1. Haʼátʼíí biniinaa éí hastóí łaʼ á naazı̨́į dooleełgi nidabinółtłʼa łeh?

ATSIJĮʼ á jizı̨́ haʼátʼíí óolyé nínízin? Hastóí éí łaʼ bibee ádaʼoolʼįįłii áádóó bee biyaa hooʼaʼígíí bee shichʼooní dóó shaʼáłchíní bee baa nitséskees doo danízin. Nihisister Europedi bighango Yanita wolyéego ání: “Kééhashtʼı̨́įgi éí sáanii doo daʼjílı̨́į da, tʼóó naalʼaʼí dajílı̨́įgo haa nitsáhákees.” Áádóó nihibrother United Statesdóó naagháago Luke ání: “Azhéʼé łaʼ hayeʼ kótʼéego nidazhʼnitin, sáanii éí bizaad doo ílı̨́į da.” Ndi Jiihóvah éí hastóí á nidajizı̨́į dooleełgi doo kótʼéego yee haa ntsíkees da. (Compare Mark 7:13.) Haitʼéego éí hooghangi á asdzı̨́į dooleełgi bíhwiidooʼááł?

2. Hooghangi á jizíinii haʼátʼíí hoł bééhózin doo, éí haʼátʼíí biniyé?

² Yáʼátʼéehgo hooghangi á jizı̨́į dooleełgo éí diné jílínígíí éí Jiihóvah yee hoł nayólíi dooleełii hoł bééhózin doo. Áádóó haʼátʼíí biniyé Jiihóvah ákótʼéego áyiilaaígíí índa Jiihóvah dóó Jesus ákótʼéego á sizíinii nilı̨́įgi haitʼéego beʼjíłʼı̨́į doo. Díí haʼátʼíí biniyé hoł bééhózin doo? Jó, Jiihóvah éí hooghangi á naazíinii óhólnííh łaʼ yąąh niyiizlaʼ áádóó éí hazhóʼó chodajoołʼı̨́į doo hóʼní.—Luke 12:48b.

3. 1 Corinthians 11:3 éí atsijįʼ asdzı̨́įgi haʼátʼíí bitsʼą́ą́dóó bóhooʼaah?

³ 1 Corinthians 11:3 yíníłtaʼ. Díí áníigo éí yáʼąąshdi índa nahasdzáán bikáaʼgi Jiihóvah baʼáłchíní haitʼéego dah ooldah dooleełgi yaa halneʼ. Jiihóvah tsʼídá aláahdi bóhólnííh. Á asdzı̨́į dooleełgi niinílá, áko éí óhólnííh łaʼ yąąh niyiizlaʼ, éí doo hazhóʼó chodajoołʼı̨́ı̨́góó yee haa nídootʼįįł. (Eccl. 12:14; Eph. 3:14, 15) Jiihóvah éí Jesus congregation yikʼi bóhólníih dooleełgo yeinílá, ndi Jesus éí haitʼéego nihaa áhojilyą́ągi Jiihóvah yee haa nídootʼįįł.  (1 Cor. 15:27) Áádóó Jiihóvah éí ahastiin éí hweʼasdzą́ą́ dóó haʼáłchíní bikʼi hódahólníihgo ałdóʼ hainílá. Ndi, éí hweʼasdzą́ą́ índa haʼáłchíní haitʼéego baa áhojilyą́ągi éí Jiihóvah dóó Jesus yee haa nídootʼįįł.—1 Pet. 3:7.

4. Jiihóvah dóó Jesus éí haʼátʼíí bee bóhólnííh?

⁴ Jiihóvah éí tʼáá ałtsoní bee Bóhólníihii nilı̨́įgi éí baʼáłchíní kótʼéego deínóhkááh yididooniiłgi índa bikʼehgóó dajikáah dooleełgi bee bóhólnííh. (Isa. 33:22) Jesus congregation yá sizíinii ałdóʼ tʼáá ákótʼé, kótʼéego deínóhkááh índa bikʼehgóó dajikáah doo didooniiłgi bee bóhólnííh.—Gal. 6:2; Col. 1:18-20.

5. Hooghangi á jizíinii éí haʼátʼíí bee hóhólnííh, áádóó haʼátʼíí éí doo bee hóhólníih da yileeh?

⁵ Hooghangi á jizíinii éí Jiihóvah dóó Jesus kótʼéego deínóhkááh níigi bikʼehgóó áʼjíłʼı̨́į doo. (Rom. 7:2; Eph. 6:4) Ndi, doo tʼáá ałtsojįʼ hódahólníih da. Éí Diyin Bizaad biiʼdóó binahjįʼ bee naʼnitinii ádaatʼéii bikʼehgóó á jizı̨́į doo. (Prov. 3:5, 6) Áádóó háíshı̨́ı̨́ doo haghandóó nilíinii éí kótʼéego deínóhkááh, doo bijiníi da doo. (Rom. 14:4) Índa hayeʼ doodaiiʼ hatsiʼda niyéehgo hooghandóó chʼínínáago éí tʼáá hoł nilı̨́į doo, ndi éí bá atsijįʼ jílı̨́į dooleełgi doo bee hóhólníih da yileeh.—Matt. 19:5.

6. Jiihóvah éí haʼátʼíí biniyé á sizíinii hólǫ́ǫ doogo áyiilaa?

⁶ Jiihóvah éí baʼáłchíní ayóóʼáyóʼníigo biniinaa á sizíinii hólǫ́ǫ dooleełgo áyiilaa. Éí ainíláii átʼé. Á sizíinii hólǫ́ǫgo éí hodéezyéelgo hazʼą́. (1 Cor. 14:33, 40) Háí éí á sizı̨́į dooleełgi doo bééhózingóogo Jiihóvah baʼáłchíní dah yikahgi doo yáʼátʼééhgóó hazʼą́ą doo. Éí á sizíinii doo bééhózingóogo éí háí éí á nihodiyiiʼaahgo yeʼoolíił doo.

7. Ephesians 5:25, 28 bikʼehgo Jiihóvaásh éí ahastiin beʼasdzą́ą́ atííłʼı̨́ doo yóʼní?

⁷ Diyin éí á sizíinii hólǫ́ǫ doogo áyiilaagi yáʼátʼéehii átʼéego, áko haʼátʼíí biniinaa dííshjı̨́įdi ląʼí sáanii ayóó átʼéego atídabiʼdoolnííł? Jó, éí ląʼí hastóí dajílínígíí Jiihóvah yee hasʼáanii yitsʼąą kódaatʼé. Diné bibee ádaʼoolʼįįłii yikééʼ naazı̨́. Tʼáá bí naazı̨́įgi ádá deinízinii yiniyé beʼasdzą́ą́ atídayoolííł. Beʼasdzą́ą́ kwííłʼı̨́įgo shíyeeʼ ayóó shaa dzólní danízingo ádaatʼı̨́. Hweʼasdzą́ą́ éí ayóóʼáhóʼníi dooleełgi doo ázhdoolíił da, ndi honáldzidgo ázhdoolííł. Éí honáldzidgo biniinaa shí yeeʼ shikʼehgóó ájooníił doo nízin łeh. * Kótʼéego asdzání baa nitsáhákeesgo asdzání bił ídlı̨́įgi doo hoł nilı̨́į da, éí Jiihóvah hoł nayólíii yę́ę tsʼídá íiyisíí bitsʼą́ąjįʼ ájítʼé.—Ephesians 5:25, 28 yíníłtaʼ.

8. Hooghangi yáʼátʼéehgo á jizı̨́į dooleełgo haitʼéego bíhwiizhdoołʼááł?

⁸ Hastiin éí hooghangi yáʼátʼéehgo á jizı̨́į dooleełgo éí Jiihóvah dóó Jesus atsijįʼ á sizínígi átʼéego óʼoolíłígíí beʼjíłʼı̨́į doo. Jiihóvah dóó Jesus éí naakigo yee átʼéii ííshjání ííłʼínígíí dadíníilʼįįł. Áádóó hooghangi á jizíinii éí haitʼéego bee ájítʼéego hweʼasdzą́ą́ dóó haʼáłchíní baa áhojilyą́ą doo.

9. Jiihóvah éí haitʼéego aʼohgo áʼdólzin?

⁹ Aʼohgo éʼétʼé. Jiihóvah éí tsʼídá aláahdi bee hódzáanii bee hólǫ́, ndi bá ndaalʼaʼí kótʼéego dabiłníigo yiyíistsʼą́ą́ʼ. (Gen. 18:23, 24, 32) Áádóó yáʼąąshdi dah deínéehii  haitʼéego áʼdoolnííł, yiłníigo yá yiyíistsʼą́ą́ʼ. (1 Ki. 22:19-22) Jiihóvah éí tsʼídá doo niʼiisíih da, ndi bił bééhózingo bílaʼashdlaʼii nidaʼiisííh. Ákótʼée ndi, tʼáadoo nidaʼjiisíhí dooleeł doo yóʼníi da. Áádóó bá ndaalʼaʼgi łaʼdeidoolíiłii yee yíká análwoʼgi yee aʼohgo átʼé. (Ps. 113:6, 7) Áko Diyin Bizaad éí ‘áká análwoʼii’ nilı̨́ yiłní. (Ps. 27:9; Heb. 13:6) Naatʼáanii David ájíníigo éí naanish tʼáá ałtso haa deetʼą́ągi łaʼjidoolííł, háálá Jiihóvah háká aalwod.—Ps. 63:7.

10. Jesus éí aʼohgo éʼétʼée dooleełgi haitʼéego nihinááł áʼiilaa?

¹⁰ Jesus ádzaa yę́ęgi baa nitsíníkees. Éí bídahoołʼaahii bí bóhólníihii índa naʼnitinii jílı̨́į ndi, bikeeʼ bá táádadzizgiz. Haʼátʼíí biniyé díí Diyin Bizaad biiʼ baa haneʼgo áyiilaa? Jó éí tʼáá áníiltso índa hooghangi á nijizíinii tʼáá bił díí bedaʼjiłʼı̨́į doo biniyé. Jesus ání: “Bikʼehgo dooleełígíí nihinááł áshłaa, nihá ásdzaaígíí nihí ałdóʼ tʼáá éí bikʼehgóó ádaahtʼı̨́į dooleeł.” (John 13:12-17) Azhą́ Jesus éí óhólnííh bąąh siláa ndi, shá naʼaʼaʼ doo, doo nízin da. Ndi, á naasʼaʼ.—Matt. 20:28.

11. Hooghangi á jizíinii éí aʼohgo ájítʼéego Jiihóvah dóó Jesus haitʼéego beʼjíłʼı̨́į doo?

¹¹ Bitsʼą́ą́dóó íhooʼaah. Hooghangi á jizíinii éí ląʼígóó aʼohgo ájítʼée doo. Éí hweʼasdzą́ą dóó haʼáłchíní tʼáadoo nidaʼjiisíhí doo, doo bijóʼníi da doo. Azhą́ shı̨́ı̨́ hó baa nitsíjíkeesjí doo há deinízin da ndi, kótʼéego daaníigi baa jíistsʼą́ąʼ doo. Marley United States biiʼ kééhojitʼı̨́įgo ájíní: “Shichʼooní bił kótʼée dooleeł ahidiiʼníigi łahda doo aheełtʼée da łeh. Ndi shaa ahééh nízin índa anishłı̨́įgo shaa nitsíkees. Háálá ní éí haitʼéego baa nitsíníkees shiłniih áádóó éí hazhóʼó yaa nitsékosgo binahjįʼda decision áyiiłʼįįh.” Azhą́ shı̨́ı̨́ binaadę́ę́ʼ, éí yeeʼ asdzání binaanish átʼé danízingo yaa nitsídaahkees ndi, ahastiin éí hooghangi naanish ádaatʼéii yee áká análwoʼ. Haʼátʼíí biniyé kódaatʼéégóó nantłʼa? Nihisister Rachel wolyéego ání: “Shí naasháádę́ę́ʼ ahastiin éí beʼasdzą́ą łeetsʼaaʼ tánágisgi yíká análwoʼgo doodaiiʼ hooghan góneʼ hashtʼe halnéehgo éí bikʼéí, doo yeeʼ ayóó naa dzólníi da lá, dahóʼníi  doo. Éí hweʼasdzą́ą́ kótʼéego hałníí lá danízin doo.” Kééhótʼı̨́įgi kótʼéego nitsáhákeesgo béénílniih Jesus éí azhą́ naalteʼ nilíinii binaanish ndi, bídahoołʼaahii bikeeʼ yá táádeizgiz. Hooghangi á sizíinii éí shí shá yáʼátʼéehii tʼáadoo jiníziní doo, ndi hweʼasdzą́ą́ dóó haʼáłchíní yaa bił dahózhǫ́ǫ dooleełii bá baa nitsíjíkees doo. Áádóó hooghangi yáʼátʼéehgo á jizı̨́į dooleełgi haʼátʼíí ałdóʼ bee ánááʼátʼée doo?

12. Jiihóvah dóó Jesus éí ayóóʼóʼóʼniʼ nabiiłnáago haitʼéego yee áánííł?

¹² Ayóóʼóʼóʼniʼ. Jiihóvah éí ayóóʼóʼóʼniʼ nabiiłnáago tʼáá ałtsojįʼ yee áánííł. (1 John 4:7, 8) Éí ayóóʼánihóʼní índa bikʼis diidleełgi yee nihaa joobaʼ, éí Bizaad índa biorganization nihá yisłá. Áádóó ayóóʼánihóshʼní nihiłníigo bee nihił dahasih. Naadeełii bídin niidlı̨́įgishąʼ? Jiihóvah éí “bił hadleeʼgo tʼáá ałtsoní bee ákideiidláago [bídin niidlíinii]” yee nihaa áhályą́. (1 Tim. 6:17) Nídaʼiilzihgo yee nihichʼįʼ hanádzih, ákondi tʼáá ayóóʼánihóʼní. Ayóóʼánihóʼní, áko nihikʼé nináʼdoolyéełgo nihá niinílá. Áádóó Jesus éí ayóóʼánihóʼníigo bąą beʼiiná nihá ninéidiníʼą́. (John 3:16; 15:13) Jiihóvah dóó Jesus ayóóʼádabóʼnínígíí éí ayóóʼáyóʼníigi łaʼda yitsʼáhodooniłgi tʼáadoo yíneelʼání da.—John 13:1; Rom. 8:35, 38, 39.

13. Hooghangi á jizíinii éí haʼátʼíí biniyé hooghangi ayóóʼáʼjóʼníi doo? (“ Ániid Ajiiyehgo Hweʼasdzą́ą́ Haitʼéego Respect Áhósin Doo?” ałdóʼ níníłʼı̨́.)

¹³ Bitsʼą́ą́dóó íhooʼaah. Hooghangi á jizíinii éí ayóóʼóʼóʼniʼ nahwiiłnáago bee tʼáá ałtsoní áʼjoolíił doo. Díí haʼátʼíí biniyé ílíinii átʼé? Yilʼaadii John nihił náhólneʼgo ání: “Hakʼis tʼáá jooʼı̨́į nidi doo ayóóʼájóʼníígóó, haʼátʼéegoshąʼ Diyin God doo jooʼı̨́į nidi ayóóʼájóʼníi dooleeł?” (1 John 4:11, 20) Hweʼasdzą́ą́ dóó haʼáłchíní ayóóʼájóʼníigo áádóó Jiihóvah dóó Jesus beʼeshʼı̨́į doo jinízingo éí Jiihóvah yił kʼé daʼahidiʼníi doo. Índa bił hasihgo hazʼą́ągo éí yídin danilíinii bee baa áhojilyą́ą doo. (1 Tim. 5:8) Naʼnitin  bee achʼįʼ yátiʼgo haʼáłchíní bee jinísée doo. Áádóó Jiihóvah bee baa haʼniih índa haghan hazʼą́ą́dóó bíká análwoʼ doo biniyé decision álʼı̨́įgi bóhojiiłʼaah doo. Bikʼehgo dooleełii áádóó haitʼéego Jiihóvah dóó Jesus beʼjíłʼı̨́į dooleełgi baa nídadíitʼįįł.

14. Hooghangi á sizíinii éí haʼátʼíí bee áká aníjílwoʼ doo?

¹⁴ Jiihóvah áhą́dí bił ídlı̨́į dooleełgi bee nazhʼnitin doo. Jesus éí Bizhéʼé yeʼíłʼı̨́įgo íʼiilaago éí bikééʼ ndaakaii yę́ę beʼoodląʼ dabidziil dooleełgo yee yíká aalwod. (Matt. 5:3, 6; Mark 6:34) Tʼáá ákótʼé hooghangi á jizíinii éí Jiihóvah áhą́dí bił ídlı̨́į dooleełgi tsʼídá aláahdi bee áká anijílwoʼ doo. (Deut. 6:6-9) Éí tʼáá ájíłtso Diyin Bizaad dajółtaʼgo bídahojiiłʼaah, áłah náʼádleehgóó ałnáájíkah, nahaneʼgi bee daʼjítah, índa Jiihóvah áhą́dígo bił ídlı̨́į dooleełgi bidziil ádajoolíił doo.

15. Hooghangi á sizíinii éí haitʼéego hasihgo hazʼą́ągo ájósin doo?

¹⁵ Hasihgo hazʼą́ągo ájósin doo. Jiihóvah éí tʼáá bééhózínígo Jesus éí ayóóʼánííníshʼní yidííniid. (Matt. 3:17) Jesus bikééʼ ndaakaii yę́ę tʼáá ahą́ą́h ayóóʼáyóʼníigi yił ííshjání áyiilaa. Éí áátʼįįdgi índa bizaad yee hahásdzíiʼgi yee ííshjání áyósin ńtʼééʼ. Áádóó nátʼą́ą́ʼ éí ayóóʼádabóʼníigi bił ííshjání ádayiilaa. (John 15:9, 12, 13; 21:16) Hweʼasdzą́ą dóó haʼáłchíní ayóóʼájóʼníi doogo éí Diyin Bizaad bił bídahojiiłʼaahgo bá ajíłʼı̨́į doo. Áádóó ayóóʼádanihííníshʼníigo nihaa ahééh nisin bijiníi doo, índa ádaaníiłgi bee baa hojiniih doo.—Prov. 31:28, 29.

16. Hooghangi á jizíinii éí haʼátʼíí bee áká aníjílwoʼ doo? Haʼátʼíí doo baa níjíyooʼnah da doo?

¹⁶ Bídin hóyéeʼii á jisłáa doo. Jiihóvah éí Ízrel dineʼé doo bikʼeh dahółʼı̨́į da ndi, tʼáadoo bídin dajílínígóó áhósingo hoolzhiizh. (Deut. 2:7; 29:5) Dííshjı̨́įdi tʼáá ákótʼé. (Matt. 6:31-33; 7:11) Jesus ałdóʼ ákótʼéego bikééʼ ndaakai yę́ę yaʼníłtsood. (Matt. 14:17-20) Áádóó bitsʼíís baa dah nidahazʼáanii yá náyííłdzííʼ. (Matt. 4:24) Hooghangi á jizíinii éí Jiihóvah bił hojíshǫ́ǫ doogo éí bídin dahóyéeʼii á jisłáa doo. Áko éí biniyé naanish tʼáadoo baa ninázhdinídáhí doo. Háálá Jiihóvah áhą́dí bił ídlı̨́į dooleełgi índa hasihgo hazʼą́ą dooleeł yę́ęgi baa níjíyooʼnah doo.

17. Jiihóvah dóó Jesus éí naʼnitin índa achʼįʼ yáłtiʼgi haitʼéego áʼiilaa?

¹⁷ Nazhʼnitin doo. Jiihóvah éí nihíká adeeshwoł nízingo biniyé nanihinitingo nihichʼįʼ yáłtiʼ. (Heb. 12:7-9) Jesus éí Bizhéʼé nahalingo ałdóʼ tʼáá ákótʼéego ayóóʼóʼóʼní yee naʼnitin. (John 15:14, 15) Éí tʼáá hashké yee, ndi joobaʼgo nanitin. (Matt.  20:24-28) Ndaʼiyiilzííh índa adiilzihgo átʼéegi bił bééhózin.—Matt. 26:41.

18. Hooghangi á jizíinii éí haʼátʼíí baa ákozhnízin doo?

¹⁸ Hweʼasdzą́ą́ dóó haʼáłchíní nidaʼiisíihgo átʼéegi bééjílniihgo éí Jiihóvah dóó Jesus beʼjíłʼı̨́. Éí hweʼasdzą́ą́ doodaiiʼ haʼáłchíní doo bichʼįʼ hánáháchįįh da. (Eph. 4:31; Col. 3:19) Ndi Galatians 6:1 áníigi bikʼehgóó áʼjíłʼı̨́įgo éí ‘aʼohgo ázhdólzingo’ hashtʼeʼnináʼjiidlóos doo. Jesus áátʼįįdígi átʼéego éí anááł ájooníiłgi bee nazhnitingo átʼéego baa ákozhnízin doo.—1 Pet. 2:21.

19-20. Hooghangi á jizíinii éí nihozhdiyiiʼaahgi haitʼéego Jiihóvah dóó Jesus beʼjíłʼı̨́į doo?

¹⁹ Doo tʼáá hó tʼéí ádił hojíshǫ́ǫ da doo. Jiihóvah éí náánáłaʼ bá yáʼátʼéeh dooleełgo yinahjįʼ nihodiyiiʼaah. Éí doo tʼáá Bí ádił hóshǫ́ǫ da doo yiniyé iiná ádeeshłííł niizı̨́ı̨́ʼ. Éí iiná baa hózhǫ́ǫ dooleeł yiniyé átʼı̨́. BiYeʼ éí nihibąąhági átʼéii yá daaztsą́ągi doo łaʼda bichʼįʼ yiyííłʼaad da. Nihíká adoolwołgo yiniyé átʼı̨́. Jesus ałdóʼ nihodiyiiʼaahgi éí łaʼda bee bíká adeeshwoł nízingo yiniyé átʼı̨́. (Rom. 15:3) Éí azhą́ ayóó átʼéego chʼééshdeeyáa ndi, háázhdoolyįh yę́ęgi diné tʼóó ahayói ninázhnitįįh.—Mark 6:31-34.

²⁰ Hooghangi á sizíinii tsʼídá yáʼátʼéehgo ájoolíił dooleełii baa hojíyą́ągo hweʼasdzą́ą́ dóó haʼáłchíní bá nihozhdiyiiʼaah doo. Háálá éí ayóó ílíinii átʼé jinízin doo. Tʼóó bóhólnííhgóó nihozhdidooʼáałgi doodaiiʼ kʼad kónáánátʼée doo jiníigo nihozhdiyiiʼaahgi bitsʼąą ájítʼée doo. Ndi yáʼátʼéehgo hódzą́ bee nihozhdiyiiʼaah dooleełgi éí Jiihóvah yee nahonitin doo. * (Prov. 2:6, 7) Áko éí doo tʼáá hó tʼéí ádaa nitsíjíkees da, ndi náánáłaʼ baa nitsíjíkees doo.—Phil. 2:4.

21. Díí bikéédóó haʼátʼíí baa nídadíitʼįįł?

²¹ Jiihóvah éí hooghangi á naazíinii naanish ílíinii yąąh niyiizlaʼ. Áko hazhóʼó ádajoolíił doo hóʼní. Jiihóvah dóó Jesus hanááł éʼéłʼı̨́įgi bikʼehgóó ádaʼjoolíiłgo éí yáʼátʼéehgo hooghangi á jizı̨́į doo. Áádóó hweʼasdzą́ą́ éí tʼáá bí binaanishii yáʼátʼéehgo áyoolíiłgo éí ahéʼéskéegi ił hózhǫ́. Eʼasdzą́ą́ jílínígíí éí hatsijįʼ sizíinii haitʼéego baa nitsíjíkees doo? Áádóó haʼátʼíí hatsʼą́ą́ʼ neinółtłʼah doo? Díí naʼídíkid díí bikéédóó baa nídadíitʼįįł.