1. I yini leswi nga ha hlohlotelaka ndlela leyi wanuna a nga ha vonaka wunhloko ha yone?

LOKO ku vulavuliwa hi wunhloko, xana u twisisa yini? Vavanuna vambeni va pfumelela leswaku ndlela leyi va kulisiwiki ha yone, swihena ni mahanyela ya le mugangeni wavu swi lawula ndlela leyi va khomaka ha yone vasati ni vana. Twana leswi Yanita, makwezru wa xisati lwa tsrhamaka Europa a swi hlayaka. A li: “Lomu ni tsrhamaka kone a vhanu va beke miyanakanywini yavu mhaka ya leswaku vavasati a hi va ntxhumu, nakone va fanela ku voniwa swanga switizri.” Makwezru lwa vitaniwaka Luke, lwa a tsrhamaka a Estados Unidos, a li: “Vatatana vambeni va dondzrisa madjaha yavu leswaku vavasati vo fanela ku langusiwa ntsena, ku nga li ku yingisetiwa, hikusa mavonela yavu a hi ya lisima.” Nambi tanu, mavonela lawo a ma kombisi ndlela leyi Yehovha a djulaka leswaku vavanuna va tizrisa wunhloko byavu ha yone. (Dzringanisa na Marka 7:13.) Kutani ke, xana wanuna a nga dondzrisa kuyini ku va nhloko leyinene ya ndangu?

2. I yini leswi nhloko ya ndangu yi fanelaka ku swi tiva, nakone ha yini?

² Akuva wanuna a va nhloko leyinene ya ndangu a fanela ku zranga hi ku twisisa leswi Yehovha a swi yimeliki kwakwe. A fanela ku tlhela a twisisa leswaku ha yini Yehovha a simeke wunhloko, ngopfungopfu ku tiva ndlela leyi a nga yetiselaka ha yone Yehovha na Yesu. Ha yini swi li swa lisima kuva wanuna a twisisa leswo? Hikusa Yehovha a nyike tinhloko ta mindangu mpimu wa kukazri wa wulawuli, mfuzri a yimela leswaku va byi tizrisa ha hombe.​—Lk 12:48b.

3. Hi ku ya hi 1 Ba-le-Korinte 11:3, i yini leswi hi swi dondzraka mayelanu ni wunhloko?

³ Dondzra 1 Ba-le-Korinte 11:3. Ndzrimana leyi yi kombisa ndlela leyi Yehovha a hleliki ha yone ndangu wakwe wa le matilweni ni lani misaveni. A wunhloko byi patsra mintxhumu yibidzri ya lisima, ku nga wulawuli ni wutiyanguleli. Yehovha hi yene  “nhloko” ya hinkwaswu, nakone vana vakwe hinkwavu va le matilweni ni la misaveni va ta tihlamulela ku yene. (Ro 14:10; Ef 3:14, 15) Yehovha a nyike Yesu wulawuli a henhla ka bandla, kambe a ta tihlamulela ka Yehovha hi ndlela leyi a dzri khomaka ha yone. (1Ko 15:27) Yehovha a tlhele a nyika nuna wulawuli a henhla ka nsati ni vana, kambe nuna a ta tiyangulela ka Yehovha na Yesu hi ndlela leyi a khomaka ndangu wakwe ha yone.​—1Pe 3:7.

4. He byini wulawuli lebyi Yehovha na Yesu va nga na byone?

⁴ Swanga Nhloko ya ndangu wakwe wa le matilweni ni lani misaveni, Yehovha a ni mfanelo ya ku beka milawu mayelanu ni ndlela leyi vanakwe va fanelaka ku hanya ha yone a tlhela a yimela leswaku yi landzriwa. (Eza 33:22) Swanga nhloko ya bandla dzra wukriste, Yesu na yene a ni mfanelo ya ku beka milawu a tlhela a yimela leswaku yi landzriwa.​—Ga 6:2; Kl 1:18-20.

5. He byini wulawuli lebyi nhloko ya ndangu wa wukriste yi nga na byone, nakone wulawuli lebyo byi famba ku ya tlhasa kwini?

⁵ Hi ku landzra xikombiso xa Yehovha na Yesu, nhloko ya ndangu yi ni mfanelo ya ku teka swiboho a ndangwini. (Ro 7:2; Ef 6:4) Nambi tanu, wulawuli bya yone byi pimiwile. Hi xikombiso, milawu ya yone yi fanela ku seketeliwa ka minsinya ya milawu leyi nga Zritwini dzra Xikwembu Nkulukumba. (Pr 3:5, 6) Nakone nhloko ya ndangu a yi na mfanelo ya ku bekela milawu vhanu lava nga liki va ndangu wa yone. (Ro 14:4) Handle ka leswo, loko vana va kula, va huma muti, va ha tama va yi bekela xitxhavu nhloko ya ndangu lowu va humaka ka wone, kambe a va ha li hansi ka wulawuli bya yone.​—Mt 19:5.

6. Ha yini Yehovha a simeke wunhloko?

⁶ Lulamiselo dzra wunhloko i nyiko leyi Yehovha a hi nyikiki yone hi leswi a hi zrandzraka. Wunhloko byi yentxa leswaku a ndangu wa Yehovha wu kota ku tizra a ku zruleni ni hi nhleleko. (1Ko 14:33, 40) Loko a swo kala swi nga tiveki leswaku i mani nhloko, a ndangu wa Yehovha a wu ta pfilunganyeka wu tlhela wu pfumala ku nyonxa. Hi xikombiso, a swi nge ti tiveka leswaku i mani a fanelaka ku teka swiboho swa wugamu ni ku zrangela a ku yentxeni ka leswaku swiboho leswo swi hetisisiwa.

7. I yini leswi buku dzra Ba-le-Efesa 5:25, 28, dzri swi hlayaka mayelanu ni ndlela leyi Yehovha a djulaka vanuna va bekisa vasati ha yone?

⁷ Loko lulamiselo dzra Xikwembu Nkulukumba dzra wunhloko dzri li dzrinene, ha yini vasati vanyingi namunhla va titwa na va fumiwa va tlhela va xanisiwa hi vanuna vavu? Xivangelo hi leswaku vavanuna vanyingi va dzrela milawu ya Yehovha mayelanu ni ndangu, va landzra swihena swa lomu va kuleliki kone. Va nga ha tlhela va xanisa vasati vavu leswaku va titwa ha hombe. Hi xikombiso, wanuna a nga ha fuma nsati wakwe akuva a titwa ha hombe ni ku komba vambeni leswaku yene i ndota ya wanuna. A nga ha tibyela leswi: “Ni nge mu sindzrisi nkatanga leswaku a ni zrandzra, kambe ni nga mu yentxa a ni txhava.” A nga ha tizrisa ku txhava koloko leswaku a lawula nsati wakwe. * Swi le livaleni leswaku mapimisela ni mahanyela lawo ma susa xitxhavu lexi fanelaka vavasati, nakone ma lwisana hi ku helela ni leswi Yehovha a swi djulaka.​—Dondzra Ba-le-Efesa 5:25, 28.

8. Xana wanuna a nga dondzrisa kuyini ku va nhloko ya ndangu leyinene?

⁸ Wanuna a nga dondzra ku va nhloko leyinene ya ndangu hi ku yetisela ndlela leyi Yehovha na Yesu va byi tizrisaka ha yone wunhloko. A hi kambisiseni matsrhamela mabidzri lawa  Yehovha na Yesu va ma kombisiki akuva hi vona ndlela leyi nhloko ya ndangu yi nga kombisaka matsrhamela lawo ha yone loko yi tizrisana ni nsati ni vana.

9. Xana Yehovha a kombisa ku titsrongahata hi ndlela yini?

⁹ Ku titsrongahata. Yehovha a ni wutlhazri ku tlula vhanu hinkwavu; nambitanu a yingela mavonela ya malandzra yakwe. (Gn 18:23, 24, 32) Awa swi pfumelela kuva vhanu lava nga hansi ka wulawuli byakwe va nyikela mavonela yavu. (1Th 22:19-22) Yehovha a hetisekile, kambe a nga yimelanga leswaku hi va lava hetisekiki. A matsrhan’wini ya leswo, a pfuna vatizreli vakwe lava nga hetisekangakiki leswaku va humelela. (Ps 113:6, 7) Ku hlaya ntiyiso, Bibele dzri li Yehovha i “mupfuni”. (Ps 27:9; Hb 13:6) Hosi Davhida a hlaye leswaku e kota ku hamba ntizro lowukulu ntsena hi ku titsrongahata ni mpfuno wa Yehovha.​—2Sa 22:36.

10. Xana Yesu a kombise ku titsrongahata hi ndlela yini?

¹⁰ Tlhela u vona xikombiso xa Yesu. Nambi leswi a a li Hosi ni Muzrangeli wa vadondzrisiwa vakwe, a va hlampswe milenge. Ha yini Yehovha a pfumelele leswaku dzrungula ledzro dzri tsraliwa Bibeleni? Handle ka ku ganaganeka, a a djula ku bekela xikombiso tinhloko ta mindangu ni vambeni. Yesu ha byakwe a te: ‘Ndzri n’wi nyiki xikombiso akuva, swanga hi leswi ndzri n’wi yentxiki, na n’wine n’wi yentxa swoswo.’ (Yh 13:12-17) Nambi leswi a a ni wulawuli byikulu, Yesu a a nga yimeli ku tizreliwa. A matsrhan’wini ya leswo, a a tizrela vambeni.​—Mt 20:28.

11. Xana nhloko ya ndangu yi nga dondzra yini ka xikombiso lexi yi bekeliwiki xone ha Yehovha na Yesu?

¹¹ Leswi hi swi dondzraka. Nhloko ya ndangu yi kombisa ku titsrongahata hi tindlela tinyingi. Hi xikombiso, a yi yimeli leswaku nsati ni vana va va lava hetisekiki. Yi yingiseta mavonela ya swizro swa ndangu wa yone nambi loko swone swi nga pfumelelani na yone. Marley, lweyi a tsrhamaka Estados Unidos, a li: “Minkama yimbeni, mine ni nuna wanga hi ni mavonela lama hambaniki, kambe ni titwa na a ni bekela xitxhavu ni lisima hikusa a kombela mavonela yanga a tlhela a yanakanyisisa ha wone na a nga si na teka xiboho.” Handle ka leswo, nuna lwa titsrongahataka a hamba mintizro ya le kaya, nambi loko a mugangeni wakwe va yi vona na yi li mintizro ya vavasati. Leswo swi nga ha kazrata. Ha yini? Makwezru wa kukazri, lweyi a vitaniwaka Rachel, a li: “Lomu ni kuleliki kone loko nuna o pfuna nsati ku hlampswa swibya ni ku  basisa muti, vavundzramani va hlaya leswaku a nuna lweyo i dzan’wan’wa; va pimisa leswaku a fumiwa hi nsati.” Loko moya lowo wu talile lomu u tsrhamaka kone, dzrimuka leswaku Yesu a hlampswe milenge ya vadondzrisiwa vakwe, nambi leswi ntizro lowo a wu voniwa swanga lowu yentxiwaka hi swikazrawa. Nhloko leyinene ya ndangu a yi lweli ku yentxa vambeni va yi vona swanga ndota ya wanuna, kambe yi lwela ku nyonxisa nsati ni vana. Handle ka ku titsrongahata, he dzrini tsrhamela dzrimbeni dzra lisima ledzri nhloko ya ndangu yi fanelaka ku va na dzrone?

12. Xana lizrandzru dzri susumetela Yehovha na Yesu ku yentxa yini?

¹² Lizrandzru. Hinkwaswu leswi Yehovha a swi yentxaka swi susumeteliwa hi lizrandzru. (1Yh 4:7, 8) Hi ku tizrisa Zritu dzrakwe ledzri tsraliwiki, ku nga Bibele, ni nhlengeletanu yakwe, a kombisa leswaku awa hi zrandzra mfuzri a djula hi va vanghanu vakwe. A hi pfuna ku titwa na hi sizrelelekile hi ku hi tiyisekisa leswaku awa hi zrandzra. Swi li yini hi swivileleko swezru swa nyama? Yehovha hi ‘lwa hi hananaka hinkwaswu, swi yandzra, hi ta tsrhava ha swone’. (1Tm 6:17) Loko hi phazama awa hi luleka, kambe a nga tsrhiki ku tama a hi zrandzra. Hi lizrandzru, Yehovha a hi tizrulile. Yesu na yene a hi zrandzra ngopfu, lakakuva a nyikela hi wutomi byakwe hi nkonta yezru. (Yh 3:16; 15:13) A ku na ntxhumu lexi nga helisaka lizrandzru ledzri Yehovha na Yesu va nga na dzrone hi lava va dumbekaka kwavu.​—Yh 13:1; Ro 8:35, 38, 39.

13. Ha yini swi ni lisima kuva nhloko ya ndangu yi kombisa lizrandzru ka ndangu wa yone? (Tlhela u vona bokisi ledzri liki: “ Xana Wanuna Lweyi A Haka Ku Txhata A Nga Yentxa Yini Akuva Nsati A Mu Bekela Xitxhavu?”)

¹³ Leswi hi swi dondzraka. Hinkwaswu leswi nhloko ya ndangu yi swi yentxaka swi fanela ku susumeteliwa hi lizrandzru. Ha yini leswi swi li swa lisima swinene? Mupostola Yohane a hlamula a ku: ‘Lwa nga zrandzrikiki makwavu lwe a mu voniki [kumbe ndangu wakwe], a nga swi koti ku zrandzra Xikwembu Nkulukumba lweyi a nga mu vonikiki.’ (1Yh 4:11, 20) Wanuna lweyi a zrandzraka ndangu wakwe a tlhela a djula ku yetisela Yehovha na Yesu, a pfuna ndangu wakwe, ngopfungopfu hi tlhelo dzra moya, dzra nyama, ni hi ndlela leyi va titwaka ha yone. (1Tm 5:8) A dondzrisa vanakwe a tlhela a va  laya. A tlhela a dondzra ku ya mahlweni a teka swiboho leswi dzrumisaka Yehovha swi tlhela swi pfuna ndangu wakwe. Swoswi, a hi kambisiseni mintxhumu leyo hi tlhela hi vona ndlela leyi nhloko ya ndangu yi nga yetiselaka Yehovha na Yesu ha yone.

14. Xana a nhloko ya ndangu yi wu wundlisa kuyini ndangu wa yone hi tlhelo dzra moya?

¹⁴ Ku wundla ndangu hi tlhelo dzra moya. Yesu a kombise leswaku a fana ni tatana wakwe hikusa a a zron’weka hi ku pfuna valandzreli vakwe leswaku va tiyisa lipfumelo dzravu. (Mt 5:3, 6; Mr 6:34) Hi ku fanana, ntxhumu wa lisima swinene ka nhloko ya ndangu i ku pfuna ndangu kuva wu va kusuhi na Yehovha. (Dt 6:6-9) Nhloko ya ndangu yi yentxa leswo hi ku tiyisekisa leswaku yone kun’we ni ndangu va dondzra va tlhela va yanakanyisisa hi Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba, va hlalela mintlhanganu, va zrezra madzrungula lamanene ya Mfumu va tlhela va yaka wunghanu lebyi tiyiki na Yehovha.

15. Xana nhloko ya ndangu yi nga swi kombisisa kuyini leswaku ya zron’weka hi matitwela ya va ndangu wa yone?

¹⁵ Ku zron’weka hi matitwela ya ndangu. Yehovha a swi beke livaleni leswaku awa mu zrandzra Yesu. (Mt 3:17) Yesu na yene a swi beke livaleni, hi mazritu ni hi mintizro, leswaku awa va zrandzra valandzreli vakwe. Hi ndlela leyi fanaka, vadondzrisiwa na vone va swi beke livaleni leswaku va mu zrandzra Yesu. (Yh 15:9, 12, 13; 21:16) Nhloko ya ndangu yi nga swi kombisa hi mintizro leswaku yi zrandzra nsati ni vana. Hi xikombiso, hi ku va yi dondzra Bibele na vone, ni ku tlhela yi va byela leswaku ya va zrandzra, va ni lisima ka yone, ni ku va kulungela a mahlweni ka vambeni loko swi faneleka.​—Pr 31:28, 29.

16. He swini swin’wana leswi nhloko ya ndangu yi fanelaka ku swi yentxa, nakone yi nga dzringanisela hi ndlela yini?

¹⁶ Ku wundla ndangu hi tlhelo dzra nyama. Yehovha a yanelise Vaisrayele ka swivileleko swavu swa ntshima nambi loko a li ku va khatiseni hi ku va va nga yingiseti. (Dt 2:7; 29:5) Ni namunhla, a ha tama a yanelisa swivileleko swezru swa ntshima. (Mt 6:31-33; 7:11) Hi ndlela leyi fanaka, Yesu a nyike swakuda valandzreli vakwe. (Mt 14:17-20) Nakone a a zron’weka hi timbabyi. (Mt 4:24) Akuva yi nyonxisa Yehovha, nhloko ya ndangu yi fanela ku wundla ndangu hi tlhelo dzra nyama. Nambitanu, yi fanela ku dzringanisela. A yi fanelanga ku khomeka ngopfu hi ntizro wa ku tihanyisa leswaku yi wundla ndangu lakakuva yi hluleka ku wu hlayisa hi tlhelo dzra moya ni ku zron’wekela matitwela ya wone.

17. Xana Yehovha na Yesu va hi dondzrisa ni ku hi laya hi ndlela yini?

¹⁷ Ku dondzrisa ndangu. Yehovha awa hi dondzrisa a tlhela a hi laya hi nkongometo wa ku hi pfuna. (Hb 12:7-9) Ku fana ni Tatana wakwe, Yesu a dondzrisa lava nga mavokweni yakwe hi ndlela ya lizrandzru. (Yh 15:14, 15) Loko a laya a nga gegi, nambitanu a laya hi lizrandzru. (Mt  20:24-28) Awa swi twisisa leswaku a hi hetisekanga, mfuzri minkama yinyingi ha phazama.​—Mt 26:41.

18. I yini leswi nhloko leyinene ya ndangu yi swi twisisaka?

¹⁸ Nhloko ya ndangu leyi yetiselaka Yehovha na Yesu ya swi twisisa leswaku swizro swa ndangu wa yone a swi hetisekanga. A yi va bekeli ‘xiviti’ nsati ni vana. (Kl 3:19) A matsrhan’wini ya leswo, nhloko ya ndangu yi tizrisa nsinya wa nawu lowu nga ka Ba-le-Galatia 6:1, nakone yi lwela ku va luleka hi ‘moya lowa ku nabyala’. Nhloko ya ndangu ya swi dzrimuka leswaku na yone a yi hetisekanga. Ku fana na Yesu, nhloko ya ndangu ya swi twisisa leswaku ndlela leyinene ya ku dondzrisa i ku va xikombiso lexinene.​—1Pe 2:21.

19-20. Xana nhloko ya ndangu yi nga yetisela Yehovha na Yesu hi ndlela yini loko yi teka swiboho?

¹⁹ Ku teka swiboho leswi taka pfuna ndangu. Yehovha a yentxa swiboho hi nkongometo wa kuva a pfuna ngopfungopfu vambeni. Hi xikombiso, a teke xiboho xa ku tumbuluxa wutomi, ku nga li ku tipfuna, kambe ku komba vambeni leswaku a ku hanya swa nyonxisa. A nga kone lweyi a a ta mu sindzrisa ku nyikela N’wanakwe ku hi tizrula. A mu nyikele hi ku swi zrandzra leswaku a hi pfuna. Yesu na yene a a teka swiboho leswi ngopfungopfu a swi pfuna vambeni. (Ro 15:3) Hi xikombiso, nambi loko a kazralile, a teke xiboho xa kuva a nga wisi hi nkongometo wa ku pfuna vambeni.​—Mr 6:31-34.

²⁰ Nhloko leyinene ya ndangu ya swi tiva leswaku a swi nabyali ku yentxa swiboho swa wutlhazri. Xileswo, yi byi tekela nhlokweni wutiyanguleli lebyo. Yi tingawula ku teka swiboho na yi nge na swivangelo leswi twalaka, kumbe hi ku ya hi leswi yi titwisaka xiswone hi nkama wolowo. A matsrhan’wini ya leswo, yi pfumelela Yehovha a yi dondzrisa ku teka swiboho leswinene. * (Pr 2:6, 7) Hi ndlela leyo, yi ta lwela ku pimisa hi leswi taka pfuna vambeni, ku nga li ku tipfuna.​—Flp 2:4.

21. Hi ta bula hi yini ka nhlokomhaka leyi landzrelaka?

²¹ Yehovha a nyike tinhloko ta mindangu wutiyanguleli lebyi bindzraka, nakone Yehovha a yimela leswaku ti yentxa hinkwaswu leswi ti nga swi kotaka akuva ti hetisisa wutiyanguleli bya tone. Kambe, loko nuna a lwela ku yetisela xikombiso xa Yehovha na Yesu, a ta va nhloko ya ndangu leyinene. Na ye nsati, loko a hetisisa xiyenge xakwe, wukati byi ta nyonxisa. Xana nsati a fanela ku byi tekisa kuyini wunhloko? He swini swikazratu leswi a langusanaka na swone? Nhlokomhaka leyi landzrelaka yi ta hlamula swivutiso leswo.