MURU OFUNJEDHA 6
“Muru wa I-yana ngu Lombwana”
“Muru wa i-yana ngu lombwana.”—1 AKOR. 11:3.
NYUMBO 13 Khristu Ndi Chitsanzo Chathu
VINOFUNA I-YO FUNJEDHA *
1. Rongola wa diye asakulanga lombwana unafuna liye mtheliwana unofwanela adhifukenga vyofuka viivi?
MAKRISTAU othene ali vathi va utongi olongomana wa Yesu Kristu mbwenye i-yana wa Kristau atheliwa liye unokala vathi vosongoleliwa na lombwana wamakalelo o-olongomana vyevyo vinooda kala vyorucha vinjinji ngumwasiwa vothuulela ira ngu bali uvi unofuna liye mtheliwanee i-yana unofwanela adhifukeka ira: ‘N’nga lombwana wen’na unaoni-a makalelo oi a-vi ooni-a ira unodha kala muru wapama wabanja? N’nga liye unoona mabasa auzimu kala ofuneya vaingumiyee? A-akale ee-no n’nga chini inandiva-a miyo thuulelanga ira liye unodha kala muru wa banja wapama nathelana? Hora imbo-ive yeniyo ronguluwo unofwanela dhifuka ira: N’nga miyo ndina makalelo aavi ndidha theliwa ndili mutu oleva rima na ova-a? Nditokaana uxamwali olimba na Yohova?’ (Namal. 4:9, 12) Hora dhinango imwerumweru i-yana inofuna liye dha kaana adhatheliwa vinanyindela ndhila dhile ndinasakula liye a-anatheliwe.
2. N’nga wari mwa muru wen’na nafuna nifunjedhe n’ni?
2 Arongola mamiliau manjinji a makristsu ninofwanela asimba vinjinji aliwa ndi vifwanafwani-edho vyapama vokala ovwela mwa vyothene a-maniwa. Vyevi pyapama vinjinji ira i-yo niode mlambela Yohova vambo-i naarongola orormeleyala. Wari mwa yofunjedha yei ninofuna niode ona vyowakula vya vyofuka vyokwakwana viraru: 1) Pivyorucha viivi vinongumanana a-iyana otheliwa? 2) Mwasiwa ngwaniya i-yana otheliwa unofwanela asakule kala ovwela va vyothene wa manee? 3) N’nga chini vinofuna ira lombwana na i-yanene vofunjedha kala ovwela mwa vyothene landela mu ifwanafwani-o ya Yesu Kristu, ya i-yana Abigaeli, Mariya m’mee Yesu wenuo ali mwadhi Yosefe?
PYORUCHA VIIVI A-IYANA OTHELIWA VINOGUMANANA ALIWA?
3 Thelana chotuva yolongomana ya Nlungu mbwenye atwuwa mbo-olongomana. (1 Ju. 1:8) Ngumwasiwa madhu a Nlungu anoonga ira atu anothelana “anodha kaana nyarwa vaingumi.” (1 Akor. 7:28) Dhoweni nioneni vyorucha vinango a-iyana vinaonde aliwa gumanana.
4. Chini inofuna m’mwiri-a i-yana otheliwa onanga ira mvwela manee hora ndothene kuyevi-eya?
4 Venango namwasa wa vilemeelo vyaatu i-yana unooda ona ira mvwela lombwana va vili vyothene kuyevi-eya. Marisol unakala ilambo ya Estados Unidos uwongile ira: Uwulukulelemiyo a-iyana hora ndothene tanokala “tavuruwananga vyoonga ira a-iyana na alombwana anofwanelela kala saasawa voira vyongo. Miyo nditoidhiwa ira ngu Yohova u-edhi likundo loira vakale muru thitho liye mva-a i-yana ira akaena izo yodhiyevi-a thitho akale olemeza man’nee. Mbwenye vyevi kai vyokweya kaana maonelo oi vanofwanela kala muru wa banja.”
5. Ndi mathuulelo aavi othakala alombwana enango anokaana aliwa waa-iyaniwa?
5 Venango i-yana unooda theliwa na lombwana una mathuulelo oonga ira a-iyana mbothitha pereso. Rongola mwinango unaitaniwa Ivon unokala ilambo ya makumelo wadhuwa wu Amerika uwongile ira: “Tatamoni unokala miyo alombwana banaroma udya tamala a-iyana iranga ngomi-edha atwao anodedi-edha ira asikana tapiye novyela vandhe mbwenye azombwe tanongawedhiwa vyodya naamiwa naarongoliwa aliwa e-no anofunjedha tangali a-imene ‘ira bamamwene avandhe’.” Rongola mwinango unaitaniwa Yingling unakala ilambo ya Asia ungile ira: “Muiyongelo yi-u utokala sangani unaonga ira a-iyana katinofwanela kala adodoliso loira vyongo nee kala oidhiwa vyongo vinjinji. Basaliwa tolaba basa lavandhe aliwa thitho katina ngari yowandela amaniwa maonelwiwa.” Vyovwi-a tangaranga choi maonelo e-nala kai audhivela thitho kanokumela Bibilyani. Lombwana unalandelela zelu dedhi unooda dhi-a vyorucha vaingumi ya i-yanee thitho tanokala ta-arelanga modaweya Yesu Kristu, vyevyo vinooda thakalelwuwi-a Nlungu.—Aef. 5:28, 29; 1 Pe. 3:7.
6. N’nga i-yana otheliwa unofwanela iren’ni ira aode limbi-a uxamwalee na Yohova?
6 Ninga muonele i-yo yofunjedha ivirile Yohova unodedi-a ira alombwana othela taodenga samalila vyorambulela vyaututu vya a-iyaniwa na vyauzimu vyene. (1 Timo. 5:8) Mbwenye a-iyana otheliwa anofwanela saka hora dambo lothene ira taode leri Bibilya no vithuulela vyaleri aliwavyo thitho ira taonde ira lobelo wa Yohova lokumela vathi varima. Vyevyo hora dhinango vinooda kala vyorucha. Hora dhinango i-yana otheliwa unooda kala opingeya vinjinji na mabasa liye podi onanga ira kanofwanya hora nee kaana kopolo ira aode irana vyongo vyevi vingalive e-no, pyofuneya vinjinji liye aode i-yachi hora ira aode irana vyevyo. Mwasiwa ngwan’ni? Mwasiwa ngoi Yohova unofuna ira mutu uli wethene wa i-yo aode ulukuli-a thitho oda kaana uxamwali olimba na liye.—Mayir. 17:27.
7. Chin’ni inofuna m’luluveli-edha i-yana otheliwa ira aodenga m’vwela manee va vyongo vyothene?
7 Pyaimbarimbari ira i-yana otheliwa ira aode m’vwela manee va vili vyothene manee okaana vyodawa vanofuneela dhilimbi-edha vinjinji. Mbwenye Bibilya linova-a matangwi apama ira i-yana aode m’vwela manee vavyongo vili vyothene akala i-yana unovwechecha norumela matangwi enao vinokala vyo-orucha ira liye aode vwela izo iva-iwile liye na Yohova.
N’NGA MWASIWA NGWAN’NI PYAPAMA SAKULA MVWELA VYONGO VILI VYOTHENE?
8. Movwelana na lemba la Aefeso 5:22-24 mwasiwa ngwan’ni i-yana otheliwa wau kristhau unosakula kala ovwela va vyothene wa manee?
8 I-yana wa Kristau otheliwa unosakula m’vwela manee va vyongo vili vyothene namwasa oi pievyo Yohova vinofuna liye ira aviirena. (Muleri Aefeso 5:22-24.) Liye unonyindela babee wadhulu thitho utoidhiwa ira babee wadhuluwo unodhiveliwa thitho unosakulela ndhila yapama ira aode iirana.—Dotor. 6:24; 1 Ju. 5:3.
9. Chin’ni inaireya rongola alemezanga izo yamanee?
9 Atu ailambonimu anoonga ira a-iyana anofwanela pwaza makundo a Yohova thitho onanga ira vwela va vyothene kuyevi-eya. Mbwenye atu anaromi-a zelu dhedho katimwidhi Nlungwiu waudhivela, Yohova chipo kaaode m’va-a mwanee wa i-yana ofuneya utongi oi ungaondile oyevi-a rongola unavilimbi-edha vinjinji vyene vom’vwela izo i-vaidhe Yohova unodhi-a rendele vanyumbanivee. (Sal 119:165) Vyevi pyapama wa atu othene ava banjani romela wa lombwana waaima thitho wa-iyanuo ekene.
10. Nifunjedhilevo n’ni vyoonga vya Carol?
10 Kai vyokweya kala ovwela va vyothene walombwana ule thitho una vyodawa vyee. Mbwenye i-yana wa kristau unoidhiwa ira ngu Yohova uromi-edhe ira vabanjani vakale muru liye thitho unozindiela ira akala ovwela unooda dhi-a lemezo thitho unooda oni-a ira unolemeza Yohova. Carol unakala makumelo wa dhuwa wa Amerika uongile ira: “Miyo nditoidhiwa ira man’nanga unongo dawi-a vyongo vinango” mbwenye moda unofuna miyo m’mwakula. “Unooni-a moda unalemeza miyo ixamwali ina miyo na Yohova. Ngumwasiwa miyo ndinovilimbi-edhave ira ndikele ovwela va vyothene namwasa oi ndinofuna ndidhiveliwi-e babanga wadhulu.”
11. N’nga inokami-a rongola unaitaniwa Aneese ira aodenga kala mutu olevelela chin’ni, n’nga ninafunjedhelavo n’ni va vyongo viongileliyevi?
11 Venango i-yana unooda ona ira man’nee kanom’balana navile vinofuna liye ngumwasiwa liye podi onanga ira pyorucha ira aode m’lemeza maneuwo nom’vwela va vyongo vili vyothene mbwenye muone viongile rongola mwinango otheliwa unaitaniwa Aneese vyevyo vyamwireela, liye uwongile ira: “Miyo ndinovilimbi-edhecha ira nda-alokothedhe man’nanga vyarimani miyo thitho ndinothuulelecha ira othenene ninooda ndawi-a vyongo vinango vili vyothene, ifunelo yanga kulevelela na rima wethene ninga mwemo munairela Yohova. Ndalevelela ndinooda weleli-edha rendele wa mathuulelwanga.” (Sal. 86:5) I-yana unovwela vyothene unooda levelela thitho unooda ona kala vyo-orucha ira aode m’vwela man’nee va vyothene.
N’NGA NINAFUNJEDHAVO N’NI VA VIFWANAFWANI-O VINAFWANYEYA BIBILYANI?
12. Pivi fwanafwani-o viivi vinonifunji-a Bibilya?
12 Atu enango anoonga ira mutu unavwela va vyongo vili vyothene ngopolola mbwenye vyevyo kavinovwelana. Bibilya nonioni-a vifwanafwani-o vinjinji vyaatu ale ali ovyela mwa vyothene thitho atwao tangali olimba noafuna nione mwemo munafunjedhele i-yo vifwanafwani-o vyaatu ninga ala Yesu, Abigaeli na Mariya.
13. Chin’ni inamwiri-a Yesu ira avwelenga Yohova va vyongo vili vyothene? Onganimo.
13 Yesu ngovwela va vyothene wa Yohova, vevyo vinafuna vionge ira liye kana dodoliso thitho kanooda laba vyongo vinjinji? Imbarimbari choi e-i afwanele funji-a mo-orucha thitho movweya pama gu mutu wadodoliso lokwaranya atu ethene nga mwemo mwafunji-edhele Yesu Kristu. (Juwau 7:45, 46) Yesu atoidhiwa laba vyongo vinjinji gumwasiwa Yohova atorumeli-a ira akami-e vyapaducha liye ilambo yavathi na yadhulu. (Sang. 8:30; Aeb. 1:2-4) Romela vavenyathi-iwile liye muukwani, Yesu atowachela wa babee Yohova, utongi wethene wadhulu na wa ilambo yavathi. (Mat. 28:18) Angalive ira Yesu utokaana dodoliso linjinji na idhiwa laba vyongo vinjinji liye hora ili yothene unovepa malangi-o wa babee Yohova. Mwasiwa ngwan’niya? Mwasiwa ngoi liye unodhiveliwana babee.—Juwau 14:31.
14. Chin’ni inofuna funjedha alombwana othela a) Moda munoonela Yohova a-iyana b) Mathuulelo alembiwile va lemba la Sanganikho 31?
14 Vyevyo alombwana othela vinafuna aliwa funjedha. Kai ira Yohova aonganga ira a-iyana tavyelenga aman’niwa va vyothene ira aliwa katekala othitha pereso gumwasiwa Yohova utosakula alombwana na a-iyana ira tamatongenga dhulu vambo-i na Yesu Kristu. (Agal. 3:26-29) Yohova unothonyi-edha ira unororomela mwanee vom’va-a utongi. Saasawa na vyevyo lombwana othela uli ozindiyela unoonda mva-a madile i-yanee autongi. Bibilya linoonga vyongo vinaode i-yana viira, mofwanafwani-a liye unooda ing’anela mabasa anolabiwa vandhe viwa unooda gula noguli-a vyongo vyavandhe thitho unooda dhowa matukula kobiri bakoni. Unooda wendi-a kobiri dhili bakoni. (Muleri Sanganikho 31:15, 16, 18.) Liye kai dhaari a-ana ufulu vova-a maonelo mo-iyani-ana vyevyo man’nee unororomela liye unovuruwana zelu dhinofuna liye onga. (Muleri Sanganikho 31:11, 26, 27.) Lombwana amwirelanga moda wen’na i-yanee molemeza i-yanuwo unodha kala osangalala vinjinji vofuna m’vwela man’neuo mwa vyothene.
N’nga a-iyana anafujedhe a-vi vai ifwanafwani-o ya Yesu vamwasa wongonjela? (Onani ndima 15.)
15. N’nga a-iyana otheliwa anofwanela funjedha ifwanafwani-o iivi ya Yesu?
15 Vyevyo vinofuna funjedhavo a-iyana otheliwa. Angalive ira Yesu atokaana dodoliso linjinji noidhiwa i-nda basa mwapama, liye kaviona ira akala ovwela Yohova mwa vyothene kuyevi-eya. (1 Akor. 15:28; Afil. 2:5, 6) Saasawa na mwemo i-yana otheliwa akala unosazi-a ifwanafwani-o ya Yesu kanoviona kala othitha pereso avwelanga manee mwa vyothene. Liye unom’kami-a man’nee akala namwasa unadhiveliwana ba-i mbwenye thitho kwaranya mwa vyothene liye unom’dhiveliwana thitho unolemeza Yohova.
Tanga pelekile vyodya wa Davide naanyathoropee, angali okokorene Abigail atomwandhamela Davi. ,amvepanga Davi ira a-aweli-edhe mwasa oi vinga m’mwiiri-idhe kaana landhu wa sangiri. (Onani ndima 16.)
16. Movwelana na lemba la 1 Samueli 25:3, 23-28, chorucha iivi yalimban’nena Abigaeli? (Muone iruthiruthi yavakapani)
16 Abigaeli liye atheliwilena lombwana aitaniwa Nabala. Nabala ali wamilili, ovigweli-a, na o-osimba vingalive e-no Abigaeli kaasakile ndhila yofuna ira aode m’mwadhanana man’neeuo. Liye angaondile kala omiyalene ira Davide aode m’pa maneeuo. Mbwenye mo-iyana na vyevyo liye atooda saka ndhila yooda tetezelana Nabala naatu othene avandheviwa. Kathuulelani lima rina wafuna kaana Abigali ira amaode gumanana anyathoropa okwakwana 400 okozeeli-iwa pama thitho ira amaode m’mongana Davide mom’lemeza liye ali okozeya ira amaode dhioneeli-edha ninga odawa malo mwa man’neeuo. (Muleri 1 Samueli 25:3, 23-28.) Davide atozindiela ira Yohova a-idi-edhe basa i-yana olimba rimule ira aode m’kami-a. Zelu dha Abigaeli dhatom’kami-a Davide ira aode rambela ira vyongo vyondaweya.
17. N’nga alombwana othela anafunjedhevo n’ni va vyoireya vya Davide na Abigaeli?
17 Vinofuna funjedha alombwana othela. Abigaeli ali i-yana wazelu, Davide atozindiela vovwela malangi-o a Abigaeli gumwasiwa Davide kaondile kaana landu wa sangiri. Saasawa thitho nafunanga ira niode sakula ndhila inango yofuneeleya akala ira lombwana othela unofuna sakula ndhila inango yoirela vyongo liye unokala ozindiela vovwela maonelo a-iyanee. Venango ndhila inofuna liye onga inokala yokami-a ira lombwanuo a-aode sakula ndhila yoi inooda m’mwiri-a vyongo vyodawa.
18. A-iyana otheliwa anafunjedhe a-vi na ifwanafwani-o ya Abigaeli?
18 Vinofuna funjedha a-iyana otheliwa. Angalive ira lombwana othela kanalambela Nlungu i-yana unadhiveliwana no lemeza Yohova unooda landi-a banja leelo namakalelwae apama. Liye kanosakasaka ndhila dhofuna ira aode mwadhanana man’neuo mo-iyana na vyevyo unodhowanave m’lemeza man’nee no m’vwela mwa vyothene venango vyevyo vinooda mwiri-a man’nee analambela Yohovuo ira aonde funjedha vya Yohova. (1 Pe. 3:1, 2) Venango vinooda ireya ira angalive ira i-yana unovilimbi-edha vinooda ireya ira masiki na ifwanafwani-edho yapama ya i-ya na man’neuo liye aoda kala kristau masiki vingalive e-no Yohova unodhiveliwa vinjinji aona i-yana akalanga ororomeleya wa maneeuwo vom’vwela va vyongo vyothene.
19. N’nga choiireya iivi e-yo i-yana ya-anafwanela liye vwela manee?
19 Venango vinooda ireya ira lombwana o-olobela amvepe i-yanee ira aire yongo inokondi-a Bibilya. Mofwanafwani-a nama, uba na vyongo vinango vyoi Nlungu novithakaleliwana. N’nga i-yana unaire n’ni? Muthuulele ira makristau othene thangani-avo arongola otheliwa, anofwanela ira takale ovwela mwa vyothene valimburo loroma Yohova Nlungu. Namwasa wa vyevyo akala ira lombwana unovwepa i-yanee ira airena vyongo vya-anovwelana na makundo a Bibilya i-yanuwo unofwanela konda mwandelamo pama mokurudheya mbwenye mo-ovirela kundu mwasa oi i-yanuo kanofwanela ira vyongo vyevyo vivepile maneuwo.—Mayir. 5:29.
Onani ndima 20 *
20. N’nga ninoidhiwa a-vi ira Mariya ali vauxamwali olimba na Yohova?
20 Mariya ali vauxamwali olimba na Yohova vyevyo vinoonelatu na dodoliso lana liye loidhiwa malemba. Vyatapanyanga liye na Elizabeti mee wa Juwau namabadiza Mariya atoonga malemba aiheberi fendo dhokwaranya 20. (Luka 1:46-55) Mbwenye kathuulelani vi: Mariya ali vari vo fukedhana na Yosefe mbwenye ngweloo karomile oneela wa Yosefe aromile wa Mariya. Ngwelo aongile na mwinyaene Mariya ongom’mwandela ira liye unodhakala m’ma wa mwana wa Nlungu. (Luka 1:26-33) Yohova atomwidhuwa pama Mariya thitho atokaana iroromelo yoi Mariyuo unodha m’lela naudhivela mwanee. Masiki vanduli voi Yesu atokwa novenyathi-iwa mo-okaikela Mariya atodhowanave kala vaixamwali yolimba na Yohova.—Mayir. 1:14.
21. N’nga alombwana othela anafunje ifwanafwani-o iivi ya Mariya?
21 Vinofuna funjedha alombwana othela. Lombwana wa zelu unokala waimwerumweru i-yanee aidhiwa vinjinji vya Bibilya. Liye kanadhiona kala othitha venango tucheyane namwasa wa dodoliso la i-yanee. Mo-iyana na vyevyo liye unovwechecha ira kaana i-yana wiidhi pama Bibilya na makundo a Bibilyani unonganyali-a banja lothene. Mwamakalelo e-nango i-yana otheliwa unooda funja vinjinji vifunji-edho vya xikolani i-yani-ana manee masiki vingalive e-no, chiizo ya lombwana ira aode sogolela funjedha wavabanjani na mabasa enango auzimu.—Aef. 6:4.
N’nga a-iyana anaode funjedhavon’ni vai ifwanani-o ya Mariya, m’mee wa Yesu vamwasa wofunjedha no thuulela? (Onani ndima 22) *
22. N’nga a-iyana otheliwa anafunjedhele n’ni wa Mariya?
22 A-iyana otheliwa vinafuna aliwa funja. Chiimbarimbari ira i-yana unofwanela avwelenga vyongo vyathene wa man’nee. Mbwenye liye thitho utokaana izo yosamalela ingumiyee yauzimu. (Agal. 6:5) Mwasa wenuo iyanuo unofwanela alokotenga hora ira aondenga funjedha Bibilya vaeka novithuulela vinofunjedha lievyo. Vyevyo kavinokami-a ira adhiveliwengana no lemeza Yohova ba-i, mbwenye thitho vinodha kami-a ira akale waimwerumweru vovwela mwa vyothene manee.
23. N’nga i-yana am’vwelanga manee mwa vyothene unadhinganyali-a a-vi ekene banjalee thitho na pingo?
23 I-yana avwelanga mwa vyothene manee unodhi-a vyonganyali-a vinjinji. I-yana unalemeza makundo a muru wa banja unodha kala waimwerumweru i-yani-avo ale a-analemeza amaniwa. Liye unodha kala ifwanafwani-o yapama wa azombwe na asikana a pingoni thangani-avo a-iyana na alombwanene liye thitho unodha dhi-a kalelo laudhivela akala wa banjalee ba-i mbwenye thitho pingoni. (Titu 2:3-5) Malamboano a Mboni dha Yohova anjinji baai-yana. (Sal. 68:11) I-yo othenene alombwana na a-iyana nitokaana izo ilukulu pingoni. Muru o-arela unodha nifunji-a kadha mutu wa-iyo munaondele liye kwakwaneli-edha izoye.
NYUMBO 131 “Chimene Mulungu Wachimanga Pamodzi”
^ ndima 5 Yohova utokaathei-a ndhila oi i-yana otheliwa uli wethene avwelenga man’nee mwa vyothene. N’nga vyivi vinothangani-avo n’ni? Romela alombwana othela fiyedhela a-iyana otheliwa anooda funjedha vinjinji vyoonga kala ovwela mwa vyothene mwaifwanafwani-edho i-iidhe Yesu Kristu na a-iyana ororomeleya aongiwile Bibilyani.
^ ndima 68 VIRUTHIRUTHI VYA Thakuru: Mariya vyatapanyana liye Elizabeti, m’mee wa Juwau namabadiza.
^ ndima 70 VIRUTHIRUTHI VYA Thakuru: Atoonga malemba athuulela liye ayongelo ya iheberi movwelana na vyevyo i-yana wa kristau otheliwa unofwanela aonde nga kaana hora yofunjedha Bibilya.
