1. Linga umulumbu ikusala umundu uwakweghana nawe, ngimba ikulondiwa ukwilalusya amalalusyo ghaliku?

ABAKRISTU bosa bali pasi pabulaghili bwa Yesu Kristu, uyu yo ndongosi nnunu. Linga unkikulu Unkristu eghiwe ikuya pasi pa ndume wake uyu nsitabugholofu. Ukubomba isi kukaya kupepe. Linga umulumbu ikwinong’ona isya kweghana nunkamu yumo, ikulondiwa ukwilalusya ukuti: ‘Ngimba findu fiki ifi fikunangisya ukuti unkamu uyu isakuya mutu wa mbumba unnunu? Ngimba ukumbombela Yehova kukuya pamalo ghakwanda pabumi bwake? Linga ansala yo wakuti hayi, ngimba findu fiki fikumbangisya ukusubila ukuti isakuya mutu wa mbumba uyu isakututula ukuti tukasyeghe ubumanyani bwitu na Yehova?’ Umulumbu ikulondiwa kangi ukwilalusya ukuti: ‘Ngimba ndi nutuyilo tuliku utu twisakututulagha mbweghi bwitu? Ngimba ndi mololo kangi wakupa? Ngimba ndi pabumanyani ubwamaka na Yehova?’ (Ndumbi. 4:9, 12) Linga unkikulu asalile kanunu ifyakubomba bo akali ukwingila mbweghi, isi sisakuntula ukuti ifindu fyendeghe kanunu mbweghi bwabo nukuya balusekelo.

2. Ngimba tukuya pakuyobesania isyafiki mu nkhani iyi?

² Abalumbu bitu bingi bikunangisya ikifwanikisyo ikinunu fiyo pa nkhani yakubapilikila abalume babo. Tukubandaghisya fiyo. Tukuhoboka ukumbombela Yehova pampene na bakikulu abasubiliwa aba. Mu nkhani iyi, tukuya pakuyobesania amaansala gha malalusyo matatu agha: (1) Ngimba ndamyo siliku isi abakikulu aba bali pabweghi babaghile ukwaghana nasyo? (2) Nongwa yafiki unkikulu ikulondiwa ukuti ampilikileghe undume wake? (3) Ngimba abanyambala na bakikulu Abakristu bikumanyilako isyafiki kwa Yesu, Abigelo, Maria unkasi wa  Yosefu uyu ali yo mama wa Yesu pa nkhani yakupilikila?

3. Nongwa yafiki bosa aba bali pabweghi bikwaghana nindamyo?

³ Ubweghi kyabupe ikigholofu ikyakufuma kwa Kyala loli abandu basitabugholofu. (1 Yoh. 1:8) Yonongwa yake Amasyu gha Kyala ghikubasoka aba bali pabweghi ukuti bikuya pakwaghana nindamyo isi sikuyobiwa ukuti “ubutolwe bwa mumbili.” (1 Kor. 7:28) Isagha tuyobesanie simo mwa ndamyo isi abakikulu aba bali pabweghi babaghile ukwaghana nasyo.

4. Nongwa yafiki unkikulu uyu ali pabweghi abaghile ukuketa ukuti linga ikumpilikila undume wake ko kuti ikunyoziwa?

⁴ Panongwa ya muno akulile, unkikulu uyu ali pabweghi abaghile ukuketa ukuti linga ikumpilikila undume wake ko kuti ikunyoziwa. Marisol uyu ikwikala ku United States ikuti, “Kuno nakulile, utubalilo twingi abakikulu bikubuliwa ukuti bikulondiwa ukufwana na banyambala pakilikyosa. Nsimenye ukuti Yehova abapele ubudindo abanyambala kangi ukuti abakikulu bapilikileghe loli bope bikulondiwa ukubapa ulughindiko. Loli kukafu fiyo ukungindika undume wangu panongwa yakuti abandu bikuketa ukuti kukaya kwakulondiwa.”

5. Ngimba minong’ono ghaliku amabibi agha abanyambala bamo bali nagho ku bakikulu?

⁵ Utubalilo tumo, unkikulu abaghile ukweghana nunnyambala uyu ikwinong’ona ukuti abakikulu bapasi fiyo ukukinda abanyambala. Umulumbu Ivon uyu ikwikala ku South America ikuti: “Nkighaba kyitu abanyambala bo aba bikuya bakwanda ukulya ifyakulya, abakikulu bikulya pabumalilo. Abalindwana bo bikupiya nukutendekesya pakaya loli abalumyana bikughulila ukuti abamama na balumbu babo bo babapeghe ifyakulya kangi bikubabula ukuti bakulondiwa fiyo mumbumba.” Umulumbu Yingling uyu ikwikala ku Asia ikuti: “Munjobelo yitu ghalimo amasyu ghamo agha ghikuyoba ukuti abakikulu batikulondiwa ukuya bamahala pamo ukuya namaluso. Ubudindo bwabo bo bwakubomba imbombo isya pakaya kangi batikulondiwa ukubabula abalume babo aminong’ono ghabo.” Unnyambala uyu atikunangisya ulughano kangi atikukonga isi Ibaibolo likuyoba, ikumpangisya unkasi wake ukuti kuyeghe kukafu ukunkonga Yesu nukunhobosya Yehova.​—Ef. 5:28, 29; 1 Pet. 3:7.

6. Ngimba abakikulu bikulondiwa ukubomba isyafiki ukuti bakusyeghe ubumanyani bwabo na Yehova?

⁶ Ukufwana namuno twamanyilile mu nkhani iyi yakindagha, Yehova ikughulila ukuti abanyambala Abakristu basipeghe imbumba syabo ifindu ifyamwambepo, ifyakumbili kangi babinong’oneleghe. (1 Tim. 5:8) Loli abalumbu aba bali pabweghi bikulondiwa ukuya nakabalilo akakubelenga Amasyu gha Kyala nukwinong’onelapo pa isi bikubelenga nukwiputa kwa Yehova isiku lililyosa. Loli ukubomba isi kukaya kupepe. Panongwa yakuti bikuya bize, babaghile ukuketa ukuti bakaya nakabalilo pamo amaka aghakubombela isi. Loli kwakulondiwa fiyo ukuti bayeghe nakabalilo. Nongwa yafiki? Panongwa yakuti Yehova ikulonda ukuti aliwesa akindilileghe ukukusya ubumanyani bwake numwene.—Imbo. 17:27.

7. Ngimba findu fiki ifi fibaghile ukuntula unkikulu ukuti kuye kupepe ukufwanisya ubudindo bwake?

⁷ Bwanaloli ukuti unkikulu ikulondiwa ukwiyula pambombo ukuti angindikeghe undume wake uyu nsitabugholofu. Loli kubaghile ukuya kupepe kumyake linga ikukonga nukwitikisya isi Ibaibolo likuyoba isyakufwana nukumpilikila undume wake.

8. Ukufwana na Baefesi 5:22-24, nongwa yafiki unkikulu ikulondiwa ukumpilikila undume wake?

⁸ Unkikulu ikulondiwa ukumpilikila undume wake panongwa yakuti syo isi Yehova ikulonda ukuti abombeghe. (Belenga Baefesi 5:22-24.) Umwene ikunsubila Tata wake wakumwanya, ikumanya ukuti akabalilo kosa anganile kangi akabaghila ukumbula ukuti abombe ifindu fimo pene linga ikuketa ukuti syakutula kumyake.​—Kukumbu. 6:24; 1 Yoh. 5:3.

9. Ngimba findu fiki fikubombiwa linga unkikulu ikumpilikila Yehova mwakubughindika ubudindo bwa ndume wake?

⁹ Ikisu iki kikubakasya abakikulu ukuti bangapilikilagha ifundo sya Yehova nukuketa ukuti linga bikupilikila ko kuti bikunyoziwa. Bwanaloli ukuti, aba bikukasya ifundo bo isi, bakammanya kanunu Kyala witu walughano. Yehova akabaghila ukubapa abanake ululaghilo ulu lukafu ukulukonga. Umulumbu uyu ikufwanisya ubudindo bwake ubu Yehova ampele, ikupangisya ukuti imbumba yake yiye palutengano. (Sal. 119:165) Umwene, undume wake kangi na banake bikukasiwa fiyo.

10. Ngimba tukumanyilako isyafiki ku isi Carol ayobile?

¹⁰ Unkikulu uyu ikumpilikila undume wake uyu nsitabugholofu ikunangisya ukuti anganile kangi ikungindika Yehova uyu ikubapa ubudindo abangi. Carol uyu ikwikala ku South America ikuti: “Nsimmenye ukuti undume wangu ikusoba. Kangi muno ngubombela linga asobile, sikunangisya muno ubumanyani bwangu buyilile na Yehova. Yonongwa yake ngukindilila ukupilikila ukuti nunhobosyeghe Tata wangu wakumwanya.”

11. Ngimba findu fiki fikuntula umulumbu Aneese ukuti abahobokeleghe abangi kangi tukumanyilako isyafiki ku isi ayobile?

¹¹ Kubaghile ukuya kukafu ukuti unkikulu ampilikileghe nukungindika undume wake linga ikuteka ukuti atikupasya namuno ikwipilikila. Keta isi umulumbu Aneese ikubomba linga isi simbonekile. Umwene ikuti: “Ngughelaghela ukuti ningakalalagha. Ngukumbuka ukuti twesa tukusoba. Ubwighane bwangu bo bwakuti mbahobokeleghe abangi bo muno Yehova ikubombela. Linga ngubahobokela abangi nguya nulutengano ulwamundumbula.” (Sal. 86:5) Linga unkikulu ikuhobokela, kukuya kupepe ukuti apilikileghe.

12. Ngimba mu Baibolo muli fifwanikisyo filiku?

¹² Bamo babaghile ukuketa ukuti umundu uyu ikupilikila akaya namaka. Loli aminong’ono bo agha ghakindene nubwanaloli bwa mu Baibolo. Mu Baibolo muli fifwanikisyo fingi ifya bandu aba bapilikilagha loli bali bakifu kangi bamaka. Inong’onela isi tubaghile ukumanyilako kwa Yesu, Abigelo na Maria.

13. Nongwa yafiki Yesu ikumpilikila Yehova? Lingania.

¹³ Yesu ikubughindika ubudindo bwa Yehova. Loli isi sitikusanusya ukuti akaya namahala pamo amaluso. Ifimanyisyo fyake ifipepe ukufipilikisya fikunangisya ukuti Yesu ali wamahala fiyo. (Yoh. 7:45, 46) Yehova asimenye ukuti Yesu wakwiyipa fiyo, yonongwa yake alimwitikisye ukuti abombeghe nawe imbombo iyakupela ifipeliwa. (Mbu. 8:30; Hib. 1:2-4) Kangi ukufuma pakabalilo aka alinsyusisye, Yehova alimpele Yesu ‘amaka ghosa kumwanya na pasi.’ (Mat. 28:18) Nalinga ukuti Yesu ali namaluso loli ikusubila ubulongosi bwa Yehova. Nongwa yafiki? Panongwa yakuti anganile Tata wake.​—Yoh. 14:31.

14. Ngimba abanyambala bikumanyilako isyafiki (a) muno Yehova ikubaketela abakikulu? (b) pa Isya Mbupingamu 31?

¹⁴ Isi abanyambala bikumanyilako. Yehova akabikile ulubatiko ulwakuti abakikulu babapilikileghe abalume babo panongwa yakuti ikubaketa ukuya bapasi ukukinda abanyambala. Yehova anangisye isi mwakubasala abakikulu na banyambala ukuti bakalaghileghe na Yesu kumwanya. (Gal. 3:26-29) Yehova anangisye ukuti ikunsubila Umwanake mwakumpa ubudindo. Mwakufwana itolo, unnyambala wamahala ikunketa unkasi wake ukuya wakulondiwa fiyo. Ibaibolo likuyoba isi unkikulu wamahala ikubomba. Mwakifwanikisyo, abaghile ukuketesya imbombo isya pakaya, ukulisya nu kula amalo nu kubomba ibizinesi. (Belenga Isya Mbupingamu 31:15, 16, 18.) Unkikulu akaya ntumwa kangi ali nubwabuke ubwakuyobapo aminong’ono ghake. M’malo mwake, undume wake ikunsubila nukupilikisya aminong’ono ghake. (Belenga Isya Mbupingamu 31:11, 26, 27.) Linga unnyambala ikungindika unkasi wake bo ulu, yope unkikulu ikuya walusekelo ukumpilikila.

15. Ngimba abakikulu bikumanyilako isyafiki kwa Yesu?

¹⁵ Isi abakikulu bikumanyilako. Nalinga ukuti Yesu abombile ifindu fingi loli akalekile ukumpilikila Yehova. (1 Kor. 15:28; Filip. 2:5, 6) Mwakufwana itolo, unkikulu uyu ikunkonga Yesu atikuketa ukuti wapasi linga ikwiyisya kundume wake. Umwene ikuya pakukolelana nundume wake panongwa yakuti ali nulughano kangi nulughindiko ku ndume wake na kwa Yehova.

16. Ukufwana na 1 Samueli 25:3, 23-28, ngimba Abigelo alyaghene nindamyo siliku? (Keta ikithuzi kya pakikope.)

¹⁶ Abigelo ali nkasi wa Nabali. Loli Nabali aliyighanile mwene, itufyagha kangi akandaghisyagha. Nalinga momuno syayilile loli Abigelo angindikagha undume wake. Linga Abigelo alondagha ukuti ubweghi bwake bumalike, ayagha pakumwitikisya Davidi na banyambala bake ukuti bangoghe Nabali. Loli sikaya syo isi abombile. M’malo mwake, abombilepo simo ukuti amfighilile Nabali naba munyumba yake. Inong’onela ubukifu ubu Abigelo alinabo ukuti aghane nabanyambala 400 nukuyobesania na Davidi mwalughindiko indamyo iyi yalipo. Kangi asumile uluhobokelo pa isi undume wake abombile. (Belenga 1 Samueli 25:3, 23-28.) Davidi asyaghenie ukuti Yehova antumile unkikulu unkifu uyu ukuti antule ukuti angabombagha ubutulanongwa ubunywamu.

17. Ngimba abanyambala bikumanyilako isyafiki pa nkhani ya Davidi na Abigelo?

 ¹⁷ Isi abanyambala bikumanyilako. Abigelo ali nkikulu wamahala. Davidi asalile mwamahala ukupilikila ubulongosi bwake. Isi syapangisye ukuti aleke ukubaghogha abandu abasitanongwa. Mwakufwana itolo, unnyambala uwamahala ikupilikisya aminong’ono gha nkasi wake linga bikusala ifyakubomba. Utubalilo twingi aminong’ono ghake ghabaghile ukuntula undume wake ukuti asaleghe mwamahala.

18. Ngimba abakikulu bikumanyilako isyafiki kwa Abigelo?

¹⁸ Isi abakikulu bikumanyilako. Unkikulu uyu anganile nukungindika Yehova, abaghile ukuyitula imbumba yake nalinga ukuti undume atikumbombela Yehova pamo atikukonga ifundo syake. Atikulonda ukuti ubweghi bwake bumalike. M’malo mwake, ikunangisya ukuti anganile undume wake na Yehova mwakubapa ulughindiko. (1 Pet. 3:1, 2) Nalinga ukuti undume wake akasala ukumbombela Yehova, Yehova ikuhoboka linga ikuketa ukuti ikumpilikila undume wake kangi ikunangisya ubusubiliwa kumyake.

19. Ngimba po pakabalilo kaliku apa unkikulu atikulondiwa ukumpilikila undume wake?

¹⁹ Unkikulu Unkristu atikukolelana nundume wake linga ikubomba ifindu ifi fitikukolelana nindaghilo pamo nifundo sya mu Baibolo. Mwakifwanikisyo, linga undume wake uyu akaya Nketi abaghile ikumbula ukuti ayobeghe ubutungulu, ibeghe pamo abombe ifindu ifi fitikunhobosya Yehova. Abakristu bosa ukongelelapo abalumbu aba bali pabweghi, ukumpilikila Yehova ko kukuya pamalo aghakwanda kumyabo. Linga umulumbu abuliwe ukuti abombe ifindu ifi fitikukolelana nifundo sya mu Baibolo, ikulondiwa ukukana nukulingania mwalughindiko inongwa iyi ikukana ukubomba.—Imbo. 5:29.

20. Ngimba tusimenye bulebule ukuti Maria ali pabumanyani ubununu na Yehova?

²⁰ Maria ali pabumanyani ubwamaka fiyo na Yehova. Umwene aghamenye kanunu Amalemba. Bo ikuyobesania na Elizabeti, mama wa Yohani, Maria abombile amasyu gha Mmalemba gha Chihiburi aghakukinda 20. (Luka 1:46-55) Inong’onela ifundo iyi: Nalinga ukuti Maria ali pakibwezi na Yosefu loli uwandumi wa Yehova akatalile ukuyobesania na Yosefu.  Uwandumi atalile ukuyobesania na Maria maso na maso kangi alimbulile ukuti kuya pakupapa Umwana wa Kyala. (Luka 1:26-33) Yehova alimmenye kanunu Maria kangi asubilagha ukuti ikuya pakungana nukumpwelelela Umwanake. Kangi Maria akindilile ukuya pabumanyani ubununu na Yehova bo Yesu afwile nukusyukila kumwanya.—Imbo. 1:14.

21. Ngimba abanyambala bikumanyilako isyafiki ku isi Ibaibolo likuyoba isyakufwana na Maria?

²¹ Isi abanyambala bikumanyilako. Unnyambala wamahala ikuhoboka linga unkasi wake aghamenye kanunu Amalemba. Umwene atikukosiwa isoni pamo ukwinong’ona ukuti unkasi wake abaghile ukumpoka ubudindo bwake. Linga unkasi wake alimenye kanunu Ibaibolo nifundo syake, abaghile ukuyitula imbumba yake. Kangi linga unkasi wake amanyile fiyo isukulu ukukinda undume wake, budindo bwa nnyambala ukulongosya pakumanyila kwa pambumba na mfyakubombiwa ifingi.​—Ef. 6:4.

22. Ngimba abakikulu bikumanyilako isyafiki kwa Maria?

²² Isi abakikulu bikumanyilako. Unkikulu ikulondiwa ukumpilikila undume wake kangi ikulondiwa ukukasya ulwitiko lwake pamwene. (Gal. 6:5) Ikulondiwa ukuya nakabalilo akakumanyila pamwene nukwinong’onelapo. Isi sikuya pakuntula ukukusya ulughano, ukungindika Yehova nundume wake.

23. Ngimba abakikulu aba bikupilikila bikusayiwa bulebule pabene, imbumba yabo na nkipanga?

²³ Abakikulu aba bikukindilila ukubapilikila abalume babo panongwa yakuti banganile Yehova, bikuya balusekelo fiyo ukukinda aba batikukonga ulubatiko lwa Yehova. Abene bikunangisya ikifwanikisyo ikinunu kubakilumyana. Kangi bikutula ukuti abandu banangisanieghe ulughano nulughindiko mumbumba na nkipanga. (Titi 2:3-5) Amasiku agha, abandu bingi aba bikumbombela Yehova mbusubiliwa, bakikulu. (Sal. 68:11) Twesa, kali tuli banyambala pamo bakikulu tukulondiwa ukubomba ikighaba kyitu ukuti nkipanga muye ulusekelo. Mu nkhani iyakukongapo, twisakuyobesania muno aliwesa abaghile ukubombela ikighaba kyake.