Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 8

Hiou Lachi a Waa a Kɔl Kɛndɛ o Yɔŋ Bɛɛ mi Tɔɔndaŋndaŋ la Komal Num

Hiou Lachi a Waa a Kɔl Kɛndɛ o Yɔŋ Bɛɛ mi Tɔɔndaŋndaŋ la Komal Num

‘Chaaŋaa niaa wanaa laalaŋnda, te dɛnɛla palaala yɛ yɛlaŋ la hiŋ nya choo pɛ, la wa a kɔlta kɛndɛ bute.’ —CHEMI. 1:​2.

CHONDII 111 Nyɛm Ke Naa Nyaaloo Woŋ

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1-2. A mɛɛ Maatiu 5:​11 dimi yɛ, vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ che tɔɔndaŋndaŋ?

MI CHIISU dimul buɛiyaa nduaa maa a cho wa a kɔl kɛndɛ bute. Kɛ mbo dimul nda vɛlɛ maa, tɔɔndaŋndaŋ la cho nda komal. (Maa. 10:​22, 23; Luku 6:​20-23) Ŋ cho a kɔl kɛndɛ le mɛɛ naŋ cho buɛiyaa Kiliti wa yɛ! Kɛ vɛɛ naŋ yiyaŋ yɛ te wanaa naŋ cho o yuŋgoo niŋnda kuuna naa pɛ Chɛhowa piɛiyo, ɔɔ mi masaleŋ le tusi naa nyɛpalaa choo? Nduyɛ, vɛɛ naŋ yiyaŋ yɛ te wanaa naŋ kua o sukuu wa ɔɔ wanaa naŋ tosa wallo latulu wa nyindu naa pɛ le sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ tosaa? O kpeekpei niŋ, mi sɔɔŋ muŋ kpou tosa miŋ buulaŋ tau.

2 Wanaa bɔɔbɔɔ ve a kɔl kɛndɛ le te a tusi nda pɛ nyɛpalaa choo. Kɛ keŋ kpeekpei Diom Mɛlɛkaa dimul naa ni le tosaa. Le taamaseliiyo, mi Chemisi poonyiaa maa, ŋ nɔ miŋ hiu buulaŋ le tɔɔndaŋnda komal naa laŋ te. Kɛ maa ŋ nɔ miŋ wa a kɔl kɛndɛ bute. (Chemi. 1:​2, 12) Nduyɛ, mi Chiisu bɛɛ dimi maa ŋ nɔ miŋ wa a kɔl kɛndɛ o yɔŋ bɛɛ mi waŋnda tusi naa nyɛpalaa choo. (Nuawɔ Maatiu 5:​11.) Vɛɛ naŋ hiau yɛ lachi a waa a kɔl kɛndɛ o yɔŋ bɛɛ mi tɔɔndaŋndaŋ la komal naa? Ŋ tiuba miŋ pɛɛku tau o yau Chemisi poonyial Kilisiɔŋaa tasiaa wo niŋ. Kɛ, ŋ yaasiaŋndɔ fɛŋ tɔɔndaŋnda komal Kilisiɔŋaa tasiaa haa laŋ.

TƆƆNDAŊNDA KUƐƐ KOMALLƐ KILISIƆŊAA TASIAA O WƆSIŊ KƐMƐ TASOŊ NIŊ?

3. Yɛɛ ndoo yɔŋnuŋ yɛ mɛɛ Chemisi pɔmbɔɔ Chiisu simnuŋ dɔɔ buɛi Chiisu wo?

3 Mɛɛ Chemisi pɔmbɔɔ Chiisu simnuŋ dɔɔ buɛi Chiisu wo, ma kandu Kilisiɔŋaa wa Chulusalɛm nda nyɛpalaa tusioo choo. (Walta. 1:​14; 5:​17, 18) Okoŋ kɔɔli mɛɛ nda dii Stiiviŋ, mi Kilisiɔŋaa bɔɔbɔɔ ‘sɛŋiŋ o buŋgaŋ Chudiaa woŋ niŋ a Sameeliaa.’ Nduyɛ, mi apum nyaanuŋ o lɛŋnde Saipulɔɔ leŋ niŋ a Aŋtiɔɔ. (Walta. 7:​58–8:​1; 11:​19) A tonya, mi sɔɔŋ palaŋ komal dɔɔ Kilisiɔŋnda haa tau. Kɛ a koŋ kpou, ma hiau lachi a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a dialuŋ fulaa ba o ba nda kuɛ. Nduyɛ, ma kila kundala bɔɔbɔɔ o tanda maLuomaŋndo niŋ. (1 Pitɛ 1:​1) Okoŋ kɔɔli, mi tɔɔndaŋnda kala kalala cheleŋ la komal vɛlɛ nda.

4. Tɔɔndaŋnda cheleŋ kuɛɛ komallɛ Kilisiɔŋnda o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ?

4 Mi tɔɔndaŋnda cheleŋ komal vɛlɛ Kilisiɔŋnda o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ. Le taamaseliiyo, a wɔsii 50 o faŋaŋ Chiisu wo kɔɔli, mi Masa maLuomaŋndo diolaŋ Kiladiɔɔ dimul Chuuwa kpou le ma faŋaŋ Luom. Le hei, mi Chuuwaa ndaa simnuŋ Kilisiɔŋnda wa kpou mal lɛŋnde ndaleŋ, ma kua o lɛŋii cheleŋ niŋ. (Walta. 18:​1-3) A wɔsii 61 o faŋaŋ Chiisu wo kɔɔli, mi Pɔɔl poonyiaa maa waŋnda wa puaapiliaa diomnda wɔɔŋndaŋ dimullo o luŋ kpendekele, dɔwɔɔ nda o chiɛila manyumndaŋ niŋ, a nda nyɛm ndaŋ poondiaa o laba. (Hibu. 10:​32-34) Maa wanaa cheleŋ, mi bala fondolaŋ laa komal dɔɔ Kilisiɔŋnda haa, nduyɛ mi ndaa naa.—Luomaŋ. 15:​26; Filipi. 2:​25-27.

5. Nyunala kuɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa?

5 Chemisi ndoo sina a tɔɔndaŋnda komal puaapiliaa a ndepiliaa laŋ kpou okɔɔ. Lelaŋ mi Chɛhowa ke ndu nyina ndɔ diandaa, le mbo poonyial Kilisiɔŋnda haa silala mala nda le ma hiou lachi a waa a kɔl kɛndɛ wo, mi che bɛɛ tɔɔndaŋndaŋ la wa nda komallo. Nduyɛ o poonyiaa yau ndɔɔ hoo tuupa mi wɔsii 62 o faŋaŋ Chiisu wo kɔɔli fuuluu. Ŋ yaasiaŋndɔ yau ndoo poonyial koŋ Kilisiɔŋnda wo, okoŋ miŋ muli nyunalaŋ ndaŋ: Le yɛɛ Kilisiɔŋnɔɔ wa yɛ a kɔl kɛndɛ o yɔŋ bɛɛ mi tɔɔndaŋndaŋ la komal ndu? Yɛɛ paaliaŋ yɛ kɔl kɛndɛ Kilisiɔŋnɔɔ? Vɛɛ taasioo, tiindaŋndo, a kɔl simulaa mala yɛ naa miŋ hiou lachi a waa a kɔ kɛndɛ o yɔŋ bɛɛ mi tɔɔndaŋndaŋ la komal naa?

YƐƐ TOSA YƐ MI KILISIƆŊNƆƆ WA A KƆL KƐNDƐ?

Kɔl kɛndɛ Chɛhowa ke naa wo cho ko maa lambui. Te ŋ nɔ ndu pɛ, ŋ nɔla miŋ hiou lachi a biuwɔŋndo o yɔŋ bɛɛ mi tɔɔndaŋndaŋ la komal naa (Tofa pɛl 6)

6. A mɛɛ Luku 6:​22, 23 dimi yɛ, le yɛɛ Kilisiɔŋnɔɔ wa yɛ a kɔl kɛndɛ o yɔŋ bɛɛ mi tɔɔndaŋndaŋ la komal ndu?

6 Mi waŋnda yiyaŋ maa te a wa pɛ kɛndiaa, ma nɔ kanioŋ tau, ɔɔ ma nɔ chaŋyɛi kɛndɛi o yuŋgu ndaa niŋ, keŋ tosa ma wa a kɔl kɛndɛ. Kɛ kɔl kɛndɛ Chemisi poonyiaa a ndu okɔɔ wo cho o suliŋnda nyina Mɛlɛkaa mala naa le sɔlaa laŋ tɛɛŋ. Nduyɛ o tolnuŋ o sɔɔŋ yɔŋnuŋ naa ikɛi yoŋ choo le. (Kalee. 5:​22) Mi Kilisiɔŋnɔɔ wa a kɔl kɛndɛ, te o sina pɛ maa nyɛ nɛŋi Chɛhowa kɔllo wo o cho tosaa ni, nduyɛ maa taamasi Chiisu wo o cho tolɔɔ kɔɔli ni. (Nuawɔ Luku 6:​22, 23; Kolo. 1:​10, 11) Ŋ tuu kɔl kɛndɔɔ a lambuiyo. O yɔŋ bɛɛ mi hueiye wa hɔŋndo ɔɔ mi piɔɔ wa siaa, te waŋndo manda ndu pɛ nyɛkɛndɛi, o nyum te. O nɛi pilɛ koŋ choo, Kilisiɔŋnda tiuba ma hiou lachi a waa a kɔl kɛndɛ o yɔŋ bɛɛ mi tɔɔndaŋndaŋ la wa nda komallo. Ŋ tiuba miŋ hiou lachi a waa a kɔl kɛndɛ o yɔŋ bɛɛ miŋ naa ɔɔ miŋ nɔ nyɛsɔlaa bɔɔ le. Nduyɛ pɛŋ, ŋ tiuba miŋ wa a kɔl kɛndɛ o yɔŋ bɛɛ mi waŋnda mam naa ɔɔ mi yuŋgu naa a wanaa cheleŋ simul naa. Te waŋnda kindiŋ pɛ le naa sɔɔŋ kɔl tambɛiyoŋ tosallo, mi keŋ tosa pɛŋ miŋ chɔɔlu wa a kɔl kɛndɛ. I hiou kpou ve, te waŋnda tusi naa pɛ nyɛpalaa choo le tiindaŋ naa, keŋ chɔm ni maa buɛiya kpeekpeiyaa Kilitiaa naŋ cho ni. (Maa. 10:​22; 24:​9; Chɔŋ 15:​20) Lelaŋ pɛŋ Chemisi poonyiaa ni aa: “Te dɛnɛla palaala yɛ yɛlaŋ la hiŋ nya choo pɛ, la wa a kɔlta kɛndɛ bute.”—Chemi. 1:​2.

Le yɛɛ naŋ tuu yɛ tɔɔndaŋndaŋ a mɛɛ sumnda wou lɛɛndo o yiŋ le ndu chiɛɛŋaa yɛ? (Tofa pɛl 7) *

7-8. Yɛɛ yɔŋnuŋ yɛ a tiindaŋ naa te tɔɔndaŋndaŋ la keeku naa choo pɛ?

7 Mi Chemisi chɔm vɛlɛ sabu cheleŋ, o Kilisiɔŋnda nɔ le waa a kɔl kɛndɛ wo o yɔŋ bɛɛ mi tɔɔndaŋnda kala kalalaŋ la komal nda. Mbo dimi aa: “Te muŋ ŋ keeku nya choo pɛ, la nɔla mi la hiou lachi a sisilaŋ nyɛ kɛndɛ yi.” (Chemi. 1:​3) Tɔɔndaŋndaŋ la cho ko mɛɛ sumnda wou lɛɛndo o yiŋ le ndu chiɛɛŋaa yɛ. Te a wou ndu pɛ o yiŋ nduyɛ mbo diu, keŋ mala nda ma chiɛɛŋa ndu nyɛkɛndɛi. Te a chii pɛ, a wou ndu niko o mɛŋndaŋ niŋ le mbo nyulul. Koŋ tosa mbo kendu poŋ. O nɛi pilɛ koŋ choo, te tɔɔndaŋndaŋ la keeku naa choo pɛ, koŋ tosa mi tiindaŋ naa wa o kala poŋ. Lelaŋ pɛŋ Chemisi poonyiaa ni aa: “La hiou lachi a sisilaŋ nyɛ kɛndɛ yi, mbo lo o koŋ haaa, mi la fuuluu o mɛɛlulaŋ, le mi la simnuŋ mɛɛ Mɛlɛka hɛnaŋ nya mi la wa o nyɛ o nyɛ fee niŋ yɛ.” (Chemi. 1:​4) Te ŋ che pɛ mɛɛ tɔɔndaŋndaŋ la kindi tiindaŋ naa yɛ, keŋ tosa miŋ wa a kɔl kɛndɛ le laŋ biuwɔŋndo.

8 O yau Chemisi poonyiaa wo niŋ, mbo chɔm vɛlɛ simultaŋ lapum la paaliaŋ kɔl kɛndɛ naa wo. Simulta kuɛɛ o chɔm yɛ, nduyɛ vɛɛ naŋ tiu yɛ laŋ ba?

VƐƐ NAŊ TIU YƐ SIMULTA PAALIAŊ KƆL KƐNDƐ NAA WO BA?

9. Le yɛɛ taasioo yeemaŋ yɛ naa o ba?

9 Simullo: Te ŋ sina nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa wo le. Te ŋ wa pɛ o tɔɔndaŋndo bɛŋgu, ŋ nɔ miŋ tosa kɛɛsiaa nɛŋi Chɛhowa kɔllo, mbo luei puaapiliaa a ndepiliaa naa yoomuaŋ, nduyɛ mbo mala naa miŋ lo o laalaŋ naa choo wo. (Chɛlui. 10:​23) Te waŋnda simul naa pɛ, taasioo yeemaŋ naa o ba ni le sinaa nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa wo a nyɛ naŋ nɔ miŋ dimi wo. Te ŋ sina nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa wo le, mi keŋ tosa miŋ tambu kɔl tau.

10. A mɛɛ Chemisi 1:​5 dimi yɛ, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le miŋ sɔla taasioo?

10 Nyɛ mala naa wo: Nyuna Chɛhowa le mbo ke num taasioo. Le miŋ hiou lachi a waa a kɔl kɛndɛ o yɔŋ bɛɛ mi tɔɔndaŋndo komal naa, ŋ nɔ fɛŋ miŋ nyuna Chɛhowa o piɛileŋ niŋ le mbo ke naa taasioo miŋ tosa kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ. (Nuawɔ Chemisi 1:​5.) Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa te Chɛhowa keleŋa piɛile naaleŋ muli le? Ŋ nɔ miŋ hiou lachi a ndu ‘nyunaa.’ O yɔŋ bɛɛ miŋ lambaŋ Chɛhowa nyunaa le mbo ke naa taasioo, o tembu kɔl a naa le. A tonya, mi Chɛhowa ke naa taasioo le miŋ biuŋ tɔɔndaŋnda komal naa laŋ. (Sam 25:​12, 13) Mbo che tɔɔndaŋ wa naa choo wo, nduyɛ mi nyɛiyii o nɔ le naa ve nyindu ndu le naa malaa. Mi hei tosa miŋ wa a kɔl kɛndɛ tau! Kɛ vɛɛ Chɛhowa ke yɛ naa taasioo?

11. Yɛɛ cheleŋ naŋ nɔ yɛ vɛlɛ miŋ tosa le miŋ sɔla taasioo?

11 Mi Chɛhowa soliŋ Diom ndɔɔ kpeku le naa taasioo kioo. (Pulɔ. 2:​6) Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ veelu diomndaŋ o Baabuiyo niŋ a yaula naala cheleŋ, le halikpeŋ miŋ sɔla taasioo. Kɛ o cho ko diomndaŋ te naŋ nɔ miŋ veelu le, ŋ nɔ miŋ tosa nyɛ naŋ pɛɛku wo. Mi Chemisi poonyiaa vɛlɛ aa: “La mɛɛlu o yooŋgoo hoo tueiyɔɔ suee le. La tosa nyɛ o dimi wo.” (Chemi. 1:​22) Te ŋ dɔu pɛ sila Mɛlɛkaa hoo o wali niŋ, keŋ tosa miŋ nɔ kɔl nyuloo, nyiɛɛye, nduyɛ miŋ chaa acheleŋnda biyɔɔ. (Chemi. 3:​17) Suliŋndaŋ la mala naa miŋ hiou lachi a waa a kɔl kɛndɛ, o yɔŋ bɛɛ mi tɔɔndaŋ kɛ kɛ komal naa.

12. Le yɛɛ i cho yɛ suɛi sɔvɛ le miŋ sina Baabuiyo nyɛkɛndɛi?

12 Diom Mɛlɛkaa cho ko maa tofaŋ. O mala naa le miŋ sina nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa wo, a mɛɛ naŋ nɔ miŋ tosa ndu yɛ. (Chemi. 1:​23-25) Le taamaseliiyo, te ŋ veelu pɛ diomndaŋ o Baabuiyo niŋ, lepum miŋ che maa ŋ nɔ wɔ miŋ tosa wallo kalaŋ le miŋ mal kɔl tuuwo. Chɛhowa nɔla mbo mala naa ŋ dounuŋ tumbe le o yɔŋ bɛɛ mi waŋnda pilaŋ naa tana. Nduyɛ te ŋ wa pɛ wanaa kɔl nyulu, koŋ mala naa miŋ biunuŋ tɔɔndaŋnda komal naa laŋ. Hei mala naa vɛlɛ miŋ yiyaŋ nyɛkɛndɛi nduyɛ miŋ tosa kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ. (Chemi. 3:​13) I cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le miŋ sina Baabuiyo nyɛkɛndɛi!

13. Le yɛɛ naŋ nɔ miŋ pɛɛku taamaseliila cho o Baabuiyo niŋndaŋ?

13 Lepum, o biondɔŋnda naalaŋ niŋ naŋ pɛɛku nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa wo ni. Kɛ o kpeekpei niŋ, o cho nɛi kɛndɛ le cho koŋ te. Nɛi kɛndɛ naŋ sɔla taasioo wo cho pɛɛkoo o taamaseliila kɛndɛlaŋ a o la wɔɔŋndaŋ niŋ ni. Lelaŋ, mi Chemisi dɛɛniaa naa le miŋ pɛɛku o taamaseliila cho o Baabuiyo niŋndaŋ niŋ, mɛɛ taamasi Ebilaham, Luehabi, Choobu, a o Ilaacha wo cho naa yɛ. (Chemi. 2:​21-26; 5:​10, 11, 17, 18) Mi buɛiyaa laalaŋaa Chɛhowaa haa biunuŋ tɔɔndaŋnda laa paaliaŋ kɔl kɛndɛ ndaa laŋ. Taamaseliila ndalaŋ la chɔm naa maa a mala Chɛhowaa, naa bɛɛ nɔla miŋ biuŋ tɔɔndaŋndaŋ.

14-15. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ soliŋ kiisaŋndo o kɔl?

14 Simullo: Te kiisaŋndo wa naa pɛ o kɔl. Lepum mbo wa ikala le suɛi pum biyɔɔ bila o Baabuiyo niŋ. Ɔɔ naapum miŋ piɛi o Chɛhowa lo, kɛ o ke naa mulioo mɛɛ naŋ yeema yɛ le. Mi hei tosa mi kiisaŋndo luɛi naa o kɔl. Te ŋ tosa wallo o keŋ choo le, keŋ tosa mi tiindaŋ naa yɔŋnuŋ pɔmbɔlɔsɔɔ, nduyɛ mi keŋ tɛɛmbuu chaŋyɛi nɛi a Chɛhowa. (Chemi. 1:​7, 8) Kɛsiŋ o kɔl maa mi kiisaŋ naŋ nɔ wo tosa miŋ yiyaŋ maa sɔɔŋ Chɛhowa mɛi lediom ndoŋ peeluŋ niŋ te.

15 Mi Pɔɔl tuu tiindaŋ naŋ nɔ le chilaŋndo a nyɛ saa dɛndɛ bɛndu kua o mɛŋndaŋ choo wo. (Hibu. 6:​19) Mi nyɛ saa dɛndɛ bɛndoo wo bii ndu kpiŋ, o yɔŋ bɛɛ mi hueiye wa hɔŋndo ɔɔ mi dɛndɔɔ kunduŋ pouwo. Kɛ te nyɛ bii dɛndɔɔ wo sɔwa pɛ, koŋ tosa o tosa lɛ wali le. O nɛi pilɛ koŋ choo, kiisaŋndaŋ la nɔla mi la tosa mi tiindaŋ naa yɔŋnuŋ pɔmbɔlɔsɔɔ. Te tɔɔndaŋndo komal naa pɛ nduyɛ mi kiisaŋndo wa naa o kɔl, keŋ tosa miŋ yiyaŋ maa Chɛhowa peelu niŋ sɔɔŋ o dimi le tosaa woŋ te. Mi Chemisi dimi maa, wana kiisaŋndo cho o kɔl lo “cho machuaa mɛɛ pee mɛŋma ihɛllo cho yɛ, hueiye i hɔŋ lechoo pɛ ma sim yi le. Yɔŋnɔŋndo yokpaŋ yokpaŋ, ma hel ma tual.” (Chemi. 1:​6) Wana waa naa ve a kɔl kɛndɛ teleŋ o teleŋ te!

16. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa te kiisaŋndaŋ la wa naa pɛ o kɔl?

16 Nyɛ mala naa wo: Soliŋ kiisaŋndo o kɔl, nduyɛ ma kindi tiindaŋ numndo. Tosa ndi chɔ chɔ. O palɛi Ilaacha wana ndoo suaa le Mɛlɛka ve niŋ, wanaa Chɛhowaa ndaa sina wana kpeekpei ndaa nɔ ma piɛiyo le. Lelaŋ mi Ilaacha dimul nda aa: “La wa a tɛndaŋ tɛɛŋ, la sooluu Baal, la sooluu Mɛlɛka le. Te Mɛlɛka Yaawɛɛ cho Mɛlɛka kpeekpeiyo ni, mɛɛ la sooluu Mɛlɛka Yaawɛɛ, te Baal cho Mɛlɛka kpeekpeiyo ni, mɛɛ la sooluu Baal.” (1 Masaa. 18:​21) Naa bɛɛ nɔ miŋ tosa nyɛ pilɛ koŋ kpe. Ŋ nɔ miŋ tosa yaasiaa le miŋ sina a lekɛndɛi maa Chɛhowa cho Mɛlɛka tonyaa ni, nduyɛ maa ndu nɔ Baabuiyo ni, vɛlɛ maa Seiyaa Chɛhowaa cho wanaa nduaa ni. (1 Tɛsa. 5:​21) Hei tosaa mala naa miŋ soliŋ kiisaŋndo o kɔl, nduyɛ miŋ kindi tiindaŋ naa poŋ. Te ŋ yeema pɛ malaa le kiisaŋnda wa naa o kɔl taŋ soliŋndo o kɔl, ŋ nɔ miŋ nyuna bɛnduaa kundaa. Ŋ nɔ miŋ keleŋa hei tosa, le halikpeŋ miŋ hiou lachi a waa a kɔl kɛndɛ o Chɛhowa piɛiyo niŋ.

17. Yɛɛ yɔŋnuŋ yɛ te waŋndo nɔ kɔl simulaa le?

17 Simullo: Kɔl tambɛiyo. Diom Mɛlɛkaa dimi aa: “Te dɛnɛ palaa o komal num pɛ, ma nɔla ma biunuŋ ma sim yi le, mɛɛ a nɔ dialuŋ kala le.” (Pulɔ. 24:​10) Diomnda maHibuluila nda soliŋ kpeku le diomndaŋ ndaŋ “ma nɔla ma sim yi le,” sim vɛlɛ le wana nɔ kɔl simulaa le wo. Te waŋndo nɔ kɔl simulaa le, haupa mbo tambu kɔl.

18. Yɛɛ cho yɛ biuwɔŋndo?

18 Nyɛ mala naa wo: Tiindaŋ Chɛhowa le mbo ke num kɔl simulaa le ma biunuŋ. Le miŋ biunuŋ tɔɔndaŋndaŋ, mɛɛ miŋ nɔ kɔl simulaa. (Chemi. 5:​11) Diom Chemisi soliŋ kpeku le “biuwɔŋndo” wo sim vɛlɛ, le simndaŋ o kala yi mɛɛ mɛɛ la wa. Hei loonuŋ naa a sovɛiyaa sim a kala yi o fondaŋ ndaa wa, o yɔŋ bɛɛ mi yaamɔɔwaa ndaa wa nda hunɔɔ delɔɔ choo.

19. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o taamasi Pɔɔllo niŋ?

19 Mi Pɔɔl kɛsul naa taamasi kɛndɛ kɛndɔɔ le kɔl simulaa nɔɔ a biuwɔŋndo. Mi che bɛɛ lepum mi ndoo vi ŋdial, kɛ mbo biunuŋ tɔɔndaŋndaŋ kanifuule, Chɛhowa ndoo tiindaŋ ni le ndu yoomuaŋ lueiyo. (2 Kɔliŋ. 12:​8-10; Filipi. 4:​13) Naa bɛɛ tiuba miŋ sɔla yoomuaŋ nduyɛ miŋ nɔ kɔl simulaa, te ŋ nyuna pɛ Chɛhowa le mbo mala naa.—Chemi. 4:​10.

SƆƆŊGUU MƐLƐKA IKƐI KPƐƐLUŊ NDUYƐ MA HIOU LACHI A WAA A KƆL KƐNDƐ

20-21. Tiindaŋ yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ nɔ?

20 Ŋ sina maa o cho Chɛhowa le tosa mi tɔɔndaŋndaŋ la komal naa le. Mi Chemisi poonyiaa aa: “Te waŋndo sɔla dɛɛniaa le mbo tosa yɔŋ wɔɔŋndo pɛ, o dimi nuaa maa Mɛlɛka le cho ndu dɛɛniaa le mbo tosa yɔŋ wɔɔŋndo le. Mɛlɛka ndu wana dɛɛniaa ndu le i wɔɔŋ tosa le. Nduyɛ, ndu Mɛlɛka o dɛɛniaa wana le ma tosa yɔŋ wɔɔŋ te.” (Chemi. 1:​13) Te ŋ laalaŋ pɛ nyɛ dimiŋ hoo wo, keŋ cho tosa miŋ sɔɔŋguu Finya naa kaalaa cho o choo choo niŋndo ikɛi kpɛɛluŋ.—Chemi. 4:​8.

21 Chɛhowa siŋgaŋ te. (Chemi. 1:​17) Mbo mala Kilisiɔŋaa wa o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋnda le ma biunuŋ tɔɔndaŋnda wa nda komallo laŋ. Nduyɛ, o cho vɛlɛ hau naa pilɛŋ pilɛŋnda kpou malaa. Nyuna ndu a kɔllo kpou le mbo mala num ma nɔ taasioo, tiindaŋndo, a kɔl simulaa. Nɔ tiindaŋndo maa o cho piɛile numndeŋ muli, nduyɛ maa o cho num mala ma hiou lachi a waa a kɔl kɛndɛ o yɔŋ bɛɛ mi tɔɔndaŋndaŋ la komal num!

CHONDII 128 Biuwɔŋndo tei o Mɛɛlulaŋ

^ pɛl. 5 Yau Chemisi wo nɔ silala sɔvɛ sɔvɛlaŋ lapum a nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa wo okɔɔ, te tɔɔndaŋndaŋ la komal naa pɛ. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho yaasiaa silala ndɔlaŋ ndaŋ lapum. Silalaŋ ndaŋ la nɔla mi la mala naa miŋ biunuŋ tɔɔndaŋndaŋ, nduyɛ miŋ hiou lachi a waa a kɔl kɛndɛ o Chɛhowa piɛiyo niŋ.

^ pɛl. 59 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Polisiiya bii puaapilɛnɔɔ ma wa kɔlaŋ a ndu. Laa ndɔ a chua ndɔɔ cho tofaa mɛɛ nda wa kɔlaŋ a ndu. Mi che bɛɛ puaapilɛnɔɔ hoo cho o chiɛi manyumndo niŋ, kɛ mi laa ndɔ a chua ndɔɔ bii bɔŋaŋndaŋ a puaapiliaa a ndepiliaa cheleŋ. Teleŋ o teleŋ, mi laa ndɔ piɛi latulu a chua ndɔɔ o Chɛhowa lo, le mbo luei nda yoomuaŋ ma biunuŋ tɔɔndaŋ komal nda wo. Mi Chɛhowa ke nda kɔl simulaa nduyɛ mbo tosa ma wa a kɔl nyulu. Mi hei tosa mi tiindaŋ ndaa kiandu poŋ, nduyɛ ma hiau lachi a tɔɔndaŋ komal nda wo biuwɔŋndo a kɔl kɛndɛ.