1. ¿Imaynatan wakin qosakuna familiankuta uywanku?

WAKIN qosakunaqa imayna kausasqankuman costumbrenkuman jinan esposanta wawankutapas uywanku. ¿Imaynatan waj llaqtakunapi familia umalliymanta piensanku? Europa ladomanta Yanita hermananchismi nin: “Tiyasqay ladopiqa sinchitan warmikunata pisichanku, mana valeqpaq jinan qhawarinku”, nispa. Estados Unidos nacionpi tiyaq Luke hermanonchismi nillantaq: “Wakin tayta-mamakunan wawankuta yachachinku ‘qharillan imatapas kamachikunan’ nispa, chayraykun paykunaqa warmikunata mana valeqpaq qhawarinku”, nispa. Jehová Diosmi ichaqa mana munanchu juj qosa chhaynata esposanta qhawarinanta (Mar. 7:13). Chhaynaqa, ¿imaynatan juj qosa familianta allinta umallinman?

2. ¿Imatan familiata umalliqkuna yachananku? ¿Imaraykun chayta yachananku?

² Qosaqa familianpi allin umalliq kananpaqqa yachananmi imatas Jehová Dios munan paykunamanta chayta. Chaymantapas yachananmi imaraykun Jehová Dios kamachikuyninta qoran chayta, imaynatan Jesús jina Jehová Dios jina paykunapas munakuyninkuta familiankuman rikuchinkuman chaytapas. ¿Imaraykun qosakuna chayta yachananku? Jehová Diosmi paykunataqa familianta umallinankupaq churaran, chaymi Jehová Diosninchisqa munan chayta allinta junt’anankuta (Luc. 12:48b).

3. ¿Imatan 1 Corintios 11:3 nisqanmanta yachasunman?

³ 1 Corintios 11:3 (leey) nisqan jina Jehová Diosqa ordenpin imatapas ruwan, chayraykun payqa tukuy kamasqankunamanta umalliq, chaymi angelkunapas llapa runakunapas payman cuentata qonqaku (Rom. 14:10; Efes. 3:14, 15).  Jehová Diosmi Jesusta churaran iñiq t’aqata umallinanpaq, chayraykun Jesusqa Jehová Diosman cuentata qonqa imayna iñiq t’aqata umallisqanmanta (1 Cor. 15:27). Chhaynatan Jehová Diosqa qosata churaran familianta umallinanpaq, chaymi qosaqa Jehová Diosman Jesusman cuentata qonqa imayna familian umallisqanmanta (1 Ped. 3:7).

4. ¿Ima ruwanankupaqmi Jehová Diospas Jesuspas atiyniyoq kanku?

⁴ Jehová Diostaq llapa kamasqankunaq umallin chayqa, payqa atinmi kamachikuykunata churayta, munantaqmi chayman jina kausanankutapas (Isa. 33:22). Jesuspas iñiq t’aqatataq umallin chayqa paypas atinmi kamachikuykunata churayta, munantaqmi chaykuna junt’akunantapas (Gál. 6:2; Col. 1:18-20).

5. ¿Imakuna ruwaytan atinman familiata umalliq? Ichaqa, ¿munasqanman jinachu imatapas ruwanan?

⁵ Familiata umalliqkunaqa Jehová Dios jinan Jesús jinan kamachikuykunata churankuman familianku allin kananpaq (Rom. 7:2; Efes. 6:4). Ichaqa chaytaqa manan munasqankuman jinachu ruwananku, aswanpas Bibliaq nisqanman jinan ruwananku (Prov. 3:5, 6). Ichaqa chay kamachikuykuna churasqanqa wasinpi tiyaqkunallapaqmi kanqa (Rom. 14:4). Sichus juj wawa wiñaruspa wasinmanta ripunman chayqa manañan obligasqachu kashan papanpa kamachikuyninkunata kasukunanpaq (Mat. 19:5).

6. ¿Imaraykun Jehová Dios familianpi umalliqkunata churaran?

⁶ ¿Imaraykun Jehová Dios familianpi umalliqkunata churaran? Diospa familian sumaqta thajpi kausananpaqmi (1 Cor. 14:33, 40). Sichus Jehová Dios mana chayta ruwanmanchu karan chayqa imachá kausayqa kanman, sapankapas munasqanman jinachá imatapas ruwanman, manataqmi pipas kusisqachu kausanman.

7. Efesios 5:25, 28 nisqanman jina, ¿imaynatan Jehová Dios munan qosakuna esposankuta umallinankuta?

⁷ Jehová Diostaq qosakunata familianta umallinanpaq churan chayqa, ¿imaraykutaq askha warmikunari llakisqa waqaspa tiyanku? Askha qosakuna munasqankuman jina costumbrenkuman jinalla familianta umallisqankuraykun. Wakin qosakunaqa respetasqa kayta munaspan mana allinta esposankuta tratanku. * Chayta ruwaspaqa esposankutan pisichashanku, jinaspapas chhayna kausasqankuqa manan Jehová Diosmanqa gustanchu (leey Efesios 5:25, 28).

8. ¿Imaynatan juj qosa familianpi umalliq kayta yachanman?

⁸ ¿Iman qosata yanapanman familianta allinta umallinanpaq? Jehová Diosmanta Jesusmanta yachaymi yanapanqa. Paykunaqa k’umuykukuywan munakuywan iman imatapas ruwanku, chaymi qosakunataqa yanapanqa familiankuta allinta uywanankupaq.

9. ¿Imaynatan Jehová Dios k’umuykukuq kasqanta rikuchin?

⁹ K’umuykukuq kay. Jehová Diosqa tukuy yachayniyoqña chaypas k’umuykukuywanmi serviqninkunaq imachus nisqankuta uyarin (Gén. 18:23, 24, 32). Mayninpiqa angelninkunatan tapun imatapas ruwananpaq (1 Rey. 22:19-22). Jehová Diosqa maytan serviqninkunata yanapashan allinta imatapas ruwanankupaq, ichaqa payqa manan mana ima  juchayoq kananchistachu suyan (Sal. 113:6, 7). Chaymi Davidqa juj kutinpi Jehová Diosta niran: “Qanllan yanapaykuwaqniyqa kanki”, nispa (Sal. 27:9; Heb. 13:6). Jehová Diosqa k’umuykukuywanmi Davidta yanaparan allinta imatapas ruwananpaq, chaytan Davidqa allinta yacharan (2 Sam. 22:36).

10. ¿Imaynatan Jesús k’umuykukuq kasqanta rikuchiran?

¹⁰ Jesuspas k’umuykukuqmi, chaymi kay pachapi kashaspa “Señorña yachachikuqña” karan chaypas discipulonkunaq chakinta maqchiran. ¿Imaraykun Jehová Dios chayta Bibliapi qelqachiran? Noqanchispas Jesús jina k’umuykukuq kananchispaqmi, chhaynan familiata umalliq qosakunapas kananku. Chaymi Jesuspas niran: “Noqan ejemplota churashaykichis; chayrayku, imaynatachus ruwaraykichis, chhaynallatataqmi qankunapas ruwanaykichis”, nispa (Juan 13:12-17). Chaypin sut’ita reparanchis Jesusqa mana servichikuqchu jamusqanta, aswanpas jujkunata servinanpaq jamusqanta (Mat. 20:28).

11. ¿Imatan Jehová Diosmanta Jesusmanta familiata umalliq qosa yachanman?

¹¹ ¿Imatan yachasunman? Familiapi umalliq qosaqa imaymanakunapin k’umuykukuq kasqanta rikuchinan. Payqa manan esposanpas wawankunapas imatapas allinta ruwanankutapunichu suyan, chaymantapas imatapas decidinanpaqqa familiantaraqmi tapunan. Estados Unidos nacionmanta Marley hermananchismi nin: “Qosaywanqa manaña kaqllatachu piensayku chaypas manan sapallanchu imatapas ruwan, aswanpas ñaupaqtan noqataraq tapuwan imatapas decidinanpaq. Chaypin reparani qosayqa allinpaq qhawariwasqanta”, nispa. Juch’uyaykukuq qosaqa esposantan wasipi yanapan imaymanakuna ruwaypi, mana allinpaqña llaqtanpi chay ruwayta qhawarinku chaypas. Chay ruwaymi mayninpiqa sasa kanman, ¿imaraykun chayta ninchis? Rachel hermananchismi nin: “Tiyasqay llaqtapiqa juj qosa esposanta yanapanman plato maqchiypi, wasi pichaypi, p’acha t’aqsaypi chayqa; ‘chay runaqa manamá qharichu kasqa, warminmá chay runataqa kamachisqa’ nispan ninku”, nispa. Chhaynatapaschá tiyasqayki llaqtapipas runakunaqa  piensankuman, ichaqa allinta yuyariy Jesús imachus ruwasqanta, payqa discipulonkunaq chakintan maqchiran chaytaqa kamachikunallan ruwaqku. Familianta umalliq qosaqa manan jujkuna allinpaq qhawarinantaraqchu suyanan, aswanpas familianta allinta uywananpaqmi kallpachakunan. Chaymantapas manan juch’uyaykukuqllachu kanan aswanpas munakuqmi kanan.

12. ¿Imatan Jehová Diospas Jesuspas munakuwasqanchisrayku ruwanku?

¹² Munakuq kay. Jehová Diosninchisqa tukuy imatapas munakuywanmi ruwan (1 Juan 4:7, 8). Payqa llaqtanwan simin qelqawan iman yanapawanchis, llakisqaña kaqtinchispas munakuwasqanchistan yuyarichiwanchis. Payqa manan faltachiwanchischu ima necesitasqanchistapas, “paymi tukuy imatapas askhatapuni qowanchis chaykunawan kusisqa kausananchispaq” (1 Tim. 6:17). Juchasapa kasqanchisrayku imallapipas pantarusunman chayqa allin kananchispaqmi Jehová Diosqa wanachiwanchis. Payqa munakuwasqanchisraykun churintapas kachamuran noqanchisrayku wañunanpaq. Jesuspas munakuwasqanchisraykun wañuran (Juan 3:16; 15:13). Chaymi Jehová Diospa Jesuspa munakuyninmantaqa mana pipas t’aqawasunmanchu (Juan 13:1; Rom. 8:35, 38, 39).

13. ¿Imaraykun munakuyta rikuchinan familiata umalliq qosa? (Chaypaq qhaway “ ¿Imakunatan ruwanan chayllaraq casarasqa qosa esposan payta respetananpaq?” nisqata.)

¹³ ¿Imatan yachasunman? Familiata umalliq qosaqa munakuywanmi tukuy imatapas ruwanan, ¿imarayku? Apóstol Juanmi niran: “Pipas: ‘Diostan munakuni’ nishaspa wayqenta [otaq familianta] cheqnikushanman chayqa, llullakushanmanmi. [...] ¿Imaynapitaq mana rikusqan Diostari munakunman?”, nispa (1 Juan 4:11, 20). Chaymi munakuq qosaqa Jehová Diosmanta familianman yachachinan, imayna sientekusqankuta reparanan, tukuy ima necesitasqankutapas qonan (1 Tim. 5:8). Wawantapas allintan yachachinan munakuywantaqmi wanachinan,  chaymantapas payqa Diospa munayninman jinan imatapas ruwanan familian kusisqa kananpaq.

14. ¿Imaynatan familiata umalliq qosa familianta yanapanman allin iñiyniyoq kanankupaq?

¹⁴ Jehová Diosmantan familianman yachachinan. Jesusqa qatikuqninkunamanmi Jehová Diosmanta yachachiran allin iñiyniyoq kanankupaq (Mat. 5:3, 6; Mar. 6:34). Chhaynatan familiata umalliq qosapas familianman Jehová Diosmanta yachachinan allin iñiyniyoq kanankupaq (Deut. 6:6-9). Chaypaqqa kuskan Bibliata leenanku, estudiananku, juñunakuykunaman rinanku, Jehová Diosmanta yachachiqpas rinanku. Chhaynapin Jehová Diosta tukuy sonqomanta servinqaku.

15. ¿Imata ruwaspan familiata umalliq qosa familianta munakusqanta rikuchinan?

¹⁵ Familiata umalliq qosaqa allintan reparanan familian imayna sientekusqanta. Jehová Diosmi runakunaq kasqanpi rikuchiran wawan Jesusta munakusqanta (Mat. 3:17). Jesuspas ancha munakuq kasqantan qatikuqninkunaman rikuchiran, chayraykun qatikuqninkunapas payta munakusqankuta rikuchiranku (Juan 15:9, 12, 13; 21:16). Chhaynatan familianta umalliq qosaqa esposantapas wawankunatapas allin ruwasqankumanta felicitanan, jujkunaq rikushaqtinpas chaytaqa ruwanmanmi. Chaymantapas paykuna munakusqankutan rikuchinman paykunawan kuska Bibliata estudiaspa (Prov. 31:28, 29).

16. a) ¿Imatawanmi familianta umalliq qosa ruwanan? b) ¿Tukuy tiempochu llank’anaman qokunan familianta uywanapaq?

¹⁶ Familiata umalliq qosaqa tukuy ima necesitasqantan familianman qonan. Israel runakunata Jehová Dios mana kasukusqankumanta wanachiranña chaypas, payqa tukuy ima necesitasqankutan qoran (Deut. 2:7; 29:5). Kay tiempopipas Jehová Diosqa manan imatapas serviqninkunamanqa faltachinchu (Mat. 6:31-33; 7:11). Jesuspas qatikuqninkunamanqa mijuchiranmi, ima onqoyninkutapas jampiranmi (Mat. 4:24; 14:17-20). Jehová Dios familiapi umalliq qosata allinta qhawarinanpaqqa familianmanmi tukuy ima necesitasqanta qonan. Ichaqa manan chayta nispachu llank’anallaman qokunan, aswanpas tiempotan orqonan Jehová Diosmanta familianman yachachinanpaq munakuywan uywananpaq ima.

17. ¿Imaynatan Jehová Diospas Jesuspas wanachiwanchis yachachiwanchispas?

¹⁷ Familiata umalliq qosaqa munakuywanmi familianta yachachinan wanachinan ima. Jehová Diosqa allin kananchispaqmi mana allin ruwasqanchismanta sumaqllata wanachiwanchis (Heb. 12:7-9). Jesuspas Jehová  Dios jinan qatikuqninkunata munakusqanrayku yachachiq wanachiq ima (Mat. 20:24-28; Juan 15:14, 15). Payqa yachanmi juchasapa kasqanchisrayku imallapipas pantananchista (Mat. 26:41).

18. ¿Imatan allinta yachan familiata umalliq qosa?

¹⁸ Familiata umalliq qosaqa yachanmi esposanpas wawankunapas pay jina juchayoq kaspa imallapipas pantaq kasqankuta, chaymi imatapas mana allinta ruwaqtinkuqa mana usqhayllachu phiñakunan (Col. 3:19). Aswanpas Gálatas 6:1 nisqanman jinan llamp’u sonqollawan familianta yanapanan, Jesús jinan ejemplonwan esposantapas wawankunatapas yachachinan (1 Ped. 2:21).

19, 20. ¿Imaynatan familiata umalliqkuna Jehová Dios jina Jesús jina allinta decidinanku?

¹⁹ Familiata umalliq qosaqa familian allin kananpaqmi imatapas decidinan. Jehová Diospas manan paypi piensaspallachu tukuy imatapas ruwaran. Kay pachatapas kamaran runakuna kusisqa kausanankupaqmi manan paypi piensaspallachu. Jehová Diosninchisqa munakuwasqanchisraykun wawanta kay pachaman kachamuran noqanchisrayku wañunanpaq. Jesuspas manan payllapichu piensaq (Rom. 15:3). Chaymi juj kutinpas sayk’usqaña kashaspapas jujkunata yanapayta munaspa yachachiyta qallariran (Mar. 6:31-34).

²⁰ Familiapi umalliq qosaqa manan munasqanman jinachu imatapas decidinan, nitaqmi usqhayllachu chaytaqa ruwanan, aswanpas allinta piensaykuspan familianta yanapayta munaspa allinta imatapas decidinan. Chaymantapas familian allin kananpaqqa Jehová Diospa yanapaynintan maskhanan, chhaynapi allinta imatapas decidinanpaq (Prov. 2:6, 7; Filip. 2:4). *

21. ¿Imatan qatimuq yachachikuypi yachasunchis?

²¹ Jehová Diosmi qosakunata churaran familiankuta umallinankupaq, chaymi Jehová Diosqa paykunamanta cuentata mañanqa. Sichus qosakuna Jehová Diospa Jesuspa ejemplonta qatikunqaku chayqa allintan familiankuta umallinqaku. Chaymantapas esposachus qosanta respetanqa chayqa kusisqan kausanqaku. ¿Imaynatan esposakuna qhawarinanku familiapi umalliqkunata? ¿Ima sasachakuypin mayninpi tarikunkuman? Chaykunamantan qatimuq yachachikuypi yachasunchis.