1-2. Faso ke na zonzá Matayi 5:11, wa’ faso beto zolá tadila bampasi?

YESU pesá na badisiple ya yandi promese ti, ba ke vanda na vrai kilengi na luzingu ya bawu. Yandi kebisá mpe badisiple ya yandi ti, ba zola bwabana na bamambu mingi ya mpasi. (Mat. 10:22, 23; Luke 6:20-23) Beto ke na kilengi ya kuvanda badisiple ya Yesu. Kasi yinki ya ke sala beto, si famiye ya beto ke na sosá kunimina beto na kusadila Yehova, si guvernema ke na kwamisá beto, mpe si bampangi ya kisalu to bampangi ya lekole ke na sosá kunata beto na kusala mambu ya yimbi? Kukanisa na bamambu yayi lenda pesa beto boma.

² Samu na bantu mingi, muntu lenda vanda ve na kilengi ntangu ba ke na kwamisak’ yandi. Kasi, Biblia ke zonzá na beto na kuvanda na kilengi ata na kati ya bampasi. Na kifwani, Zaki soniká ti beto zolá fuluka ve na basusi ntangu beto ke lutisá bantangu ya mpasi, kasi beto zolá bumba kilengi. (Zaki 1:2, 12) Yesu mpe zonzá ti, beto zolá vanda kaka na kilengi ata ntangu ba ke na kwamisa beto. (Tanga Matayi 5:11.) Wa’ faso beto lenda kontinye kuvanda na kilengi ata na kati ya bampasi? Beto lenda longoka mambu mingi na mukanda yina Zaki soniká na bakristo ya ntete. Na kubanda, beto zonzila bampasi yina bakristo yayi kutaná na yawu.

3. Yinki salamá ntangu fioti na manima ya ntangu yina Zaki kumá disiple ya Yesu?

³ Kaka mwa ntangu fioti na manima ya ntangu yina Zaki, leki ya Yesu kumá disiple, ba bandá kukwamisa bakristo ya Jeruzalem. (Bis. 1:14; 5:17, 18) Mpe na manima ya lufwa ya Étienne, bakristo mingi kimá Jeruzalem mpe ‘mwanganá na barejon ya Judée na ya Samari.’ Ba ya nkaka kwendá ntama na Chypre mpe na Antioche. (Bis. 7:58–8:1; 11:19) Kanisa na bampasi yina ba bwabaná  kote yina ba kwendá! Kasi ata na kote yina ba kwendá, ba biká ve kupreche na tiya nyonso nsangu ya mbote, mpe ba salá ti bimvuka mingi funguka na teritware ya Rome. (1 Pi. 1:1) Kasi na manima ya bamambu yayi, ba kutaná dyaka na bamambu ya mpasi.

4. Na mantwala ya wapi bamambu ya mpasi bakristo ya siekle ya ntete kangá ntima?

⁴ Bakristo ya siekle ya ntete kangá ntima na mantwala ya bampasi. Na kifwani, pene-pene na mvula 50 N.B., mfumu ya Rome Claude zonzá ti, bajwif nyonso zolá katuka na Rome. Na yawu, bajwif yina kumá mpe bakristo zolá bika bayinzo ya bawu, mpe kukwenda vanda na babwala ya nkaka. (Bis. 18:1-3) Pene-pene na mvula 61 N.B., apotre Paul soniká ti ba vandá finga bakristo, kutula bawu na boloko mpe kubotola babima ya bawu. (Ebr. 10:32-34) Mpe kaka faso bantu ya nkaka, bakristo mpe vandá bapovre mpe ba vandá bwá maladi.—Rom. 15:26; Flp. 2:25-27.

5. Na wapi bakestion beto ke kuzwa bareponse?

⁵ Ntangu Zaki soniká mukanda ya yandi avant mvula 62 N.B., yandi zabá bien mpasi yina bampangi ya yandi bakristo vandá kutana na yawu. Yehova pesá Zaki mpeve ya santu samu yandi pesa bampangi ya yandi bakristo bakonseye yina ke sadisa bawu na kubumba kilengi ya bawu, ata na kati ya bampasi. Beto tala yinki letre ya Zaki ke zonzá, mpe reponse yina beto lenda kuzwa na bakestion yayi: Wapi yina ke kilengi yina Zaki zonzá? Yinki lenda katula mukristo kilengi yango? Mpe wa’ faso mayela, kiminu mpe kuraje lendá sadisa beto na kubumba kilengi ya beto ata bampasi ya faso ni faso?

6. Faso ke na zonzá Luke 6:22, 23, samu na yinki bakristo lenda vanda na kilengi ata na kati ya bampasi?

⁶ Bantu mingi ke kanisá ti ba lenda vanda na kilengi kaka si, ba ke na sante ya mbote, si ba ke na  mbongo mingi, mpe si famiye ya bawu ke na kizunu. Kasi kilengi yina Zaki ke na zonzilá awa, ke kilengi yina mpeve ya santu ke pesá, mpe ya ke chanjeke ve ata bamambu ya luzingu ya beto me chanje. (Gal. 5:22) Bakristo ke vandá na kilengi ya kulutila ntangu ba ke zabá ti, ba ke na sepelisá Yehova mpe ba ke na landá ekzample ya Yesu. (Tanga Luke 6:22, 23; Kol. 1:10, 11) Beto lenda kompare kilengi ya beto na tiya yina ke vandá na kati ya mwinda. Samu ya ke na kati ya mwinda, tiya lenda kufwa ve ata mupepe, ata mvula. Faso mosi mpe, kima ni kima yina lenda salama na luzingu ya beto, lenda kufwa ve kilengi ya beto. Kilengi ya beto lenda manisa ve ata ntangu beto ke vandá na maladi, to ntangu beto ke vandá ve na mbongo mingi. Beto ke vandá mpe na kilengi ata ntangu ba ke fingá beto, ntangu bantu ya famiye ya beto to bantu ya nkaka ke kwamisá beto. Kilengi ya beto ke kumá kaka mingi ntangu nyonso yina bantu ke sosá kumanisa yawu. Bampasi yina beto ke kutaná na yawu samu na kiminu ya beto ke lakisá ti beto ke vrai bakristo. (Mat. 10:22; 24:9; Yoa. 15:20) Ni na yawu Zaki soniká: “Bampangi [ya munu], beno vanda na [kilengi ya mingi] ntangu beno ke [kutaná na bampasi ya faso ni faso].”—Zaki 1:2; nwt-MK.

7-8. Samu na yinki kiminu ya beto ke kumá ngolo ntangu beto ke lutisá bantangu ya mpasi?

⁷ Zaki ke na zonzilá barezon yina ke salá ti, bakristo vanda ve na boma na mantwala ya bampasi. Yandi me zonza: ‘kiminu ya beno yina ba me meka ke butá kifu ya kukangá ntima.’ (Zaki 1:3; nwt-MK) Bampasi lenda vanda faso tiya yina ba ke sadilá samu na kukumisa kisengo faso yina beto me zola. Ntangu ba ke tulá kisengo na tiya, mpe na manima ba ke biká ya kuma madidi, kisengo ke kumá dyaka ngolo ya kulutila. Faso mosi mpe, ntangu beto ke kangá ntima na mantwala ya bampasi, kiminu ya beto ke kumá dyaka ngolo. Ni na yawu Zaki soniká: ‘Beno bika kifu ya kukangá ntima lungisa kisalu ya yawu, samu beno vanda ya kulunga mpe na ata kifu ya yimbi na mambu nyonso.’ (Zaki 1:4; nwt-MK) Ntangu beto ke na talá ti bampasi ya beto ke na kumisá kiminu ya beto ngolo, beto lendá kanga ntima na kilengi nyonso.

⁸ Na letre ya yandi, Zaki zonzilá mpe mwa bamambu yina lenda sala ti kilengi ya beto manisa. Wapi yina ke bamambu yango, mpe wa’ faso ya lendá katula kilengi ya beto?

9. Samu na yinki beto ke na nsatu ya mayela?

⁹ Kilengi lenda manisa samu: beto zaba ve yinki ya kusala. Ntangu beto ke vandá na bamambu ya mpasi, beto ke zolá Yehova sadisa beto na kubaka desizion yina ke sepelisa yandi, yina ke sadisa bampangi ya beto mpe yina ke sadisa beto na kubumba kiminu na Yehova. (Yer. 10:23) Beto ke na nsatu ya mayela samu na kuzaba yinki ya kusala mpe ya kuzonza na ba yina ke kwamisá beto. Na kati ya mambu ya mpasi, si beto zaba ve yinki ya kusala ya lenda lembisa beto, mpe kilengi ya beto lenda manisa na mbangu.

10. Na kuzwa mayela, yinki Zaki 1:5 me zonza na beto na kusala?

 ¹⁰ Samu na kubumba kilengi beto zolá: lomba mayela na Yehova. Si beto zola kubumba kilengi ya beto na kati ya bampasi, ya ntete beto zolá lomba na Yehova na lusambu na kupesa beto mayela, samu na kubaka badesizion ya mbote. (Tanga Zaki 1:5.) Yinki beto zolá sala, si beto ke na talá ti Yehova ke na pesá ve na mbangu reponse na balusambu ya beto? Zaki me zonza ti beto ‘lemba ve na kulomba’ na Nzambi. Yehova ke kuwa kaka beto, ntangu nyonso yina beto ke kontinye na kulomba yandi mayela. Yandi lenda dasukila ve beto. Papa ya beto Yehova, “ke [pesá] na bantu nyonso na ntima ya mbote” ntangu ba ke sambilak’ yandi na kuzwa mayela ya kukanga ntima na ntangu ya bampasi. (Nku. 25:12, 13) Yandi ke talá bampasi ya beto, ya ke salak’ yandi mpasi na ntima. Na yawu, yandi zola kusadisa beto. Ya vrai, beto ke na kilengi ya kuzaba mambu yayi! Kasi, wa’ faso Yehova ke pesá beto mayela?

11. Yinki beto me lunga kusala dyaka samu na kuvanda na mayela?

¹¹ Yehova ke sadilá Biblia samu na kupesa beto mayela. (Bin. 2:6) Na kuzwa mayela, beto me lunga kulongoka Biblia mpe mikanda ya beto. Kasi beto zolá suka ve kaka na kulongoka. Beto zolá sadila mpe na luzingu ya beto mambu yina Nzambi ke na zonzá na beto na kusala. Zaki soniká: “Ya me lunga ve kaka na kuwa mambu ya Nzambi, kasi beno [zolá sadila] yawu.” (Zaki 1:22) Si beto sadila bakonseye ya Nzambi, beto ke kuzwa dyaka kizunu ya kulutila, beto ke vanda ve na mambu ya ngolo, mpe beto ke vanda na kyadi ya bampangi. (Zaki 3:17) Bifu ya mbote yayi, ke sadisa beto na kukanga ntima na mantwala ya bampasi ya faso ni faso yina lenda katula kilengi ya beto.

12. Samu na yinki ya ke mbote na kuzaba bien mambu ya Biblia?

¹² Mambu ya Biblia ke faso miroir. Ya ke sadisá beto na kutala yinki beto me bonga kuyidika, mpe faso ya kusala yawu. (Zaki 1:23-25) Na  kifwani, na manima ya kulongoka Biblia, beto lendá tala ti beto me bonga kukontrole kolere ya beto. Yehova lendá sadisa beto na kudasuka ve ntangu muntu to mambu ke pesá beto kolere. Na yawu, beto ke zaba faso ya mbote ya kuyidika bamambu. Beto ke baka ntangu ya kukanisa ntete avant na kubaka desizion. (Zaki 3:13) Ya ke kilengi mingi ya kuzaba bien mambu ya Biblia!

13. Samu na yinki beto zolá longoka ba-ekzample ya bisadi ya Yehova yina ke na kati ya Biblia?

¹³ Ntangu ya nkaka beto ke zabá ti desizion ke yimbi kaka na manima, si ya me natina deja beto bampasi. Kasi, ya ke faso ya yimbi ya kuzwa mayela. Faso ya bien ya kuzwa mayela ni ya kubenda baleson na bamambu ya mbote mpe ya yimbi yina bampangi salá. Ni na yawu, Zaki me zonza na beto na kutala ba-ekzample yina ke na kati ya Biblia, faso ya Abraham, Rahab, Yobi, mpe Élie. (Zaki 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18) Bisadi ya Yehova yayi kangá ntima na mantwala ya bampasi mpe lendá na kubumba kilengi ya bawu. Ba-ekzample ya bawu ke na lakisá beto ti si Yehova sadisa beto, beto ke lenda kusala faso bawu.

14-15. Samu na yinki beto zolá bika ve ntembe kula na bantima ya beto?

¹⁴ Kilengi lenda manisa samu: beto ke na ndimá dyaka ve malongi ya nkaka ya Biblia. Ntangu ya nkaka ya lendá vanda mpasi na beto na kukomprendre malongi ya nkaka ya Biblia. To ya lendá vanda ti, Yehova ke na pesá ve reponse na priere ya beto na faso yina beto ke na vingilá. Na yawu, beto lenda banda kundima dyaka ve mambu ya nkaka ya Biblia. Si beto bika ntembe kula na bantima ya beto, ya lenda bebisa kiminu ya beto mpe kikamarade ya beto na Yehova. (Zaki 1:7, 8) Mpe ya lendá zimbisa kivuvu ya beto na bapromese ya Nzambi.

¹⁵ Apotre Paul zonzá ti kivuvu ya beto na bapromese ya Nzambi ke faso kisengo mosi ya kilo yina ba ke sadilá samu na kutelemisa bato na kati ya maza (ancre). (Ebr. 6:19) Ba ke sadilá kisengo yayi, ntangu mupepe ke vandá ngolo, samu bato ningana ve mingi mpe kwenda kubwa ve na zulu ya matadi. Kasi kisengo yayi lenda sala kisalu ya yawu, kaka si chaine yina ke kangak’ yawu na bato zengana ve. Kaka faso rouille lenda bebisa kisengo yayi, ntembe mpe lenda lembisa kiminu. Dyaka, bamambu ya mpasi lenda zimbisa kiminu ya beto na bapromese ya Yehova mpe kubebisa kivuvu ya beto. Faso Zaki zonzak’ yawu, muntu yina ke salá ntembe ‘ke faso maza ya lamer yina mupepe ke ningisá mpe ke natá kisika ni kisika ya zola.’ (Zaki 1:6) Muntu ya faso yayi lendá vanda ata fioti ve na kilengi!

16. Yinki nge me lunga kusala si nge ke na talá ti ntembe ke na butamá na ntima ya nge?

¹⁶ Samu na kubumba kilengi beto zolá: bika kusala ntembe, kasi kukulisa kiminu ya beto. Sala kima samu na kukatula ntembe yina ke na sosá kubutama na ntima ya nge. Na ntangu ya profete Élie, ba-izraelite kumá na bantima zole. Élie zonzá na bawu: ‘Tii wapi ntangu ntima ya beno ke vanda ya kukabuka na makanisi zole? Si Yehova ke vrai Nzambi, beno landa yandi, kasi si ya ke Baal, beno landa yandi!’ (1 Mf. 18:21) Beto lenda sadila mpe konseye yayi bubu yayi. Beto zola sala mpe barecherche samu na kundima na ntima ya beto nyonso ti Yehova ke Nzambi, ti Biblia ke buku ya yandi, mpe batemwe ya Yehova ke bisadi ya yandi. (1 Tes. 5:21) Kusala mambu yayi ke sadisa beto na kukatula ntembe na ntima mpe na kukulisa kiminu ya beto. Si nge ke na nsatu ba sadisa nge na kukatula ntembe yina ke na sosá kubutama na ntima ya nge, lomba na bakuluntu ya kimvuka na kusadisa nge. Beto zolá sala yawu na mbangu si beto zola kubumba kilengi ya kusadila Yehova!

17. Yinki lenda salama si beto zimbisa kuraje ya beto?

¹⁷ Kilengi lenda manisa samu: beto ke ya kulemba. Biblia ke zonzá: “[Si] nge lemba [. . .] na kilumbu ya mpasi, ngolo [ya nge ke] vanda fioti.” (Bin. 24:10) Mot Ebre yina ba me sadila na kuzonza ‘kulemba’ zola zonza “kuvanda dyaka ve na  kuraje.” Si beto ke dyaka ve na kuraje, kilengi ya beto lendá manisa na mbangu.

18. Yinki zola zonza kukanga ntima?

¹⁸ Samu na kubumba kilengi beto zolá: tula konfianse na Yehova samu yandi pesa beto kuraje ya kukanga ntima. Beto zolá vanda na kuraje si beto zola kukanga ntima na mantwala ya bampasi. (Zaki 5:11) Mot “kukanga ntima” yina Zaki me sadila awa, ke na natá na kukanisa na muntu yina ke ya kutelama mpe ke na ninganá ve kote yandi kele. Ya ke faso soda yina na kuraje nyonso, ke ya kutelama na mantwala ya enemi, mpe ke na vutuká ve manima ata enemi ke na bulá yandi mpe ke na salá yandi mambu ya yimbi.

19. Yinki beto lenda longoka na ekzample ya apotre Paul?

¹⁹ Apotre Paul lakisá kuraje mpe kangá ntima na mantwala ya bampasi. Yandi ke ekzample ya mbote samu na beto. Bantangu ya nkaka, yandi vandá ya kulemba. Kasi, yandi lendá kukanga ntima samu yandi tulá konfianse ya yandi na Yehova, samu Yehova pesa yandi ngolo yina yandi vandá na yawu nsatu. (2 Ko. 12:8-10; Flp. 4:13) Beto lenda kuzwa ngolo mpe kuraje yina yandi vandá na yawu si beto ndima ti, beto ke na nsatu Yehova sadisa beto.—Zaki 4:10.

20-21. Yinki nge lenda ndima?

²⁰ Beto lenda ndima ti bampasi yina ke na kuminá beto ke ve punition ya Nzambi. Zaki me zonza na beto: “Ntangu [bampasi ke kuminá] muntu, yandi bika kuzonza: ‘Nzambi ke na [meká] munu.’ Mambu ya yimbi lenda [meka] ve Nzambi mpe Nzambi lenda [meka] muntu na yimbi ve.” (Zaki 1:13) Kuzaba ti Nzambi lenda natina ve beto bampasi, ke sadisa beto na kutunga kikamarade ya ngolo na Papa ya beto ya luzolo Yehova.—Zaki 4:8.

²¹ Yehova ‘ke chanjeke ve.’ (Zaki 1:17) Yandi sadisá bakristo ya siekle ya ntete ntangu ba vandá lutisa bantangu ya mpasi mpe yandi ke sadisa beto bubu yayi. Kulemba ve na kulomba na Yehova sadisa nge na kuvanda na mayela, kiminu ya ngolo mpe kuraje. Yandi ke pesa reponse na balusambu ya nge. Na yawu, zaba ti yandi ke sadisa nge na kubumba kilengi ya nge ata na kati ya bampasi!