1, 2. Achiʼel nuʼij Mateo 5:11, ¿achkë qanaʼoj kʼo ta chë nqaʼän taq yeqïl kʼayewal?

JESÚS xuʼij chkë ri rutzeqelbʼëy chë xtkinaʼ ri kantzij kiʼkʼuxlal. Ye kʼa xuʼij chqä chkë chë ri xkeʼok rutzeqelbʼëy xtyaʼöx kʼayewal pa kiwiʼ (Mat. 10:22, 23; Luc. 6:20-23). Röj kan nqanaʼ kiʼkʼuxlal rma yoj rutzeqelbʼëy Cristo. Tapeʼ ke riʼ, rkʼë jbʼaʼ kowan nchʼpü qakʼuʼx taq nqaquʼ chë ri qachʼalal pa qachoch o ri qʼatbʼäl taq tzij xtkiyaʼ kʼayewal pa qawiʼ xa rma nqayaʼ ruqʼij Dios. O chë ri qachiʼil pa samaj o pa tijobʼäl xtkitäj kiqʼij chqij rchë yeqaʼän bʼanobʼäl ri ma yeqä ta chwäch Jehová.

² Kan ye kʼïy winäq nkiquʼ chë majun rma nanaʼ kiʼkʼuxlal taq nyaʼöx kʼayewal pan awiʼ. Ye kʼa le Biblia nuʼij chë röj tqanaʼ kiʼkʼuxlal taq nqaqʼaxaj riʼ. Jun tzʼetbʼäl chrij riʼ ya riʼ ri xtzʼibʼaj qa Santiago. Ryä xuʼij chë pa rukʼexel nchʼpü qakʼuʼx kimä ri kʼayewal, xa tqanaʼ kiʼkʼuxlal (Sant. 1:2, 12). Y Jesús xuʼij qa chë röj kʼo chë nqanaʼ kiʼkʼuxlal tapeʼ nyaʼöx kʼayewal pa qawiʼ (taskʼij ruwäch Mateo 5:11). Ye kʼa, ¿achkë xtqtoʼö rchë xtqanaʼ kiʼkʼuxlal tapeʼ kʼo kʼayewal yeqïl? Röj kan kʼïy qanaʼoj xtqesaj qa chkij ri naʼoj ye kʼo chpan ri ruwuj Santiago, ri xtzʼibʼaj chkë ri naʼäy taq cristianos. Ye kʼa naʼäy tqatzʼetaʼ achkë kʼayewal xekiqʼaxaj ri cristianos riʼ.

3. ¿Achkë xbʼanatäj taq Santiago majanäj ta wä ttok rutzeqelbʼëy Jesús?

³ Taq Santiago, ri ruchaqʼ Jesús, majanäj ta wä ttok qa rutzeqelbʼëy, kan kʼïy kʼayewal xyaʼöx pa kiwiʼ ri cristianos ri ye kʼo wä Jerusalén (Hech. 1:14; 5:17, 18). Y taq Esteban, jun chkë ri rutzeqelbʼëy Cristo xkamsäx, ye kʼïy cristianos xeʼel äl Jerusalén  chqä xebʼä chkipan jalajöj tinamït rchë Judea chqä Samaria. Jojun chkë ryeʼ xeʼapon kʼa Chipre chqä Antioquía (Hech. 7:58-8:1; 11:19). Kantzij na wä chë ri cristianos riʼ kan kʼïy kʼayewal xekiqʼaxaj. Tapeʼ ke riʼ, kan rkʼë kiʼkʼuxlal xkitzjoj na ri utziläj taq rutzjol chkipan ri tinamït ri akuchï xebʼä wä chqä xetoʼon rchë xebʼan congregaciones chkipan kʼïy tinamït (1 Ped. 1:1). Ye kʼa ri cristianos riʼ kan xkiqʼaxaj na más kʼayewal.

4. ¿Achkë chik nkʼaj kʼayewal xkiqʼaxaj ri naʼäy taq cristianos?

⁴ Ri naʼäy taq cristianos kan xkiqʼaxaj jalajöj kʼayewal. Jojun tzʼetbʼäl. Chnaqaj ri junaʼ 50, Claudio, ri qʼatöy tzij pa ruwiʼ Roma, xuʼij chkë jontir ri judíos chë keʼel äl Roma. Reʼ xuʼän chë ri judíos kʼo chë xkiyaʼ qa kachoch chqä xebʼä jukʼan chik tinamït (Hech. 18:1-3). Chnaqaj ri junaʼ 61, ri apóstol Pablo xtzʼibʼaj chë ri cristianos kowan xeyoqʼ, xeyaʼöx pacheʼ chqä xmaj qa jontir chkë ri kʼo wä kikʼë (Heb. 10:32-34). Ri cristianos chqä xkiqʼaxaj mebʼaʼïl chqä xkïl yabʼil kan achiʼel wä ri nkʼaj chik winäq (Rom. 15:26; Filip. 2:25-27).

5. ¿Achkë kʼutunïk xkeqaqʼalajsaj?

⁵ Taq majanä wä tbʼeqä ri junaʼ 62, Santiago xtzʼibʼaj ri ruwuj. Ryä retaman wä achkë kʼayewal najin nkiqʼaxaj ri cristianos. Rkʼë ri loqʼoläj ruchqʼaʼ, Jehová xuʼän chë Santiago xtzʼibʼaj ruwuj rchë xyaʼ utziläj taq naʼoj chkë ri cristianos ri xkerutoʼ wä rchë xtkinaʼ kiʼkʼuxlal tapeʼ kʼo kʼayewal najin nkiqʼaxaj. Rma riʼ, tqanukʼuj ruwäch ri ruwuj Santiago chqä tqayaʼ kiqʼalajsaxik re kʼutunïk reʼ: ¿achkë rma jun cristiano nkowin nunaʼ kiʼkʼuxlal tapeʼ kʼo kʼayewal najin nuqʼaxaj?, ¿achkë kʼayewal rkʼë jbʼaʼ nkiʼän chë jun cristiano ma nunaʼ ta chik kiʼkʼuxlal? y ¿achkë rubʼanik ri nqakʼüt chë kʼo qanaʼoj, chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chqä chë ma nqaxiʼij ta qiʼ xkojkitoʼ rchë xtqanaʼ kiʼkʼuxlal chwäch xa bʼa achkë kʼayewal?

6. Rkʼë ri nuʼij Lucas 6:22 chqä 23, ¿achkë rma jun cristiano nkowin nunaʼ kiʼkʼuxlal tapeʼ kʼo kʼayewal najin yeruqʼaxaj?

⁶ Ye kʼïy winäq nkiquʼ chë xa xuʼ xtkinaʼ kiʼkʼuxlal we majun ta kiyabʼil, kʼïy kirajil kʼo chqä majun ta chʼaʼoj chpan ki-familia. Ye kʼa ri kiʼkʼuxlal nutzjoj Santiago chpan ruwuj kan rkʼë ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios nwachin wä pä, y reʼ ma nqanaʼ ta xa rma kʼo ütz nqaqʼaxaj pa qakʼaslemal (Gál. 5:22). Röj, ri cristianos, kan nqanaʼ kiʼkʼuxlal rma qataman chë Jehová kiʼ rukʼuʼx qkʼë chqä rma nqatzeqelbʼej rij Jesús (taskʼij ruwäch Lucas 6:22, 23; Col. 1:10, 11). Ri kiʼkʼuxlal nqanaʼ ütz nqajnamaj rkʼë ri ruxaq qʼaqʼ ri kʼo chpan jun kantil. Ri qʼaqʼ riʼ chajin chwäch ri kaqʼiqʼ chqä ri jöbʼ y rma riʼ ma nchpeʼ ta qa. Ke riʼ chqä ri kiʼkʼuxlal nqanaʼ: ma nkʼis ta tapeʼ kʼïy kʼayewal nqaqʼaxaj pa qakʼaslemal. Röj ma nkʼis ta ri kiʼkʼuxlal nqanaʼ tapeʼ nqyawäj o nkʼis qarajil. Ke riʼ chqä nbʼanatäj taq ri nkʼaj chik yetzeʼen chqij o taq ri qachʼalal pa qachoch o nkʼaj chik winäq nkiyaʼ kʼayewal pa qawiʼ xa rma nqayaʼ ruqʼij Dios. Röj xa más nqanaʼ kiʼkʼuxlal pa rukʼexel nkʼis qa taq kʼo kʼayewal yeyaʼöx pa qawiʼ kimä ri itzel nkinaʼ chqë. Jontir ri kʼayewal riʼ nkikʼüt chë kantzij yoj rutzeqelbʼëy Cristo (Mat. 10:22; 24:9; Juan 15:20). Rma riʼ nqʼax pa qajolon taq Santiago xuʼij: «Taq xkixqʼax chkipan jalajöj kʼayewal, kan tinaʼ kiʼkʼuxlal rma ri najin niqʼaxaj» (Sant. 1:2).

7, 8. ¿Achkë rma ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx más nkowïr taq yeqaqʼaxaj kʼayewal?

⁷ Santiago nuʼij chik jun rma ri achkë rma ri cristianos ma nkikʼewaj ta yeqʼax chkipan nmaʼq taq kʼayewal. Ryä nuʼij: «Ri ikʼuqbʼäl kʼuʼx, ri kan nqʼalajin chë kuw, xtuʼän chë xtjeʼ más kochʼonïk iwkʼë» (Sant. 1:3). Ri kʼayewal ütz yeqajnamaj rkʼë ri qʼaqʼ ri nksäx rchë nbʼan jun espada. Taq ri espada nyaʼöx pa qʼaqʼ y chrij riʼ ntiwirsäx, ri chʼichʼ más nkowïr. Ke riʼ chqä nbʼanatäj taq yeqaqʼaxaj kʼayewal, ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx más nkowïr. Rma riʼ Santiago xuʼij: «Tiyaʼ qʼij chë ri kochʼonïk nuʼän rusamaj pan ikʼaslemal, rchë ke riʼ rïx kan tzʼaqät taq naʼoj xkejeʼ iwkʼë chqä majun ta itzelal xtilitäj chiwij» (Sant. 1:4). Taq nqatzʼët chë ri kʼayewal kan nkikowirsaj ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx kan rkʼë kiʼkʼuxlal xkeqaköchʼ wä.

⁸ Chpan ruwuj, Santiago nutzjoj kij jojun kʼayewal ri rkʼë jbʼaʼ nkiʼän chë nkʼis ri kiʼkʼuxlal pa qan. ¿Achkë chë kʼayewal riʼ chqä achkë rubʼanik yeqasöl?

9. ¿Achkë rma nkʼatzin njeʼ qanaʼoj?

⁹ Ri kʼayewal: ri ma ataman ta achkë naʼän. Taq yeqaqʼaxaj kʼayewal, röj nqajoʼ chë ri xtqachaʼ xtqaʼän kan ütz xttzʼet rma Jehová, xkerutoʼ ri qachʼalal pa congregación chqä xtqrtoʼ rchë ma xtqayaʼ ta qa Jehová (Jer. 10:23). Rma riʼ nkʼatzin qanaʼoj rchë kan pa rubʼeyal xtqachaʼ  achkë bʼey xtqakʼwaj chqä rchë xkeqïl tzij ri xkeqaʼij chkë ri winäq ri itzel nkinaʼ chqë. Taq ma qataman ta achkë nqaʼän, riʼ rkʼë jbʼaʼ xtuʼän chë xa xtqbʼison chqä xtuʼän chë xa xtkʼis ri kiʼkʼuxlal pa qan.

10. Rkʼë ri nuʼij chpan Santiago 1:5, ¿achkë kʼo chë nqaʼän we nkʼatzin qanaʼoj?

¹⁰ Ri rusolik: tqakʼutuj qanaʼoj che rä Jehová. Rchë ma nkʼis ta ri kiʼkʼuxlal pa qan taq nqaqʼaxaj jun kʼayewal, naʼäy nkʼatzin nqchʼö qʼanäj rkʼë Jehová chqä nqakʼutuj che rä chë tyaʼ qanaʼoj rchë kan pa rubʼeyal xtqachaʼ achkë xtqaʼän (taskʼij ruwäch Santiago 1:5). Ye kʼa, ¿achkë ütz nqaʼän we nqanaʼ röj chë Jehová ma najin ta nuyaʼ pä chqë ri najin nqakʼutuj che rä? Santiago nuʼij chë tqatjaʼ qaqʼij «chukʼutxik che rä Dios». Jehová ma xtpë ta ruyowal chqë we chaq taqïl nqakʼutuj qanaʼoj che rä rchë nqaköchʼ jun kʼayewal. Le Biblia nuʼij chë ri utziläj Qatataʼ ri kʼo chkaj kan pa rukʼiyal xtyaʼ pä chqë (Sal. 25:12, 13). Ryä kan nutzʼët pä achkë kʼayewal najin yeqaqʼaxaj, nujyowaj qawäch chqä nrajoʼ nqrtoʼ pä. Ri nqatamaj riʼ kan nuyaʼ kiʼkʼuxlal chqë. Ye kʼa, ¿achkë rubʼanik nuyaʼ pä qanaʼoj Jehová?

11. ¿Achkë más kʼo chë nqaʼän rchë nqïl qanaʼoj?

¹¹ Jehová nuksaj ri Ruchʼaʼäl rchë nuyaʼ pä qanaʼoj (Prov. 2:6). Ye kʼa kʼo chë nqanukʼuj ruwäch chqä kʼo chë nqanukʼuj kiwäch ri qa-publicaciones. Chqä ma xa xuʼ ta nkʼatzin njeʼ qatamabʼal, xa kan nkʼatzin chqä yeqasmajij ri naʼoj yeruyaʼ pä Jehová chqë. Santiago xuʼij: «Kan tismajij ri Ruchʼaʼäl Dios y ma xa xuʼ ta tikʼoxaj» (Sant. 1:22). Taq yeqasmajij ri naʼoj yeruyaʼ pä Dios chqë, röj xtqakʼüt chë ma nqä ta chqawäch ri chʼaʼoj, chë nqaquʼ kij ri nkʼaj chik chqä chë nqajyowaj kiwäch (Sant. 3:17). Re naʼoj reʼ yojkitoʼ rchë ma xtkʼis ta ri kiʼkʼuxlal pa qan taq xtqïl xa bʼa achkë kʼayewal.

12. ¿Achkë rma janina rejqalen nqatamaj achkë naʼoj yeruyaʼ le Biblia?

¹² Ri Ruchʼaʼäl Dios achiʼel ta jun espejo ri nqrtoʼ rchë nqatzʼët achkë kʼo chë nqajäl chpan ri  qakʼaslemal chqä achkë rubʼanik nqaʼän riʼ (Sant. 1:23-25). Jun tzʼetbʼäl. Rkʼë jbʼaʼ, taq xqatjoj qiʼ chrij Ruchʼaʼäl Dios, xqatzʼët chë nkʼatzin ma chanin ta npë qayowal. Rkʼë rutoʼik Jehová nqkowin nqaqʼät qayowal taq ye kʼo winäq o kʼayewal ri nkiʼän chqë chë npë qayowal. Y rma nqkowin nqaqʼät qayowal, riʼ xtqrtoʼ rchë más ütz rubʼanik xtqapabʼaʼ qiʼ chkiwäch ri kʼayewal. Riʼ chqä xtqrtoʼ rchë kan xtqaquʼ na rij achkë rusolik xtqayaʼ jun kʼayewal chqä chë kan ütz xttel apü chqawäch (Sant. 3:13). Rma riʼ, janina rejqalen nqatamaj achkë naʼoj yeruyaʼ le Biblia.

13. ¿Achkë rma ütz nqanukʼuj kij ri tzʼetbʼäl xkiyaʼ qa rusamajelaʼ Jehová ri xejeʼ ojer?

¹³ Kʼo mul, röj nqatamaj jun naʼoj taq ya xqsach yän. Ye kʼa riʼ rkʼë jbʼaʼ nuyaʼ qa tijöj poqonal pa qawiʼ. Rma riʼ más ütz tqakʼamaʼ qa qanaʼoj chkij ri ütz chqä ri ma ütz ta ri xekiʼän ri nkʼaj chik. Santiago nuʼij chqë chë tqanukʼuj kij ri tzʼetbʼäl xkiyaʼ qa jojun rusamajelaʼ Dios chqawäch, achiʼel Abrahán, Rahab, Job y Elías (Sant. 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18). Re winäq reʼ xekiqʼaxaj kʼayewal ri rkʼë jbʼaʼ xuʼän ta chkë chë ma ta xkinaʼ chik kiʼkʼuxlal. Ri tzʼetbʼäl xkiyaʼ qa chqawäch nkikʼüt chë röj chqä xtqkowin xkeqaqʼaxaj ri kʼayewal rkʼë rutoʼik Jehová.

14, 15. ¿Achkë rma kʼo chë ma chaq ke riʼ ta nkanaj qa taq xa kaʼiʼ rubʼanon qan chrij jun naʼoj ri nqanmaj?

¹⁴ Ri kʼayewal: taq xa kaʼiʼ nuʼän qan chrij jun naʼoj ri nqanmaj. Rkʼë jbʼaʼ, kʼo mul, kan kʼayewal nuʼän chqawäch nqʼax jun naʼoj pa qajolon ri nqïl chpan ri Ruchʼaʼäl Dios. O rkʼë jbʼaʼ ri rubʼanik nuyaʼ pä Jehová ri qakʼutun che rä ma achiʼel ta wä qayoʼen röj. Reʼ rkʼë jbʼaʼ nuʼän chë xa nuʼän kaʼiʼ qan. Ye kʼa we xa chaq ke riʼ nkanaj qa, rkʼë jbʼaʼ xtuʼän chë xtkʼis qa ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx chqä chë xtchaʼ chiʼ ri qachbʼilanïk rkʼë Jehová (Sant. 1:7, 8). Rkʼë jbʼaʼ xtuʼän chqë chë majun ta chik utzil xtqayoʼej chqawäch apü.

¹⁵ Ri apóstol Pablo xjnamaj ri utzil qayoʼen apü rkʼë jun ancla (Heb. 6:19). Jun ancla ya riʼ jun chʼichʼ ri kowan ralal ri ntzeqeʼ che rä jun cadena o nxmeʼ che rä jun koloʼ. Y nuksäx rchë chë jun barco ma nupiskolij ta riʼ taq kʼo jun qʼeqäl jöbʼ chqä nutoʼ rchë ma nbʼerukujuʼ ta riʼ kikʼë abʼäj. Ye kʼa xa xuʼ xtkʼatzin we ri cadena ri xmon che rä ri barco ma ntel ta pa kaʼiʼ. Achiʼel wä nbʼanatäj rkʼë ru-cadena jun ancla ri eqal eqal nchaʼ chiʼ taq nchkopïr, ri xa nuʼän kaʼiʼ qan xa xtqasaj ruchqʼaʼ ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx. Taq jun winäq ri xa kaʼiʼ rubʼanon ran nyaʼöx kʼayewal pa ruwiʼ, rkʼë jbʼaʼ ma xtkʼuqbʼaʼ ta chik rukʼuʼx chë Jehová xtuʼän ri rutzjun chqë. Y we majun ta chik ri rukʼuqbʼäl kʼuʼx, ma xtyoʼej ta chik chë kʼo utzil xtrïl chwäch apü. Ryä xtbʼanatäj reʼ rkʼë, ri xuʼij qa Santiago: «Ri winäq ri xa rubʼanon kaʼiʼ rukʼuʼx xa kan achiʼel ruwiʼ ri mar ri nslöx rma ri kaqʼiqʼ y xa bʼa akuchï nnum wä äl» (Sant. 1:6). ¿Xtkowin komä xtnaʼ kiʼkʼuxlal jun winäq ri xa ke riʼ nunaʼ?

16. ¿Achkë kʼo chë nqaʼän we nqanaʼ chë xa kaʼiʼ najin nuʼän qan?

¹⁶ Ri rusolik: kan yoj röj qtzʼetö rchë achkë rma ri nqanmaj ya riʼ ri kantzij, ke riʼ xtkowïr ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx. Ma tuʼän ta kaʼiʼ qan. Pa ruqʼij qa ri profeta Elías, ri rutinamit Jehová xa kaʼiʼ xuʼän ran. Elías xuʼij chkë: «¿Kʼa ajän ma xtuʼän ta chik kaʼiʼ iwan? ¡We yë Jehová ya riʼ ri kʼaslïk Dios, tiyaʼ ruqʼij ryä! ¡Ye kʼa, we yë Baal, tiyaʼ ruqʼij Baal!» (1 Rey. 18:21). Reʼ rkʼë jbʼaʼ nbʼanatäj chkipan ri qʼij yoj kʼo komä. Rma riʼ, nkʼatzin nqanukʼuj kij ri naʼoj ri xkojkitoʼ rchë xtqayaʼ chwäch qan chë Jehová ya riʼ ri kʼaslïk Dios, chë le Biblia ya riʼ ri Ruchʼaʼäl chqä chë ri testigos de Jehová ya riʼ ri rutinamit (1 Tes. 5:21). Reʼ xtqrtoʼ rchë ma xtuʼän ta kaʼiʼ qakʼuʼx chqä rchë xtqakowirsaj más ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx. We nkʼatzin qatoʼik rchë nqʼax jun naʼoj pa qajolon, ütz tqakʼutuj ri toʼïk riʼ chkë ri ukʼwäy taq bʼey. Rchë ma nkʼis ta ri kiʼkʼuxlal nqanaʼ taq nqayaʼ ruqʼij Jehová, nkʼatzin kan chanin nqaʼän ri najowatäj.

17. ¿Achkë xtbʼanatäj qkʼë we xa xtkʼis qachqʼaʼ?

¹⁷ Ri kʼayewal: ri xa nbʼison qan. Le Biblia nuʼij: «We xa xkabʼison taq xtaqʼaxaj jun kʼayewal, ri awchqʼaʼ xa xtkʼis» (Prov. 24:10). We xa  xtkʼis qachqʼaʼ, riʼ eqal eqal xtuʼän chë xtkʼis ri kiʼkʼuxlal nqanaʼ.

18. ¿Achkë ntel chë tzij yakochʼon?

¹⁸ Ri rusolik: ri nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chë Jehová xtyaʼ qachqʼaʼ rchë xkeqaköchʼ ri kʼayewal. Röj nkʼatzin qachqʼaʼ rchë yeqaköchʼ ri kʼayewal (Sant. 5:11). Ri tzij «kochʼonïk» ri xksaj Santiago, nuʼän chë npë pa qajolon jun winäq ri kan ma nslon ta akuchï kʼo wä. Rkʼë jbʼaʼ npë pa qajolon jun soldado ri kan ma nuxiʼij ta riʼ chwäch chʼaʼoj, rma riʼ kuw nupabʼaʼ riʼ chkiwäch rukʼulel chqä ma nanmäj ta äl.

19. ¿Achkë nqatamaj qa chrij ri tzʼetbʼäl xyaʼ qa ri apóstol Pablo chqawäch?

¹⁹ Ri apóstol Pablo kan xyaʼ qa jun utziläj tzʼetbʼäl chqawäch chrij ri yakochʼon. Kʼo mul xnaʼ chë achiʼel ta majun chik ruchqʼaʼ ta, ye kʼa xkowin xeruköchʼ ri kʼayewal rma xkʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chë Jehová kan xtyaʼ wä ri uchqʼaʼ ri nkʼatzin che rä (2 Cor. 12:8-10; Filip. 4:13). Röj chqä xtqkowin xkeqaköchʼ ri kʼayewal we nqʼax chqawäch chë nkʼatzin rutoʼik Jehová chqë (Sant. 4:10).

20, 21. ¿Achkë ütz nqayaʼ chwäch qan?

²⁰ Ütz nqayaʼ chwäch qan chë ma yë ta Jehová nyaʼö pä kʼayewal pa qawiʼ. Santiago nuʼij reʼ chqë: «Taq jun winäq kʼo chuxeʼ jun kʼayewal, ma tuʼij ta: ‹Yë Dios ri najin nyaʼö pä kʼayewal pa nwiʼ›. Rma Dios majun achkë xtbʼanö che rä chë xtuʼän jun itzelal y majun bʼëy xtyaʼ ta kʼayewal pa kiwiʼ ri winäq» (Sant. 1:13). We nqayaʼ ri naʼoj riʼ chwäch qan, riʼ xtqrtoʼ rchë más xtqjelun rkʼë Jehová, ri utziläj Qatataʼ (Sant. 4:8).

²¹ Jehová ma nujäl ta runaʼoj (Sant. 1:17). Achiʼel wä xuʼän taq xerutoʼ ri naʼäy taq cristianos rchë xkiköchʼ ri kʼayewal, ryä chqä xtqrtoʼ chqajujnal röj komä. Rma riʼ, tqatjaʼ qaqʼij chrij chë tqrtoʼ pä rchë njeʼ qanaʼoj, qakʼuqbʼäl kʼuʼx chqä rchë nqkochʼon. Ryä xtyaʼ pä ri xtqakʼutuj che rä. Tqayaʼ chwäch qan chë ryä xtqrtoʼ pä rchë ma xtkʼis ta ri kiʼkʼuxlal pa qan tapeʼ xkeqaqʼaxaj kʼayewal.