Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

NIKASEMƆ 7

Bɔ Ni Yitsoyeli He Gbɛjianɔtoo Lɛ Tsuɔ Nii Ehãa Yɛ Asafo Lɛ Mli

Bɔ Ni Yitsoyeli He Gbɛjianɔtoo Lɛ Tsuɔ Nii Ehãa Yɛ Asafo Lɛ Mli

‘Kristo lɛ ji asafo lɛ yitso, ni lɛ nɔŋŋ ji gbɔmɔtso nɛɛ yiwalaherelɔ.’​—EFE. 5:23.

LALA 137 Yei Anɔkwafoi Kɛ Nyɛmimɛi Yei Kristofoi

NƆ NI ABAASUSU HE *

1. Mɛni ji yiŋtoo kome hewɔ ni ekomefeemɔ yɔɔ wɔteŋ waa nakai lɛ?

EŊƆƆ wɔnaa waa akɛ wɔfata Yehowa weku lɛ he. Mɛni hewɔ toiŋjɔlɛ kɛ ekomefeemɔ yɔɔ wɔteŋ waa nakai lɛ? Yiŋtoo kome ji akɛ, wɔ fɛɛ wɔbɔɔ mɔdɛŋ akɛ wɔbaanu yitsoyeli he gbɛjianɔ ni Yehowa eto lɛ shishi, ni wɔkɛtsu nii. Wɔle akɛ, kɛ́ wɔnu yitsoyeli he gbɛjianɔtoo lɛ shishi jogbaŋŋ lɛ, ekomefeemɔ ni yɔɔ wɔteŋ lɛ mli baawa.

2. Mɛɛ sanebimɔi abaahã hetoo yɛ nikasemɔ nɛɛ mli?

2 Yɛ nikasemɔ nɛɛ mli lɛ, wɔbaakwɛ bɔ ni yitsoyeli he gbɛjianɔtoo lɛ tsuɔ nii ehãa yɛ asafo lɛ mli. Agbɛnɛ hu, wɔbaahã sanebimɔi ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ ahetoo: Mɛni nyɛmimɛi yei tsuɔ yɛ asafo lɛ mli? Ani lɛɛlɛŋ akɛ nyɛmi yoo fɛɛ nyɛmi yoo ni yɔɔ asafo lɛ mli lɛ, yitso ji nyɛmi nuu fɛɛ nyɛmi nuu ni yɔɔ asafo lɛ mli lɛ? Ani hegbɛi ni weku yitsei yɔɔ yɛ amɛŋamɛi kɛ amɛbii lɛ anɔ lɛ, nakai hegbɛi nɔŋŋ asafoŋ onukpai yɔɔ yɛ nyɛmimɛi hii kɛ nyɛmimɛi yei ni yɔɔ asafo lɛ mli lɛ anɔ? Dani wɔbaahã sanebimɔi nɛɛ ahetoo lɛ, nyɛhãa wɔkwɛa bɔ ni esa akɛ wɔkɛ wɔnyɛmimɛi yei lɛ aye ahã lɛ dã.

TE ESA AKƐ WƆKƐ WƆNYƐMIMƐI YEI LƐ AYE AHÃ TƐŊŊ?

3. Mɛni kɛ́ wɔfee lɛ, ebaaye ebua wɔ ni wɔhiɛ asɔ wɔnyɛmimɛi yei lɛ waa?

3 Wɔnyɛmimɛi yei lɛ tsuɔ nii waa kɛyeɔ amɛbuaa amɛweku lɛ, amɛshiɛɔ sane kpakpa lɛ, ni amɛyeɔ amɛbuaa nyɛmimɛi yɛ asafo lɛ mli. Enɛ hewɔ lɛ, wɔshwɛɛɛ amɛhe kwraa. Kɛ́ wɔsusu bɔ ni Yehowa kɛ Yesu naa amɛ ehãa lɛ he lɛ, ebaaye ebua wɔ ni wɔhiɛ baasɔ nɔ ni amɛtsuɔ lɛ waa. Agbɛnɛ hu, kɛ́ wɔsusu bɔ ni bɔfo Paulo kɛ nyɛmimɛi yei ye ehã lɛ he lɛ, ebaaye ebua wɔ ni wɔna bɔ ni esa akɛ wɔkɛ amɛ aye ahã.

4. Mɛni yɔɔ Biblia lɛ mli ni hãa wɔnaa akɛ, Yehowa ebuuu hii akɛ amɛnɔ kwɔlɔ fe yei?

4 Biblia lɛ hãa wɔnaa akɛ, Yehowa ebuuu hii akɛ amɛnɔ kwɔlɔ fe yei. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, Biblia lɛ hãa wɔnaa akɛ, yɛ blema Kristofoi lɛ abeiaŋ lɛ, Yehowa kɛ mumɔ krɔŋkrɔŋ hã hii kɛ yei fɛɛ. Ni eye ebua amɛ ni amɛfee naakpɛɛ nii srɔtoi. Eko ji wiemɔi srɔtoi ni ehã amɛwie lɛ nɛkɛ. (Bɔf. 2:1-4, 15-18) Yehowa kɛ emumɔ lɛ fɔɔ hii kɛ yei fɛɛ mu koni amɛyafata Kristo he kɛye nɔ yɛ ŋwɛi. (Gal. 3:26-29) Agbɛnɛ hu, hii kɛ yei fɛɛ baaná naanɔ wala yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ. (Kpo. 7:9, 10, 13-15) Ni hii kɛ yei fɛɛ shiɛɔ sane kpakpa lɛ ni amɛtsɔɔ mɛi nii. (Mat. 28:19, 20) Yɛ Bɔfoi awolo lɛ mli po lɛ, awie nyɛmi yoo ko ni atsɛɔ lɛ Priskila lɛ he, ni atsɔɔ akɛ, ekɛ ewu Akwila gbala Ŋmalɛ lɛ mli jogbaŋŋ amɛtsɔɔ nuu ko ni le woloŋ waa ni atsɛɔ lɛ Apolo lɛ.​—Bɔf. 18:24-26.

5. Mɛni Luka 10:38, 39, 42 lɛ hãa wɔnaa yɛ bɔ ni Yesu kɛ yei ye ehã lɛ mli?

5 Yesu bu yei waa. Efeee enii tamɔ Farisifoi lɛ. Farisifoi lɛ ebuuu yei. Amɛkɛ amɛ ewieee yɛ mɛi ahiɛ, aahu ni amɛkɛ amɛ baagba ŋmalɛi lɛ ahe sane. Shi Yesu kɛ yei susu ŋmalɛi lɛ amli nibii ni mli kwɔlɔ lɛ ahe, tamɔ bɔ ni ekɛ hii susu he lɛ nɔŋŋ. * (Kanemɔ Luka 10:38, 39, 42.) Agbɛnɛ hu, be ni efãa gbɛ kɛyaa hei srɔtoi ni eyashiɛ lɛ, yei fata ehe kɛtee. (Luka 8:1-3) Ni be ni atee Yesu shi kɛjɛ gbohii ateŋ lɛ, yei ji mɛi ni ehã amɛyabɔ ebɔfoi lɛ amaniɛ. Ni ekɛ enɛ wo yei lɛ ahiɛ nyam waa.​—Yoh. 20:16-18.

6. Mɛni bɔfo Paulo fee ni hãa wɔnaa akɛ, ebuɔ yei waa?

6 Bɔfo Paulo kɛɛ Timoteo akɛ, ejie bulɛ kpo etsɔɔ yei. Paulo kɛɛ lɛ akɛ, ena ‘nyɛmimɛi yei onukpai lɛ akɛ nyɛmɛi,’ ni ena “oblayei hu akɛ nyɛmimɛi yei.” (1 Tim. 5:1, 2) Eyɛ mli akɛ bɔfo Paulo ji mɔ ni ye ebua Timoteo ni ebatsɔ Kristofonyo ni hemɔkɛyeli mli wa moŋ, shi ewie akɛ, Timoteo mami kɛ enaa ji mɛi ni jɛ “ŋmalɛi krɔŋkrɔŋi lɛ” amli amɛtsɔɔ Timoteo anɔkwale lɛ klɛŋklɛŋ. (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Be ni Paulo ŋmaa wolo ehãa Romabii lɛ, etsĩ nyɛmimɛi yei komɛi agbɛ́ii atã, ni eŋa amɛ. Jeee nitsumɔi ni nyɛmimɛi yei nɛɛ tsu lɛ pɛ ena, shi ewie nibii ni tsɔɔ akɛ ehiɛ sɔɔ bɔ ni amɛbɔɔ mɔdɛŋ waa yɛ sɔɔmɔ nitsumɔ lɛ mli lɛ hu.​—Rom. 16:1-4, 6, 12; Fip. 4:3.

7. Mɛɛ sanebimɔi wɔbaahã hetoo agbɛnɛ?

7 Tamɔ bɔ ni wɔna yɛ kukuji ni tsɔ hiɛ lɛ amli lɛ, nɔ ko nɔ ko bɛ Ŋmalɛ lɛ mli ni tsɔɔ akɛ, nyɛmimɛi hii anɔ kwɔlɔ fe nyɛmimɛi yei. Wɔnyɛmimɛi yei lɛ jieɔ suɔmɔ kɛ mlihilɛ kpo waa, ni enɛ yeɔ ebuaa asafo lɛ waa. Ni asafoŋ onukpai lɛ le akɛ, bɔ ni nyɛmimɛi yei lɛ feɔ amɛnii amɛhãa lɛ hãa toiŋjɔlɛ kɛ ekomefeemɔ hiɔ asafo lɛ mli. Shi sanebimɔi komɛi yɛ ni esa akɛ wɔhã hetoo. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ: Kɛ́ nyɛmimɛi hii lɛ anɔ kwɔlɔɔɔ fe nyɛmimɛi yei lɛ, belɛ mɛni hewɔ Yehowa biɔ ni nyɛmimɛi yei aha amɛyi nɔ yɛ shihilɛi komɛi amli lɛ? Akɛni nyɛmimɛi hii pɛ aholeɔ amɛ akɛ asafoŋ onukpai kɛ asafoŋ sɔɔlɔi hewɔ lɛ, ani no tsɔɔ akɛ, nyɛmi yoo fɛɛ nyɛmi yoo yitso ji nyɛmi nuu fɛɛ nyɛmi nuu?

ANI NYƐMI YOO FƐƐ NYƐMI YOO YITSO JI NYƐMI NUU FƐƐ NYƐMI NUU?

8. Yɛ nɔ ni awie yɛ Efesobii 5:23 lɛ naa lɛ, ani nyɛmimɛi hii lɛ ji nyɛmimɛi yei lɛ ayitso? Tsɔɔmɔ mli.

8 Yɛ kukufoo mli lɛ, dabi. Jeee nyɛmimɛi hii lɛ ji nyɛmimɛi yei lɛ ayitso. Kristo ji amɛyitso. (Kanemɔ Efesobii 5:23.) Kɛ́ wɔba weku lɛ mli lɛ, wu lɛ ji ŋa lɛ yitso. Shi kɛ́ abaptisi amɛbinuu ko lɛ, jeee lɛ ji emami yitso. (Efe. 6:1, 2) Ni kɛ́ aba asafo lɛ mli hu lɛ, asafoŋ onukpai lɛ yɛ hegbɛi komɛi yɛ nyɛmimɛi lɛ anɔ. (1 Tes. 5:12; Heb. 13:17) Kɛ́ nyɛmi yoo ko boteko gbalashihilɛ mli, shi jeee ekɛ efɔlɔi yɔɔ lɛ, ebaaya nɔ ebu efɔlɔi lɛ kɛ asafoŋ onukpai lɛ moŋ, shi eyitso ji Yesu, tamɔ bɔ ni nyɛmimɛi hii krokomɛi ni yɔɔ asafo lɛ mli lɛ hu ayitso ji Yesu lɛ.

Oshijafoi ni jeee amɛkɛ amɛfɔlɔi yɔɔ lɛ yɛ Yesu yitsoyeli lɛ shishi (Kwɛmɔ kuku 8)

9. Mɛni hewɔ bei komɛi lɛ esa akɛ nyɛmimɛi yei aha amɛyi nɔ lɛ?

9 Shi kɛ́ nakai ni lɛ, mɛni hewɔ Yehowa ehala nyɛmimɛi hii akɛ amɛnyiɛ hiɛ yɛ asafo lɛ mli, shi ehãaa nyɛmimɛi yei lɛ nakai hegbɛ lɛ? (1 Tim. 2:12) Yiŋtoo hewɔ ni efee Yesu yitso kɛhã hii lɛ, no nɔŋŋ hewɔ eto nibii ahe gbɛjianɔ nɛkɛ, bɔ ni afee ni nɔ fɛɛ nɔ aya nɔ jogbaŋŋ yɛ asafo lɛ mli. Enɛ hewɔ lɛ, kɛ́ nyɛmi yoo ko baatsu nɔ ko ni bei pii lɛ nyɛmimɛi hii ni tsuɔ he nii lɛ, Yehowa miikpa gbɛ akɛ ebaaha eyi nɔ. * (1 Kor. 11:4-7) Yehowa biɔ ni nyɛmimɛi yei afee enɛ jeee yɛ bulɛ ni ebɛ kɛhã amɛ lɛ hewɔ, shi koni ehã amɛ hegbɛ ni amɛ hu amɛtsɔɔ akɛ amɛyɛ bulɛ kɛhã yitsoyeli he gbɛjianɔ ni eto lɛ. Bianɛ ni wɔna enɛ naa lɛ, nyɛhãa wɔyaa sanebimɔ nɛɛ hu nɔ. Ani hegbɛi ni weku yitsei yɔɔ yɛ amɛweku lɛ nɔ lɛ, no nɔŋŋ asafoŋ onukpai lɛ hu yɔɔ yɛ asafo lɛ nɔ?

HEGBƐI NI ASAFOŊ ONUKPAI KƐ WEKU YITSEI YƆƆ

10. Mɛni baanyɛ ahã asafoŋ onukpa ko anu he akɛ, esa akɛ ewo asafoŋbii lɛ mlai?

10 Asafoŋ onukpai lɛ sumɔɔ Kristo, ni amɛsumɔɔ nyɛmimɛi ni Yehowa kɛ Yesu Kristo kɛwo amɛdɛŋ akɛ amɛkwɛ amɛnɔ lɛ. (Yoh. 21:15-17) Akɛni asafoŋbii lɛ asane kã asafoŋ onukpai lɛ atsui nɔ hewɔ lɛ, ekolɛ asafoŋ onukpa ko baanu he akɛ, etamɔ tsɛ kɛhã nyɛmimɛi ni yɔɔ asafo lɛ mli lɛ. Ekolɛ ebaasusu akɛ, kɛ́ weku yitso baanyɛ awo mlai ni ekɛbu eweku lɛ he lɛ, belɛ lɛ hu ebaanyɛ ewo mlai kɛ jwɛŋmɔ lɛ akɛ ekɛmiibu asafoŋbii lɛ ahe. Agbɛnɛ hu, bei komɛi lɛ nyɛmimɛi komɛi yabiɔ asafoŋ onukpai lɛ ni amɛkpɛ yiŋ amɛhã amɛ yɛ saji komɛi ahe. Ni enɛ baanyɛ ehã asafoŋ onukpai komɛi anu he akɛ, amɛ ji yitso kɛhã nakai mɛi lɛ. Shi ani hegbɛi ni weku yitsei yɔɔ yɛ amɛwekui lɛ anɔ lɛ, no nɔŋŋ asafoŋ onukpai lɛ yɔɔ yɛ asafoŋbii lɛ anɔ?

Asafoŋ onukpai lɛ yeɔ amɛbuaa nyɛmimɛi lɛ koni amɛbɛŋkɛ Yehowa kpaakpa ni amɛnu he akɛ asumɔɔ amɛ. Yehowa ehã amɛ hegbɛ akɛ amɛjie efɔŋfeelɔi ni tsakeee amɛtsui lɛ kɛje asafo lɛ mli (Kwɛmɔ kuku 11-12)

11. Mɛɛ gbɛ nɔ hegbɛi ni asafoŋ onukpai lɛ yɔɔ lɛ ekomɛi tamɔ hegbɛi ni weku yitsei yɔɔ lɛ nɔŋŋ?

11 Nɔ ko ni bɔfo Paulo wie lɛ hãa wɔnaa akɛ, hegbɛi ni asafoŋ onukpai lɛ yɔɔ lɛ ekomɛi tamɔ hegbɛi ni weku yitsei yɔɔ lɛ nɔŋŋ. (1 Tim. 3:4, 5) Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, bɔ ni Yehowa biɔ ni weku lɛ mli bii lɛ abo weku yitso lɛ toi lɛ, nakai nɔŋŋ ebiɔ ni asafoŋbii lɛ abo asafoŋ onukpai lɛ toi. (Kol. 3:20) Agbɛnɛ hu, bɔ ni Yehowa biɔ ni weku yitsei aye abua amɛweku lɛ mli bii lɛ ni amɛbɛŋkɛ lɛ kpaakpa lɛ, nakai nɔŋŋ ebiɔ ni asafoŋ onukpai lɛ hu aye abua asafoŋbii lɛ ni amɛbɛŋkɛ lɛ kpaakpa. Yehowa miikpa gbɛ hu akɛ, weku yitsei baahã amɛŋamɛi kɛ amɛbii ana akɛ amɛsumɔɔ amɛ. Ni nakai nɔŋŋ ekpaa gbɛ akɛ asafoŋ onukpai lɛ hu baahã asafoŋbii lɛ anu he akɛ amɛsumɔɔ amɛ. Nɔ kroko hu ji, asafoŋ onukpai lɛ yeɔ amɛbuaa nyɛmimɛi ni eyaje fimɔ mli lɛ, tamɔ bɔ ni weku yitsei kpakpai feɔ lɛ nɔŋŋ. (Yak. 2:15-17) Kɛfata he lɛ, Yehowa miitao ni asafoŋ onukpai kɛ weku yitsei fɛɛ aye abua mɛi ni yɔɔ amɛshishi lɛ koni amɛbo emlai kɛ eshishitoo mlai lɛ toi. Shi ebɔɔ amɛ kɔkɔ akɛ, amɛkwɛ ni ‘amɛkateke nibii ni aŋmala’ yɛ Biblia lɛ mli lɛ.​—1 Kor. 4:6.

Weku yitsei hu, Yehowa ehã amɛ hegbɛ akɛ amɛkpɛ yiŋ amɛhã amɛweku lɛ. Shi dani weku yitso kpakpa baakpɛ yiŋ ko lɛ, ekɛ eŋa baasusu he dã (Kwɛmɔ kuku 13)

12-13. Yɛ nɔ ni awie yɛ Romabii 7:2 lɛ naa lɛ, mɛɛ hegbɛi weku yitsei yɔɔ ni asafoŋ onukpai bɛ? Ni mɛɛ hegbɛi asafoŋ onukpai yɔɔ ni weku yitsei bɛ?

12 Shi asafoŋ onukpai yɛ hegbɛi komɛi ni weku yitsei bɛ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, Yehowa ehã asafoŋ onukpai lɛ hegbɛ akɛ amɛye saji yɛ asafo lɛ mli ni amɛjie efɔŋfeelɔi ni tsakeee amɛtsui lɛ kɛje asafo lɛ mli. Shi weku yitsei bɛ nakai hegbɛ lɛ.​—1 Kor. 5:11-13.

13 Weku yitsei hu yɛ hegbɛi komɛi ni asafoŋ onukpai lɛ bɛ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, Yehowa ehã weku yitsei hegbɛ akɛ amɛwo amɛweku lɛ mlai, ni amɛkwɛ ni amɛye nakai mlai lɛ anɔ. (Kanemɔ Romabii 7:2.) No hewɔ lɛ, weku yitso ko baanyɛ awo ebii lɛ mlai yɛ nɔ ko tamɔ be ni esa akɛ amɛbashɛ shĩa lɛ he nɛkɛ, ni egbala amɛtoi kɛ́ amɛyeee nakai mla lɛ nɔ. (Efe. 6:1) Shi wɔle akɛ, kɛ́ weku yitso ko ni sumɔɔ eweku lɛ miitao ewo mla ko lɛ, ekɛ eŋa baasusu he dã. Ejaakɛ amɛyi enyɔ lɛ “heloo kome” ji amɛ. *​—Mat. 19:6.

BA OHE SHI OHÃ KRISTO EJAAKƐ LƐ JI ASAFO LƐ YITSO

Yesu baa ehe shi ehãa Yehowa, ni ekɛ gbɛtsɔɔmɔi hãa Kristofoi asafo lɛ (Kwɛmɔ kuku 14)

14. (a) Yɛ nɔ ni awie yɛ Marko 10:45 lɛ naa lɛ, mɛni hewɔ ehi jogbaŋŋ akɛ Yehowa hala Yesu akɛ asafo lɛ yitso? (b) Mɛni Gbɛtsɔɔmɔ Kuu lɛ tsuɔ? (Kwɛmɔ akrabatsa ni ji, “ Nɔ Ni Gbɛtsɔɔmɔ Kuu Lɛ Tsuɔ.”)

14 Yehowa etsɔ kpɔmɔnɔ lɛ nɔ ehé mɛi fɛɛ ni yɔɔ asafo lɛ mli kɛ mɛi fɛɛ ni heɔ Kristo nɔ amɛyeɔ lɛ. (Kanemɔ Marko 10:45; Bɔf. 20:28; 1 Kor. 15:21, 22) No hewɔ lɛ, ehi jogbaŋŋ akɛ ehala Yesu, mɔ ni kɛ ewala hã akɛ kpɔmɔnɔ lɛ akɛ asafo lɛ yitso. Enɛ hewɔ lɛ, Yesu yɛ hegbɛ ni ewoɔ aŋkroaŋkroi, wekui, kɛ asafo muu lɛ fɛɛ mlai yɛ bɔ ni amɛfee amɛnii amɛhã lɛ he. Ni eyɛ hegbɛ hu ni ekwɛɔ koni amɛye mlai nɛɛ anɔ. (Gal. 6:2) Shi jeee mlai kɛkɛ Yesu woɔ wɔ. Elɛɔ wɔ, ni wɔsane kã etsui nɔ hu.​—Efe. 5:29.

15-16. Mɛni okaseɔ yɛ nɔ ni nyɛmi yoo ko ni atsɛɔ lɛ Marley lɛ wie lɛ mli? Mɛni okaseɔ yɛ nɔ ni nyɛmi nuu ko ni atsɛɔ lɛ Benjamin lɛ wie lɛ mli?

15 Kɛ́ nyɛmimɛi yei kɛ gbɛtsɔɔmɔi ni amɛwumɛi kɛ asafoŋ onukpai lɛ kɛhãa amɛ lɛ tsu nii lɛ, no tsɔɔ akɛ amɛbuɔ Kristo waa. Nɔ ni nyɛmi yoo ko ni yɔɔ United States ni atsɛɔ lɛ Marley lɛ wie lɛ, hãa wɔnaa bɔ ni nyɛmimɛi yei pii nuɔ he amɛhãa. Ewie akɛ: “Misumɔɔ nɔ ni mitsuɔ akɛ ŋa kɛ agbɛnɛ hu akɛ nyɛmi yoo yɛ asafo lɛ mli lɛ waa. Be fɛɛ be lɛ, mibɔɔ mɔdɛŋ akɛ mabo miwu kɛ asafoŋ onukpai lɛ toi tamɔ bɔ ni Yehowa kpaa gbɛ akɛ mifee lɛ pɛpɛɛpɛ. Shi bɔ ni miwu kɛ asafoŋ onukpai lɛ kɛ mi yeɔ amɛhãa hewɔ lɛ, ehãaa enɛ feemɔ atɔ mi. Ejaakɛ amɛbuɔ mi, ni amɛfeɔ nibii ni hãa minaa akɛ amɛhiɛ sɔɔ nɔ ni mitsuɔ lɛ.”

16 Kɛ́ nyɛmimɛi hii jie bulɛ kpo amɛtsɔɔ nyɛmimɛi yei lɛ, no tsɔɔ akɛ amɛnuɔ yitsoyeli gbɛjianɔtoo lɛ shishi. Nyɛmi nuu ko ni yɔɔ England ni atsɛɔ lɛ Benjamin lɛ wie akɛ: “Mikase nii pii yɛ hetoi ni nyɛmimɛi yei hãa yɛ asafoŋ kpeei ashishi lɛ amli, kɛ agbɛnɛ hu, yɛ nibii ni amɛwieɔ yɛ bɔ ni ashiɛɔ kɛ bɔ ni atsɔɔ nii jogbaŋŋ ahãa lɛ mli. Mina akɛ nɔ ni amɛtsuɔ lɛ nɔ bɛ kwraa.”

17. Mɛni hewɔ esa akɛ wɔkɛ yitsoyeli he gbɛjianɔtoo lɛ atsu nii?

17 Kɛ́ hii, yei, weku yitsei, asafoŋ onukpai, kɛ mɛi krokomɛi fɛɛ ni yɔɔ asafo lɛ mli lɛ nu yitsoyeli he gbɛjianɔtoo lɛ shishi ni amɛkɛtsu nii lɛ, ehãa toiŋjɔlɛ babaoo hiɔ asafo lɛ mli. Nɔ ni fe fɛɛ lɛ, ehãa ajieɔ Yehowa, wɔ-Tsɛ ni yɔɔ ŋwɛi ni sumɔɔ wɔ waa lɛ yi.​—Lala 150:6.

LALA 123 Ba Ohe Shi Ohã Teokrase Gbɛtsɔɔmɔ

^ kk. 5 Mɛni nyɛmimɛi yei tsuɔ yɛ asafo lɛ mli? Ani nyɛmi yoo fɛɛ nyɛmi yoo ni yɔɔ asafo lɛ mli lɛ yitso ji nyɛmimɛi hii fɛɛ ni yɔɔ asafo lɛ mli lɛ? Ani hegbɛi ni weku yitsei yɔɔ lɛ, nakai hegbɛi lɛ nɔŋŋ asafoŋ onukpai yɔɔ? Yɛ nikasemɔ nɛɛ mli lɛ, wɔbaana bɔ ni Biblia lɛ baaye ebua wɔ ni wɔhã sanebimɔi nɛɛ ahetoo.

^ kk. 5 Kwɛmɔ sane ni je kpo yɛ September 2020 Buu-Mɔɔ lɛ mli ni yitso ji, “Ye Obua Onyɛmimɛi Yei Kristofoi Lɛ,” kuku 6 lɛ.

^ kk. 13 Kɛ́ ootao ole mɔ ni esa akɛ ekpɛ eyiŋ yɛ asafo ni weku ko kɛbaasɔmɔ lɛ he lɛ, kwɛmɔ sane ni je kpo yɛ August 2012 Buu-Mɔɔ lɛ mli ni yitso ji, “Kaabu Mɛi Krokomɛi Akɛ Amɛhe Bɛ Sɛɛnamɔ Yɛ Yehowa Asafo lɛ Mli” lɛ kuku 17-19.

^ kk. 59 Kɛ́ ootao ole enɛ he saji babaoo lɛ, kwɛmɔ Nyɛhia Nyɔŋmɔ Suɔmɔ Lɛ Mli’ wolo lɛ, bf. 209-212.

^ kk. 64 Kɛ́ ootao ole nitsumɔi fɛɛ ni Gbɛtsɔɔmɔ Kuu lɛ tsuɔ lɛ, kwɛmɔ July 15, 2013 Buu-Mɔɔ lɛ, bf. 20-25.