1. Etẹwẹ yin dopo to whẹwhinwhẹ́n he wutu pọninọ do tin to whẹndo Jehovah tọn mẹ lẹ mẹ?

HOMẸ mítọn nọ hùn nado tin to whẹndo Jehovah tọn mẹ. Naegbọn jijọho po pọninọ po do tin to whẹndo mítọn mẹ sọmọ? Whẹwhinwhẹ́n dopo wẹ yindọ mímẹpo nọ wà nue go mí pé lẹpo nado na sisi tito tatọ́-yinyin tọn he Jehovah zedai. Na nugbo tọn, lehe mí mọnukunnujẹ tito tatọ́-yinyin tọn mẹ sọ, mọ wẹ pọninọ mítọn nọ lodo dogọ do niyẹn.

2. Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí na mọ gblọndo na to hosọ ehe mẹ?

² To hosọ ehe mẹ, mí na dọhodo nukun he mí dona nọ yí do pọ́n tito tatọ́-yinyin tọn to agun mẹ ji. Mí nasọ mọ gblọndo na kanbiọ he bọdego ehelẹ: Etẹwẹ yin azọngban mẹmẹyọnnu lẹ tọn? Be nugbo wẹ dọ mẹmẹsunnu lẹpo wẹ yin ota mẹmẹyọnnu lẹpo tọn ya? Be aṣẹpipa he mẹho agun tọn lẹ do dó mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po ji wẹ tatọ́ whẹndo tọn de do dó asi ẹ po vi ẹ lẹ po ji ya? Jẹnukọn whẹ́, mì gbọ mí ni dọhodo nukun he mí dona nọ yí do pọ́n mẹmẹyọnnu lẹ ji.

3. Nawẹ mí gán hẹn pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn mítọn na azọ́n he mẹmẹyọnnu mítọn lẹ nọ wà jideji gbọn?

³ Mí nọ yọ́n pinpẹn mẹmẹyọnnu mítọn he nọ wazọ́n sinsinyẹn nado penukundo whẹndo yetọn go, lá wẹndagbe lọ bosọ nọgodona agun lọ lẹ tọn. Mí gán hẹn pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn mítọn na yé jideji, eyin mí lẹnnupọndo nukun he  Jehovah po Jesu po nọ yí do pọ́n yé ji. Mí sọgan sọ plọnnu sọn aliho he mẹ apọsteli Paulu yinuwa hẹ yọnnu lẹ te mẹ.

4. Nawẹ Biblu dohia gbọn dọ Jehovah nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n yọnnu lẹ gọna sunnu lẹ?

⁴ Biblu dohia dọ yọnnu lẹ po sunnu lẹ po wẹ họakuẹ to nukun Jehovah tọn mẹ. Di apajlẹ, Biblu dohia dọ to owhe kanweko tintan whenu, Jehovah na gbigbọ wiwe sunnu lẹ bosọ na yọnnu lẹ, podọ yemẹpo wẹ e na huhlọn nado wà nujiawu lẹ, taidi nado dọho to ogbè voovo lẹ mẹ. (Owalọ 2:1-4, 15-18) Yemẹpo wẹ e yí gbigbọ wiwe do de bo na todido lọ nado dugán hẹ Klisti. (Gal. 3:26-29) Sunnu po yọnnu po wẹ na mọ ahọsumẹ ogbẹ̀ madopodo tọn yí to aigba ji. (Osọ. 7:9, 10, 13-15) Podọ, sunnu lẹ po yọnnu lẹ po wẹ yin azọ́ndena nado dọyẹwheho bosọ plọnnumẹ gando wẹndagbe lọ go. (Mat. 28:19, 20) Di apajlẹ, owe Owalọ lẹ tọn donù azọ́n he mẹmẹyọnnu Pliskila wà go to pọmẹ hẹ asu etọn Akuila nado bayi zẹẹmẹ nugbo lọ tọn to aliho he họnwun dogọ mẹ na Apolo he yin dawe wesetọ de.—Owalọ 18:24-26.

5. Etẹwẹ Luku 10:38, 39, 42 dohia gando nukun he Jesu nọ yí do pọ́n yọnnu lẹ go?

⁵ Jesu na yọnnu lẹ gbégbò po sisi po. E ma hodo aṣa Falesi lẹ tọn he nọ yí nukunpẹvi do pọ́n yọnnu lẹ, bo ma tlẹ nọ dọho hẹ yé to gbangba kavi dọhodopọ hẹ yé do Owe-wiwe lẹ ji gbede. Kakatimọ, Jesu ma de yọnnu lẹ dovo to whenue e to hodọdo onú sisosiso gbigbọmẹ tọn lẹ ji hẹ devi etọn lẹ. * (Hia Luku 10:38, 39, 42.) E sọ na dotẹnmẹ yọnnu lẹ nado hodo e to gbejizọnlin yẹwhehodidọ tọn etọn lẹ whenu. (Luku 8:1-3) Podọ, Jesu na yé lẹblanulọkẹyi lọ nado lá na apọsteli etọn lẹ dọ ewọ ko yin finfọnsọnku.—Joh. 20:16-18.

6. Nawẹ apọsteli Paulu dohia gbọn dọ emi nọ na sisi yọnnu lẹ?

⁶ Apọsteli Paulu flinnu Timoti tlọlọ nado nọ na yọnnu lẹ gbégbò. Paulu dọna ẹn nado nọ yinuwa hẹ “yọnnu mẹhomẹ lẹ taidi onọ̀” podọ nado nọ pọ́n “yọnnu jọja lẹ taidi nọviyọnnu.” (1 Tim. 5:1, 2) Paulu wà nususu nado gọalọna Timoti nado lẹzun Klistiani he whèwhín de, amọ́ e kẹalọyi dọ to tintan whenu, onọ̀ po onọ̀-daho Timoti tọn po wẹ plọn ẹn “kandai wiwe lẹ.” (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) To wekanhlanmẹ etọn hlan Lomunu lẹ mẹ, Paulu dọnudo mẹmẹyọnnu delẹ bo donù yinkọ yetọn lẹ go tlọlọ. Gbọnvona dọ Paulu doayi azọ́n he mẹmẹyọnnu ehelẹ wà go, e sọ do pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn hia bo ylọ yé dọ lizọnyizọnwatọ Klistiani lẹ.—Lom. 16:1-4, 6, 12; Flp. 4:3.

7. Kanbiọ tẹlẹ ji wẹ mí na dọhodo todin?

⁷ Dile hukan he wayi lẹ dohia do, Owe-wiwe lẹ ma dọ to fidepope dọ mẹmẹsunnu lẹ yiaga hú mẹmẹyọnnu lẹ. Mẹmẹyọnnu mítọn he nọ do owanyi po alọtútlú po hia lẹ yin dona daho de na agun lọ, bosọ nọ gọalọna mẹho agun tọn lẹ nado hẹn jijọho po pọninọ po tin to agun mẹ. Amọ́, mí sọ dona na gblọndo kanbiọ delẹ tọn. Di apajlẹ: Naegbọn Jehovah do biọ to mẹmẹyọnnu de si nado nọ ṣinyọnnudo ota to ninọmẹ delẹ mẹ? Na mẹmẹsunnu lẹ kẹdẹ wẹ nọ yin pipà taidi mẹho po devizọnwatọ lẹ po wutu, be ehe zẹẹmẹdo dọ mẹmẹsunnu lẹpo wẹ yin ota mẹmẹyọnnu lẹpo tọn to agun mẹ ya?

8. Sọgbe hẹ Efesunu lẹ 5:23, be mẹmẹsunnu lẹpo wẹ yin ota mẹmẹyọnnu lẹpo tọn ya? Bayi zẹẹmẹ.

⁸ Do glido, gblọndo lọ wẹ lala! Mẹmẹsunnu de ma yin ota mẹmẹyọnnu lẹpo tọn to agun mẹ; amọ́ Klisti wẹ. (Hia Efesunu lẹ 5:23.)  To whẹndo mẹ, asu wẹ paṣẹ do asi etọn ji. Visunnu he ko yí baptẹm de ma yin ota onọ̀ etọn tọn. (Efe. 6:1, 2) Podọ to agun mẹ, aṣẹpipa he mẹho lẹ do dó mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po ji do dogbó. (1 Tẹs. 5:12; Heb. 13:17) Mẹmẹyọnnu tlẹnnọ he masọ topọ po mẹjitọ yetọn lẹ po lẹ, nọ zindonukọn nado nọ na sisi mẹjitọ yetọn lẹ po mẹho lẹ po. Amọ́, dile e yindo na sunnu lẹ to agun mẹ, Jesu kẹdẹ wẹ ota yetọn.

9. Naegbọn e nọ biọ to whedelẹnu dọ mẹmẹyọnnu lẹ ni ṣinyọnnudo ota?

⁹ Nugbo wẹ dọ Jehovah ko deazọ́nna sunnu lẹ nado yin nukọntọ na nue dù mẹpinplọn po sinsẹ̀n-bibasi po to agun mẹ, amọ́ e ma na aṣẹpipa dopolọ yọnnu lẹ. (1 Tim. 2:12) Etẹwutu? Na whẹwhinwhẹ́n dopolọ he wutu e de Jesu taidi ota sunnu tọn wutu wẹ—enẹ wẹ nado hẹn nulẹ do titoji to whẹndo etọn mẹ. Eyin na ninọmẹ delẹ wutu mẹmẹyọnnu de dona hẹn azọngban mẹmẹsunnu de tọn di, to whenẹnu, Jehovah biọ to e si nado ṣinyọnnudo ota. * (1 Kọl. 11:4-7) Jehovah biọ ehe to mẹmẹyọnnu lẹ si, e ma yin nado de yé pò gba, amọ́ nado na yé dotẹnmẹ nado do sisi hia na tito tatọ́-yinyin tọn he ewọ zedai. Po ehelẹ po to ayiha mẹ, mì gbọ mí ni dín gblọndo na kanbiọ ehe: Obá tẹ mẹ wẹ tatọ́ whẹndo tọn lẹ po mẹho agun tọn lẹ po tindo aṣẹpipa jẹ?

10. Etẹwẹ gán sisẹ́ mẹho agun tọn de nado dosẹ́n lẹ to agun mẹ?

¹⁰ Mẹho agun tọn lẹ yiwanna Klisti, podọ yé sọ yiwanna “lẹngbọ” he Jehovah po Jesu po biọ to yé si nado penukundego lẹ. (Joh. 21:15-17) Po ahundopo po, mẹho agun tọn de  gán lẹndọ emi taidi tatọ́ whẹndo tọn de to agun mẹ. E gán lẹndọ eyin tatọ́ whẹndo tọn de tindo aṣẹ nado dosẹ́n lẹ nado bayi hihọ́na whẹndo etọn, be mẹho agun tọn de gán dosẹ́n he e lẹndọ e na bayi hihọ́na lẹngbọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ga. Podọ, mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu delẹ po gán na tuli mẹho agun tọn lẹ nado yinuwa di tatọ́ gbigbọmẹ tọn yetọn bo biọ to yé si nado bayi nudide lẹ na yé. Amọ́, be aṣẹpipa dopolọ wẹ mẹho agun tọn lẹ po tatọ́ whẹndo tọn lẹ po do ya?

11. Kanṣiṣa tẹlẹ wẹ tin to azọngban tatọ́ whẹndo tọn lẹ po mẹho agun tọn lẹ po tọn ṣẹnṣẹn?

¹¹ Apọsteli Paulu dohia dọ kanṣiṣa delẹ tin to azọngban tatọ́ whẹndo tọn de tọn po mẹho agun tọn de po tọn lẹ ṣẹnṣẹn. (1 Tim. 3:4, 5) Di apajlẹ, Jehovah jlo dọ hagbẹ whẹndo de tọn lẹ ni nọ setonuna tatọ́ whẹndo tọn lọ. (Kol. 3:20) Podọ, e sọ jlo dọ mẹhe to agun de mẹ lẹ ni nọ setonuna mẹho agun tọn lẹ. Jehovah nọ donukun dọ tatọ́ whẹndo tọn lẹ po mẹho agun tọn lẹ po ni nọ hẹn ẹn diun dọ mẹhe to nukunpedomẹgo yetọn glọ lẹ lodo to gbigbọ-liho. Podọ, yé sọ nọ penukundo nuhudo mẹhe to aṣẹpipa yetọn glọ lẹ tọn go to numọtolanmẹ-liho. Humọ, taidi tatọ́ whẹndo tọn dagbe lẹ, mẹho agun tọn lẹ nọ hẹn ẹn diun dọ mẹhe to nukunpedomẹgo yetọn glọ  lẹ mọ alọgọ yí to ojlẹ awusinyẹn tọn lẹ mẹ. (Jak. 2:15-17) Jehovah sọ nọ donukun dọ mẹho agun tọn po tatọ́ whẹndo tọn lẹ po ni nọ gọalọna mẹdevo lẹ nado setonuna osẹ́n emitọn lẹ, podọ yé ma dona nọ “yì zẹ̀ nuhe yin kinkandai” to Biblu mẹ lẹ go.—1 Kọl. 4:6.

12, 13. Dile Lomunu lẹ 7:2 dohia do, vogbingbọn tẹlẹ wẹ tin to azọngban tatọ́ whẹndo tọn de tọn po mẹho agun tọn de po tọn lẹ ṣẹnṣẹn?

¹² Amọ́, vogbingbọn ayidego tọn delẹ sọ tin to azọngban mẹho agun tọn po tatọ́ whẹndo tọn de tọn po ṣẹnṣẹn. Di dohia, Jehovah deazọ́nna mẹho lẹ nado yinuwa taidi whẹdatọ lẹ bo de ylanwatọ he ma lẹnvọjọ lẹ sẹ̀ sọn agun mẹ.—1 Kọl. 5:11-13.

¹³ To alọ devo mẹ, Jehovah na tatọ́ whẹndo tọn lẹ aṣẹpipa delẹ he e ma na mẹho agun tọn lẹ. Jehovah na aṣẹ tatọ́ whẹndo tọn de nado dosẹ́n lẹ to whẹndo etọn mẹ bosọ hẹn ẹn diun dọ osẹ́n enẹlẹ yin hihodo. (Hia Lomunu lẹ 7:2.) Di apajlẹ, tatọ́ whẹndo tọn de tindo aṣẹ nado de ogàn he mẹ ovi etọn lẹ dona lẹkọwa whégbè te to zánmẹ. E sọ do aṣẹ nado domẹplọnlọ ovi etọn lẹ go, eyin yé ma setonuna osẹ́n enẹ. (Efe. 6:1) Na nugbo tọn, tatọ́ whẹndo tọn owanyinọ de nọ dewé dopọ hẹ asi ẹ whẹpo do dosẹ́n lẹ na whédo etọn; to popolẹpo mẹ ‘agbasalan dopo’ * wẹ yé omẹ awe lẹ yin.—Mat. 19:6.

14. (a) Po nue yin didọ to Malku 10:45 mẹ po, naegbọn e do sọgbe dọ Jehovah ni de Jesu taidi ota agun lọ tọn? (b) Etẹwẹ yin azọngban Hagbẹ Anademẹtọ lọ tọn? (Pọ́n apotin lọ “ Azọngban Hagbẹ Anademẹtọ lọ Tọn.”)

¹⁴ Gbọn ofligọ lọ gblamẹ, Jehovah họ̀ ogbẹ̀ mẹdopodopo tọn to agun lọ mẹ gọna mẹdevo depope he do yise hia to Jesu mẹ tọn. (Hia  Malku 10:45; Owalọ 20:28; 1 Kọl. 15:21, 22) Enẹwutu, e sọgbe dọ ewọ ni de Jesu he ze ogbẹ̀ etọn jo taidi ofligọ de di ota agun lọ tọn. Taidi ota mítọn, Jesu tindo aṣẹ nado dosẹ́n he na deanana nuyiwa mẹdopodopo tọn, whẹndo lẹ tọn po agun lọ blebu tọn po bosọ hẹn ẹn diun dọ osẹ́n lọ lẹ yin hihodo. (Gal. 6:2) Amọ́, Jesu wà nususu hugan osẹ́n lẹ dido poun. E nọ na núdùdù dopodopo mítọn bosọ nọ wlebòna mí.—Efe. 5:29.

15, 16. Etẹwẹ a plọn sọn nue mẹmẹyọnnu Marley po mẹmẹsunnu Benjamin po dọ lẹ mẹ?

¹⁵ Mẹmẹyọnnu lẹ nọ dohia dọ emi nọ na sisi Klisti, eyin yé hodo anademẹ he sunnu he yin dide nado penukundo yé go lẹ nọ na lẹ. Mẹmẹyọnnu Marley he nọ nọ̀ États-Unis blá pọndohlan mẹmẹyọnnu susu tọn dopọ, bo dọmọ: “Na nugbo tọn, n’yọ́n pinpẹn otẹn ṣie taidi asi podọ mẹmẹyọnnu tọn to agun mẹ. N’dona zindonukọn nado to awuwlena pọndohlan dagbe gando tito tatọ́-yinyin tọn he Jehovah zedai go. Amọ́, asu ṣie po mẹmẹsunnu lẹ po nọ hẹn nulẹ bọawuna mi, na yé nọ na mi sisi bosọ nọ do pinpẹn-nutọn hia na azọ́n he n’nọ wà lẹ.”

¹⁶ Mẹmẹsunnu lẹ nọ dohia dọ emi mọnukunnujẹ tito tatọ́-yinyin tọn mẹ, eyin yé nọ do sisi po gbégbò po hia mẹmẹyọnnu lẹ. Benjamin, mẹmẹsunnu de to Angleterre dọmọ: “N’ko plọn nususu sọn gblọndo he mẹmẹyọnnu lẹ nọ na to opli ji lẹ mẹ, podọ sọn ayinamẹ yetọn gando nupinplọn po lehe yè nọ do kọdetọn dagbe to lizọnyizọn lọ mẹ do po go mẹ. N’mọdọ azọ́n he yé nọ wà họakuẹ taun.”

17. Naegbọn mí dona nọ na sisi tito tatọ́-yinyin tọn?

¹⁷ Eyin mẹlẹpo to agun mẹ—enẹ wẹ sunnu, yọnnu, tatọ́ whẹndo tọn po mẹho agun tọn lẹ po mọnukunnujẹ tito tatọ́-yinyin tọn mẹ, bosọ nọ na ẹn sisi, agun lọ nọ tindo jijọho. Podọ hú popolẹpo, mí nọ hẹn pipà wá na Otọ́ owanyinọ olọn mẹ tọn mítọn Jehovah.—Salm. 150:6.