1. Nti bisobesaka mabanza ma babakala mu musamu wutariri timfumu?

KWE nge, ngano ntelo ya “timfumu” bwe yita zolo tâ? Babakala bakaka mbo babikaka tikulu peleko kanda diawu diasobesa mpila yi babongelaka bakento bawu na bala bawu. Mpangi ya yikento, yi batêle nkumbu Yanita bâka ku Europe, têle ti: “Kuma ku nibâka, bantu mbo batomo kwikilaka ti bakento ka bayôkele’â babakala ko, mpe bafweti ba bongeleka ntiana bisari.” Mpe mpangi ya yibakala yi batêle nkumbu Luke, bâka ku États-Unis, têle ti: “Batata bakaka mbo balongesaka kwe bala bawu ba babakala ti misamu mi tâka bakento ka miena salu ko, mpe ka bafweti’â bawâka mio ko.” Kâ, Yehova ka zolo’â ko babakala babongelaka bakento mu mpila yo. (Fwanakasa na Marke 7:13.) Ngano bakala bwe dilendi longokela mu bâ mfumu-kanda ya mbote?

2. Nti mfumu-kanda kafweti zaba, mpe mu bungu dia nti?

² Mu bâ mfumu-kanda ya mbote, bakala difweti toko bakula nti Yehova kamudingilaka. Fweti bakula mpe mu bungu dia nti Yehova kahanina timfumu kwe bantu bakaka, mpe bwe kalendi landila tifwani tia Yehova na tia Yezu. Mu bungu dia nti we mfunu kwe bakala mu zaba misamu mio? Mu bungu ti Yehova wahana mwa lutumu kwe mfumu za makanda mpe zololo ti basarila lo mu mpila ya mbote.​—Like 12:48b.

3. Mu mabanza ma 1 Bisi-Korente 11:3, nti tulongokaka mu musamu wutariri timfumu?

³ Tanga 1 Bisi-Korente 11:3. Verse yi mbo yizonzelaka mpila Yehova yi kakubikila kanda diandi ku mazulu na ha mutoto. Mu timfumu, bima biole bia nguri bie mu kati​—lutumu na dema. Ni Yehova we na “lutumu” luyôkele, mpe bala bandi babansoni,  bambazi na bantu, dema die nawu ha meso mandi mu mpila yi basarilaka timfumu tiawu. (Rom. 14:10; Efz. 3:14, 15) Yehova wahana lutumu lwa timvuka kwe Yezu, kâ Yezu dema die nandi ha meso ma Yehova mu mpila yi katubongelaka. (1 Kor. 15:27) Yehova wahana kwe bakala lutumu lwa twarisa mukento’andi na bala bandi, kâ bakala dema die nandi ha meso ma Yehova na ma Yezu mu mpila yi katwarisilaka kanda diandi.​—1 Pi. 3:7.

4. Ngano Yehova na Yezu ntia lutumu lwe nawu?

⁴ Mu bungu ti Yehova ni Yandi we Mfumu ya kanda diandi ku mazulu na ha mutoto, lutumu lwe nandi lwa hana misiku mu mpila yi fweti diatila bala bandi mpe lenda die nandi dia sa ti bazitisa mio. (Iza. 33:22) Yezu, mfumu yena ya timvuka tia Bakristo, yandi mpe lutumu lwe nandi lwa hana misiku na lwa sa ti bazitisa mio.​—Nga. 6:2; Kol. 1:18-20.

5. Ngano mfumu-kanda ye Mukristo ntia lenda die nandi, mpe nti kalendi lembo sa?

⁵ Mfumu-kanda ye Mukristo, yandi mpe lenda die nandi dia bonga nzengolo mu bungu dia kanda diandi mu tifwani tia Yehova na tia Yezu. (Rom. 7:2; Efz. 6:4) Kâ, lutumu lwandi ndilu lwena. Mu tifwani, misiku miandi mifweti sikamana mu mitieno mia Bibila. (Bin. 3:5, 6) Mpe mfumu-kanda kena na nswa ko mu hana misiku kwe bantu balembolo mu kanda diandi. (Rom. 14:4) Kâ mpe, tala ti bala bandi ba babakala na ba bakento bakuriri mpe badukiri ku nzo’andi mbo batatamana mu mu zitisa, kâ, ka basiri’â mu lutumu lwandi ko.​—Mat. 19:5.

6. Mu bungu dia nti Yehova katûrila timfumu?

⁶ Yehova watûla timfumu mu bungu ti kanda diandi dia kazololo. Kabu diena ditûkiri kwe Yandi. Timfumu mbo tisaka ti kanda dia Yehova diabâ mu tidzunu mpe diadiatila mu bunkete. (1 Kor. 14:33, 40) Tala ti timfumu kâni, kanda mbo diaketi bâ mu vwandi, mpe ka diaketi’â bâ mu nsayi ko. Mu tifwani, ka kwena muntu ko waketi zaba ka nani wafweti bonga nzengolo za mansukina, mpe wafweti sa ti bazitisa zo.

7. Ngano Bisi-Efeze 5:25, 28, bwe yitâka mu musamu wutariri mpila Yehova yi kazololo babakala babongelaka bakento bawu?

⁷ Tala ti timfumu tia tûla Nzambi musamu wa mbote wena, mu bungu dia nti bakento babîngi babamwisinaka mpasi mpe babadiataka lumbu ti kwe babakala bawu? Mu bungu ti babakala babîngi ka balandaka mitieno mia Yehova ko, mpe mbo basolaka mu landa tikulu tia hata diawu. Bakaka mbo bamwisaka bakento bawu mpasi mu bungu dia nsatu za bawu beni. Mu tifwani, bakala dilendi diata mukento’andi ngatu katomo bâ na lukwikulu mu yandi beni, peleko mu songela kwe bantu bakaka ti yandi kena wa peta ko. Lendi banza ti ka lendi’â katuma mukento’andi mu ngolo ko mu mu zolo, kâ lendi mu tâ bunkuta. Mpe lendi sarila bunkuta bo mu mu diata. * Babakala babanzilaka bo mpe basarilaka misamu mia mpila yo ba nkatika ba mbi bena. Ka bazitisaka bakento ko buna bufwanakane, mpe misamu mi bayirikaka ka mikwelanaka na luzolo lwa Yehova ko.​—Tanga Bisi-Efeze 5:25, 28.

8. Ngano bwe bakala dilendi longokela mu bâ mfumu-kanda ya mbote?

⁸ Bakala dilendi longoka mu bâ mfumu-kanda ya mbote bu kakwe landi tifwani tia Yehova na  tia Yezu mu mpila yi basarilaka timfumu tiawu. Tataluzuleno bifu biole bi songelaka Yehova na Yezu, mpe tadimbitileno bwe mfumu-kanda kalendi songela bifu bio kwe mukento’andi na kwe bala bandi.

9. Bwe Yehova kasongelaka tifu tia kuluka?

⁹ Tifu tia kuluka. Yehova ni Yandi yôkele mu ndwenga mu nza; kâ, mbo kawirikilaka mabanza ma bisari biandi. (Mba. 18:23, 24, 32) Wahana nzila kwe bô bê mu lutumu lwandi mu hana mabanza mawu. (1 Mi. 22:19-22) Yehova wa lunga wena, kâ ka tudingilaka ko ti tabâ ba lunga. Kâ, mbo kabakisaka bisari biandi bie na masumu mu lenda. (Mik. 113:6, 7) Bibila mbo ditâka Yehova “Tibakisi.” (Mik. 27:9; Ebr. 13:6) Mutinu Davide watâ ti, tala ti lenda dieri nandi dia sala tisalu tia tinene, ni mu bungu ti Yehova wamubakisa na kuluka kwakwansoni.​—2 Sam. 22:36.

10. Ngano Yezu bwe kasongela tifu tia kuluka?

¹⁰ Tataluzuleno tifwani tia Yezu. Ni bu sa ti Mfumu yeri ya milongoki miandi, Yezu wabasukula malu. Mu bungu dia nti Yehova katsonekesa musamu wo mu Bibila? Ntembe kâni, ni mu hana tifwani kwe bantu babansoni na kwe mfumu za makanda mpe. Yezu yandi beni watâ ti: ‘Tifwani niluheni ngatu beno mpe lwasa ntiana bu nilusiri meno.’ (Za 13:12-17) Ni bu sa ti lutumu lwalwingi lweri nandi, Yezu ka dinga ko bamusarila, kâ wasala mu bungu dia bantu bakaka.​—Mat. 20:28.

11. Bwe mfumu-kanda yilendi longokela tifu tia kuluka mu tifwani tia Yehova na tia Yezu?

¹¹ Malongi mu bungu dia beto. Mfumu-kanda yilendi songela tifu tia kuluka mu mpila zazingi. Mu tifwani, ka dingaka ko ti mukento’andi na bala bandi babâ ba lunga. Mbo kawirikilaka mabanza ma mukento’andi na ma bala bandi ni bu sa ti ka bena na mabanza mamosi ko. Marley, bâka ku États-Unis têle ti: “Ntangu zakaka bakala diani na meno mbo tubâka na mabanza ma swaswana. Kâ, nzebi ti meno kazololo mpe meno kazitisaka, mu bungu ti mbo kayulaka mabanza mani mpe mbo katomo ma kipaka ntete kabonga nzengolo.” Musamu wakaka, bakala dia kuluka mbo dizoloko mu sala bisalu bia mu nzo, ni bu sa ti mu tizunga tiandi mbo bamonaka ti bisalu bio bakento kwa bafweti bia sala. Wulendi bâ musamu wa mpasi. Mu bungu dia nti? Mpangi ya yikento, yi batâka nkumbu Rachel têle ti: “Kuma ku natûka,  tala ti bakala dibakisi mukento’andi mu sukula ndonga peleko mu komba nzo, bantu bababandakane peleko kanda diandi mbo batiyula tala ti ‘nkatika bakala diena.’ Balendi banza ti mukento’andi wamuzakarala.” Tala ti ku tizunga tiaku bantu ni bo babanzilaka bambuka ti, Yezu wasukula malu ma milongoki miandi, ni bu sa ti bantu mbo beri monaka ti tisalu tio bangamba kwa bafweti tia sala. Mfumu-kanda ya mbote, ka yidingaka ko mu songela kwe bantu bakaka ti yandi mfunu kena. Kâ mbo yizoloko ti mukento’andi na bala bandi babâ mu nsayi. Bu tukatula tifu tia kuluka, ntia tifu tiakaka tia mfunu ti fweti bâ na mfumu-kanda ya mbote?

12. Ngano luzolo nti lutumaka Yehova na Yezu mu sa?

¹² Luzolo. Yehova misamu miamiansoni mu luzolo kayirikilaka mio. (1 Za 4:7, 8) Na luzolo lwalwansoni mbo kalungisaka nsatu zeto za timpeve mu nzila ya Bibila na ya organizasio’andi. Mbo katukipaka bu katusongelaka luzolo. Ngano bwe tutâ mu nsatu zeto za tinsuni? Yehova ‘tu hombolelaka biabiansoni ngatu tamwina bio nsayi.’ (1 Tim. 6:17) Bu tuyayasaka mbo katusungikaka, kâ mpe mbo katatamanaka mu tu zolo. Mu luzolo lwandi, Yehova wafuta nkûlulu. Yezu mpe, beto kazololo, wahana luzingu lwandi mu bungu dia beto. (Za 3:16; 15:13) Ka kwena tima ko tilendi manisa luzolo lwe na Yehova na Yezu mu bantu bô bê ba kwikama kwe bawu.​—Za 13:1; Rom. 8:35, 38, 39.

13. Mu bungu dia nti we mfunu kwe mfumu-kanda mu songela luzolo kwe kanda diandi? (Tala mpe kaku tie na mutu-diambu “ Ngano bakala dikwelele ka ntama ko, nti dilendi sa ngatu mukento’andi wamuzitisa?”)

¹³ Malongi mu bungu dia beto. Mfumu-kanda yifweti yirikaka misamu miamiansoni mu luzolo. Ngano mu bungu dia nti we mfunu? Ntumwa Za watâ ti: ‘Muntu kamana tâ ti Nzambi nzololo, kâ belele mpwana’andi [peleko kanda diandi], yandi ngungu yena mu bungu ti, wô lembo zoloko mpwana’andi wu kamonaka, ka lendi’â ka zolo Nzambi ko wu kalembo monaka.’ (1 Za 4:11, 20) Bakala dizololo kanda diandi mpe dizololo mu landa tifwani tia Yehova na tia Yezu, mbo dilungisaka nsatu za timpeve, za  luzolo na za tinsuni za kanda diandi. (1 Tim. 5:8) Mbo kalongesaka, mpe mbo kasungikaka bala bandi. Mbo katatamanaka mpe mu longoka mu bonga nzengolo zikembesaka Yehova, mpe zinataka ndandu kwe kanda diandi. Bwawu bu, tataluzuleno misamu mio mosi na mosi mpe tataleno bwe mfumu-kanda kalendi landila tifwani tia Yehova na tia Yezu.

14. Bwe mfumu-kanda kalungisilaka nsatu za timpeve za kanda diandi?

¹⁴ Mbo kalungisaka nsatu za timpeve za kanda diandi. Yezu walanda tifwani tia Tata’andi, mu bungu ti wazolo mu bakisa milongoki miandi mu tatamana mu bâ na timinu tia ngolo. (Mat. 5:3, 6; Mak. 6:34) Mpila mosi mpe, musamu wuyôkele mfunu kwe mfumu-kanda ni mu lungisa nsatu za timpeve za kanda diandi. (Lub. 6:6-9) Mbo kasaka ti yandi na kanda diandi batangaka mpe balongokaka Bibila, bendaka ku tukutakanu, basamunaka nsangu za mbote, batunga mpe basimbirila tindiku tiawu na Yehova.

15. Bwe mfumu-kanda kalendi lungisila nsatu za luzolo za kanda diandi?

¹⁵ Mbo kalungisaka nsatu za luzolo za kanda diandi. Yehova watâ kwe Yezu ti yandi kazololo ha meso ma bantu. (Mat. 3:17) Yezu wasongela luzolo kwe milongoki miandi mu misamu mi keri tâka na mu misamu mi keri yirikaka. Milongoki miandi mpe miayizi mu têla ti yandi bazolo. (Za 15:9, 12, 13; 21:16) Mfumu-kanda yilendi songela ti mukento’andi na bala bandi ba kazololo mu misamu mi kayirikaka, ntiana mu ntangu yi balongokaka Bibila. Fweti mpe ba têlaka ti bawu kazololo, tala ti wufwanakane fweti ba sîkaka ha meso ma bantu.​—Bin. 31:28, 29.

16. Nti biakaka mfumu-kanda kafweti sa, mpe nti kafweti sila keba?

¹⁶ Mbo kakipaka nsatu za tinsuni za kanda diandi. Yehova mbo keri kipaka nsatu za nguri za bala ba Israele ni bu sa ti mu ntangu yi keri ba sembaka mu bungu dia bukolo bwawu. (Lub. 2:7; 29:5) Lumbu ti mpe Yehova mbo kalungisaka nsatu zeto za nguri. (Mat. 6:31-33; 7:11) Mpila mosi mpe, Yezu wadikila milongoki miandi. (Mat. 14:17-20) Wawasisa mpe bantu babingi beri na bimbevo. (Mat. 4:24) Tala ti zololo katâ Yehova nsayi, mfumu-kanda fweti lungisa nsatu za tinsuni za kanda diandi. Kâ, musamu we kô wu kafweti sila keba. Ka fweti’â kayôkesaka ntangu yayingi ko ku tisalu mu dinga bidia bia kanda, ngatu kalungisa nsatu za timpeve na za luzolo za kanda diandi.

17. Ntia tifwani Yehova na Yezu batuhanaka mu mpila yi batulongeselaka na yi batusungikilaka?

¹⁷ Mbo kalongesaka. Yehova mbo katulongesaka, mpe mbo katusungikaka mu bungu dia bubote bweto. (Ebr. 12:7-9) Ntiana Tata’andi, Yezu mbo kalongesaka bantu bê mu lutumu lwandi na luzolo lwalwansoni. (Za 15:14, 15) Mbo kahanaka malongi ma ngolo, kâ nsayi mpe ye nandi. (Mat. 20:24-28) Mbo kabakulaka  ti bantu ba masumu twena, mpe mbo kabakulaka ti mbo tuvulu yayasaka.​—Mat. 26:41.

18. Ngano mfumu-kanda ya mbote nti yifweti bambukilaka moyo?

¹⁸ Mfumu-kanda yilandaka tifwani tia Yehova na tia Yezu mbo yibambukaka ti bantu ba mu kanda diandi ka bena ba lunga ko. Ka fweti’â kabakilaka mukento’andi na bala bandi nkesi ko. (Kol. 3:19) Kâ, mbo kasarilaka mutieno we mu Bisi-Ngalate 6:1, mpe mbo kasarilaka ngolo mu ba sungika ‘mu mpeve ya bulemvo,’ bu kakwe bambuki ti yandi mpe kena wa lunga ko. Ntiana Yezu, mbo kabakulaka ti mpila yiyôkele bubote ni mu hana tifwani tia mbote.​—1 Pi. 2:21.

19-20. Mu ntangu yi kabongaka nzengolo, bwe mfumu-kanda kalendi landila tifwani tia Yehova na tia Yezu?

¹⁹ Ka bongaka nzengolo za bwimi ko. Yehova mbo kabongaka nzengolo mu bungu dia bubote bwa bantu bakaka. Mu tifwani, ka sala luzingu ko mu bungu dia mbote ya Yandi beni, kâ ngatu beto mpe tamona nsayi ya luzingu. Ka kwena muntu ko waketi mu sa tiya mu hana Mwana’andi mu bungu dia masumu meto. Yandi beni wabonga nzengolo ya hana Mwana’andi mu mukayulu mu bungu dia beto. Yezu mpe wabonga nzengolo mu bungu dia bubote bwa bantu bakaka. (Rom. 15:3) Mu tifwani, wabonga nzengolo ya lembo huma mu longesa bantu babingi.​—Mak 6:31-34.

²⁰ Mfumu-kanda ya mbote yizebi ti, mosi wa musamu wuyôkele mpasi ni mu bonga nzengolo za ndwenga mu bungu dia kanda diandi, mpe mbo kabongelaka dema dio na bunsungu bwabwansoni. Ka bongaka nzengolo bonga buna ko. Kâ, mbo kabikaka ti Yehova kamulongesa. * (Bin. 2:6, 7) Mu mpila yo, mbo kabonga nzengolo zinata ndandu kwe bantu bakaka, kâ ka kwe yandi beni’â ko.​—Flp. 2:4.

21. Nti tuzonzela mu timoko tita landa?

²¹ Yehova wahana tisalu tia mpasi kwe mfumu za makanda mpe mbo kadingaka basala tio mu mpila ya mbote. Kâ, tala ti bakala disariri ngolo mu landa tifwani tia Yehova na tia Yezu mbo kakwizi bâ mfumu-kanda ya mbote. Mpe tala ti mukento wulungisi dema diandi buna bufwanakane, makwela mawu mbo makwizi bâ mu nsayi. Bwe mukento kafweti bongelaka timfumu, mpe ntia misamu mia mpasi kalendi bwabana na mio? Timoko tita landa mbo tihanina biyuvu bio mvutu.