emén mékúren famili a tongeni pwári tipetekison lón chómmóng napanap. Áwewe chék, ese kútta seni pwúlúwan we me néún kewe ar repwe chék ukkunuséch. A aúseling ngeni meefien chón an we famili, pwal mwo nge atun rese tipeeú ngeni meefian. Marley, seni Merika a erá: “Fán ekkóch a sókkofesen meefiem me pwúlúwei we. Nge ua meefi pwe a aúcheaniei me súfélitiei pokiten a kan eis meefiei me ekiekifichi mwen an epwe féri kefil.” Pwal och, emén mwán pwúpwúlú mi tipetekison a tipemecheres le féri angangen lón imw, inaamwo ika me ren chón leenian we pwe ekkena angang iir angangen  fefin. Epwe tongeni weires ena. Pwata? Iei alon emén Chón Kraist fefin itan Rachel: “Lón fénúei we, ika emén mwán a álisi pwúlúwan we le téttél sepi are elimelim, iwe chón órun kewe me aramasan kewe repwe ekieki pwe a nóm fán nemenien pwúlúwan we. Repwe ekieki pwe ese tongeni nemeni pwúlúwan we.” Ika a chéú ena sókkun ekiek lón leeniom we, chemeni pwe Jesus a télú pechen néún kewe chón káé, inaamwo ika me ren aramas pwe ina angangen slave. Emén mékúren famili mi múrinné, ese pwal ekieki met aramas repwe ekieki usun, nge a fen ekieki met pwúlúwan we me néún kewe repwe pwapwa ren. Me lúkún tipetekison, pwal ifa eú napanap mi lamot fán iten emén mékúren famili mi múrinné?

12. Met tong a amwékútú Jiowa me Jesus le féri?

¹² Tong. Féfférún Jiowa kewe meinisin ra lóngólóng wóón tong. (1 Joh. 4:7, 8) Fán tong a túmúnúkich lón pekin ngún ren an awora an we Kapas ewe Paipel, me an we mwicheich. A álisikich le meefi núkúnúkéch ren an alúkúlúkú ngenikich pwe a tongekich. Nge ifa usun ren ach kewe osupwang lón pekin aion? Jiowa a “fangesom ngenikich mettoch meinisin pwe sipwe feiöch ren.” (1 Tim. 6:17) Atun sia mwáálliló, a áwenakich, nge ese úkútiw le tongekich. A awora ewe kókkótun méén kepich fán itach pokiten a tongekich. Nge ren Jesus, a fókkun tongekich pwe a fangóló manawan fán itach. (Joh. 3:16; 15:13) Ese wor met a tongeni atai ewe ririin tong Jiowa me Jesus ra meefi ngeni chókkewe mi tuppwél ngeniir.​—Joh. 13:1; Rom 8:35, 38, 39.

13. Pwata a lamot án ewe mékúren famili pwári an tongei chón an famili? (Pwal ppii ewe pwóór “ Met Emén Mwán mi Kerán Pwúpwúlú Epwe Féri pwe Pwúlúwan we Epwe Súféliti?”)

¹³ Minne sia káé. Meinisin met emén mékúren famili a féri, itá epwe lóngólóng wóón tong. Pwata a fókkun lamot ena? Ewe aposel Johannes a apasa: “Epwe ifa usun an epwe echeni Kot, ewe esap küna, nge ese fen echeni pwiin we [are chón an famili] mi küna?” (1 Joh. 4:11, 20) Emén mwán mi tongei chón an famili me mochen áppirú Jiowa me Jesus, epwe álisi chón an famili le ririéch  ngeni Jiowa, féri met repwe meefi núkúnúkéch ren, me atufichiir lón pekin aion. (1 Tim. 5:8) Epwe áiti me emiriti néún kewe. Epwe pwal sópweló le káé an epwe féri ekkewe kefil mi elingaaló Jiowa me álilliséch ngeni chón an famili. Iei sipwele pwóróus wóón eú me eú ekkena mettóch me ppii ifa usun ewe mékúren famili epwe tongeni áppirú Jiowa me Jesus.

14. Ifa usun ewe mékúren famili a awora fán iten chón an famili lón pekin ngún?

¹⁴ Awora minne mi lamot ngeni chón an famili lón pekin ngún. Jesus a pwári pwe a áppirú Seman we ren an mochen álisi néún kewe chón káé le akkapéchékkúla ar lúkú. (Mat. 5:3, 6; Mark. 6:34) Pwal ina chék usun, emén mékúren famili epwe akkomwa an awora minne mi lamot ngeni chón an famili lón pekin ngún. (Tut. 6:6-9) A féri ena ren an nochchei pwe iir me an we famili repwe állea me káé án Kot we Kapas, fiffiti ekkewe mwich, afalafala ewe pwóróus allim, me ámááraatá ar riri ngeni Jiowa me akkapéchékkúla ena riri.

15. Ifa usun ewe mékúren famili epwe álisi chón an famili le meefi núkúnúkéch?

¹⁵ Álisi chón an famili le meefi núkúnúkéch. Jiowa a ereni Jesus pwe a tongei nge aramas ra rongorong. (Mat. 3:17) Fán chómmóng Jesus a pwári an tongei néún kewe chón káé lón an féffér me kapas. Me ra pwal ereni pwe ra tongei. (Joh. 15:9, 12, 13; 21:16) Emén mékúren famili a tongeni pwári an tongei pwúlúwan we me néún kewe ren an féffér, áwewe chék ren ar káéfengen ewe Paipel. A pwal lamot epwe ereniir pwe a tongeer me aúcheaniir me, ika mi fich, epwe apúnger mwen mesen aramas.​—SalF. 31:28, 29.

16. Pwal met a lamot án ewe mékúren famili epwe féri, me ifa usun epwe itepék me rúúepek?

¹⁶ Awora minne mi lamot ngeni chón an famili lón pekin aion. Jiowa a nochchei an epwe wor met mi lamot ngeni ekkewe chón Israel pwal mwo nge lón ekkewe atun a apwúngúúr pokiten ar álleasolap. (Tut. 2:7; 29:5) Jiowa a pwal awora met mi lamot ngenikich lón ei fansoun. (Mat. 6:31-33; 7:11) Pwal ina chék usun ren Jesus, a amwéngééni chókkewe mi tapweló mwirin. (Mat. 14:17-20) A pwal echikaraatá chómmóng mi semmwen. (Mat. 4:24) A lamot ewe mékúren famili epwe awora minne mi lamot ngeni chón an famili ren án Jiowa epwe pwapwa ren. Iwe nge a lamot epwe itepék me rúúepek. A lamot esap kon alapa an fansoun angangen moni le atufichi an famili, pwe ese chúen wor an fansoun le túmúnúúr lón pekin ngún me pekin memmeef.

17. Ifa usun Jiowa me Jesus ra ákkáitikich me emiritikich?

¹⁷ Awora káit. Jiowa a ákkáitikich me emiritikich pwe sipwe feiéch. (Ipru 12:7-9) Fán tong, Jesus a usun Seman we le áiti chókkewe mi nóm fán nemenian. (Joh. 15:14, 15) A awora  fén mi péchékkúl nge a pwal kirekiréch. (Mat. 20:24-28) A weweiti pwe sise unuséch me sia kan mwámmwáálliló.​—Mat. 26:41.

18. Met ewe mékúren famili mi múrinné epwe chemeni?

¹⁸ Ewe mékúren famili mi áppirú Jiowa me Jesus a chemeni pwe chón an famili rese unuséch. Esap “pöchökül” are fókkun song ngeni pwúlúwan we are néún kewe. (Kol. 3:19) Nge epwe fen apwénúetá ei kapasen emmwen lón Kalatia 6:1 me achocho le áwener “fän tipepwetete,” me epwe chemeni pwe pwal pwisin i ese unuséch. A mirititi pwe a kon múrinné án chón an famili repwe káé seni an leenien áppirú, usun chék án Jesus káit ren an isetiw leenien áppirú.​—1 Pet. 2:21.

19-20. Ifa usun ewe mékúren famili epwe áppirú Jiowa me Jesus lón an féri kefil?

¹⁹ Féri kefil ese achéchééi pwisin i. Jiowa a féri ekkewe kefil mi fókkun múrinné fán iten aramas. Áwewe chék, a filatá le awora manaw esap ren an epwe pwisin feiéch seni, nge fán iten ach sipwe pwal pwapwaiti manaw. Ese wor emén a echchimwa Jiowa an epwe tiinaato Néún we pwe epwe máló fán iten ach kewe tipis. A féri ena pokiten a mochen álisikich. Jesus a pwal féri ekkewe kefil mi ákkáeúin álisi aramas. (Rom 15:3) Áwewe chék, inaamwo ika a fókkun pekkus, nge a filatá le asukula eú pwiin aramas nge ese fen mwo asésé.​—Mark. 6:31-34.

²⁰ Emén mékúren famili mi múrinné a silei pwe an féri kefil mi múrinné fán iten an we famili, ina eú me lein wisan kewe mi fókkun weires, me ena wis a fókkun lamot me ren. A achocho an esap féri ekkewe kefil ese wor popun mi múrinné, are mi lóngólóng chék wóón met a meefi lón ena atun. Nge a mut ngeni Jiowa an epwe emmweni pwe epwe kefiléch. * (SalF. 2:6, 7) Ika a féri ena, epwe ekieki feiéchún ekkewe ekkóch, nge esap pwisin i.​—Fil. 2:4.

21. Met sipwe káé lón en lesen mwirin ei?

²¹ Jiowa a ewisa ngeni ekkewe mékúren famili eú wis mi chou. Nge a mochen ar repwe apwénúetáéchú wiser. Ika ewe mwán pwúpwúlú a achocho le áppirú án Jiowa me Jesus leenien áppirú, iwe epwe emén mékúren famili mi múrinné. Me ika pwúlúwan we a apwénúetá wisan we, iwe ar pwúpwúlú epwe pwapwa. Itá epwe ifa ekiekin ewe fefin ren wisen pwúlúwan we mékúren famili, me met sókkun weires a tongeni kúna? Ewe lesen mwirin ei, epwe pélúweni ekkena kapas eis.