Sikʼ li naʼlebʼ

Sikʼ li xtusulal naʼlebʼ

NAʼLEBʼ RE TZOLOK 8

Chanru naq sahaq saʼ qachʼool usta wank qachʼaʼajkilal?

Chanru naq sahaq saʼ qachʼool usta wank qachʼaʼajkilal?

«Ex was wiitzʼin, chekʼehaq choʼq xnimal xsahil eechʼool li kʼiila paay chi yaleʼk sutsuuqex wiʼ» (SANT. 1:2).

BʼICH 111 Li xyaalal li xsahil qachʼool

RUʼUJIL LI TZOLOM *

1, 2. Joʼ naxye saʼ Mateo 5:11, chan raj ru toonaʼlebʼaq naq tqakʼul ebʼ li chʼaʼajkilal?

LI JESÚS kixye rehebʼ li xtzolom naq teʼxtaw li sahil chʼoolejil, abʼan kixye ajwiʼ naq li teʼrahoq re teʼxkʼul ebʼ li chʼaʼajkilal (Mat. 10:22, 23; Luc. 6:20-23). Kʼajoʼ naxkʼe xsahil qachʼool wank choʼq xtzolom li Jesús. Usta joʼkan, maare naʼok qakʼaʼuxl wi xikʼ tooʼeʼril ebʼ li qakomon, toorahobʼtesiiq xbʼaanebʼ li awabʼej malaj tooʼeʼxmin ebʼ li qechkʼanjelil malaj ebʼ li qechtzolom chi xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ li inkʼaʼ nawulak chiru li Jehobʼa.

2 Relik chi yaal naq maaʼani nasahoʼk saʼ xchʼool naq narahobʼtesiik. Abʼanan, li Raatin li Yos naxye naq tento naq sahaq saʼ qachʼool. Jun eetalil, laj Santiago kixtzʼiibʼa naq moko us ta naq tqakanabʼ naq ebʼ li chʼaʼajkilal teʼnumtaaq saʼ qabʼeen, tento bʼan naq sahaq saʼ qachʼool (Sant. 1:2, 12). Ut li Jesús kixye naq sahaq saʼ qachʼool naq toorahobʼtesiiq (taayaabʼasi Mateo 5:11). Joʼkan utan, chanru naq sahaq saʼ qachʼool usta naqakʼul ebʼ li chʼaʼajkilal? Naabʼal naru naqatzol chirix li esilhu li kixtzʼiibʼa laj Santiago choʼq rehebʼ li xbʼeen aj paabʼanel. Abʼan xbʼeenwa qilaq kʼaru li chʼaʼajkilal yookebʼ chaq xkʼulbʼal.

KʼARU EBʼ LI CHʼAʼAJKILAL YOOKEBʼ CHAQ XKʼULBʼAL?

3. Kʼaru kikʼulmank naq tojeʼ kiʼok laj Santiago choʼq xtzolom li Jesús?

3 Naq tojeʼ kiʼok choʼq aj paabʼanel laj Santiago li riitzʼin li Jesús, qʼaxal xikʼ keʼok chi ileʼk ebʼ laj paabʼanel aran Jerusalén (Hech. 1:14; 5:17, 18). Ut naq keʼxkamsi laj Esteban, naabʼal ebʼ laj paabʼanel keʼelelik saʼ jalan chik tenamit ut «keʼxchaʼchaʼi ribʼebʼ saʼ xsutam Judea ut Samaria». Wiibʼ oxibʼ rehebʼ xkohebʼ saʼ li tenamit Chipre ut Antioquía (Hech. 7:58–8:1; 11:19). Usta naabʼal li chʼaʼajkilal keʼxnumsi, abʼan maajunwa keʼxkanabʼ xpuktesinkil li chaabʼil esilal chi sa saʼ xchʼoolebʼ aʼ yaal bʼarwiʼ xkohebʼ, ut chi joʼkan kixaqabʼaak naabʼal ebʼ li chʼuut saʼebʼ li naʼaj aʼan (1 Ped. 1:1). Abʼanan, moko kaʼaj tawiʼ aʼan ebʼ li chʼaʼajkilal keʼxnumsi ebʼ li xbʼeen aj paabʼanel.

4. Kʼaru chik ebʼ li chʼaʼajkilal keʼxkʼul ebʼ li xbʼeen aj paabʼanel?

4 Ebʼ li xbʼeen aj paabʼanel keʼxkʼul jalan jalanq li chʼaʼajkilal. Jun eetalil, chiru tana li chihabʼ 50 li awabʼej re Roma, aʼ laj Claudio, kixye rehebʼ laj judiiy naq tento teʼelq saʼ li tenamit. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, ebʼ laj judiiy li xeʼok choʼq aj paabʼanel saʼ li tenamit aʼan xeʼxkanabʼ li rochoch ut xeʼqʼaxonk saʼ jalan chik naʼajej (Hech. 18:1-3). Chiru tana li chihabʼ 61, li apóstol Pablo kixtzʼiibʼa naq ebʼ li rechpaabʼanel xeʼhobʼeʼk, xeʼchʼikeʼk saʼ tzʼalam ut kimaqʼeʼk li kʼaru rehebʼ (Heb. 10:32-34). Ut joʼebʼ li junchʼol chi poyanam, ebʼ laj paabʼanel xeʼxkʼul ajwiʼ li nebʼaʼil ut keʼchapeʼk xbʼaan ebʼ li yajel (Rom. 15:26; Filip. 2:25-27).

5. Kʼaru ebʼ li patzʼom tqasume?

5 Chiru li chihabʼ 61 naq laj Santiago kixtzʼiibʼa li xhu, ak naxnaw chaq kʼaru li chʼaʼajkilal nekeʼxkʼul ebʼ li rechpaabʼanel. Li Jehobʼa kixbʼaanu naq laj Santiago tixtzʼiibʼa rehebʼ li rechpaabʼanel ut tixkʼe rehebʼ li naʼlebʼ li ttenqʼanq rehebʼ re naq sahaqebʼ saʼ xchʼool usta teʼxkʼul ebʼ li chʼaʼajkilal. Tqatzʼil rix li xhu laj Santiago ut tqasume ebʼ li patzʼom aʼin: Chirix kʼaru li sahil chʼoolejil yook chi aatinak laj Santiago? Kʼaru ebʼ li chʼaʼajkilal naru naxbʼaanu naq jun aj paabʼanel moko sahaq ta chik saʼ xchʼool? Ut, chanru tooxtenqʼa li choxahil naʼlebʼ, li paabʼal ut li kawil chʼoolej re naq sahaq saʼ qachʼool maakʼaʼ naxye kʼaru li chʼaʼajkilal tqakʼul?

JOʼ AJ PAABʼANEL, KʼARU NAXKʼE XSAHIL QACHʼOOL?

Li sahil chʼoolejil li naxkʼe qe li Jehobʼa chanchan jun li xaml li tzʼaptzʼo saʼ xnaʼaj: maakʼaʼ truuq xchupbʼal. (Chaawil li raqal 6).

6. Joʼ naxye saʼ Lucas 6:22, 23, kʼaʼut naq jun aj paabʼanel naru nasahoʼk saʼ xchʼool usta naxkʼul ebʼ li yalbʼaʼix?

6 Naabʼalebʼ li poyanam nekeʼxkʼoxla naq naru naq sahaqebʼ saʼ xchʼool wi kawebʼ li xjunxaqalil, naabʼalebʼ li xtumin ut sahebʼ saʼ xchʼool li xjunkabʼal. Abʼan li sahil chʼoolejil li yook wiʼ chi aatinak laj Santiago nachalk saʼ xyanq li naruuchi li santil musiqʼej ut inkʼaʼ natawmank saʼ xkʼabʼaʼ li qawanjik (Gál. 5:22). Joʼ aj paabʼanel, li naxkʼe tzʼaqal xsahil qachʼool aʼan xtawbʼal rusilal li Jehobʼa ut xkʼambʼal qe rikʼin li Jesús (taayaabʼasi Lucas 6:22, 23; Col. 1:10, 11). Joʼ naq li xaml li tzʼaptzʼo saʼ xnaʼaj kolbʼil chiru li habʼ ut li iqʼ, joʼkan ajwiʼ li sahil chʼoolejil kolbʼil chiʼus saʼ li qachʼool. Ut inkʼaʼ nachup naq maakʼaʼ qatumin malaj naq nokooyajerk, chi moko naq nokooʼeʼxhobʼ malaj naq xikʼ nokooʼeʼril ebʼ li qakomon malaj jalanebʼ chik kristiʼaan. Ut junelik wank li sahil chʼoolejil usta li xikʼ nekeʼilok qe nekeʼraj xchʼinankil qachʼool. Li yalbʼaʼix li nachalk saʼ qabʼeen naxkʼutbʼesi naq laaʼo tzʼaqal xtzolom li Kriist (Mat. 10:22; 24:9; Juan 15:20). Joʼkan peʼ naq laj Santiago kiruuk xyeebʼal: «Chekʼehaq choʼq xnimal xsahil eechʼool li kʼiila paay chi yaleʼk sutsuuqex wiʼ» (Sant. 1:2).

Kʼaru xjuntaqʼeetalil ebʼ li yalbʼaʼix rikʼin li xaml li naʼoksimank re xyiibʼankil jun li qʼesnal chʼiichʼ? (Chaawil li raqal 7). *

7, 8. Kʼaru nakʼulmank rikʼin li qapaabʼal naq naqakʼul ebʼ li yalbʼaʼix?

7 Laj Santiago naxye kʼaʼut ajwiʼ naq ebʼ laj paabʼanel nekeʼruuk xkuybʼal ebʼ li nimla yalbʼaʼix chi inkʼaʼ nachʼinaak xchʼoolebʼ. Naxye: «Li xchaabʼilal leepaabʼaal nakʼamok chaq li kuyuk rahilal» (Sant. 1:3). Ebʼ li yalbʼaʼix naru najuntaqʼeetamank rikʼin li xaml li naʼoksimank re xyiibʼankil junaq li qʼesnal chʼiichʼ. Naq li qʼesnal chʼiichʼ natiqwasiik ut moqon nakeresiik, qʼaxal nakawuuk li chʼiichʼ. Joʼkaʼin ajwiʼ nakʼulmank rikʼin li qapaabʼal naq naqanumsi ebʼ li yalbʼaʼix, qʼaxal nakawuuk. Joʼkan naq laj Santiago kiruuk xyeebʼal: «Chexkuyuq chi tzʼaqal re ru, re naq tzʼaqalaq eere eeru ut chaabʼilaqex, chi maakʼaʼ majelaqex wiʼ saʼ leepaabʼaal» (Sant. 1:4). Naq naqakʼe reetal naq li qapaabʼal nakawuuk naq naqanumsi ebʼ li yalbʼaʼix, nokooruuk xkuybʼal chi sa saʼ qachʼool.

8 Saʼ li hu li kixtzʼiibʼa, laj Santiago kiʼaatinak chirix wiibʼ oxibʼ li chʼaʼajkilal li naru naxbʼaanu naq inkʼaʼ chik sahaq saʼ qachʼool. Bʼar wank rehebʼ li chʼaʼajkilal aʼin? Ut, chanru tooruuq xtuqubʼankil ru?

KʼARU TQABʼAANU RE NAQ JUNELIK SAHAQ SAʼ QACHʼOOL?

9. Kʼaʼut naʼajmank chiqu li choxahil naʼlebʼ?

9 Li chʼaʼajkilal: naq inkʼaʼ naqanaw kʼaru xbʼaanunkil. Naq tqanumsi ebʼ li chʼaʼajkilal naqaj xbʼaanunkil li nawulak chiru li Jehobʼa, li tixkʼam chaq rusilal choʼq rehebʼ li qechpaabʼanel ut li tooxtenqʼa re naq maajunwa tqatzʼeqtaana li Yos (Jer. 10:23). Naʼajmank chiqu li choxahil naʼlebʼ re naq tqanaw kʼaru tqabʼaanu ut kʼaru tqaye rehebʼ li xikʼ nekeʼilok qe. Naq inkʼaʼ naqanaw kʼaru xbʼaanunkil maare tqaye naq maakʼaʼ chik xjaʼlenkil li yooko xkʼulbʼal ut aʼin naru naxbʼaanu naq saʼ junpaat inkʼaʼ chik sahaq saʼ qachʼool.

10. Joʼ naxye saʼ Santiago 1:5, kʼaru tqabʼaanu wi naʼajmank chiqu li choxahil naʼlebʼ?

10 Li xtuqubʼankil ru: xtzʼaamankil re li Jehobʼa li choxahil naʼlebʼ. Re naq sahaq saʼ qachʼool naq tqanumsi ebʼ li yalbʼaʼix, tento naq xbʼeenwa tootijoq chiru li Jehobʼa ut xtzʼaamankil re qachoxahil naʼlebʼ re naq toonaʼlebʼaq chiʼus (taayaabʼasi Santiago 1:5). Abʼan, chan raj ru toonaʼlebʼaq naq li Jehobʼa inkʼaʼ naxsume saʼ junpaat li qatij? Laj Santiago kixye naq miqakanabʼ tijok chiru «li Yos». Li Jehobʼa inkʼaʼ tpoʼq chi moko tjosqʼoʼq qikʼin wi rajlal nokooʼelajink chiru naq tixkʼe qachoxahil naʼlebʼ re naq tooruuq xkuybʼal li yalbʼaʼix, chi anchal bʼan xchʼool tixkʼe chaq qe (Sal. 25:12, 13). Aʼan naxkʼe saʼ ru li yalbʼaʼix li yooko xkuybʼal, naxtoqʼobʼa qu ut naraj qatenqʼankil. Peʼyaal naq aʼin kʼajoʼ naxkʼe xsahil qachʼool? Abʼanan, chanru naxkʼe qachoxahil naʼlebʼ li Jehobʼa?

11. Kʼaru chik tento tqabʼaanu re xtawbʼal qachoxahil naʼlebʼ?

11 Li Jehobʼa naroksi li Raatin re xkʼebʼal qachoxahil naʼlebʼ (Prov. 2:6). Ut re naq tooruuq xnawbʼal, tento naq tqatzʼil rix li Santil Hu ut ebʼ li qatasal hu. Abʼan moko tzʼaqal ta wi yal nanimank li qanawom, tento bʼan naq tqayuʼami li naxye qe li Jehobʼa. Laj Santiago kixye: «Bʼaanuhomaq li naxye li Aatin, ut inkʼaʼ chikʼojlaaq eechʼool kaʼajwiʼ rikʼin rabʼinkil» (Sant. 1:22). Naq naqayuʼami li naxye qe li Yos, naqakʼam qibʼ saʼ tuqtuukilal, saʼ chaabʼilal ut nokooʼuxtaanank u (Sant. 3:17). Maakʼaʼ naxye kʼaru li yalbʼaʼix tchalq saʼ qabʼeen, ebʼ li chaabʼil naʼlebʼ aʼin tooxtenqʼa chi xkuybʼal chi sa saʼ qachʼool.

12. Kʼaʼut naq jwal wank xwankil xnawbʼal chiʼus li naxye li Santil Hu?

12 Li Raatin li Yos chanchan jun li lem li nakʼanjelak chiqu re xkʼebʼal reetal kʼaru tento tqajal saʼ li qayuʼam ut chanru xbʼaanunkil (Sant. 1:23-25). Jun eetalil, naq ak xqatzʼil rix li Raatin li Yos, maare tqakʼe reetal naq tento tqakuy qajosqʼil. Rikʼin xtenqʼ li Jehobʼa, naqatzol wank saʼ xyaalal naq junaq poyanam malaj chʼaʼajkilal naxchiqʼ qajosqʼil. Ut xbʼaan naq tuulano, kawresinbʼilo chi xnumsinkil ebʼ li chʼaʼajkilal li nachalk saʼ qabʼeen, nokookʼoxlak chiʼus ut naqanaw kʼaru xbʼaanunkil (Sant. 3:13). Jwal wank xwankil xnawbʼal chiʼus li naxye li Santil Hu!

13. Kʼaʼut tento tqatzʼil rix li xyuʼamebʼ laj kʼanjel chiru li Jehobʼa?

13 Wank sut, toj naq nokoopaltoʼk naqataw qanaʼlebʼ. Abʼan us raj tqataw qanaʼlebʼ rikʼin li nekeʼxbʼaanu ebʼ li junchʼol, naq us malaj naq inkʼaʼ us nekeʼelk saʼebʼ li xyuʼam ut maawaʼ rikʼin li qapaltil laaʼo. Joʼkan naq laj Santiago naxwaklesi qachʼool chi xtzʼilbʼal rix li xyuʼam laj Abrahán, li xRahab, laj Job ut laj Elías (Sant. 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18). Ebʼ li kristiʼaan aʼan keʼruuk xnumsinkil ebʼ li yalbʼaʼix li kiruuk raj xbʼaanunkil naq inkʼaʼ chik sahaqebʼ saʼ xchʼool. Li keʼxbʼaanu naxkʼut chiqu naq tooruuq xkuybʼal ebʼ li yalbʼaʼix rikʼin xtenqʼ li Jehobʼa.

14, 15. Kʼaʼut naq moko us ta naq twiibʼanq ru li qachʼool?

14 Li chʼaʼajkilal: naq nawiibʼank ru li qachʼool. Wank sut maare tchʼaʼajkoʼq chiqu xtawbʼal ru junaq li naʼlebʼ li naqil saʼ li Raatin li Yos. Malaj wank sut li Jehobʼa inkʼaʼ naxsume li qatij joʼ chan raj ru naqaj laaʼo. Aʼin naru naxbʼaanu naq twiibʼanq ru li qachʼool, ut wi inkʼaʼ naqabʼaan weent, naru tkehoʼq li qapaabʼal ut inkʼaʼ chik toowanq saʼ amiiwil rikʼin li Jehobʼa (Sant. 1:7, 8). Naru ajwiʼ nasach chiqu li qoybʼenihom choʼq re li kutan chalk re.

15 Li apóstol Pablo kixjuntaqʼeeta li qoybʼenihom rikʼin jun li ankla (Heb. 6:19). Li ankla naxtenqʼa li jukubʼ naq nachapeʼk xbʼaan junaq li kaqsut-iqʼ ut naxbʼaanu naq inkʼaʼ tixpikʼa ribʼ chiruhebʼ li pek. Abʼan kaʼajwiʼ nakʼanjelak wi li kareen li chapcho wiʼ rikʼin li jukubʼ inkʼaʼ natʼupeʼk. Joʼ naq li xkareenil li ankla moko kaw ta chik naq naʼok chi qʼolenk, joʼkan ajwiʼ nakʼulmank rikʼin li qapaabʼal naq nawiibʼank ru li qachʼool. Naq junaq li kristiʼaan li nawiibʼank ru xchʼool naxkʼul li xikʼ ileʼk, naru naq inkʼaʼ chik tixpaabʼ naq ttzʼaqloq ru li xyeechiʼom li Jehobʼa. Ut wi maakʼaʼ qapaabʼal chirix li Yos, maakʼaʼ qoybʼenihom. Joʼ naxye laj Santiago: «Li ani nawiibʼank xchʼool, aʼan chanchan xkaw oq li palaw eekʼasinbʼil xbʼaan li iqʼ ut nakʼameʼk yalaq bʼar» (Sant. 1:6). Peʼyaal naq maaʼani raj sahaq saʼ xchʼool naq yooq xnumsinkil aʼin?

16. Kʼaru tento tqabʼaanu wi nawiibʼank ru li qachʼool?

16 Li xtuqubʼankil ru: miqakanabʼ naq twiibʼanq ru li qachʼool ut qakawubʼresihaq li qapaabʼal. Miwiibʼank ru li qachʼool. Saʼ xkutankil li propeet Elías, li xtenamit li Jehobʼa kiwiibʼank ru xchʼool. Laj Elías kixye rehebʼ: «Toj joʼqʼe texwanq chi wiibʼ ru leenaʼlebʼ? Wi li Qaawaʼ aʼan li tzʼaqal Yos, paabʼomaq; wi ut laj Bahal, taaqehomaq aʼan» (1 Rey. 18:21). Aʼan ajwiʼ naru nakʼulmank saʼebʼ li qakutan. Joʼkan naq tento tqatzʼil rix ebʼ li naʼlebʼ re naq tchʼolaaq chiqu naq li Jehobʼa aʼan li tzʼaqal Yos, naq li Santil Hu aʼan li Raatin ut naq li xtenamit aʼanebʼ laj testiiw re li Jehobʼa (1 Tes. 5:21). Ut wi tqabʼaanu aʼin, inkʼaʼ chik twiibʼanq ru li qachʼool ut tqakawubʼresi li qapaabʼal. Wi naʼajmank chiqu, naru tqapatzʼ qatenqʼ rehebʼ li cheekel winq. Re naq junelik tookʼanjelaq chi sa qachʼool chiru li Jehobʼa, tento naq chʼolchʼooq chiqu kʼaru tqabʼaanu.

17. Kʼaru tkʼulmanq wi nokooxuwak?

17 Li chʼaʼajkilal: naq nachʼinaak qachʼool. Li Santil Hu naxye: «Li nachʼinank xchʼool naq wank saʼ chʼaʼajkilal, naraj naxye naq moko kaw ta xchʼool» (Prov. 24:10). Li aatin saʼ hebreo li xjalmank ru joʼ «nachʼinank xchʼool» naraj ajwiʼ xyeebʼal «naxuwak». Wi nokooxuwak, inkʼaʼ chik sahaq saʼ qachʼool.

18. Kʼaru naraj xyeebʼal li aatin kuyuk?

18 Li xtuqubʼankil ru: xkʼojobʼankil qachʼool naq li Jehobʼa tooxtenqʼa re naq inkʼaʼ tooxuwaq naq tqakʼul ebʼ li yalbʼaʼix. Naʼajmank xkawubʼ qachʼool re naq tqakuy xnumsinkil ebʼ li yalbʼaʼix (Sant. 5:11). Li aatin li kiroksi laj Santiago li najalmank ru joʼ «kuyuk» naʼaatinak chirix jun li kristiʼaan li kaw xaqxo saʼ li xnaʼaj. Maare naqakʼoxla jun li soldaad li naxkuy pleetik rikʼin li xikʼ naʼilok re ut kaw xaqxo saʼ li xnaʼaj.

19. Kʼaru naqatzol rikʼin li apóstol Pablo?

19 Li apóstol Pablo kixkanabʼ jun chaabʼil eetalil chirix li kawil chʼoolej ut li kuyuk. Usta wank sut kikanaak chi maakʼaʼ xmetzʼew, abʼan kiruuk xkuybʼal xbʼaan naq kʼojkʼo xchʼool naq li Jehobʼa tixkʼe re li metzʼew li t-ajmanq chiru (2 Cor. 12:8-10; Filip. 4:13). Joʼ laj Pablo, laaʼo ajwiʼ tooruuq xtawbʼal qametzʼew ut xkawubʼ qachʼool wi naqakʼulubʼa chi anchal qachʼool naq naʼajmank chiqu li xtenqʼ li Jehobʼa (Sant. 4:10).

CHOOJILOQ CHIXKʼATQ LI JEHOBʼA UT CHI JOʼKAN JUNELIK SAHAQ SAʼ QACHʼOOL

20, 21. Kʼaru chʼolchʼooq chiqu?

20 Chʼolchʼooq chiqu naq ebʼ li yalbʼaʼix moko aʼan ta jun li tojbʼamaak li naxkʼe chaq saʼ qabʼeen li Jehobʼa. Laj Santiago kixye: «Naq taayaleʼq rix junaq, mixye: “Aʼ li Yos nayalok wix”, xbʼaan naq li Yos inkʼaʼ nayaleʼk rix xbʼaan li inkʼaʼ us chi moko naxyal rix anihaq» (Sant. 1:13). Wi naqapaabʼ chi anchal qachʼool aʼin, qʼaxal toojiloq chixkʼatq li qachoxahil Yuwaʼ (Sant. 4:8).

21 Li Jehobʼa «inkʼaʼ najalaak chi moko naqʼoqyinoʼk ru» (Sant. 1:17). Joʼ chanru kixtenqʼahebʼ laj paabʼanel saʼ xkutankilebʼ li apóstol chi xkuybʼal ebʼ li yalbʼaʼix, joʼkan ajwiʼ tixbʼaanu qikʼin anaqwan. Qatzʼaamaq re li Jehobʼa qachoxahil naʼlebʼ, qapaabʼal ut xkawubʼ qachʼool. Aʼan tixsume li qatij. Chʼolchʼooq chiqu naq aʼan tooxtenqʼa re naq junelik sahaq saʼ qachʼool usta tqakʼul ebʼ li yalbʼaʼix.

BʼICH 128 Aguantemos hasta el fin

^ párr. 5 Saʼ li hu Santiago natawmank naabʼal li chaabʼil naʼlebʼ chirix chanru tqakuy ebʼ li chʼaʼajkilal. Saʼ li tzolom aʼin tqajultika wiibʼ oxibʼ rehebʼ li tooxtenqʼa chi xkuybʼal ebʼ li chʼaʼajkilal re naq junelik sahaq saʼ qachʼool saʼ li xkʼanjel li Jehobʼa.

^ párr. 59 XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U: Ebʼ li polisiiy nekeʼwulak saʼ rochoch jun li hermaan re xchʼikbʼal saʼ tzʼalam. Li rixaqil ut li xrabʼin nekeʼril chanru nekeʼxkʼam. Naq li hermaan wank saʼ tzʼalam, jun chʼuut ebʼ li hermaan nekeʼxbʼaanu li loqʼonink joʼ junkabʼal rikʼin li rixaqil ut li xrabʼin. Li rixaqil ut li xrabʼin li hermaan inkʼaʼ nekeʼxkanabʼ xtzʼaamankil re li Jehobʼa xmetzʼewebʼ re naq teʼruuq xkuybʼal ebʼ li yalbʼaʼix. Li Jehobʼa naxkʼe xtuqtuukilal ut xkawubʼ xchʼool. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, nakawuuk li xpaabʼalebʼ, ut chi joʼkan nekeʼruuk xkuybʼal ebʼ li yalbʼaʼix ut junelik sahebʼ saʼ xchʼool.