1. Aɔka nyá nɛ ɔyinɛ nɔnya nōo dɔka ō lɛ ɔba a cika ō da iyi nu, eko duuma nɛ ó yɔ i ya ōmiya lɛyikwu ɔcɛ nɛ ó gáā lɛ a?

ƐJƐƐJI Ācɛ O Yɛce Ukraist yɔ ɛhaajɛ íkwu ku Ujisɔsi Ukraist, nōo wɛ otrɛyi nōo jila iyē a. Amáŋ, eko duuma nɛ ɔcɛnya nōo wɛ Ɔcɛ O Yɛce Ukraist lɛ ɔba lɛ, ó géē wa i yɔ ɛhaajɛ íkwu ku ɔcɛnyilɔ nōó jila iyē ŋ. Ɔɔma i kē tɔɔtɛ eko doodu ŋ. Ohigbu ɛnyā, eko duuma nɛ ó bi ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ éyi ɔtu ō lɛ, ó cika ō da iyi nu ɔka nyā: ‘Ɔdi mafu ku ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ nyā géē wɛ otrɛyi ku apɔlɛ olɔhi a? Ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa wɛ ɔdā aflɛyi ipu oyeeyi ku nu a? Ɔdaŋ ka ó lɛ a ŋ, ɔdi cɛ gā um gbɛla ka ó géē wɛ ɔcɛ nōo géē ta alɔ abɔ gbo ɛma ku alɔ mla Ujehofa, ɔdaŋ ku alɔ kwu iyi alɔ u lɛ a?’ Ɔyinɛ alɔ nɔnya klla cika ō da iyi nu ɔka kahinii: ‘Auce ō ya nyá nɛ um lɛ, nōo géē cɛ lɛ alɔ lɛ itene ipu obatɔha ku alɔ a? N wɛ ɔcɛ ō gbeyi cii klla gē nwula abɔ? N lɛ ɛma olɔfu mɛmla Ujehofa?’ (Ɔ̄cok. 4:9, 12) Ɔdaŋ ku ɔcɛnya lɛ ōmiya olɔhi ya gbɔbu ɛɛ ka ó lɛ ɔba, ɛnyā géē cɛ lɛ obatɔha ku nu nyɔ lɔhi, néē klla géē lɛ eeye.

2. Ɔdi nɛ alɔ gáā kɛla lɛyikwu ɔ ipu ikpɛyi ɛlā nyā a?

² Alɛwa ku ayinɛ alɔ nɔnya gē lɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ mafu taajɛ, ŋma lɛ ō lɛyitaajɛ lɛ ɔba uwa. Alɔ cika ō cɛtra uwa! Ó wɛ ɔdā nōo he alɔ ɔtu nɛhi ō gba Ujehofa ɛ̄gbā tɔha mla acɛnya nōo hayi kpaakpa nyā! Ipu ikpɛyi ɛlā nyā, alɔ géē kɛla lɛyikwu ohi ku aɔka ɛta nyā: (1) Ɛdɔ unwalu nyá nɛ anya lɔfu lɛ a? (2) Ɔdiya nɛ ɔnyā gē cɛ ŋma ɔtu ō lɛyitaajɛ lɛ ɔba nu a? (3) Ɔdi nɛ ɔba mla ɔnyā nōo wɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist lɔfu nwu lɛyikwu ō lɛyitaajɛ, mla ɛgɛ néē géē lɛ ojilima ce íkwu ŋma ocabɔ mafu ku Ujisɔsi, Abigɛlu, mla Umeri nōo wɛ ɛ́nɛ́ ku Ujisɔsi a?

3. Ɔdiya nɛ ɛjɛɛji obatɔha ku ɔba mla ɔnyā gē lɛ unwalu a?

³ Obatɔha wɛ ɛnɛɛnɛ ɛhi ŋma ɛgiyi Ɔwɔico, amáŋ ācɛ i kē jila iyē ŋ. (1 Ujɔ́n. 1:8) Ɔɔma ya ɛɛ nɛ ɛlā ku Ɔwɔico tu ɔba mla ɔnyā ukɔ́ ku uwa géē “lɛ unwalu alɛwa” a. (1 Ukɔ́r. 7:28) Alɔ géē kɛla lɛyikwu aɔdā ōhī nōo lɔfu lɔnɔ tu ɔnyā a.

4. Ɔdi lɔfu ya ku ɔtu kóō ya ɔnyā ka ō lɛyitaajɛ lɛ ɔba nu géē ya kóō leyi má ɔ taajɛ a?

⁴ Ekoohi, ohigbu ɔwɛ néē bi ɔnyā jɛ a, ɔtu lɔfu ya ɔ bɛɛka ō lɛyitaajɛ lɛ ɔba nu géē ya kóō leyi má ɔ taajɛ. Marisol nōo lā ipu United State a kahinii: “Ɛga nɛ um jɛ a, é gē da acɛnya eko doodu, kē cika ō jonjilɛ abɔfu mla acɛnyilɔ ipu ɛjɛɛji odee. N jé ku Ujehofa je íkwu lɛ acɛnyilɔ klla le miya ku acɛnya cika ō lɛyitaajɛ lɛ uwa, amáŋ acɛnya kē cɛgbá kéē lɛ ojilima ce uwa duu. Amáŋ ó gē lɔnɔ eko doodu ku um lɛyitaajɛ lɛ ɔba um, ohigbu ku ɛcɛ a ka ku ń cika ō ya lɛ a ŋ.”

5. Ɛlá ō gbo obɔbi nyá nɛ acɛnyilɔ ōhī lɛ lɛyikwu acɛnya a?

⁵ Amāŋ abɔ ɔhá ku nu, ɔcɛnya lɔfu lɛ ɔcɛnyilɔ nōo gē gbɛla ku acɛnya i cɛgbá bɛɛka acɛnyilɔ ŋ. Ɔyinɛ alɔ nɔnya Ivon nōo lā ipu South America a kahinii: “Ɔwɛ ɛga nɛ um lā a, acɛnyilɔ gē lé ɔdole aflɛyi a, cɛɛ acɛnya tu ɔmpa. É gē da ayipɛ ɔcɛnyilɔ ku uwa wɛ ‘ɔcɛ́ ku ɔlɛ’ a, ku acɛnya cika ō he ɔdole klla tu odee bi, amāŋ aɛ́nɛ́ uwa mla ayinɛ uwa nɔnya cika ō ce uwa ɛhɔ a.” Ɔyinɛ alɔ nɔnya Yingling nōo lā ipu éwo ku Asia a kahinii: “Ipu uce ku um, ó lɛ ɛlā éyi néē gē ka nɛ ɛyi nu wɛ ka acɛnya i cika ō jé odee amāŋ lɛ ɛhi ō ya odee ŋ. Uklɔ ku uwa wɛ ō ya ɛjɛɛji uklɔ ɔlɛ, amáŋ é jɛga lɛ uwa kéē ka ɔdā néē gbɛla lɛyikwu odee lɛ ɔba uwa ŋ.” Ɔba nōó gē mafu ihɔtu klla gē ya ɔdā nɛ Ubáyíbu ka ŋ ma, géē ya ka oyeeyi kóō lɔnɔ ta ɔnyā nu, ó gáā ya ɛgbla ku Ujisɔsi, amāŋ ya ɔdā nōo he Ujehofa ɔtu ŋ.—Āfi. 5:28, 29; 1 Upít. 3:7.

6. Ɔdi nɛ anya cika ō ya, o ya ɛɛ ku ɛma ku abɔyi uwa néē lɛ mla Ujehofa kóō lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ a?

⁶ Ɛgɛ nɛ alɔ ka ipu ikpɛyi ɛlā nōo gáā yɛ a, Ujehofa leyice ka aɔba cika ō ya ɛjɛɛji ɛgbá ku apɔlɛ ku uwa, klla ta uwa abɔ kéē gba ɔ ɛ̄gbā. (1 Utím. 5:8) Amáŋ, ayinɛ nɔnya nōo lɛ ɔba cika ō lɛ eko taajɛ kéē jé ɛlā Ɔwɔico ɛ̄cī doodu, gbɛla tu ɔ, klla gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa ŋma ɔtu. Ɛnyā i lɔfu tɔɔtɛ ŋ. Anya i gē lɛ ɛga fluflu ŋ, ohigbu ɛnyā, ɔtu lɔfu ya uwa kē lɛ ɛga amāŋ ɔfu ō ya aɔdā ɔɔma ŋ, amáŋ ó kē cɛgbá kéē lɛ eko ɔɔma taajɛ. Ɔdiya a? Ohigbu ku Ujehofa dɔka ku eyeeye ku alɔ kóō lɛ ɛma abɔyi alɔ mla ɔ, klla lɛ abɔ bi ɛma ɔɔma lɔfu lɔfu.—Ācot. 17:27.

7. Ɔdi gáā ya kóō tɔɔtɛ lɛ ɔnyā kóō lɛ uklɔ nɛ ó lɛ a ya jila a?

⁷ Ó wɛ ɔkwɛyi, ku ɔnyā cika ō yuklɔ lɔfu lɔfu o ya ɛɛ kóō lɛyitaajɛ lɛ ɔba nu nōó jila iyē ŋ ma. Amáŋ, ó géē tɔɔtɛ kóō lɛ uklɔ nɛ Ujehofa je lɛ ɔ a ya jila, ɔdaŋ ka ó jé klla cɛ mla aɛlā nɛ Ubáyíbu ka kóō wɛ ɔdā nōo ya, nɛ ó cika ō lɛ ojilima ce ɔba nu klla lɛyitaajɛ lɛ ɔ a.

8. Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku Ācɛ Ɛ́fēsɔsi 5:22-24 mafu lɛ a, ɔdiya nɛ ɔnyā nōo wɛ Ɔcɛ O Yɛce Ukraist cika ō cɛ ŋma ɔtu ō lɛyitaajɛ lɛ ɔba nu a?

⁸ Ɔnyā nōo wɛ Ɔcɛ O Yɛce Ukraist cika ō cɛ ŋma ɔtu ō lɛyitaajɛ lɛ ɔba nu, ohigbu ku ɔdā nɛ Ujehofa dɔka kóō ya a ya abɔɔ a. (Jé Ācɛ Ɛ́fēsɔsi 5:22-24.) Ɔnyā a géē kpɔtuce Adā nu nōo yɔ ɔkpanco a, ohigbu ka ó jé ka ó yihɔtu nu, ka ó klla gáā da ɔ kóō ya odee, ɔdaŋ ku ɔdā ɔɔma i gáā lɔhi lɛ ɔ ŋ.—Obla. 6:24; 1 Ujɔ́n. 5:3.

9. Ɔdi ge ya, ɔdaŋ ku ɔnyā gē lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa ŋma lɛ ō lɛ ojilima ce ɔba nu a?

 ⁹ Ɛcɛ icɛ a gē ta acɛnya ɔtu kwu ɔtu kéē leyi gwo ukɔ́ ku Ujehofa bonu, klla dɔka kéē leyi má ō lɛyitaajɛ lɛ ɔba uwa ka ó géē ya kéē leyi má uwa taajɛ. Ācɛ nōo gē ka ɛdɔ ɛlā ɛgɛnyā i jé Ɔwɔico ku alɔ nōo lɛ ihɔtu ŋ. Ujehofa i gáā je ɔ́da lɛ ɛnɛɛnɛ ayi nɔnya ku nu, nōo géē ya kóō lɛbɛɛka é cɛgbá ŋ ma ŋ. Ɔyinɛ nɔnya nōo gē ceyitikwu kóō lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa ŋma lɛ ō lɛ ojilima ce ɔba nu, gē ya ku apɔlɛ ku nu kóō lɛ ɛbɔ. (Aíjē 119:165) Ɔba nu gē lɛ itene, anu abɔyi nu gē lɛ itene, ayipɛ ɔlɛ uwa kē i lɛ itene duu.

10. Aɛlā nyá nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ɛlā nɛ Carol ka a?

¹⁰ Ɔnyā nōo gē lɛyitaajɛ lɛ ɔba nu gē mafu ka ó yihɔtu, klla lɛ ojilima ce Ujehofa nōo miya ō je íkwu ōhī lɛ ācɛ ɔhá a. Carol nōo lā ipu South America a kahinii: “N jé ku ɔba um géē nyileyi, n klla jé ka ɔwɛ nɛ um gē ya ɛlā mla ɔ eko nɛ ó lɛ inyileyi ɔɔma ya a, géē mafu ɛgɛ nɛ ɛma ku um mla Ujehofa jɛ um eyī lɛ a. Ohigbu ɛnyā, n gē ceyitikwu ku um lɛyitaajɛ, ohigbu ku um dɔka ō ya ɔdā nōo he Adā um nōo yɔ ɔkpanco a ɔtu.”

11. Ɔdi ta Aneese abɔ kóō bēē je yɛhi a, ɔdi nɛ alɔ kē lɔfu nwu ŋma ɛlā nɛ ó ka a?

¹¹ Ó lɔfu lɔnɔ ku ɔnyā kóō lɛyitaajɛ lɛ ɔba nu, ɔdaŋ ku ɔtu gē ya ɔ bɛɛka ɔba nu i gē lɛ ɛlá wu ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya ɔ lɛ, amāŋ gē lɛ ɛlá wu unwalu ku nu ŋ. Amáŋ má ɛgɛ nɛ ɔyinɛ alɔ nɔnya Aneese ya ɛlā lɛ, eko duuma nɛ ɔɔma le ya a. Ó kahinii: “N gē ceyikwu ku um hii bi ɛlā ipu ɔtu ŋ. N gē bla ku ɛjɛɛji alɔ gē nyileyi. Ɔdā nɛ um miya ō ya a wɛ ō je yɛhi ɛgɛ nɛ Ujehofa gē ya a. Eko duuma nɛ um je yɛhi, n gē lɛ ɛbɔ ku ɔtu.” (Aíjē 86:5) Ɔdaŋ ku ɔnyā gē je yɛhi eko doodu, ó géē tɔɔtɛ lɛ ɔ kóō lɛyitaajɛ.

12. Aocabɔ mafu nyá yɔ ipu Ubáyíbu a?

¹² Ɔtu lɔfu ya ācɛ ōhī bɛɛka ācɛ nōo gē lɛyitaajɛ a wɛ ācɛ nōó lɔfu ŋ. Amáŋ ɛlā nyā i wɛ ɔkwɛyi ŋ. Ubáyíbu lɛ aocabɔ mafu alɛwa ku ācɛ nōo lɛyitaajɛ klla lɔfu nɛɛnɛhi. Alɔ leyi yɛ ɔdā nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ɛgiyi Ujisɔsi, Abigɛlu, mla Umeri a.

13. Ɔdiya nɛ Ujisɔsi lɛyitaajɛ lɛ íkwu ku Ujehofa a? Lɛ ɔ teyi peee.

¹³ Ujisɔsi lɛ ojilima ce íkwu ku Ujehofa,  amáŋ ɛnyā i wɛ ka ó jé odee amāŋ lɛ ɛhi ō ya odee ŋ. Ɛlā ō nwu ku nu nōo tɔɔtɛ klla gē teyi peee a, mafu ka ó wɛ ɔcɛ nōo jé odee nɛɛnɛhi. (Ujɔ́n. 7:45, 46) Ujehofa jé ku Ujisɔsi wɛ ɔcɛ nōo jé ō ya odee nɛɛnɛhi, ɔɔma ya ɛɛ nɛ ó jɛga lɛ ɔ kóō yuklɔ mla anu, eko nɛ ó yɔ i ya ɛjɛɛji ɔdā nōo yɔ ɔkpanco mɛmla ɛcɛ a. (Aíit. 8:30; Uhíb. 1:2-4) Igbihi nɛ Ujehofa lɛ Ujisɔsi heyi ŋma ɔlekwu a, ó kwu ‘ɔfú dóódu nōo yɔ̄ ɔkpánco mɛ́mla ɛcɛ’ u kpo lɛ ɔ. (Umát. 28:18) Naana nɛ Ujisɔsi jé ō ya odee nɛɛnɛhi a, ó gē gbolo ce Ujehofa kóō bi ɔ jé ɔwɛ kpɔ. Ɔdiya a? Ohigbu ka ó yihɔtu Adā nu.—Ujɔ́n. 14:31.

14. Ɔdi nɛ aɔba lɔfu nwu ŋma (a) ɔwɛ nɛ Ujehofa leyi má acɛnya a? (b) ɔdā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Aíita 31 a?

¹⁴ Ɔdā nɛ aɔba lɔfu nwu a. Ujehofa i ya ku ɔnyā kóō yɔ ɛhaajɛ íkwu ku ɔba nu, ohigbu ka ó leyi má acɛnya ka é cɛgbá bɛɛka acɛnyilɔ nóó. Ujehofa ma ɛnyā fu ohigbu ka ó fu acɛnya mla acɛnyilɔ kéē lé ɔcɛ́ mla Ujisɔsi. (Ugal. 3:26-29) Ujehofa mafu ka ó kpɔtuce Ɔyinɔnyilɔ ku nu eko nɛ ó je íkwu lɛ ɔ a. Ɔwɛ ekponu ɔɔma, ɔba nōo jijeeyi géē je íkwu ōhī lɛ ɔnyā nu. Ubáyíbu kɛla lɛyikwu ɔdā nɛ ɔnyā nōo jé odee lɔfu ya a. Ocabɔ mafu, ó lɔfu leyikwu uklɔ ɔlɛ, ó lɔfu lá ajɛ klla je ajɛ lá, ó klla lɔfu ta ɔhi duu. (Jé Aíita 31:15, 16, 18.) Ɔnyā i wɛ ɔfiyɛ nōó lɛ ɛga ō ka ɔdā nōó gbɛla lɛyikwu odee ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, ɔba nu kpɔtuce ɔ klla gē jahɔ tu ɛlá ō gbo ku nu lɛyikwu odee. (Jé Aíita 31:11, 26, 27.) Eko duuma nɛ ɔba gē lɛ ɛdɔ ojilima ɛgɛnyā ce ɔnyā nu, ɔnyā a géē gweeye ō lɛyitaajɛ lɛ ɔ.

15. Ɔdi nɛ anya lɔfu nwu ŋma ocabɔ mafu ku Ujisɔsi a?

¹⁵ Ɔdā nɛ anya lɔfu nwu a. Naana nɛ Ujisɔsi yuklɔ nɛhi a, ɔtu i ya ɔ bɛɛka ō lɛyitaajɛ lɛ íkwu ku Ujehofa géē ya kéē leyi má ɔ taajɛ ŋ. (1 Ukɔ́r. 15:28; Ufíl. 2:5, 6) Ɔwɛ ekponu ɔɔma, ɔtu i gáā ya ɔnyā nōo jé ō ya odee, nōo klla gē yɛce ocabɔ ku Ujisɔsi, ka ō lɛyitaajɛ lɛ ɔba nu géē ya kéē leyi má ɔ taajɛ ŋ. Ó géē je otabɔ lɛ ɔba nu, ó wɛ ohigbu ka ó yihɔtu nu foofunu ŋ, amáŋ ɔdā okpɔcii nōo ya a wɛ ka ó yihɔtu ku Ujehofa klla lɛ ojilima ce ɔ.

16. Oŋma ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku 1 Usámuwɛ̄lu 25:2, 3, 23-28 a, ɛdɔ unwalu nyá nɛ Abigɛlu má a? (Má ifoto nōo yɔ iyɔbu ku Ɔda Ō Gbaajɛ nyā a.)

¹⁶ Abigɛlu lɛ ɔba nɛ iye ku nu le ku Unabal. Ó wɛ ɔcɛ nōo gē gbɛla iyi nu foofunu, ɔcɛ ō yɔbɔɔcɛ, mla ɔcɛ nɛ odee i gē jɛ ɔ eyī ŋ. Naana a, Abigɛlu i lɛ abɔ bi ɔwɛ nyā kóō kwu ŋma ɔlɛ ɔba nu ŋ. Ɔdaŋ ka Abigɛlu dɔka ka obatɔha ku anu mla ɔba nu kóō mɛ, ó géē yɛ i habɔ Udefidi mla acocɛhɔ ku nu ta kéē lɛ Unabal ŋmo. Amáŋ, ó ya lɛ a ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, ó ya ɔdā nɛ ó ya gla, kóō lɛ Unabal mla apɔlɛ ku uwa nōo lɛwa nɛhi a gbotu. Gbɛla lɛyikwu ɛdɔ ɔtu nɛ Abigɛlu lɛ, ō nyɔ ɛgiyi acɛnyilɔ ula nōo bi ɔdā ō kpɛfu abɔ, klla bi ɔwɛ ojilima le ka unwalu a gwo mla Udefidi a. Ó kóō le tutu ō lɛ abɔ kwaajɛ lɛ Udefidi ku uce nɛ ɔba nu ya a. (Jé 1 Usámuwɛ̄lu 25:2, 3, 23-28.) Udefidi gáā le jé boobu ku Ujehofa bi ɔcɛnya nōo lɛ ɔtu nyā, le ta ɔ ukɔ́ nōo cɛ lɛ ɔ lɛ abɔ ci ō ya inyileyi bɔbi bɔbi a.

17. Ɔdi nɛ aɔba lɔfu nwu ŋma ɔ̄kā ku Udefidi mla Abigɛlu a?

¹⁷ Ɔdā nɛ aɔba lɔfu nwu a. Abigɛlu wɛ ɔcɛnya nōo lɛ ohilipu nɛhi. Ó kē wɛ ɔdā ijeeyi abɔ Udefidi jahɔ ta ukɔ́ ku nu a. Ó ci ɔ ŋma ō nyɔ i ŋmo ācɛ nōó ya ɔdobɔbi duuma ŋ ma. Ɔwɛ ekponu ɔɔma, ɔba nōo jijeeyi géē jahɔ tu ɔdā nɛ ɔnyā nu gbɛla lɛyikwu odee, gbɔbu ɛɛ kóō ya ōmiya ocɛgbá duuma. Á jé ŋ, ɔwɛ nɛ ɔnyā nu leyi  má ɛlā a, géē ta ɔ abɔ kóō hii ya ōmiya nōó kpaakpa ŋ.

18. Ɔdi nɛ anya lɔfu nwu ŋma ocabɔ mafu ku Abigɛlu a?

¹⁸ Ɔdā nɛ anya lɔfu nwu a. Ɔnyā nōo yihɔtu klla lɛ ojilima ce Ujehofa, lɔfu ya ku apɔlɛ ku nu kóō lɛ itene, naana nɛ ɔba nu i gē gba Ujehofa amāŋ gē lɛyitaajɛ lɛ ukɔ́ ku nu ŋ ma. Ó gáā dɔka ɔwɛ nōó géē bi le kwu ŋma ɔlɛ ɔba nu ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, ŋma lɛ ō mafu ojilima mla ō lɛyitaajɛ, ó géē ceyitikwu lɛ abɔ kwu ɔba nu ɔtu kóō nwu ɛlā lɛyikwu Ujehofa. (1 Upít. 3:1, 2) Amáŋ, ɔdaŋ ku ɔba nu i kóō miya ō gba Ujehofa ɛ̄gbā ŋ naana, Ujehofa géē gweeye ku ɔnyā a lɛyitaajɛ lɛ ɔba nu klla je otabɔ lɛ ɔ.

19. Ipu āhɔ̄ nyá nɛ ɔnyā i cika ō lɛyitaajɛ lɛ ɔba nu ŋ ma?

¹⁹ Amáŋ, ɔnyā nōo wɛ Ɔcɛ O Yɛce Ukraist i gáā je otabɔ lɛ ɔba nu, ɔdaŋ ka ó da ɔ kóō ya ɔdā nōó cɛtɔha mla íne amāŋ ukɔ́ ku Ubáyíbu ŋ. Ocabɔ mafu, ɔdaŋ ku ɔba nōó gē gba Ujehofa ɛ̄gbā ŋ da ɔyinɛ alɔ nɔnya kóō kɛmgbɛ, wuwi, amāŋ gáā ya ɔdā ɔhá nōó he Ujehofa ɔtu ŋ bɛ? Ɛjɛɛji Ācɛ O Yɛce Ukraist kwu ayinɛ alɔ nɔnya nōo lɛ ɔba a, cika ō jé ku Ujehofa néē cika ō lɛyitaajɛ lɛ ɔ aflɛyi a. Ɔdaŋ kē da ɔyinɛ alɔ nɔnya kóō ya ɔdā nōó cɛtɔha mla ukɔ́ ku Ubáyíbu ŋ, ó cika ō ta klla lɛ ɔ teyi peee ɔwɛ ogbonɛnɛ, ɔdā nōo ya nɛ ó gáā ya lɛ a ŋ ma.—Ācot. 5:29.

20. Ɛgɛnyá nɛ alɔ jé ku Umeri lɛ ɛnɛɛnɛ ɛma ku abɔyi nu mla Ujehofa a?

²⁰ Umeri wɛ ɔcɛ nōo lɛ ɛnɛɛnɛ ɛma ku abɔyi nu mla Ujehofa. Ó klla teyi peee ka ó jé Ubáyíbu lɔɔlɔhi. Ipu ɔka nɛ ó yɔ i ka mla Ɛlisabeti nōo wɛ ɛ́nɛ́ Ujɔni ō ya ubatisim a, Umeri kɛla fiyɛ igbo ofu ŋma ipu Ɛka Nɛ̄ŋcɛ a. (Ulúk. 1:46-55) Gbɛla tu ɛlā nyā ɛ: Naana nɛ Ujosɛfu lɛ ɔka ku Umeri da ɛ ma, alelekwu otɛhɔ ku Ujehofa i ma iyi nu fu lɛ ɔ eko aflɛyi a ŋ. Alelekwu otɛhɔ a kɛla lɛ Umeri abɔyi nu aflɛyi, klla da ɔ ka ó géē ma ɔcɛ nōo géē wɛ Ɔyi ku Ɔwɔico a. (Ulúk. 1:26-33) Ujehofa jé Umeri lɔɔlɔhi klla lɛ ɔtuce ɔ, ka ó géē yihɔtu klla leyi kwu Ɔyinɔnyilɔ ku nu lɔɔlɔhi. Ó kē teyi peee ku Umeri gɔbu ipu ɛnɛɛnɛ ɛma ku nu mla Ujehofa igbihi nɛ Ujisɔsi gekwu, néē klla kwu  ɔ u heyi ŋma ɔlekwu gā ɔkpanco a.—Ācot. 1:14.

21. Ɔdi nɛ aɔba lɔfu nwu ŋma ɔdā nɛ Ubáyíbu ka lɛyikwu Umeri a?

²¹ Ɔdā nɛ aɔba lɔfu nwu a. Ɔba nōo jijeeyi gē gweeye ɔdaŋ ku ɔnyā nu jé Ubáyíbu lɔɔlɔhi. Ó gáā cɔnu mla ɔnyā nu klla gē gbɛla ka ó dɔka ō wɛ otrɛyi ku apɔlɛ a ŋ. Ó jé ku ɔdaŋ ku ɔnyā nu jé Ubáyíbu mla aukɔ́ ku nu lɔɔlɔhi, ó lɔfu ta apɔlɛ ku nu abɔ. Ku ɛlā ɔkwɛyi a ba, ɔdaŋ ku ɔnyā a kóō jé ɔkpá fiyɛ ɔba nu, ó wɛ uklɔ ku ɔba a kóō ta apɔlɛ ku nu abɔ kéē gba Ujehofa ɛ̄gbā kpɔ. Bɛɛka ō ya ōmiya ku ɛ̄gbā ō gba ku apɔlɛ a.—Āfi. 6:4.

22. Ɔdi nɛ anya lɔfu nwu ŋma ɛgiyi Umeri a?

²² Ɔdā nɛ anya lɔfu nwu a. Naana nɛ ɔnyā jé ka ɔba nu wɛ ɔcɛ nōo cika ō ta apɔlɛ a abɔ kéē gba Ujehofa ɛ̄gbā a, ɔnyā a cika ō bi ɔtu ku anu abɔyi nu lɛ uklɔ ō ya ku ɔtu okpoce ku nu kóō lɔfu a. (Ugal. 6:5) Ohigbu ɛnyā, ó cika ō lɛ eko taajɛ kóō ya oklɔcɛ ku abɔyi nu mla ō gbɛla tu ɔ lɔɔlɔhi. Ɔɔma géē ta ɔ abɔ kóō lɛ abɔ bi ihɔtu mla ojilima nɛ ó lɛ lɛ Ujehofa a, klla lɛ eeye abɔ ó yɔ i lɛyitaajɛ lɛ ɔba nu a.

23. Ɛgɛnyá nɛ anya nōo gē lɛyitaajɛ gē ya ku uwa, apɔlɛ ku uwa, mla ujɔ kóō lɛ itene a?

²³ Anya nōo gē lɛyitaajɛ lɛ ɔba uwa ohigbu ka é yihɔtu ku Ujehofa, géē lɛ eeye nɛhi. Ɔdā néē klla lɛ a géē jɛ uwa eyī, fiyɛ ācɛ nōo ta ō yɛce ōmiya ku Ujehofa lɛyikwu otrɛyi a. É gē lɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ mafu taajɛ lɛ ayipɛ oklobiya mla ayipɛ ancɛnya. É klla gē ta abɔ ya ku ihɔtu mla ɛbɔ kóō yɔ ipu apɔlɛ ku uwa, mla ipu ujɔ duu. (Utáy. 2:3-5) Icɛ, ɛyinɛhi ku ācɛ nōo hayi kpaakpa ipu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa a wɛ acɛnya. (Aíjē 68:11) Amáŋ, ɔdaŋ nɛ a kóō wɛ ɔcɛnyilɔ o amāŋ ka ɔcɛnya, ɛjɛɛji alɔ lɔfu ya ku ɛbɔ kóō yɔ ipu ujɔ a gla. Ipu ikpɛyi ɛlā nōo gboce ɛnyā a, alɔ géē kɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ eyeeye ku alɔ géē lɔfu ya ɔɔma a.