1. Viuma vika vi hasa ku kuata ku cifua ci ve ku muenamo vamala cimpande ca ku pua mutue?

KU PUA mutue ca lomboloka vika kuli yenu? Vamo vamala ve ku tavesa cisemua ni cifua ci va yoyelelemo ku vusoko vuavo, ci kuate ku cifua ci ve ku yoyelamo na vampuevo vavo na vana. Ivuenu via handekele umo ndumbuetu ua lizina Yanita ua kala ku Europa, ngueni: “Kuno ku tua kala vantu vose, ve ku mona ngecize vampuevo ka va kele na seho ku hiana vamala kaha va pua vangamba.” Kaha umo muanetu ua kala ku Estados Unidos ua lizina Luke, ngueni: “Vamo visemi va vamala ve ku longesa vana vavo nguavo, mpuevo ua pua ua ku tala lika kati ua ku halakana, vinguli vieni ka via kele na seho.” Vunoni Yehova ka tondele vamala va pue na ku kava evi visinganieka mu ku tuamenena cavo. (Setekesenu na Mako 7:13.) Vati honi yala a hasa ku lilongesa ku pua mutue ua cili ua vusoko?

2. Vika na pande ku tantekeya mutue ua ndzivo kaha omo lia vika?

² Linga yala a pue mutue ua cili ua vusoko, ha katete na pande ku ivuisisa vika ua tonda Yehova kuli ikeye. Kaha na pande naua ku tantekeya omo lia vika Yehova ua tumbika ku tuamenena na vati a hasa ku tambuluisa lungano lua Yehova na Yesu. Vika ca puila ca seho ku vamala ku tantekeya evi? Muomu Yehova, ua hana imo mpoko ku vamala ya ku pua mitue ya vindzivo kaha ua tonda va pangese mpoko yaco mu njila ya cili.—Luka 12:48b.

3. Vika tu lilongesa ku 1 Kolintu 11:3, ku tuala ha ku tuamenena?

³ Tandenu 1 Kolintu 11:3. Eci cinimbu ca lombolola vati Yehova ua tumbikilamo vusoko vueni, muilu na ha mavu. Kaha mu ku linga Yehova “ikeye mutue,” ua kala na mpoko yose, vunoni ua hanako ku tungelo na vantu imo mpoko. Kaha va hana mpoko yaco tangua va ka litavela ku tuala ha cifua ci ve ku i pangeselamo.  (Loma 14:10; Efe. 3:14, 15) Yehova ua hana kuli Yesu mpoko ya ku tuamenena vikungulukilo, kaha Yesu na pande ku litavela kuli Yehova ku tuala ha cifua ce ku vi niungilamo. (1 Kol. 15:27) Cikuavo naua, Yehova ua hana mpoko kuli yala ya ku tuamenena mpuevo na vana, kaha yala neni na pande ku litavela kuli Yehova na kuli Yesu ku tuala ha cifua ce ku tuamenenamo vusoko vueni.—1 Pet. 3:7.

4. Mpoko ika va kala nayo Yehova na Yesu?

⁴ Mu ku pua Mutue ua vusoko vueni, cipue ha mavu ni muilu, Yehova ua kala na mpoko ya ku tumbikila vana veni vose masiko, kaha na mpoko ya ku va kakateya ku niunga masiko aco. (Isaya 33:22) Yesu neni va mu puisa mutue ua vikungulukilo via Vakua Kilistu, kaha ua kala na mpoko ya ku vi tumbikila masiko na ku vi kakateya ku a niunga.—Ngal. 6:2; Kolo. 1:18-20.

5. Mpoko ika ua kala nayo mutue ua ndzivo, kaha haka ya lengela?

⁵ Ngeci mu ve ku linga Yehova na Yesu, mutue ua ndzivo neni ua kala na mpoko ya ku lingila vusoko vueni vihangula. (Loma 7:2; Efe. 6:4) Vunoni mpoko yeni ya kala na seteko. Ca ku muenako, nkala masiko a tumbika, luvula luao lua pande ku pua Lizi lia Njambi. (Visi. 3:5, 6) Kaha naua, ka kele na mpoko ya ku tumbikila masiko ku vantu ka va puile mutamba ua vusoko vueni. (Loma 14:4) Cikuavo naua, nga vana veni va na kolo kaha vali na vindzivo viavo, ve ku tualelelaho ku mu singimika, vunoni ka va kele naua muintsi lia mpoko yeni.—Mat. 19:5.

6. Omo lia vika Yehova ua hana vamo mpoko?

⁶ Yehova ua hanako vamo mpoko muomu ua lema vusoko vueni. Ku tuamenena ca pua vuana vua ku tunda kuli ikeye. Muomu ce ku lingisa vusoko vueni linga kati vu uile mu liuayanga, vunoni vu kale mu ciyulo. (1 Kol. 14:33, 40) Nga Yehova ka tumbikile vuino viuma ku tuala ha iya ua kala muntsi lieya, vusoko vueni nga vua uila mu liuayanga na vusiua. Ca ku muenako, nga ka tua tantekeyele iya na pande ku teta lizi ha viuma, neya na pande ku vi puisamo.

7. Kuliya na Efeso 5:25, 28, vuno Yehova ua tondele ngecize vamala va pue vikolonia ni?

⁷ Nga mpoko ya tumbika Njambi mu vusoko ya pua ya cili, omo lia vika honi cingi ca vampuevo ve ku livua ngecize vamala vavo va pua vikolonia? Evi vie ku soloka muomu cingi ca vamala ve ku sembulula vitume via Yehova ku tuala ha vusoko na ku kava visemua. Vamo co va lema vene ku yandesa vakuavo, ngeci ve ku yandesa vampuevo vavo. Ca ku muenako, yala a hasa ku pakesa mpueyeni, linga a li muese ngecize ikeye ua kala na seho, ni ikeye ndemba mu camba. Vamo ve ku singanieka nguavo, ‘Yala ni, ambe nga mpuevo ka ku lemene vunoni na pande ku ku zuzua.’ Kaha omo lia ku mu zuzuisa, yala a hasa ku kakateya mpueyeni ku linga viose ovio via na zange. * Vose ve ku linga evi, ve ku sevuka mua kama, muomu ka ve ku muesa kasingimiko na kavumbi ka va pande vampuevo kuliya na masiko a Yehova. Kaha ku lingamo ca pua ku luisa mpundu cizango ceni.—Tandenu Efeso 5:25, 28.

8. Vati yala a hasa ku lilongesa ku pua mutue ua cili ua ndzivo?

⁸ Yala a hasa ku lilongesa ku pua mutue ua cili ua ndzivo, mu ku tambuluisa cifua ce ku tuamenenamo Yehova na Yesu. Tu hilulenu lika ha vifua vivali vi ve ku muesa Yehova na Yesu kaha  na ku mona vati mutue ua ndzivo, a hasa ku muesa vifua viaco ku vusoko vueni.

9. Vati Yehova ue ku muesa ku likehesa?

⁹ Ku likehesa. Yehova ikeye ua hiana mana ku vose; vutuhu ngoco ue ku halakana ku vinguli via vangamba veni. (Njen. 18:23, 24, 32) Ue ku tavesa vaze va kala muintsi lieni navo va handeke vinguli viavo. (1 Vam. 22:19-22) Cikuavo naua, Yehova ua pua ua ku tantuluka, vunoni ke ku lavelela vutantuluke kuli yetu. Kaha vutuhu ka tua tantulukile ue ku tu kuasa linga tu hase ku puisamo vuino viuma. (Visa. 113:6, 7) Ngeci Mbimbiliya ya mu tumbula nguayo, “mukuasi.” (Visa. 27:9; VaHe. 13:6) Muangana Ndaviti, ua litavelele ngecize ua kele na ku puisamo nkala vipanga via kama omo lia ku likehesa ca Yehova.—2Sam. 22:36.

10. Vati Yesu ua muesele ku likehesa?

¹⁰ Tu hilulenu ha lungano lua Yesu. Vutuhu ua puile Ntuamena na Muangana ua vandongesi veni, vunoni ua tanesele viliato viavo. Omo lia vika Yehova ua tavesele ou muzimbu va u soneke mu Mbimbiliya? Mua vusunga, ua lingilemo mu ku muesa lungano lu va pande ku kava vose hamo lika na mitue ya vindzivo. Ivene Yesu ua handekele ngueni: “Nji na mi hie cimueso, linga enu mu ka linge ngue omo nji na lingi nenu.” (Yoa. 13:12-17) Vutuhu ua kele na ngolo ya kama, Yesu ka lavelele ngecize vakuavo va mu pangele. Vunoni ikeye ua pangelele vakuavo.—Mat. 20:28.

11. Vika mutue ua ndzivo a hasa ku lilongesa kuli Yehova na Yesu ku tuala ha ku likehesa?

¹¹ Vi tu lilongesaho. Mutue ua ndzivo a hasa ku muesa ku likehesa mu vinjila via vingi. Ca ku muenako, ke ku lavelela vutantuluke kuli mpueyeni na vana. Kaha ue ku halakana ku vinguli viavo, cipue nga ka via litombuele na nguli yeni. Ndumbuetu Marley ua ku Estados Unidos, ngueni: “Vintsimbu vimo vinguli via yaliange ka vie ku litombola na viange. Vunoni nje ku livua ngecize nja pua nji ua seho kuli ikeye kaha ua nji singimika, muomu ntsimbu kanda a linge cihangula ue ku livanga ku ihula nguli yange kaha na ku i hilula na civando.” Cikuavo naua, yala ua ku likehesa, ua kala na cizango ca ku linga vipanga via ha ndzivo, cipue nga ku cihela ci va kala vipanga viaco vantu ve ku vimona ku pua via vampuevo lika. Eci ci hasa ku pua citanga. Omo lia vika? Umo ndumbuetu ua lizina Rachel, ngueni: “Ku cihela cetu nga yala a kuasa mpuevo ku kusa malonga  ni ku komba mu ndzivo, vantu va lihata navo na vavusoko, ve ku lihula nga ua pua mpundu yala. Kaha nguavo mpuevo ua mu londa ha mutue.” Nga evi visinganieka viaco na ku cihela cenu ku via kala, vulukenu ngecize Yesu ua tanesele viliato via vandongesi veni, vutuhu cipanga caco ca puile ca vandungo. Mutue ua ndzivo ua cili, ke ku lisosomua na vika va handeka vantu ku tuala hali ikeye, vunoni ue ku tuala mana ku ku vuisa ndzolela mpueyeni na vana. Mu ku vueza ku ku likehesa, cifua cika cikuavo ca seho ca na pande ku muesa mutue ua ndzivo?

12. Cilemo ce ku lingisa Yehova na Yesu ku linga vika?

¹² Cilemo. Yehova ue ku linga viose omo lia cilemo. (1 Yoa. 4:7, 8) Omo lia cilemo, ue ku niunga lutsilielo luetu ku hitila mu Lizi lieni Mbimbiliya na lukungulukilo lueni. Kaha naua, ue ku tu hana vi tua tondeka mu visinganieka, mu ku tu hana vusunga ngecize ua tu lema. Amba co ku muvila? Yehova “ue ku tu hana-hana mu ku fukisa viuma viose” vi tue ku viukilila navio. (1 Tim. 6:17) Nga tua sevuka, ue ku tu sungamesa, vunoni ke ku likela ku tu lema. Cilemo, ca mu lingisile naua ku tu viukisila cikombelo ca muaneni. Yesu co, neni ua tu lema cikuma mu cifua ca ku linga ua hanene muono ueni mu ku tu tsila. (Yoa. 3:16; 15:13) Na vimo viahi vi hasa ku zitula lizitiko lia cilemo lia kala ha kati ka Yehova na Yesu kuli vaze ve ku vononoka.—Yoa. 13:1; Loma 8:35, 38, 39.

13. Vika ca puila ca seho kuli mutue ua ndzivo ku muesa cilemo ku vusoko vueni? (Talenu naua cikasa “ Vati Yala na Ambata Vuovuno a Hasa ku Lingisa Mpueyeni a mu Singimike?”)

¹³ Vi tu lilongesaho. Cilemo ca pande ku pua luvula lua viose vie ku linga mutue ua ndzivo. Vika ca puila ca seho ku lingamo? Kapostolo Yoano ua kumbuluile ngueni: “Ou ka leme muanaye [ni vusoko vueni], ya na mono ka hasa ku lema Njambi uze intsa ka muene.” (1 Yoa. 4:11, 20) Yala ua lema vusoko vueni kaha ua tonda ku tambuluisa Yehova na Yesu, ue ku linga cose mu ku tondela vusoko vueni vize via va kambela mu lutsilielo, mu visinganieka na ku muvila. (1 Tim. 5:8) Ue ku longesa na ku sungamesa vana veni. Kaha ue ku  tualelelaho ku lilongesa mua ku lingila vihangula vize viya Yehova ku mutima na ku kuasa vusoko vueni. Tu hilulenu evi viuma vi tua tandanga cimo ku cimo na ku mona vati mutue ua ndzivo a hasa ku tambuluisa Yehova na Yesu.

14. Vati mutue ua ndzivo ue ku tondela vusoko vueni vize via va kambela mu lutsilielo?

¹⁴ Na pande ku niunga vusoko vueni mu lutsilielo. Yesu ua tambuluisile Ise mu ku tuala mana ku ku niunga lutsilielo lua vandongesi veni. (Mat. 5:3, 6; Mako 6:34) Na vuno vene, citeli ca kama cikuma ca kala naco mutue ua ndzivo, ca pua ku niunga vusoko vueni mu lutsilielo. (Ndeu. 6:6-9) Kaha ue ku lingamo, mu ku lihakela kapandi ka ku tandela hamo lika navuo Lizi lia Njambi Mbimbiliya, ku kunguluka, ku ambulula, kaha na ku tualelelaho ku kaniamesa vusamba vuavo na Yehova.

15. Tumbulenu imo njila ye ku puisilamo mutue ua ndzivo viuma via kambela vusoko vueni mu visinganieka.

¹⁵ Na pande ku tondela vusoko vueni vize via va kambela mu visinganieka. Yehova ka suekele cilemo ceni kuli Yesu. (Mat. 3:17) Yesu neni ua muesele cilemo ceni ku vandongesi veni, ku hitila mu mezi na mu vilinga. Kaha vandongesi navo, va muesele cilemo cavo kuli ikeye. (Yoa. 15:9, 12, 13; 21:16) Mutue ua ndzivo, neni a hasa ku muesa kuli mpueyeni na vana ngecize ua va lema, ku hitila mu vilinga vieni, ngeci mua ku lilongesa navo Mbimbiliya. Vunoni, na pande naua ku va leka ngecize ua va lema na ku va haka seho. Kaha hose ha citavela na pande ku va sangala ku meso a mbunga.—Visi. 31:28, 29.

16. Vika vikuavo via hasa ku linga mutue ua ndzivo, kaha vika ka pandele ku linga?

¹⁶ Na pande ku tondela vusoko vueni vize via va kambela ku muvila. Yehova ua hele vaIsaleli vize via va kambelele, cipue vene ha vintsimbu vi va kele mu kasitiku omo lia lisino liavo. (Ndeu. 2:7; 29:5) Kaha cipue lelo lino, Yehova kasi ue ku tu hana vize via tu kambela. (Mat. 6:31-33; 7:11) Yesu neni, ua lisile vakua ku mu kava. (Mat. 14:17-20) Kaha naua ua va kuasele ku cihindu. (Mat. 4:24) Linga a hase kuya Yehova ku mutima, mutue ua ndzivo na pande naua ku tondela vusoko vueni vize via va kambela ku muvila. Vunoni ka pandele ku hianesamo. Ka pandele ku tuala cikuma mana ku ku va tondela lika via ku muvila, na ku hona na ku va tondela via mu lutsilielo na mu visinganieka.

17. Lungano luka va tu sila Yehova na Yesu ku tuala ha ku longesa na ku sungamesa?

¹⁷ Na pande ku longesa vusoko vueni. Yehova ue ku tu longesa na ku tu sungamesa muomu ua tonda ku tu kuasa. (VaHe. 12:7-9) Ngeci mua Ise, Yesu neni ue ku longesa vaze va kala muntsi lieni na cilemo. (Yoa. 15:14, 15) Vutuhu ke kuongoloka nga a hana cimamuna, vunoni ue ku lingamo na cilemo. (Mat. 20:24-28) A tantekeya ngecize ka tua tantulukile kaha tua zendamena ku ku sevuka.—Mat. 26:41.

18. Vika na pande ku vuluka mutue ua ndzivo?

 ¹⁸ Mutue ua ndzivo mukua ku tambuluisa Yehova na Yesu, ue ku vuluka ngecize vusoko vueni ka va tantulukile. Ke ku “sasa” na mpueyeni na vana ni nguetu ku va muesa vutenu vua kama. (Kolo. 3:19) Vunoni ue ku niunga citume ca ku Ngalata 6:1, na ku seteka ku va sungamesa na “mutima ua ku konkama,” mu ku vuluka ngecize neni ka tantulukile. Ngeci mua Yesu, ue ku nongonona ngecize, njila ya cili ya ku longeselamo ya pua ku muesa lungano.—1 Pet. 2:21.

19-20. Ku tuala ha ku linga vihangula, vati mutue ua ndzivo a hasa ku tambuluisa Yehova na Yesu?

¹⁹ Na pande ku linga vihangula vie ku tuameka vizango via vakuavo. Yehova ke ku lituameka ivene mu ku linga vihangula. Ca ku muenako, ua tangele muono, kati mu ku likuasa ivene, vunoni linga netu tu livuise ndzolela ya muono. Cikuavo naua, na umo uahi ue ku hasele ku mu kakateya ku tu hana Muaneni ku pua cikombelo ca vipi vietu. Vunoni ua lingilemo ku cizango ceni, linga a tu kuase. (Loma 15:3) Yesu neni, ua lingile vihangula via vingi via tuamekele vakuavo ku lutue. Ca ku muenako, vintsimbu vimo Yesu ua hakele cizango ceni ca ku huima ku mukulo linga a hase ku longesa vantu.—Mako 6:31-34.

²⁰ Mutue ua ndzivo ua cili, a tantekeya ngecize cuma ca cikalu cikuma ca kala naco, ca pua ku linga vihangula mu vusoko kaha ke ku tuala citeli caco mu kueha. Ue ku lihakela kapandi ka ku viana ku linga vihangula ca ku hona ku vi hilula vuino ni kuliya lika na vize vi ali na ku ivua ku mutima. Vunoni, ue ku tavesa Yehova a mu longese ku linga vihangula via cili. * (Visi. 2:6, 7) Mu ku lingamo, ue ku singanieka hali vize vi kuasa vakuavo kati ikeye ivene.—Filp. 2:4.

21. Vika tu ka lilongesa mu cilongesa ci na hatako?

²¹ Yehova ua kundika ku mitue ya vindzivo cipanga ca cikalu, kaha ua tonda va lihakele kapandi kose mu ku ci puisamo vuino. Vunoni nga yala a lihakela kapandi ka ku kava lungano lua Yehova na Yesu, ue ku pua mutue ua cili ua ndzivo. Nga mpuevo neni a lihakela kapandi ka ku lingako mutamba ueni, ve ku kala na ndzolela mu vulo. Vati mpuevo na pande ku muenamo citeli ca yala ca ku pua mutue ua ndzivo? Kaha vitanga vika a hasa ku kala navio mu ku ononoka yalieni? Cilongesa ci na hatako ci ka kumbulula evi vihula.