KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA 5
“Mũtwe wa Kĩla Mũndũũme Nĩ Klĩsto”
“Mũtwe wa kĩla mũndũũme nĩ Klĩsto.”—1 AKO. 11:3.
WATHI 12 Yeova Nĩ Ngai Mũnene
KWA ŨKUVĨ *
1. Aũme amwe mekalanasya na iveti syoo na syana syoo maatĩĩe kyaũ?
WE WEEW’A ndeto “mũtwe” ũsũanĩaa kyaũ? Aũme amwe mekalanasya na iveti syoo na syana syoo maatĩĩe syĩthĩo sya kwoo kana ũndũ maeiwe. Kwoona kĩĩ mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩtawa Yanita wĩkalaa Europe waĩtye, “Vala nĩkalaa, andũ maĩkĩĩaa vyũ kana aka ti ma vata ta aũme, na maĩle kũkuwa ta athũkũmi.” Nake mwana-a-asa wĩtawa Luke wĩkalaa Amelika aĩtye, “Aũme amwe mamanyĩasya tũmwana twoo kana vai kĩndũ kya vata aka matonya kũweta, na kana o na mawoni moo ti ma vata.” Ĩndĩ ũu ti w’o Yeova wendaa aũme makue iveti syoo. (Sianĩsya na Maliko 7:13.) Kwoou aũme maĩle kũtũmĩa ata ũkũmũ woo mũsyĩ?
2. Nĩ maũndũ meva mwene mũsyĩ waĩle kũmanya, na nĩkĩ?
2 Nĩ kana mũndũũme atũmĩe ũkũmũ wake nesa mũsyĩ, no nginya ambe kũelewa maũndũ ala Yeova wendaa eanĩsye. O na nĩwaĩle kũmanya nĩkĩ Yeova wavangĩthisye amwe methĩwe na ũkũmũ, na ũndũ ũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova na Yesũ. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata mũndũũme amanye kĩu? Nũndũ Yeova nũnengete ene mĩsyĩ ũkũmũ wĩana ũna, na endaa maũtũmĩe nesa.—Luka 12:48b.
YEOVA AVANGĨTE MŨSYĨ WAKE ATA?
3. Kwosana na 1 Akolintho 11:3, Yeova avangĩte mũsyĩ wake ata?
3 Soma 1 Akolintho 11:3. Mũsoa ũsu ũeleetye ũndũ Yeova ũvangĩte mũsyĩ wake ĩtunĩ na kũũ nthĩ. Ndeto “mũtwe” ĩla ĩtũmĩĩtwe mũsoanĩ ũsu ĩkuĩte maũndũ elĩ ma vata, namo nĩ ũkũmũ na kumya ũtalo. Yeova nĩwe “mũtwe” wa mũsyĩ wake ĩtunĩ na kũũ nthĩ, kana kwa ndeto ingĩ, nĩwe wĩ ũkũmũ ũla mũnene vyũ, na onthe ala ũnengete ũkũmũ nĩmaĩle kumya ũtalo kwake. (Alo. 14:10; Aev. 3:14, 15) Yeova nũmũnengete Yesũ ũkũmũ ĩũlũ wa kĩkundi, ĩndĩ Yesũ nĩwumasya ũtalo kwake. (1 Ako. 15:27) O na ĩngĩ, Yeova nũnengete mũndũũme ũkũmũ ĩũlũ wa kĩveti na syana syake, ĩndĩ aĩle kũũtũmĩa nesa nũndũ no nginya aumye ũtalo kwa Yeova na Yesũ.—1 Vet. 3:7.
4. Yeova na Yesũ me na ũkũmũ wĩva?
4 Nũndũ Yeova nĩwe Mũtwe wa mũsyĩ wake, e na ũkũmũ wa kumya mĩao ĩũlũ wa ũndũ syana syake syaĩle kwĩkua, na wa kũĩkĩĩthya kana nĩsyamĩatĩĩa. (Isa. 33:22) Na nũndũ Yesũ nĩwe mũtwe wa kĩkundi, o nake e na ũkũmũ wa kumya mĩao na kũĩkĩĩthya kana nĩyaatĩĩwa.—Aka. 6:2; Ako. 1:18-20.
5. Nĩ ũkũmũ wĩva mwene mũsyĩ wĩthĩawa naw’o, na ũkũmũ wake wĩthĩawa na mĩvaka yĩva?
5 O ta Yeova na Yesũ, mwene mũsyĩ e na ũkũmũ wa kumya mĩao kwondũ wa mũsyĩ wake. (Alo. 7:2; Aev. 6:4) Ĩndĩ ũkũmũ wake wĩ mĩvaka. Kwa ngelekany’o, mĩao ĩla ũkumya yaĩle kwosana na myolooto ĩla yĩ Ndetonĩ ya Ngai. (Nth. 3:5, 6) Na ndethĩawa na ũkũmũ wa kumĩsya andũ mate ma mũsyĩ wake mĩao. (Alo. 14:4) O na ĩngĩ, yĩla syana syake syaima na syauma mũsyĩ, niendeeaa kũmũnenga ndaĩa, ĩndĩ iyĩthĩawa ungu wa ũkũmũ wake ĩngĩ.—Mt. 19:5.
NĨKĨ YEOVA WAVANGĨTHISYE AMWE METHĨWE NA ŨKŨMŨ?
6. Nĩkĩ Yeova wavangĩthisye amwe methĩwe na ũkũmũ?
6 Yeova avangĩthisye amwe methĩwe na ũkũmũ nũndũ nĩwendete mũsyĩ wake. Ũkũmũ nĩ mũthĩnzĩo kuma kwake. Ũtumaa mũsyĩ wake wĩthĩwa na mũuo na maũndũ mayĩkwa kwa mũvango. (1 Ako. 14:33, 40) Keka vai mũvango wa ũkũmũ, mũsyĩ wa Yeova wĩthĩwa na kĩthokoany’o na ndwĩthĩwa na ũtanu. Kwa ngelekany’o, vayĩthĩwa na mũndũ wa kũtw’a ũndũ maũndũ mekwĩkwa, na wa kũĩkĩĩthya kana motwi ala meekwa nĩmeanĩw’a.
7. Kwosana na Aeveso 5:25, 28, we Yeova nĩwĩtĩkĩlĩtye aũme kũsumbĩka iveti syoo?
7 No twĩkũlye-ĩ, ‘Ethĩwa nĩ ũndũ mũseo kwa aũme kwĩthĩwa na ũkũmũ mĩsyĩnĩ kwoo, nĩkĩ aka aingĩ ũmũnthĩ mew’aa me avinyĩĩe na ta masumbĩkĩtwe nĩ aũme moo?’ Mew’aa ũu nũndũ aũme aingĩ maiatĩĩaa mĩao ĩla Yeova ũnenganĩte kwondũ wa mĩsyĩ, na vandũ va ũu, maatĩĩaa syĩthĩo sya kwoo. O na nĩmekaa iveti syoo maũndũ mathũku nĩ kana metanĩthye. Kwa ngelekany’o, mũndũũme no avinyĩĩe kĩveti kyake ayenda ew’e e wa vata, kana ayenda kwonany’a nĩwe mũndũũme mũsyĩ ũsu. No asũanĩe kana nũndũ ndatonya kũlasimĩthya kĩveti kyake kĩmwende, no atume kĩmũkĩa. Na no atũmĩe wia ũsu kũkĩsumbĩka. * Aũme ala masũanĩaa ũu na mekaa maũndũ ta asu mainengae aka ndaĩa ĩla ĩmaĩle, na kĩu kĩleanĩte vyũ na ũndũ Yeova wendaa.—Soma Aeveso 5:25, 28.
AŨME MAĨLE KŨTŨMĨA ATA ŨKŨMŨ WOO MŨSYĨ?
8. Mũndũũme atonya kwĩmanyĩsya ata kũtũmĩa ũkũmũ wake nesa mũsyĩ?
8 Mũndũũme no emanyĩsye kũtũmĩa ũkũmũ wake nesa mũsyĩ aatĩĩa ngelekany’o ya Yeova na Yesũ. Kwasũanĩa nguma o ilĩ Yeova na Yesũ monanĩtye, na ũyona ũndũ mwene mũsyĩ ũtonya kũsyonany’a yĩla wĩ na mũka na syana syake.
9. Yeova onanasya ata kana e wĩnyivyo?
9 Wĩnyivyo. Yeova nĩwe mũĩ vyũ kwĩ onthe, ĩndĩ o na vailye ũu, nĩwĩthukĩĩasya mawoni ma athũkũmi make. (Mwa. 18:23, 24, 32) Nĩwĩtĩkĩlĩtye ala me ungu wa ũkũmũ wake kumya mawoni. (1 Asu. 22:19-22) Eka ũu, Yeova nde naĩ, ĩndĩ we ndekwatasya twĩke maũndũ tũteũvĩtya. Vandũ va ũu, nũtetheeasya andũ me na naĩ ala mamũthũkũmaa meanĩsye wĩa ũla ũmanengete. (Sav. 113:6, 7) Na ũu nĩ w’o nũndũ o nayo Mbivilia ĩmwĩtĩte “mũtethya.” (Sav. 27:9; Aevl. 13:6) Mũsumbĩ Ndaviti aisye kana avotie kwĩanĩsya maũndũ manene nũndũ wa ũuu, kana wĩnyivyo, wa Yeova.—2 Sam. 22:36.
10. Yesũ oonanisye ata kana e wĩnyivyo?
10 Kwasũanĩa ngelekany’o ya Yesũ. O na kau aĩ Mwĩaĩi na Vwana wa amanyĩw’a make, nĩwathambisye maaũ moo. Nĩ ũndũ ũmwe wĩva watumie Yeova etĩkĩlya ũvoo ũsu ũandĩkwe Mbivilianĩ? Vate nzika, endaa ene mĩsyĩ, o vamwe na andũ ala angĩ, methĩwe na ngelekany’o nzeo vyũ ya kũatĩĩa. Yesũ aisye atĩĩ: “Nĩnamwiĩa ngelekany’o, nĩ kana o ũndũ nyie neeka, o nenyu mwĩkae o ta ũu.” (Yoa. 13:12-17) O na kau aĩ na ũkũmũ mũnene, ndaaenda andũ mamũthũkũme. Vandũ va ũu, nĩwe wamathũkũmaa.—Mt. 20:28.
Mwene mũsyĩ no onany’e wĩnyivyo na wendo kwa kũtethya mawĩa ma mũsyĩ, na kwĩanĩsya mavata ma kĩ-veva ma andũ make (Sisya kalungu ka 11, 13)
11. Mwene mũsyĩ atonya ata kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova na Yesũ ya kwonany’a wĩnyivyo?
11 Kĩla tũkwĩmanyĩsya. Ve maũndũ maingĩ mwene mũsyĩ ũtonya kwĩka akonany’a e wĩnyivyo. Kwa ngelekany’o, ndaĩle kwĩkwatasya kana mũka na syana makeekaa maũndũ mateũvĩtya. Na nĩwaĩle kwĩthukĩĩasya mawoni ma andũ make o na yĩla me kĩvathũkany’o na make. Marley, ũla wĩkalaa Amelika, aĩtye atĩĩ: “Ve mavinda nĩ na mũemewa twĩthĩawa na mawoni me kĩvathũkany’o. Ĩndĩ nĩnĩsĩ kana ambonaa nĩ wa vata na nũnengete ndaĩa, nũndũ nũngũlasya woni wakwa na aiũsũanĩa nesa atanamba kwĩka ũtwi.” Na kwongela ũu, mũndũũme wĩ wĩnyivyo nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye kũtethya mawĩa ma mũsyĩ, o na ethĩwa vala wĩkalaa andũ masũanĩaa asu nĩ mawĩa maĩle kũtethw’a nĩ aka. Ĩndĩ kwĩka ũu kũi laisi. Nĩkĩ? Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Rachel aĩtye atĩĩ: “Vala numĩte, mũndũũme atata kũtetheesya mũka kũthambya mĩio kana kũthesya nyũmba, atũi make na andũ ma mũsyĩ maasya ũsu ti ‘mũndũũme wa w’o.’ O na mambĩĩaa kwona ta wĩkalĩlwe nĩ kĩveti kyake.” Ethĩwa kĩsionĩ kĩla wĩkalaa andũ aingĩ methĩawa na woni ta ũsu, lilikana kana Yesũ nĩwathambisye maaũ ma amanyĩw’a make, o na kau wĩa ũsu woonekaa ta wa ngombo. Mũndũũme mũseo ndendaa andũ angĩ mamwone e wa vata kana e vinya mwingĩ, vandũ va ũu, atataa ũndũ ũtonya aĩkĩĩthye kana mũka na syana mekala me atanu. Eka wĩnyivyo, nĩ nguma ĩngĩ yĩva mwene mũsyĩ waĩle kwĩthĩwa nayo?
12. Wendo ũtumĩte Yeova na Yesũ meka ata?
12 Wendo. Yeova ekaa maũndũ onthe atongoew’e nĩ wendo. (1 Yoa. 4:7, 8) Atũmĩaa Ndeto yake, Mbivilia, na ũseũvyo wake kũtwĩanĩĩsya mavata maitũ ma kĩ-veva nũndũ nũtwendete. Nũtumaa twĩw’a twĩ asũvĩĩku kwa kũtũĩkĩĩthya kana nũtwendete. Nao nata mavata maitũ ma kĩ-mwĩĩ? Yeova nĩwe “ũtũnengete kwa wingĩ syĩndũ syonthe ila tũtanĩaa.” (1 Tim. 6:17) Yĩla twavĩtya, nũtũlũngaa, ĩndĩ ndaekaa kũtwenda. O na wendo nĩw’o watumie anengane nthembo ya wovosyo kwondũ witũ. Nake Yesũ oonanisye nũtwendete mũno yĩla waumisye thayũ wake kwondũ witũ. (Yoa. 3:16; 15:13) Vai kĩndũ kĩsa kũsiĩĩa Yeova na Yesũ kwenda ala malũmanĩtye namo.—Yoa. 13:1; Alo. 8:35, 38, 39.
13. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata mwene mũsyĩ onany’e nĩwendete andũ make? (O na ĩngĩ, sisya ĩsandũkũ, “ Mũndũũme Ũtwaanie Aĩle Kwĩka Ata Mũka Amũnenge Ndaĩa?”)
13 Kĩla tũkwĩmanyĩsya. Mwene mũsyĩ aĩle kwĩka maũndũ onthe atongoew’e nĩ wendo. Nĩkĩ ũndũ ũsu nĩ wa vata? Mũtũmwa Yoana asũngĩĩte akasya: “Ũla ũtamwendete mwana-a-asa wake [kana andũ make], ũla ũmwonete, ndatonya kũmwenda Ngai, ũla ũtaamwona.” (1 Yoa. 4:11, 20) Mũndũũme ũla wendete andũ make na ũkwenda kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova na Yesũ, aĩle kũĩkĩĩthya nĩweanĩsya mavata moo ma kĩ-veva, akaĩkĩĩthya nĩmekwĩw’a me asũvĩĩku, na aianĩsya mavata moo ma kĩ-mwĩĩ. (1 Tim. 5:8) Nĩwaĩle kũmanyĩasya syana syake na kũilũnga. O na nĩwaĩle kwĩmanyĩsya kwĩkaa motwi meũmũtaĩa Yeova na meũtethya mũsyĩ wake. Ekai yu tũneenee kĩla ũmwe wa maũndũ asu, na tũyona ũndũ mwene mũsyĩ ũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova na Yesũ.
KĨLA MWENE MŨSYĨ WAĨLE KWĨKA
14. Nĩ kwa nzĩa yĩva mwene mũsyĩ ũtonya kwĩanĩsya mavata ma kĩ-veva ma mũsyĩ wake?
14 Kwĩanĩsya mavata ma kĩ-veva ma mũsyĩ wake. O ta Ĩthe wake, Yesũ nĩwaĩkĩĩthasya ala me ungu wa ũkũmũ wake nĩmaĩthw’a nesa kĩ-veva. (Mt. 5:3, 6; Mko. 6:34) O ta ũu, mwene mũsyĩ aĩle kũĩkĩĩthya kana ũndũ ũla wa vata vyũ kwake nĩ kwĩanĩsya mavata ma kĩ-veva ma andũ make. (Kũt. 6:6-9) Atonya kwĩka ũu kwa kũĩkĩĩthya nĩmasoma na kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai me vamwe, nĩmathi maũmbano onthe, nĩmatavany’a ũvoo mũseo, na nĩmaendeea kwaka na kũlũlũmĩĩlya ngwatanĩo yoo na Yeova.
15. Nĩ kwa nzĩa yĩva mwene mũsyĩ ũtonya kũĩkĩĩthya andũ make nĩmeew’a me asũvĩĩku?
15 Kũĩkĩĩthya andũ make nĩmekwĩw’a me asũvĩĩku. Yeova nĩwawetaa ũtheinĩ kana nũmwendete Yesũ. (Mt. 3:17) O nake Yesũ nĩwakothaa kwony’a aatĩĩi make kana nũmendete kwĩsĩla ndeto syake na meko make. Namo nĩmamũtavasya kana nĩmamwendete. (Yoa. 15:9, 12, 13; 21:16) O ta ũu, mwene mũsyĩ no onany’e nĩwendete mũka na syana syake kwĩsĩla maũndũ ala ũkwĩka, ta kwa ngelekany’o, kwĩmanyĩsya Mbivilia vamwe namo. O na nĩwaĩle kũmatavasya nũmendete na nũmonaa me ma vata, na oona vaĩle, aimakatha mbee wa andũ angĩ.—Nth. 31:28, 29.
Nĩ kana mwene mũsyĩ amwendeesye Yeova, no nginya eanĩsye mavata ma kĩ-mwĩĩ ma andũ make (Sisya kalungu ka 16)
16. No nginya mwene mũsyĩ eke ũndũ ũngĩ wĩva, na atonya kwonany’a ata kana e na woni waĩle?
16 Kwĩanĩsya mavata ma kĩ-mwĩĩ ma mũsyĩ wake. Yeova nĩweanĩasya mavata ma kĩ-mwĩĩ ma Aisilaeli, o na yĩla wamaeteae ũsilĩlo nũndũ wa kũlea kũmwĩw’a. (Kũt. 2:7; 29:5) O na ũmũnthĩ, nũtwĩanĩasya mavata maitũ ma kĩ-mwĩĩ. (Mt. 6:31-33; 7:11) O ta ũu, Yesũ nĩwaĩthasya andũ ala mamũatĩĩaa. (Mt. 14:17-20) O na nĩwavoasya ala awau. (Mt. 4:24) Kwoou nĩ kana mwene mũsyĩ amwendeesye Yeova, no nginya eanĩsye mavata ma kĩ-mwĩĩ ma andũ make. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩwaĩle kwĩthĩwa na woni waĩle ĩũlũ wa ũndũ ũsu. Kwa ngelekany’o, ndaĩle kũtũmĩa ĩvinda yingĩ mũno wĩanĩ aimanthĩa andũ make nginya aemwe nĩ kũmaĩthya nesa kĩ-veva, na kũĩkĩĩthya kana nĩmekwĩw’a me asũvĩĩku.
17. Yeova na Yesũ maiĩte ngelekany’o yĩva kwĩsĩla ũndũ matũmanyĩasya na kũtũlũnga?
17 Kũmamanyĩsya na kũmalũnga. Yeova nũtũmanyĩasya na akatũlũnga nũndũ nĩwendaa tũtetheke. (Aevl. 12:7-9) O ta Ĩthe wake, Yesũ amanyĩasya ala me ungu wa ũkũmũ wake kwa nzĩa ya wendo. (Yoa. 15:14, 15) Nũmanengae ũtao mũlũmu, ĩndĩ kwa nzĩa nzeo. (Mt. 20:24-28) Nĩwĩsĩ kana twĩ ene naĩ na mavinda maingĩ nĩtũvĩtasya.—Mt. 26:41.
18. Mũndũũme mũseo aĩle kũlilikana ũndũ wĩva?
18 Mũndũũme ũatĩĩaa ngelekany’o ya Yeova na Yesũ nũlilikanaa kana mũka na syana syake nĩ ene naĩ. Kwoou ‘ndamathatĩaa.’ (Ako. 3:19) Vandũ va ũu, aatĩĩaa mwolooto ũla wĩ nthĩnĩ wa Akalatia 6:1 na nũtataa kũmalũnga “na veva wa ũuu,” alilikanĩte kana o nake nĩ mwene naĩ. Na o ta Yesũ, nĩwĩthĩawa esĩ kana nzĩa ĩla nzeo vyũ ya kũmamanyĩsya nĩ kwĩsĩla ngelekany’o yake mwene.—1 Vet. 2:21.
19-20. Mwene mũsyĩ atonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova na Yesũ ata yĩla ũkwĩka motwi?
19 Kwĩka motwi ate kwĩyendeesya mwene. Yeova ekaa motwi asũanĩĩte kũuna angĩ vyũ. Kwa ngelekany’o, atwie kũmba andũ nũndũ endaa tũtanĩe thayũ, ĩndĩ ti kwĩthĩwa endaa kwĩyĩuna mwene. O na vai mũndũ waamũlasimĩthya kũtũma Mwana wake nĩ kana akw’e kwondũ wa naĩ sitũ. Ĩndĩ eekie ũu nĩ kana tũtetheke. O nake Yesũ eekaa motwi asũanĩĩte kũuna ala angĩ. (Alo. 15:3) Kwa ngelekany’o, ve ĩvinda wanoete mũno, ĩndĩ vandũ va kũthũmũa, atwie kũmanyĩsya ĩkomano ya andũ.—Mko. 6:31-34.
20 Mũndũũme mũseo nĩwĩthĩawa esĩ kana ũndũ ũmwe wĩ vinya vyũ waĩle kwĩanĩsya nĩ kwĩka motwi maseo kwondũ wa mũsyĩ wake, na nĩwosaa ũndũ ũsu kwa ũito. Nũtataa ũndũ ũtonya ndakeke motwi ma kũthũlũmũkĩla, kana kwĩanana na ũndũ ũkwĩw’a saa isu. Vandũ va ũu, aekaa Yeova amũmanyĩsye kwĩka motwi maseo. * (Nth. 2:6, 7) Kwa nzĩa ĩsu, asũanĩaa kũuna angĩ, ĩndĩ ti kwĩyĩuna mwene.—Avi. 2:4.
21. Nĩ kyaũ tũũneenea ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe?
21 Yeova anengete ene mĩsyĩ kĩanda kĩ vinya, na endaa makĩanĩsye nesa vyũ. Ĩndĩ mũndũũme atata ũndũ ũtonya aatĩĩe ngelekany’o ya Yeova na Yesũ, no eanĩsye kĩanda kĩu nesa. Na ethĩwa kĩveti kyake nĩkĩanĩasya kĩanda kyakyo nesa, mũtwaano woo ũkeethĩawa na ũtanu. Ĩndĩ kĩveti kyaĩle kwona ũkũmũ wa mũũme ata, na nĩ mawetu meva kĩtonya kũkomana namo? Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe nĩyĩũsũngĩa makũlyo asu.
WATHI 16 Taĩa Yeova Nũndũ wa Mwana Wake Mwĩtĩkĩw’a Mauta
^ kal. 5 Yĩla mũndũũme watwaana, nĩwe ũtw’ĩkaa mũtwe wa mũsyĩ ũsu wambĩĩsya. Ĩsomonĩ yĩĩ twĩneenea ũndũ Yeova ũvangĩte mũsyĩ wake, nĩkĩ wavangĩthisye amwe methĩwe na ũkũmũ, na tũyona kĩla aũme matonya kwĩmanyĩsya masũanĩa ngelekany’o ya Yeova na Yesũ. Ĩsomonĩ ya kelĩ twĩneenea ũndũ mũndũũme na kĩveti kyake matonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ, na ya andũ angĩ mawetetwe Mbivilianĩ. Nayo ĩsomo ya katatũ yĩneenea ũndũ ana-a-asa maĩle kũtũmĩa ũkũmũ woo kĩkundinĩ.
^ kal. 7 Woni wa kana ti ũthũku mũndũũme kũvinyĩĩa kĩveti kyake, o na kũkĩũmĩsya, nũkothete kwonanw’a sinemanĩ, mathaũnĩ, na mavukunĩ me na ngewa sya mathekany’a. Kwoou, andũ aingĩ nĩmatonya kũsũanĩa kana ti ũthũku aũme kũvinyĩĩa iveti syoo.
^ kal. 20 Nĩ kana ũkwate ũvoo mwingangĩ ĩũlũ wa kwĩka motwi maseo, sisya kĩlungu kĩ na kyongo, “Fanya Maamuzi Ambayo Yanamletea Mungu Heshima,” kĩ ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya ya 15/04/2011, kal. 13-17.
