1. De inọta eso nọ khẹke ne ọtẹn nokhuo nọ egbe ẹre, ọ ke zẹ ọdọ?

IVBIOTU E KRISTI hia keghi rre ototọ ọdakha ọghe Jesu Kristi nọ re ọmwa nọ gbae. Okhuo nọ re Ovbiotu e Kristi gha rọnmwẹ ọdọ nẹẹn, ototọ asẹ ọghe ọdọ re, nọ re ọmwa nọ ma gba, ẹre ọ ghi ye. Vbọrhirhighayehẹ, ọna i mobọ re emwi nọ khuẹrhẹ. Rhunmwuda ọni, okhuo ke zẹ ọdọ, ọ khẹke nọ ka nọ egbe ẹre wẹẹ: ‘De emwi eso nọ rhie ẹre ma wẹẹ, ọtẹn nokpia na, gha sẹtin gha re uhunmwuta ẹgbẹe nọ maan? Ọ mu ugamwẹ e Jehova karo vbe arrọọ ọghẹe ra? Deghẹ ẹi ru vberriọ nia, vbia ghi ya rẹn hẹ wẹẹ, ma gha ru orọnmwẹ nẹ, ọ gha sẹtin ru iyobọ ne ima zẹvbe uhunmwuta ẹgbẹe, ne ima ya deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn?’ Ọ vbe khẹke ne ọtẹn nokhuo nọ egbe ẹre wẹẹ: ‘De akpa eso ne imẹ mwẹ nia, nọ gha ru iyobọ mẹ vbe I gha ru orọnmwẹ nẹ? Mẹ mwẹ izinegbe ra? Mẹ zẹ emwi obọ ra? Mẹ gu e Jehova mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan ra?’ (Asan 4:9, 12) Deghẹ okhuo na gua zẹ ne egbe ẹre, ọ ke ru orọnmwẹ, emwi i khian mobọ lọghọ ọre gbe, vbe ọ gha ru orọnmwẹ nẹ.

2. Vbe ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

² Etẹn ima nikhuo nibun wa gbe uhunmwu kotọ ne ọdafẹn iran. Igiemwi esi ẹre ọna wa khin, ọ vbe khẹke na tian iran yọ! Ọ keghi re emwi ọyẹnmwẹ na gha ga e Jehova vbuwe ẹbu etẹn nikhuo na! Vbe ako iruẹmwi na, ma gha rhie ewanniẹn ye inọta eha na: (1) De isievẹn eso ne ikhuo ni rre owa ọdọ werriẹ aro daa? (2) Vbọzẹe nọ na khẹke ne okhuo gha gbe uhunmwu kotọ ne ọdọ re? (3) Ọ gha de ọghe na gha gbe uhunmwu kotọ ne emwa ni rre ọdakha, de emwi ne avbe ọdọ vbe amwẹ ni re Ivbiotu e Kristi gha miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe Jesu, Abigẹl, kevbe Meri ne ọvbokhan e Josẹf, nọ vbe re iye Jesu?

3. Vbọzẹe nai na miẹn orọnmwẹ ne isievẹn i ye?

³ Orọnmwẹ keghi re ẹse nọ gbae nọ ke obọ Osanobua rre, sokpan nọ gbae i rre uwu ima rhọkpa. (1 Jọn 1:8) Ẹi khabe ne Baibol na  kha wẹẹ, emwa ni ru orọnmwẹ nẹ gha werriẹ aro daa “orhikhan ẹdẹgbegbe.” (1 Kọr 7:28) Gia guan kaẹn isievẹn eso ne ikhuo ni rre owa ọdọ gha sẹtin werriẹ aro daa.

4. De emwi nọ gha sẹtin ya okhuo gha roro ẹre wẹẹ, te irẹn mu egbe irẹn gbe otọ, deghẹ irẹn na gha gbe uhunmwu kotọ ne ọdafẹn irẹn?

⁴ Ugbẹnso, rhunmwuda eke ne okhuo na waan, ọ sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, te irẹn mu egbe irẹn gbe otọ deghẹ irẹn na gha gbe uhunmwu kotọ ne ọdafẹn irẹn. Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Marisol, vbe United States khare wẹẹ: “Vbe ẹdogbo ne I na waan, emwa kegha kha wẹẹ, emwi ọkpa i rrọọ ne okpia ya sẹ okhuo, asẹ ọkpa ẹre iran mwẹ. I rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova ẹre ọ ru emwamwa rẹn, ne okpia gha re uhunmwuta ọghe okhuo, kevbe wẹẹ, ọ hoo ne ikhuo gha gbe uhunmwu kotọ ne ọdafẹn iran, agharhemiẹn wẹẹ, ọ vbe hoo ne ikpia gha rhie ọghọ ne ọvbokhan iran. Sokpan, ọghe ne ẹmwata, ẹi mobọ khuẹrhẹ mẹ, ne I gha gbe uhunmwu kotọ ne ọdafẹn mwẹ, rhunmwuda agbọn ne ima ghi sẹ fi.”

5. De iziro nọ ma gua ilele ọghe Baibol ro, ne emwa eso mwẹ vbekpae ikhuo?

⁵ Emwi ọvbehe nọ gha sẹtin yae lọghọ ne okhuo gha gbe uhunmwu kotọ ne ọdọ re, ọre deghẹ okhuo na rọnmwẹ ọdọ nẹi ghee ikhuo sẹ ọmwa. Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Ivon, vbe South America khare wẹẹ: “Vbe ẹdogbo ne I ye, okpia ma na rri evbare nẹ, okhuo i re. Emọ ikhuo ẹre ọ le evbare, dọlọ owa yi; emọ ikpia ghi tota gẹgẹgẹ gha khẹ iye iran kevbe etẹn iran nikhuo, ne iran viọ evbare rre, rhunmwuda, emwi na tama emọ ikpia ọre wẹẹ, iran ọre ‘ọba vbe evbavba vbe owa.’ ” Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Yingling, vbe Asia khare wẹẹ: “Ọ mwẹ itan ọkpa ne iran mobọ kpa vbe ẹvbo ima; emwi na yae kha ọre wẹẹ, te okhuo rẹn emwi ra ọ ma rẹn emwi, italẹmwẹ i rrọọ, rhunmwuda, ọ gha sẹ owa ọdọ nẹ ban, ukoni ẹre ọ khian na ya mu omẹ. Levba sevba, ikhuo i mwẹ emwi ne iran ta vbe eke ne ọdafẹn iran ye.” Deghẹ ọdọ na gha mwẹ egbe iziro nọ ma gba na, nọ ma gua ilele ọghe Baibol ro, ọ ghi ya agbọn gha lọghọ ọvbokhan rẹn; okpia vbenian i khian sẹtin ya egbe tae Jesu, ẹi khian vbe sẹtin ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova.—Ẹfis 5:28, 29; 1 Pit 3:7.

6. Vbọ khẹke ne ikhuo ni rre owa ọdọ ru, ne iran mieke na gha gu e Jehova mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan?

⁶ Zẹvbe ne ima ka ruẹ ọre vbe ako iruẹmwi nọ lae, e Jehova hoo ne avbe ọdọ ni re Ivbiotu e Kristi gha gbaroghe ẹgbẹe iran vbe odẹ ọghe orhiọn kevbe odẹ ọghe ikpakpa, iran ghi vbe gha ru emwi nọ gha ya orhiọn ẹgbẹe iran sotọ. (1 Tim 5:8) Vbọrhirhighayehẹ, te ọ khẹke ne etẹn nikhuo ni rre owa ọdọ gha zẹ ẹghẹ kọ, ne iran ya gha tie Baibol vbe ẹdẹgbegbe, ne iran gha ru erria yan rẹn kevbe ne iran gha ya ekhọe hia na erhunmwu. Ọna sẹtin gha lọghọ, rhunmwuda, ikhuo wa mwẹ emwi nibun ne iran ru vbe obọ. Iran gha ghi wiẹn egbua nẹ, ọ do gha lọghọ ne iran ya sẹtin ru ena hia. Ọrheyerriọ, emwi nọ khẹke ne iran ru nọ rhunmwuda, e Jehova hoo ne dọmwadẹ ima gha gu irẹn mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan, ọna i re emwi na ru ne ọmwa.—Iwinna 17:27.

7. Vbọ khian ru iyobọ ne okhuo ya sẹtin gha gbe uhunmwu kotọ ne ọdọ re?

⁷ Ẹmwata nọ wẹẹ, na do gbe uhunmwu kotọ ne ọdafẹn ọmwa, katekate nọ na re ọmwa nọ ma gba, i re emwi nọ khuẹrhẹ ne ikhuo eso, rhunmwuda ọni, te iran gha loo ẹrhiọn yọ. Sokpan deghẹ okhuo na rẹn evbọzẹe ne Jehova na wẹẹ nọ gha gbe uhunmwu kotọ ne ọdọ re, ọ na vbe ya ekhọe hia miẹn ọnrẹn yi, ẹi khian lọghọ ọre gbe.

8. Zẹvbe nọ rre Ẹfisọs 5:22-24, NW, vbọzẹe nọ na khẹke ne okhuo gha gbe uhunmwu kotọ ne ọdọ re?

⁸ Evbọzẹe nọ na khẹke ne okhuo gha gbe uhunmwu kotọ ne ọdọ re ọre wẹẹ, e Jehova hoo nọ gha ru vberriọ. (Tie Ẹfisọs 5:22-24, NW.) Ọ rẹnrẹn wẹẹ Erha irẹn nọ rre ẹrinmwi hoẹmwẹ irẹn, rhunmwuda ọni, ẹi khian wẹẹ ne irẹn ru  emwi nọ gha ya agbọn lọghọ irẹn.—Diut 6:24; 1 Jọn 5:3.

9. De ere na lae miẹn deghẹ ọtẹn nokhuo nọ rre owa ọdọ na gha gbe uhunmwu kotọ ne ọdọ re?

⁹ Agbọn na keghi ya ikhuo nibun roro ẹre wẹẹ, a ghaa gbe uhunmwu kotọ ne ọdafẹn ọmwa, te a mu egbe ọmwa gbe otọ. Emwa ni mu iziro vbenian khian ma rẹn Osanobua, amaiwẹ te iran khian ya ilele ọghẹe ru emwi. E Jehova i khian tama ivbi ẹre nikhuo ne irẹn hoẹmwẹ ọnrẹn, ne iran gha ru emwi nọ gha mu iran gbe otọ. Okhuo ghaa gbe uhunmwu kotọ ne ọdọ re zẹvbe ne Jehova gualọe yi, ọfunmwegbe ghi gha rre igiowa ẹre. (Psm 119:165) Ọ ghaa yerriọ, ọdọ re gha miẹn ere vbọ, irẹn tobọ irẹn gha miẹn ere vbọ, ivbi ẹre ghi vbe miẹn ere vbọ.

10. De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe emwi ne Carol tae?

¹⁰ Okhuo nọ gbe uhunmwu kotọ ne ọdọ re agharhemiẹn wẹẹ ọmwa nọ ma gba ẹre ọdọ re khin, keghi rhie ẹre ma wẹẹ irẹn hoẹmwẹ e Jehova, kevbe wẹẹ irẹn rhie ọghọ nẹẹn zẹvbe ọmwa nọ ru emwamwa ọghe uhunmwuta. Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Carol, vbe South America khare wẹẹ: “I rẹnrẹn wẹẹ ọdafẹn mwẹ gha zẹdia gha ru abakuru. I vbe rẹn wẹẹ, obọ ne I ya mu ọdafẹn mwẹ vbe ọ gha ru abakuru, ẹre ọ khian rhie ẹre ma deghẹ I gele hoẹmwẹ e Jehova. Ọna ẹre ọ si ẹre ne I na hia ne I gha gbe uhunmwu kotọ ne ọdafẹn mwẹ, rhunmwuda, I hoo ne I gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn Erha mwẹ nọ rre ẹrinmwi.”

11. Vbọ ru iyobọ ne Aneese nọ ya sẹtin gha yabọ ọdọ re? Vbe ima miẹn ruẹ vbe emwi nọ tae?

¹¹ Adeghẹ okhuo nọ rre owa ọdọ na bẹghe ẹre wẹẹ ọdafẹn ọnrẹn i mwẹ amuroro daa ẹre, ọ sẹtin do gha lọghọ ọre nọ gha gbe uhunmwu kotọ nẹẹn kevbe nọ gha rhie ọghọ nẹẹn. Vbọrhirhighayehẹ, gia ghee igiemwi ne ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Aneese rhie yotọ vbe nọ dekaẹn ọna. Ọ khare wẹẹ: “I keghi hia ne I ghẹ rhie emwi ne ọdafẹn mwẹ ru mwẹ re ye ẹko, rhunmwuda ai miẹn ọmwa nẹi ru abakuru. I hoo ne I gha ya ekhọe hia yabọ vbene Jehova vbe ye. I gha vbe yabọ, ẹre orhiọn mwẹ na sotọ.” (Psm 86:5) Okhuo ghaa yabọ ọdafẹn ọnrẹn, ẹi khian mobọ gha lọghọ ọre nọ gha gbe uhunmwu kotọ nẹẹn.

12. De igiemwi eso ni rre uwu e Baibol?

¹² Emwa eso sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, emwa avbiẹrẹ, ẹre ọ gbe uhunmwu kotọ ne emwa ni rre ọdakha. Sokpan ọna i zẹdẹ re ẹmwata. E Baibol guan kaẹn igiemwi ọghe emwa nibun ni ghaa  mwẹ udinmwẹ, ni vbe gha gbe uhunmwu kotọ ne emwa ni rre ọdakha. Gia ziro yan emwi ne ima gha miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe Jesu, Abigẹl kevbe Meri.

13. Vbọzẹe ne Jesu na gbe uhunmwu kotọ ne Jehova? Rhan otọ re.

¹³ Te Jesu wa gbe uhunmwu kotọ ne Jehova, sokpan ẹi re rhunmwuda wẹẹ ọ ma fiẹnro ra ẹi mwẹ ẹwaẹn. A gha wẹẹ na ghee ẹre, ọmwa nẹi mwẹ ẹwaẹn i khian sẹtin gha maa emwa emwi vbe odẹ ne khuẹrhẹ ne Jesu ya gha maa emwa emwi. (Jọn 7:45, 46) Uhiẹn, e Jehova keghi kie ẹkpotọ ne Jesu ya deba re winna vbe ẹghẹ ne Jehova ya gha yi emwi hia ni rre agbọn vbe ẹrinmwi, rhunmwuda ọ rẹnrẹn wẹẹ Jesu gha sẹtin ru ẹre. (Itan 8:30; Hib 1:2-4) Vbe Jesu ghi rhiọ kpaegbe nẹ, e Jehova keghi rhie asẹ nẹẹn, nọ gha mwẹ ọdakha yan ‘emwi hia ni rre ẹrinmwi kevbe agbọn.’ (Mat 28:18) Agharhemiẹn wẹẹ Jesu kakabọ mwẹ ẹwaẹn, te ọ ye gualọ adia vbe obọ e Jehova. Vbọzẹe? Rhunmwuda, ọ hoẹmwẹ Erhae.—Jọn 14:31.

14. De emwi ne ọdọ gha miẹn ruẹ (a) vbe aro ne Jehova ya ghee ikhuo? (b) vbe emwi nọ rre ebe Itan 31?

¹⁴ Emwi ne avbe ọdọ gha miẹn ruẹ. Ne Jehova na wẹẹ ne ikhuo gha gbe uhunmwu kotọ ne ọdafẹn iran ma rhie ma wẹẹ, ikpia hiunsi sẹ ikhuo. Ne Jehova na zẹ ikhuo ba emwa ni khian deba e Jesu kha, so igiẹ ye ọna. (Gal 3:26-29) E Jehova keghi rhie asẹ ne Jesu rhunmwuda, ọ rẹnrẹn wẹẹ Jesu i khian ya ekhue mu irẹn. Erriọ vbe nọ, ọdọ esi keghi rhie asẹ ne ọvbokhan rẹn ya gha ru emwi eso. E Baibol guan kaẹn emwi ughughan ne okhuo esi sẹtin ru. Vbe igiemwi, ọ khare wẹẹ, okhuo gua siẹnro iwinna na ru vbe owa, ọ gua dẹ otọ, ọ ghi vbe sẹtin loo ẹre ẹse, ọ gua do ẹki, ọ vbe gua ve emwi. (Tie Itan 31:15, 16, 18.) Okhuo i re ọviẹn nẹi mwẹ asẹ nọ ya zẹ enunu ẹnrẹn. Rhunmwuda ọni, te ọ khẹke ne ọdọ gha mu ẹtin yan ọvbokhan rẹn, ọ ghi vbe gha danmwehọ re vbe ọ ghaa mwẹ ẹmwẹ nọ khian ta. (Tie Itan 31:11, 26, 27.) Ọdọ ghaa ya obọ esi mu ọvbokhan rẹn vbenian, ọvbokhan rẹn ghi gha ya ekhọe hia gbe uhunmwu kotọ nẹẹn.

15. De emwi ne ikhuo ni rre owa ọdọ gha miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe Jesu?

¹⁵ Emwi ne ikhuo ni rre owa ọdọ gha miẹn ruẹ. Agharhemiẹn wẹẹ Jesu fian emwi nibun gbua, ẹi roro ẹre wẹẹ, te irẹn mu egbe irẹn gbe otọ, ne irẹn na gbe uhunmwu kotọ ne Jehova. (1 Kọr 15:28; Fil 2:5, 6) Erriọ vbe ye, okhuo esi nọ ya egbe tae Jesu i roro ẹre wẹẹ, te irẹn mu egbe irẹn gbe otọ, vbe irẹn ghaa gbe uhunmwu kotọ ne ọdafẹn irẹn. Ọ keghi ku obọ gbe ba ọdọ re; ẹi wa re rhunmwuda nọ na hoẹmwẹ ọdọ re, sokpan emwi nọ mobọ yae ru vberriọ, ọre rhunmwuda ahoẹmwọmwa kevbe ọghọ nọ mwẹ ne Jehova.

16. Zẹvbe nọ rre 1 Samuẹl 25:3, 23-28, de isievẹn eso ne Abigẹl werriẹ aro daa? (Ghee efoto nọ rre odaro ebe na.)

¹⁶ Ọdafẹn Abigẹl ighẹ Nabal kegha re okpia nọ rẹn ọghe enegbe ẹre ọkpa, nọ tọn egbe mu kevbe nọ gbe ọmwa ye ẹse. Ọrheyerriọ, Abigẹl ma guọnmwẹ egbe kpa sẹrae. Ọ gha te sẹtin hunwan ne Devid vbe ivbiyokuo ẹre do gbe ọdafẹn irẹn rua, ne egbe mieke na rọkhọ irẹn. Nọ gha ya ru vberriọ, ọ keghi zẹ emwi ru, nọ ya miẹn ọdọ re kevbe igiowa re fan. Vbe ẹi re ne Abigẹl na gha mwẹ udinmwẹ, ẹi ghẹ te sẹtin bu e Devid kevbe ivbiyokuo 400 gha khian, nọ ya rhẹrhẹ e Devid nọ fi ekhọe werriẹ. Ọ na kue gha rinmwian ye orukhọ nọ ma ru. (Tie 1 Samuẹl 25:3, 23-28.) E Devid na ghi la evba rẹn wẹẹ, e Jehova ẹre ọ loo okhuo esi na, ya rhie ibude ne irẹn, ne irẹn ghẹ mieke na ru orukhọ nọ wegbe.

17. De emwi ne avbe ọdọ gha miẹn ruẹ vbe okha ọghe Devid vbe Abigẹl?

¹⁷ Emwi ne avbe ọdọ gha miẹn ruẹ. Okhuo nọ mwẹ ẹwaẹn ẹre Abigẹl ghaa khin. Osa ru ẹse wẹẹ e Devid rhie ude nọ bu ẹre, vbe ẹi re erriọ, ọ gha te rriabe esagiẹn. Erriọ vbe ye, ọdọ esi ke ru azẹ ne kpataki, ọ ghi nọ ọvbokhan rẹn vbene ọ ghee ẹre hẹ. Ọ gha kẹ, emwi ne ọvbokhan rẹn gha tama rẹn gha ru iyobọ nẹẹn, nẹ ghẹ ya ru azẹ nọ ma deyọ.

18. De emwi ne ikhuo ni rre owa ọdọ gha miẹn ruẹ vbe igiemwi Abigẹl?

 ¹⁸ Emwi ne ikhuo ni rre owa ọdọ gha miẹn ruẹ. Okhuo nọ hoẹmwẹ e Jehova kevbe nọ rhie ọghọ nẹẹn, gha sẹtin ru iyobọ ne ẹgbẹe ọre, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ọdọ re i ga e Jehova, ra ẹi ya ilele ọghe Jehova ru emwi. Ẹi khian kpa sẹ ọdọ re rae vbe odẹ nọ ma gua ilele ọghe Baibol ro. Sokpan deghẹ ọ na gha rhie ọghọ ne ọdọ re, ọ na vbe gha gbe uhunmwu kotọ nẹẹn, ọni sẹtin ya ọdọ re gha hoo nọ do rẹn e Jehova. (1 Pit 3:1, 2) Ọ gha khọnrẹn wẹẹ ọdọ re ma do ga e Jehova, e Jehova ye gbọyẹmwẹ ye odẹ nọ ya gbe uhunmwu kotọ ne ọdọ re, rhunmwuda, ọ rhie ma wẹẹ ọ mwẹ ẹkoata dae Jehova.

19. De ẹghẹ eso nọ ma ya khẹke ne okhuo họn ẹmwẹ ne ọdọ re?

¹⁹ Vbọrhirhighayehẹ, ọtẹn nokhuo nọ gbe uhunmwu kotọ ne ọdọ re i khian kue yọ, deghẹ ọdọ re na wẹẹ nọ ru emwi nọ ma gua ilele ọghe Baibol ro. Vbe igiemwi, vbọ khẹke ne ọtẹn nokhuo ru deghẹ ọdọ re nẹi ga e Jehova na tama rẹn wẹẹ nọ ya rhaa, ra nọ ta ohoghe, ra nọ rhie obọ ye uyinmwẹ ọvbehe nọ ma gua ilele ọghe Baibol ro? Ọ khẹke nọ yerre wẹẹ, e Jehova ọre ọmwa nọ sẹ ehia nọ khẹke ne ima hia gbe uhunmwu kotọ na, ya sẹ egbe etẹn nikhuo ni rre owa ọdọ. Nọnaghiyerriọ, ọdọ gha wẹẹ ne ọtẹn nokhuo ru emwi nọ gha gbodan ye ilele ọghe Jehova, ọ ghi gi ọdọ re rẹn wẹẹ, irẹn i khian sẹtin ru vberriọ, ọ ghi vbe fẹko ya ọghọ rhan otọ re, evbọzẹe nẹi khian na sẹtin ru vberriọ.—Iwinna 5:29.

20. Vbe ima ya rẹn hẹ wẹẹ, e Meri ghaa gu e Jehova mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan?

²⁰ Te Meri wa gu e Jehova gha mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan. Ọ vẹ na rẹn wẹẹ, ọ wa vbe rẹn Evbagbẹn Nọhuanrẹn ẹsẹse. Vbe ẹghẹ ne irẹn vbe Ẹlizabẹt ne iye Jọn ne Baptist ya gha guan, ọ gberra ako 20 ne Meri sunu yi, vbe abọ ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya E Hibru Gbẹn. (Luk 1:46-55) Muẹn roro: Agharhemiẹn wẹẹ e Josẹf ẹre ọ khian rhie Meri ye owa, e Meri ẹre Jehova ka gie odibosa bu, nọ ya tama rẹn wẹẹ, ọ gha hanmwa Ovbi Osanobua biẹ. (Luk 1:26-33) Ne Jehova na rẹn e Meri ẹsẹsẹmwẹse, ẹre ọ si ẹre nọ na gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Meri gha sẹtin gbaroghe Ovbi irẹn, kevbe wẹẹ ọ gha vbe ya obọ esi muẹn. Uhiẹn vbe Jesu wu nẹ, vbe ọ vbe rhiọ kpaegbe gha rrie ẹrinmwi nẹ, te Meri wa ye gu e Jehova gha mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan.—Iwinna 1:14.

21. De emwi ne avbe ọdọ gha miẹn ruẹ vbe emwi ne Baibol tae vbekpae Meri?

 ²¹ Emwi ne avbe ọdọ gha miẹn ruẹ. Ọdọ esi gha bẹghe ẹre wẹẹ, ọvbokhan rẹn kakabọ rẹn e Baibol, ẹi gbọvo ẹre, nọ gha roro ẹre wẹẹ, te ọ khian do miẹn irẹn ukpo ọghe uhunmwuta ẹgbẹe. Ọ rẹnrẹn wẹẹ, deghẹ okhuo na kakabọ rẹn e Baibol kevbe ilele ni rrọọ, iyobọ nọkhua ẹre ọ khian gha ye ne ẹgbẹe ọre. Sokpan, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, okhuo yo esuku sẹ ọdọ re, ọdọ re ẹre ọ ye khẹke nọ gha mu asanikaro vbe iruẹmwi ẹgbẹe kevbe iwinna ugamwẹ nikẹre.—Ẹfis 6:4.

22. De emwi ne ikhuo ni rre owa ọdọ gha miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe Meri?

²² Emwi ne ikhuo ni rre owa ọdọ gha miẹn ruẹ. Agharhemiẹn wẹẹ ọdọ, ẹre ọ mu asanikaro vbe iwinna ugamwẹ vbe ẹgbẹe, te ọ ye khẹke ne ọvbokhan rẹn tobọre gha ru emwi nọ gha yae sikẹ e Jehova sayọ. (Gal 6:5) Nọnaghiyerriọ, te ọ khẹke nọ gha zẹ ẹghẹ kọ ya tie Baibol, ọ ghi vbe gha ru erria yan rẹn. Ọna gha ru iyobọ nẹẹn ya gha rhie ọghọ ne Jehova sayọ, ahoẹmwọmwa nọ mwẹ ne Jehova ghi vbe gha wegbe sayọ. Ẹghẹ nii, ọ ghi gha sọyẹnmwẹ zẹvbe nọ ya gbe uhunmwu kotọ ne ọdọ re.

23. Ikhuo ghaa gbe uhunmwu kotọ ne ọdafẹn iran, de ere ne iran, ẹgbẹe ọghe iran kevbe iko khian miẹn?

²³ Ikhuo ni rhunmwuda ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne Jehova, gbe uhunmwu kotọ ne ọdafẹn iran, keghi mwẹ isọkẹn kevbe oghọghọ nọ sẹ otọ ẹko; sokpan ẹi yerriọ ne ikhuo nẹi ru vberriọ. Ikhuo ni gbe uhunmwu kotọ ne ọdafẹn iran keghi rhie igiemwi esi yotọ ne avbe igbama, ke ikpia ke ikhuo. Erriọ ọfunmwegbe vbe ya rre owa kevbe iko ne ikhuo vbenian ye. (Tai 2:3-5) Vbe ẹdẹnẹrẹ, vbuwe eguọmwadia e Jehova hia ni ya ẹkoata gae, ikhuo ẹre ọ ghi bun sẹ. (Psm 68:11) Ọre okpia ẹre ima khin ra okhuo ẹre ima khin, ma hia fẹẹrẹ mwẹ iyobọ nọkhua ne ima ye vbuwe iko. Vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna, ma gha guan kaẹn emwi ne dọmwadẹ ima gha ru, ne ọfunmwegbe mieke na gha rre uwu iko.