1. ¿Imajtintaj wakin qharis warminkuta mana Diospa munayninman jinachu qhawanku?

“FAMILIAMANTA uma” niwajtinchej, ¿imapitaj piensanchej? Ashkha qharisqa costumbresninkuman jina, chayri imayna uywasqachus kasqankuman jina warminkuta, wawasninkutapis qhawanku. Europamanta hermananchej Yanita nin: “Lugarniymanta runasqa, qharislla runa kasqankuta yuyanku, warmistaj mana. Chayrayku warmistaqa empleadata jina qhawanku”, nispa. Estados Unidosmanta hermanonchej Luketaj nin: “Wakin tatasqa wawasninkuman yachachinku, warmisqa qhawanallapaj kasqankuta, manataj uyarinapajchu. Chayrayku warmej parlasqanta mana valechinkuchu”, nispa. Ajinata yuyaj qharisqa, mana Diospa munayninman jinachu ruwashanku (Marcos 7:13, kikinchay). Chayrayku qhepan parrafopi yachakusun, imaynatachus qosas sumaj umas kanankuta.

2. ¿Imataj qosasta yanapanman sumaj umas kanankupaj?

² Jehová Diosqa qosasta familiankumanta uma kanankupaj churan, munantaj sumaj umas kanankuta (Luc. 12:48). ¿Imataj paykunata yanapanman sumaj umas kanankupaj? Chaypajqa yachananku tiyan, imajtinchus Jehová wakinman kamachinapaj atiyta qosqanta. Chantapis sumaj umas kanankupajqa, Jehová Diosmanta, Jesusmantawan yachakunanku tiyan.

3. ¿Imatataj 1 Corintios 11:3 niwanchej Jehovaj familianmanta?

³ (1 Corintios 11:3 leey). Kay versículo nisqanman jina, Jehová Diosqa cielopi, jinallataj jallpʼapi familianmanta ‘uma’. Familian allinta kausakunanpajqa, paykunamanta wakinman kamachinapaj atiyta qon. Chay atiyta japʼejkunataj, imatachus chay atiywan ruwasqankumanta payman cuentata qonanku tiyan (Rom. 14:10; Efe. 3:14, 15). Jehová Diosqa Jesusta congregacionmanta uma kananpaj churan. Jesustaj imaynatachus congregacionta qhawasqanmanta, payman cuentata qonan tiyan (1 Cor. 15:27). Jehovaqa qosastapis familiankumanta uma kanankupaj churan. Paykunataj Jehová Diosman,  Jesusmanwan cuentata qonanku tiyan, imaynatachus warminkuta wawasninkutawan qhawasqankumanta (1 Ped. 3:7).

4. ¿Imatataj Jehovawan Jesuswan ruwayta atinku?

⁴ Jehovaqa familianmanta uma kasqanrayku, wawasninpaj kamachiykunata churayta atin. Chay kamachiykunata juntʼachinanpajtaj derechoyoj (Isa. 33:22). Jesuspis congregacionmanta uma kasqanrayku, yachachisqasninpaj kamachiykunata churayta atillantaj, chay kamachiykunata juntʼachiytapis (Gál. 6:2; Col. 1:18-20).

5. ¿Imatataj qosas ruwayta atinku, chanta imatataj mana ruwayta atinkumanchu?

⁵ Qosaspis familiankumanta uma kasqankurayku, Jehovawan Jesuswan jinallataj familiankupaj kamachiykunata churayta atinku (Rom. 7:2; Efe. 6:4). ¿Chay niytachu munan familiankuwan munasqankuta ruwananku kasqanta? Mana. Paykunaqa Bibliaj nisqanman jinapuni familiankuta kamachinanku tiyan (Pro. 3:5, 6). Chantapis uj familiamanta umaqa, mana waj familiasta kamachiyta atinmanchu (Rom. 14:4). Chantá wawasnin jovenyajtinku, waj wasimantaj tiyakoj ripojtinku, manaña paypa kamachiyninpichu kanku. Jinapis paykunaqa tatankuta respetanallankupuni tiyan (Mat. 19:5).

6. ¿Imaraykutaj Jehová Dios wakinman kamachinapaj atiyta qon?

⁶ Jehová Diosqa familianta munakusqanrayku, wakinman kamachinapaj atiyta qon. Chayta ruwasqanrayku, familianpi kajkunaqa allinpi kausakunku (1 Cor. 14:33, 40). Manachus Jehová wakinman kamachinapaj atiyta qonman chayqa, familianpeqa chʼajwaslla kanman, nitaj kusisqachu kausakunkuman. Sapa ujpis munaynillanta ruwayta munanman, nitaj pipis kanmanchu imatachus ruwanankuta nejqa.

7. Efesios 5:25, 28 nisqanman jina, ¿imatataj Jehová qosasman kamachin?

⁷ Rikunchej jina, Jehová Diosqa familias allinta kausakunankupaj qharista umas kanankupaj churan. Jinapis ashkha warmisqa ninku: “Qosayqa mayta ultrajawan. Noqamantaqa mana allinchu qosas uma kanankoqa”, nispa. ¿Imaraykutaj ashkha warmis ajinata yuyanku? Imaraykuchus ashkha qosasqa, mana Jehová Diospa kamachisqanta kasukunkuchu. Astawanpis costumbresninkuman jinalla familiankuta uywanku. Chantapis wajkunawan allinpaj qhawachikuyta munaspa, warminkuta kʼumuykachachinku. Wakin qosasqa, “noqaqa qhari kani” nispa warminkuta ultrajanku. Wakintaj ninku: “Warmiywan mana kasuchikusajchu chayqa, ‘kayqa mana qharichu’ niwanqanku”, nispa. Chay qosasqa, ichapis ajinata yuyanku: “Amapis warmiy munakuwachunchu, pero manchikunawan tiyan”, nispa. Warminkuta manchachispataj, paywan munasqankuta ruwanku. * Chayta ruwaj qosasqa, mana warminkuta respetashankuchu, nitaj Jehová Diospa nisqanta kasukushankuchu (Efesios 5:25, 28 leey).

8. ¿Pikunamantataj qosas yachakunkuman sumaj umas kanankupaj?

⁸ Qosasqa familiankumanta sumaj umas kanankupaj, Jehovamantawan Jesusmantawan yachakunkuman. Chayrayku qhepan parrafospi qhawarisun, Jehovawan Jesuswan imaynachus kasqankuta. Chantá qhawarillasuntaj, imaynatachus qosas paykuna jina ruwanankuta.

9. ¿Imajtintaj nisunman Jehová kʼumuykukoj sonqo kasqanta?

⁹ Kʼumuykukoj sonqo. Jehovaqa tukuymanta aswan yachayniyoj kaspapis, kamachisninpa  nisqankuta uyarin (Gén. 18:23, 24, 32). Chantapis payqa, imatapis ruwananpaj kamachiyninpi kajkunata tapuriyta yachan (1 Rey. 22:19-22). Jehová Diosninchejqa ni imapi pantanchu. Jinapis mana suyanchu noqanchejpis mana pantananchejta. Astawanpis payqa kausayninchejpi allin rinawanchejpaj yanapawanchej (Sal. 113:6, 7). Bibliaqa Jehová ‘yanapawajninchej’ kasqanta nin (Sal. 27:9; Heb. 13:6). Rey Davidpis nillarqataj, Jehová kʼumuykukoj sonqowan yanapasqanraykulla tukuy imata ruwasqanta (2 Sam. 22:36).

10. ¿Imajtintaj nisunman Jesús kʼumuykukoj sonqo kasqanta?

¹⁰ Jesusmantañataj yachakuna. Payqa Señortaj, Yachachejtaj kaspapis, discipulosninpa chakisninkuta mayllarqa. Jehová Diostaj Jesuspa ruwasqanta Bibliapi qhelqacherqa, kamachinapaj atiyta japʼejkuna kikinta ruwanankupaj. Jesuspuni nerqa: “Chayta ruwani qankuna yachakunaykichejpaj, imaynatachus noqa ruwani ajinallatataj qankunapis ruwanaykichejpaj”, nispa (Juan 13:12-17). Jesusqa may atiyniyoj kaspapis, mana wajkunawan sirvichikuytachu suyarqa. Astawanpis pay wajkunata sirverqa (Mat. 20:28).

11. ¿Imatataj qosas Jehovamanta Jesusmantawan yachakunkuman?

¹¹ ¿Imatataj qosa yachakunman? Kʼumuykukoj sonqo kayta. Kʼumuykukoj sonqo kaspaqa, mana suyanqachu warmin, wawasninpis ni imapi pantanankuta. Chantapis familianta uyarenqa, mana pay jina yuyajtinkupis. Estados Unidosmanta Marley sutiyoj hermana nin: “Wakin kutisqa mana qosaywan kikintachu yuyayku. Jinapis qosayqa, niraj imata ruwashaspa tapuriwanrajpuni. Chayrayku munakuwasqanta, respetawasqantataj yachani”, nispa. ¿Imatawan qosa kʼumuykukoj sonqo kaspa ruwan? Wasipi ruwanaswan yanapakun, runas chayta warmislla ruwanankuta nejtinkupis. Jinapis wakin qosasqa, mana chayta ruwayta atillankuchu. Hermananchej Raquel nin: “Lugarniypeqa qosas platosta mayllaysikojtinku chayri wasita llimphuchaysikojtinku, runasqa warminwan mandachikusqanta yuyanku. Ninkutaj: ‘Manachu qhari imatajri’, nispa”. Ichá lugarninchejpipis, runasqa ajinallatataj yuyanku. Jina kajtin, Jesusmanta yuyarikuna. Payqa discipulosninpa chakisninta mayllarqa, chayta  esclavoslla ruwananku kajtinpis. Kʼumuykukoj sonqo qosaqa, mana llakikunchu runas imatachus paymanta ninankumanta. Astawanqa warminta, wawasnintawan kusichinanmanta llakikun. ¿Imatawantaj familiamanta umas ruwananku tiyan? Qhepan parrafopi chayta qhawarisun.

12. ¿Imatá Jehovawan Jesuswan ruwanku munakuwasqanchejrayku?

¹² Munakuyniyoj. Jehová Diosqa munakuwasqanchejrayku tukuy imata ruwan (1 Juan 4:7, 8). Payqa qayllallanpipuni kananchejpaj, Bibliata qowanchej, llajtannejtataj yanapawanchej. Chantapis Jehovaqa munakuwasqanchejta niwanchej. Chaytaj kusisqa kananchejpaj yanapawanchej. Payqa “mana michʼakuspa tukuy imata qowanchej” (1 Tim. 6:17). Pantajtinchejtaj cheqanchawanchej, munakullawanchejpunitaj. Jehová Diosqa munakuwasqanchejrayku, Wawanta noqanchejrayku wañunanpaj kachamorqa. Jesuspis mayta munakuwasqanchejrayku kausayninta qorqa (Juan 3:16; 15:13). Paykunaj munakuyninkumantaqa, mana imapis tʼaqawasunchu (Juan 13:1; Rom. 8:35, 38, 39).

13. ¿Imaraykutaj qosas familiankuta munakunanku tiyan? ( “Mosoj qosas señorankoj respetonkuta ganakunankupaj” nisqa recuadrota leeriy).

¹³ ¿Imatataj qosa yachakunman? Familianta mayta munakunan kasqanta. ¿Imajtintaj chayta ruwanan tiyan? Apóstol Juan nerqa: ‘Sichus pillapis rikusqan hermanonta chayri familianta mana munakunchu chayqa, ¿imaynatataj munakunman mana rikusqan Diostari?’, nispa (1 Juan 4:11, 20). Familianta munakoj qosaqa, Jehová Dios jina, Jesús jinataj ruwananpaj kallpachakun. Chayrayku paykunata yanapan Diospa qayllallanpipuni kanankupaj, kusisqa kanankupajtaj, nitaj paykunaman imatapis faltachinchu (1 Tim. 5:8). Chantapis tataqa wawasninta yachachin, kʼamina kajtintaj kʼamin. Imata ruwanan kajtinpis, familianpi ñaupajta piensarin, Jehová Diosta jatunchananpajtaj kallpachakun. Qhepan parrafospi yachakusun, imaynatachus tatas chayta ruwanankuta. Chantapis imaynatachus Jehová jina, Jesús jinataj ruwanankuta qhawarisun.

14. ¿Imaynatataj qosas familiankuta Diospa qayllallanpipuni kanankupaj yanapankuman?

¹⁴ Qosasqa familiankuta Diospa qayllallanpipuni kanankupaj yanapananku tiyan. Jesusqa Jehová jinallataj yachachisqasninta munakorqa. Chayrayku paykunata sinchʼi creeyniyoj kanankupaj yanaparqa (Mat. 5:3, 6; Mar. 6:34). Qosaspis familiankuta yanapananku tiyan, Jehová Diospa qayllallanpipuni kanankupaj. Chaytaj imamantapis aswan ñaupajpi kanan tiyan (Deu. 6:6-9). ¿Imaynatá chayta ruwankuman? Familiankuwan Bibliata leenanku, estudiananku ima tiyan. Chantapis paykunata reunionesman, predicacionman ima pusananku tiyan. Astawanqa familiankuta Jehovaj qayllallanpipuni kanankupaj yanapananku tiyan.

15. ¿Imaynatataj qosas familiankuta kusisqa kanankupaj yanapankuman?

¹⁵ Qosasqa familiankuta kusisqa kanankupaj yanapananku tiyan. Jehová Diosqa tukuypa uyarinanta Jesusman nerqa: “Kaymin munasqa Wawayqa”, nispa (Mat. 3:17). Jesuspis yachachisqasninta mayta munakorqa. Chaytataj parlasqanpi, ruwasqanpi ima rikucherqa. Yachachisqasninpis payta munakullarqankutaj. Chaytataj ruwasqankuwan, parlasqankuwan ima rikucherqanku (Juan 15:9, 12, 13; 21:16). Qosaspis familiankuta munakusqankuta rikuchinanku tiyan. ¿Imaynatá chayta ruwankuman? Familiankuwan khuska Bibliata estudiaspa, waj imasta ruwaspa ima. Chantapis warminkuman wawasninkumanwan ninkuman: “Mayta munakuykichej”, nispa. Wakin kutistaj, allin kanman imatapis allinta ruwasqankumanta alabarinanku (Pro. 31:28, 29).

16. ¿Imatataj qosas ruwananku tiyan, chanta imamantataj qhawarikunanku tiyan?

¹⁶ Qosasqa familiankuman imatachus necesitasqankuta qonanku tiyan. Jehová Diosqa israelitas mana kasukusqankurayku ñakʼarishajtinkupis, mana paykunata imamantapis pisicherqachu (Deu. 2:7; 29:5). Kay tiempopipis payqa imastachus necesitasqanchejta qoshawanchej (Mat. 6:31-33; 7:11). Jesuspis Jehová Dios jinallataj ruwarqa. Payqa yachachisqasninman mikhunata qorqa (Mat. 14:17-20). Chantapis paykunamanta ashkhasta sanoyacherqa (Mat. 4:24). Qosaspis Jehová Diosta kusichinankupaj, familiankuman necesitasqankuta qonanku tiyan. Jinapis sumajta qhawarikunanku tiyan mana trabajollaman qokunankupaj. Trabajollaman qokuspaqa, niña familiankuta yanapankumanchu Jehovaj qayllallanpipuni kanankupaj, kusisqa kanankupajtaj.

17. ¿Imaynatá Jehovawan Jesuswan yachachiwanchej, cheqanchawanchejtaj?

¹⁷ Qosasqa familiankuta yachachinanku tiyan. Jehová Diosqa allinninchejpi yuyaspa yachachiwanchej, pantajtinchejtaj cheqanchawanchej (Heb. 12:7-9). Jesuspis Tatan jinallataj, paypa kamachiyninpi kajkunata munakuywan yachachin (Juan 15:14, 15). Payqa yachachisqasninwan kʼacha kaspapis, imatapis  mana allinta ruwajtinku reparachejpacha (Mat. 20:24-28). Jesusqa yachallantaj, noqanchejpis juchasapas kasqanchejrayku imapipis pantasqanchejtapuni (Mat. 26:41).

18. ¿Imatataj uj sumaj qosa yachan?

¹⁸ Jehová jina, Jesús jinataj ruwaj qosaqa, yachan familianmanta kajkuna pantaj runas kasqankuta. Chayrayku warminpaj, wawasninpajpis mana ‘sinchʼita phiñakunchu’ (Col. 3:19). Astawanpis Gálatas 6:1 nisqanta kasukun. Chayrayku familianmanta kajkuna imapi pantajtinkupis, “llampʼu sonqowan” paykunata reparachin, yuyarikuntaj paypis pantaj runa kasqanta. Chantapis Jesús jinallataj, familianta ruwasqasninwan yachachin (1 Ped. 2:21).

19, 20. Qosas familiankupaj imatapis ruwananku kajtin, ¿imatataj Jehovamanta Jesusmantawan yachakunkuman?

¹⁹ Qosasqa imata ruwananku kajtinpis, familiankupi ñaupajta piensarinanku tiyan. Jehová Diosqa wajkunaj allinninkupi piensaspa imatapis ruwan. Payqa kausayta rikhuricherqa mana paypa allinninraykuchu, manaqa noqanchej kausayniyoj kaspa kusisqa kananchejpaj. Chantapis Jehovaqa Wawanta juchasninchejrayku wañunanpaj kachamorqa, chayta ruwananpajtaj ni pi obligarqachu. Jesuspis wajkunaj allinninkupi piensaspa ashkha imasta ruwarqa (Rom. 15:3). Payqa samarinan kashajtinpis, runasman yachachinanpaj tiempochakorqa (Mar. 6:31-34).

²⁰ Uj sumaj qosaqa, familianpaj imatapis sumajtapuni ruwanan kasqanta yachan. Chayta ruwananpajtaj kallpachakun. Chayrayku familianpaj imatapis ajllanan kajtenqa, Jehovawan yanapachikun (Pro. 2:6, 7). Chantapis familianta tapurin, sumajtataj tʼukurin. Chaymantaraj imatapis ruwan. * Ajinamanta qosaqa, familianpa allinninta maskʼan, manataj paypa allinnillantachu (Fili. 2:4).

21. ¿Ima tapuykunamantaj qhepan yachaqanapi kutichisun?

²¹ Yachakunchej jina, Jehová Diosqa qosasta familiankumanta umas kanankupaj churan. Chayta ruway mana atikullajtinpis, Jehovaqa chayta sumajta juntʼanankuta munan. Sichus qosas Jehová jina, Jesús jinataj ruwanankupaj kallpachakonqanku chayqa, familiankumanta sumaj umas kanqanku. Warminkupis Diospa kamachisqanta kasukonqa chayqa, familiankoqa kusisqa kausakonqa. ¿Imatataj Jehová Dios casada warmisman kamachin? ¿Ima kutispitaj qosankuta mana umankuta jina qhawayta atillankumanchu? Qhepan yachaqanapi chay tapuykunaman kutichisun.