1, 2. Extëm jyënaˈanyë Mateo 5:11, ¿wiˈix mbäät nwinguwäˈkëmë amay jotmay?

JESUS tyukwandak ja yˈëxpëjkpëty ko yajpäädandëbë nety agujk jotkujk, per nan yˈanmääy ko pyäädandëbë amay jotmay (Mat. 10:22, 23; Luk. 6:20-23). Ëtsäjtëm, agujk jotkujk nnayjyäˈäwëm ko nbanëjkxëmë Jesus. Per nmëmäˈäy nmëdäjëm ko ja familyë xyˈaxëkˈijxëm, ko ja gobiernë xynyibëdëˈkëm o ko ja jäˈäy diˈib mëët nduˈunëm o nˈeskuelëˈäjtëm xytyuktunäˈänëm diˈibë Jyobaa kyaj tˈoyˈixy.

² Nipën tkatukxondaˈaky ko yaˈˈaxëkˈixy. Perë Diosë yˈAyuk xyˈanmäˈäyëm ets nxondakëm. Extëm nˈokpëjtakëm, Santiago tkujäˈäyë ko ja amay jotmay, agujk jotkujk mbäät xyajnayjyäˈäwëm ets kyaj mon tuk (Sant. 1:2, 12). Etsë Jesus nenduˈun jyënany ko agujk jotkujk mbäät nnayjyäˈäwëm ko jäˈäy xynyibëdëˈkëm (käjpxë Mateo 5:11, TY). * Pääty, ¿wiˈix mbäät nˈagujkˈäjt njotkujkˈäjtëm oy nbatëmë amay jotmay? Mbäät mëjwiin kajaa xytyukniˈˈijxëm ko nimaytyakëm wanaty ja neky diˈibë Santiago tyuknijäˈäyë pënaty tim jawyiin pyanëjkxtë Jesus. Per min jawyiin nˈokˈijxëm tijaty jotmay pyattë.

3. ¿Ti tuun jäjtë ko waanë tiempë nyajxy mä netyë Santiago të tmëbëkyë Jesus?

³ Näämnëmë netyë Santiago tmëbëkyë Jesus ko yajnibëdëˈktë ja ëxpëjkpëty jam Jerusalén (Apos. 1:14; 5:17, 18). Ets ko Esteban  yaˈoˈkë jäˈäy, ta nimay ja ëxpëjkpëtëjk kyaktääytyë Jerusalén “es nyaywyäˈxtääyëdë mä nyaxëtyë Judeeë esë Samaaryë”, ets nääk axtë jäjttë Chipre ets Antioquía (Apos. 7:58–8:1; 11:19). Tsip nbawinmäˈäytyaˈayëm ja amay jotmay diˈib wyinguwäˈkëdë ja ëxpëjkpëtëjk. Per duˈunyëm ojts jyantsy yˈëwäˈkx jyantsy kyäjpxwäˈkxtë mä ojts nyëjkxtë ets dyajnaxkëdaktë kanäägë kongregasionk nuˈun ja it lugäär diˈib nyitënaabyë Roma (1 Peed. 1:1). Per ja amay jotmay diˈib wyinguwäˈkëdë jeˈeyënëmë nety tsyondaˈaky.

4. ¿Tijaty jotmay yˈakwinguwäˈkëdë pënaty tim jawyiin pyanëjkxtë Jesus?

⁴ Pënaty tim jawyiin pyanëjkxtë Jesus, wyinguwäˈkëdë kanäk pëkyë amay jotmay. Extëm nˈokpëjtakëm, Claudio, diˈibë nety anaˈamp Roma naa jaa mä jëmëjt 50, ojts tniˈanaˈamë ets niˈamukë ja judiyëtëjk pyëtsëëmdäˈäytyët Roma. Ta kuanë ja judiyëtëjk diˈibë nety të tpanëjkxtë Jesus, tnikaktääytyë jyëën tyëjk ets ojts nyëjkxtë wiink it wiink lugäär (Apos. 18:1-3). Naa jaa mä jëmëjt 61, apostëlë Pablo tkujäˈäyë ko ja myëguˈuktëjk të nety mayjyaˈay windum yajwingäjpx yajjëjpkäpxtë, yajtsum yajmatstë ets të yajpëjkëdë tijaty myëdäjttëp (Eb. 10:32-34). Pënaty pyanëjkxtë Jesus, nenduˈun yubajt pyäˈämbajttë ets dyaˈˈamääytyaktë tijaty extëm oytyim pënëty (Rom. 15:26; Filip. 2:25-27).

5. ¿Tijaty nˈatsoowëmbitäˈänëm?

⁵ Mä tkatukjäˈtynyëmë jëmëjt 62, ta Santiago tjääy ja neky. Yëˈë nyijäˈäwëbë nety ja amay jotmay diˈib wyinguwäˈkëdëp ja myëguˈuktëjk. Jyobaa winmäˈänymyooyë parë tkujayët ja ääw ayuk diˈibë nety mbäät pyudëkëdë parë nyayjyawëdët agujk jotkujk oy tpäättë ja amay jotmay. Min nˈoknimaytyakëm ja neky diˈib jyaayë Santiago ets nˈokˈatsoowëmbijtëmë tyäˈädë yajtëˈëwën: ¿tiko mbäät tuˈugë Dios mëduumbë nyayjyawëty jotkujk oy tpäädëdë amay jotmay?, ¿tijaty jotmay mbäät pyëjkxëty ja agujkˈäjt jotkujkˈäjtën? ets ¿wiˈix xypyudëkëyäˈänëmë wijyˈäjtën, mëbëjkën  etsë jotmëkˈäjtën parë nnayjyäˈäwëm agujk jotkujk oy ti jotmay nbatëm?

6. Extëm jyënaˈanyë Lukʉs 6:22, 23, ¿tiko mbäädë Dios mëduumbë nyayjyawëty jotkujk ko twinguwäˈägë amay jotmay?

⁶ Mayë jäˈäy wyinmaytyë ko net mbäät yˈagujkˈat jyotkujkˈattë pën oyˈäjt mëkˈäjttëp, pën myëdäjttëp mayë meeny sentääbë ets pën jotkujk yajpäättë ja fyamilyë. Per ja agujkˈäjt jotkujkˈäjtën diˈibë Santiago yä myaytyak, kyaj myiny mä wiˈix nyaˈijx nyajpatëm, pes yëˈë yajkypyë Diosë myëjääw (Gal. 5:22). Diˈibënë Dios mëduumbë agujk jotkujk jantsy yajnayjyäˈäwëdëp, yëˈë ko kyupëkëdë Jyobaa ets ko tpanëjkxëdë Jesusë yˈijxpajtën (käjpxë Lukʉs 6:22, 23; Kol. 1:10, 11). Ja xondakën diˈib nmëdäjtëm, mbäät yaˈijxkijpxyë extëm ko tyeˈkxy tuˈugë fokë diˈib ijtp kuˈaduky. Kyaj pyiˈitsy oy nuˈun tyuˈuy pyojy. Ëtsäjtëm, nan mbäät duˈunyëm nyajpatëm agujk jotkujk oy wiˈix njäjt ngëbajtëm, oy xypyatëmë yuu päˈäm ets oy nëgoo meeny sentääbë ngamëdäjtëm. Kyaj xypyëjkëmë xondakën oy nyajnëxik nyajtukxikëm ets oy ja familyë xytyukmëtsipˈäjtëm. Mas niˈigyë njäj ndëˈkxëm ko ja nmëtsipˈäjtëm xyjayajpiˈitsäˈänëm. Ja amay jotmay diˈib nwinguwäˈkëm mët ko nmëdäjtëmë mëbëjkën, yëˈë yajnigëxëˈkypy ko njantsy pyanëjkxëmë Jesus (Mat. 10:22; 24:9; Fwank 15:20). Päätyënë Santiago jyënany: “Nayjyawëdë jotkujk ko myinët oytyim diˈibë ayoˈonëty” (Sant. 1:2).

7, 8. ¿Tiko ja mëbëjkën kyëktëkë ko nduknäjxëmë amay jotmay?

⁷ Santiago nyimaytyakypy ja tuk pëky tiko Dios mëduumbëty tmëmadäˈägäˈändë amay jotmayë mëjwiin kajaabë. Jyënaˈany: “Ko mˈijxmatsëdë yëˈë ayoˈon jaˈagyëjxm ko xymyëbëktë Nintsënˈäjtëm, miits mˈëxpëktëp es xymyëmadäˈäktët oytyim diˈibë ayoˈonëty” (Sant. 1:3). Ko nduknäjxëmë amay jotmay, mas niˈigyë kyëktëkë ja mëbëjkën, duˈun extëm ko jyuuny tuˈugë espäädë diˈib të pyëtsëmy jëënoty. Päätyë Santiago jyënany: “Waˈan ja madakën dyajkaˈpxy ja tyuunk, parë miitsëty myajpäättët amuum ets myajpatäˈäytyët oy mëk” (Sant. 1:4, TNM). Ko nˈijxëm wiˈix ja jotmay dyajtäˈtspëky ja mëbëjkën, mbäädë net nmëmadakëm agujk jotkujk.

⁸ Mä ja neky diˈibë Santiago jyaay, yˈijx ja amay jotmay diˈib mbäädë Dios mëduumbë pyëjkxëty ja agujkˈäjt jotkujkˈäjtën. ¿Diˈibatyë tyäˈädë jotmay, ets wiˈix mbäät nyaˈoˈoyëm?

9. ¿Tiko tsyokyëty nmëdäjtëmë wijyˈäjtën?

⁹ ¿Ti mbäät dyajtëgoy ja xondakën? Ko nganijäˈäwëm ti nduˈunëm. Ko nbatëmë amay jotmay, yëˈë ndunäˈänëm diˈibë Jyobaa tyukjotkëdäˈägëp, diˈib tyukˈoyˈattëp ja nmëguˈukˈäjtëm ets diˈib xypyudëjkëm parë duˈunyëm nmëduunˈadëtsëmë Jyobaa (Jer. 10:23). Tsojkëbë wijyˈäjtën parë nnijäˈäwëm ti mbäät nduˈunëm ets wiˈix nˈatsoˈowëm ja nmëtsipˈäjtëm. Mbäät xyaˈëxtëkëwäˈkëm ko nganijäˈäwëm  ti nduˈunëm etsë net pojënë nyajtëgoˈoyëm ja xondakën.

10. Extëm jyënaˈanyë Santya̱ˈa̱gʉ 1:5, ¿ti mbäät nduˈunëm parë nmëdäjtëmë wijyˈäjtën?

¹⁰ ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj nyajtëgoˈoyëm ja xondakën? Ko nˈamdoˈowëmë wijyˈäjtënë Jyobaa. Parë agujk jotkujk nmëmadakëmë amay jotmay, tsojkëp jawyiin nmënuˈkxtakëmë Jyobaa ets nˈamdoˈowëmë wijyˈäjtën parë nduˈunëm ti mbäät yˈoybyëtsëmy (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 1:5). Per ¿ti net mbäät nduˈunëm pën njäˈäwëm ko Jyobaa kyaj netyë tˈatsoowëmbity ja nuˈkxtakën? Nnuˈkxtakëm janääm jatsojk. Jyobaa kyaj axëëk nyayjyawëyaˈanyëty ets nan kyaj xytyukjotˈambëkäˈänëm ko janääm jatsojk nˈamdoˈowëmë wijyˈäjtën parë nmëmadakëm ja amay jotmay. NDeetyˈäjtëmë tsäjpotmëdë xymyoˈoyäˈänëm ja wijyˈäjtënë mëjwiin kajaa (Sal. 25:12, 13). Jyobaa yˈijxypy ja amay jotmay diˈib nmëdäjtëm ets axëëk nyayjyawëty ko xyˈijxˈayoˈowëm. Ko duˈun nnijäˈäwëm, ¿këdii agujk jotkujk xyajnayjyäˈäwëm? Per ¿wiˈixë Jyobaa xymyoˈoyëmë wijyˈäjtën?

11. ¿Tijaty mbäät nˈaktuˈunëm parë nmëdäjtëmë wijyˈäjtën?

¹¹ Jyobaa xymyoˈoyëmë wijyˈäjtën mët yëˈëgyëjxmë yˈAyuk (Prov. 2:6). Parë nbatëmë tyäˈädë wijyˈäjtën, tsojkëp nˈëxpëjkëmë Biiblyë ets tëgokyë tijatyë Diosë kyäjpn yajpëtsëëmpy. Per kyaj jeˈeyë tsyokyëty nyajtuktujkëmë jot këbäjk mët ja ëxpëjkën, tsojkëbën nguytyuˈunëm mä jukyˈäjtën ja ëwij käjpxwijën diˈibë Jyobaa xymyoˈoyëm. Santiago jyënany: “Kuytyundë extëm jyënaˈany ja Diosë jyaaybyajtën; katë jeˈeyë xymyëdooˈittë” (Sant. 1:22). Ko nguytyuˈunëm extëmë Jyobaa xyˈëwij xykyäjpxwijëm, ta kyaj ntsiptunäˈänëm, njaygyukëyäˈänëm tijaty ets nmëdatäˈänëm ja paˈˈayoˈowën (Sant. 3:17). Ko duˈun njäˈäyˈäjtëm, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë agujk jotkujk nmëmadakëm oytyim ti jotmayëty.

12. ¿Tiko yˈoyëty yajxon nnijäˈäwëmë Biiblyë?

¹² Diosë yˈAyuk duˈun tyuny extëm tuˈugë ijxn, pes xytyukˈijxëm mä tsyokyëty nnayaˈoˈoyëm ets ti mbäät nduˈunëm (Sant. 1:23-25). Extëm nˈokpëjtakëm, ko ngäjpxtäˈäyëmë Diosë yˈAyuk, mbäät  nbëjkëmë kuentë ko tsojkëp nduˈunëmë mëjääw parë kyaj nˈawäˈändakëm. Mëdë Jyobaa nyaybyudëkë, mbäät nˈijtëm yuunk naxypy ko nety jam ti xyajjotˈambëkäˈänëm o ko jam pën wiˈix xytyuˈunëm. Etsë yuunkˈat naxypyˈat, mbäät xypyudëjkëm parë net nmëmadakëm ja amay jotmay diˈib nbatëm tuˈuk tuˈugë xëëw. Nan mbäädë net nwinmäˈäyëm yajxon ets nduˈunëm diˈib oybyëtsëmëp (Sant. 3:13). ¡Päätyën yˈoyëty ets yajxon nnijäˈäwëmë Biiblyë!

13. ¿Tiko mbäät nˈëxpëjkëmë yˈijxpajtënë Dios mëduumbëty diˈib yajmaytyaktëp mä Biiblyë?

¹³ Näˈäty, koonëm ndëgoˈoyëm parë njäjtëm tijaty nduˈunëm. Per kyaj tiko duˈun njäjtëm, nik oyxyëp ko nˈijxëm pënaty oy tijaty tyuundë ets pënaty tëgooytyë. Päätyë Santiago xyˈanmäˈäyëm parë nˈëxpëjkëmë yˈijxpajtënë Dios mëduumbëty diˈib yajmaytyaktëp mä Biiblyë, extëmë Abrahán, Rahab, Job etsë Elías (Sant. 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18). Tyäˈädë Dios mëduumbëty, myëmadaktë amay jotmay diˈibxyëp ojts pyëjkxëdë ja agujkˈäjt jotkujkˈäjtën. Ko nnijäˈäwëm wiˈix myadaktë, yëˈë xytyukˈijxëm ko ëtsäjtëm, nan mbäät nmëmadakëmë amay jotmay mëdë Jyobaa nyaybyudëkë.

14, 15. ¿Tiko kyaj mbäät naˈijxëm parë nˈamajtsk njotmajtskëm?

¹⁴ ¿Ti mbäät dyajtëgoy ja xondakën? Ko nˈamajtsk njotmajtskëm. Waˈan näˈäty xytsyiptakxëm njaygyujkëm ti ngäjpxëm mä Diosë yˈAyuk. O waˈanë Jyobaa kyaj tˈatsoowëmbityë nuˈkxtakën extëm njatsojkëm. Ko duˈun njäjtëm, mbäädë net nˈamajtsk njotmajtskëm. Per ko duˈunyë nyajnäjxëm, mbäät dyajxeemyë mëbëjkën ets kyaj oy nekyˈijtëm mëdë Jyobaa (Sant. 1:7, 8). Ets axtë mbäädë net kyaj nekymyëbëjkëm tijaty miimp këdakp.

¹⁵ Ko apostëlë Pablo tnimaytyaky tijaty nˈawijx njëjpˈijxëm, yëˈë ojts mët tˈijxkijpxyë tuˈugë “pujxn diˈibë ja barkë wyoˈonˈijtypy mejnyoty” (Eb. 6:19). Tyäˈädë pujxn, yëˈë wyoˈonˈijtypy mëk ja barkë ko myiny ja mëk poj tuu parë kyaj myëjwojpatët tsäägëjxy. Kyaj wiˈix jyatäˈäny pën kyaj pyoty ja kadenë diˈib të yajkëxotsy mä ja barkë, per ko tyowë ja kadenë mbäät wyindëgoy, nenduˈun jyaty ko nˈamajtsk njotmajtskëm, mbäät xyeemy ja mëbëjkën. Ets ko net nbatëmë amay jotmay, mbäät kyaj nekymyëbëjkëm tijatyë Jyobaa të twandaˈaky. Per pën kyaj nmëdäjtëmë mëbëjkën, kyaj mbäät ti nˈawijx njëjpˈijxëm. Extëm jyënaˈanyë Santiago ko ja “diˈibë jyëjpjäˈäp, dëˈën yëˈë extëm ko ja jikymyejny nyikapy es ja poj yajnejxyëty xitsoo yatsoo” (Sant. 1:6). Ets ko pën duˈun jyatët kyaj mbäät jyotkujkˈaty.

16. ¿Ti mbäät nduˈunëm pën amajtsk jotmajtskëm?

¹⁶ ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj nyajtëgoˈoyëm ja xondakën? Ko kyaj nekyˈamajtsk nekyjyotmajtskëm ets nyajkëktëjkëm ja mëbëjkën. Kyaj mbäät nˈamajtsk njotmajtskëm. Ja tiempë mä jyukyˈajtyë kugajpxy Elías, ja israelitëty kyaj nety nyekyˈittë seguurë, päätyë Elías yˈanmääyëdë: “¿Axtë näˈä duˈun mˈyeˈeyäˈändë tëjëˈk tëjëˈknë ko majtsk pëkyë mwinmäˈäny xymyëdattë? Pënë Jyobaa yëˈë Diosë tëyˈäjtënbë, panëjkxtë; per pën yëˈëjë Baal, panëjkxtë yëˈë” (1 Rey. 18:21). Tyam, nan mbäät duˈun njäjtëm. Päätyën tsyokyëty, ets këˈëm nbayeˈeyëm ko Jyobaa yëˈëjënë Diosë tëyˈäjtënbë, ko Biiblyë yëˈëjënë yˈAyuk ets ko Jyobaa tyestiigëty yëˈëjënë Jyobaa jyantsy kyäjpnˈäjtypy (1 Tes. 5:21). Ko duˈun nduˈunëm, ta kyaj nyekyˈamajtskëyäˈän nekyjyotmajtskëyäˈänëm ets niˈigyë kyëktëkëyaˈany ja mëbëjkën. Ets pën ntsojkëmë naybyudëkë, mbäät nˈamdoˈowëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tuundëp mëjjäˈäy. Pääty ninuˈun kyaˈoyëty nˈamajtsk njotmajtskëm parë mbäät nmëduunˈadëtsëmë Jyobaa agujk jotkujk.

17. ¿Ti mbäät tyuny jyatyëty ko nyajtëgoˈoyëmë jotmëkˈäjtën?

¹⁷ ¿Ti mbäät dyajtëgoy ja xondakën? Ko nˈëxtëkëwäˈkëm. Biiblyë jyënaˈany: “Pën mˈëxtëkëwäˈkp ja xëëw mä mjotmaybyaaty, ta kyaj nëgoo xynyekymyëdatäˈänyë mëjääw” (Prov. 24:10). Pën mijts myajtëgoopy ja jotmëkˈäjtën, ta pojënë xyajtëgoyaˈany ja xondakën. Ko duˈun njäjtëm, mbäädë net kyaj nekynyayjäˈäwëm agujk jotkujk.

18. ¿Ti yˈandijpy nmadakëm?

¹⁸ ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj nyajtëgoˈoyëm  ja xondakën? Ndukˈijxpatëmë Jyobaa ko yëˈë xymyoˈoyäˈänëmë jotmëkˈäjtën parë nmëmadakëmë amay jotmay. Tsojkëbë jotmëkˈäjtën parë nmëmadakëmë amay jotmay (Sant. 5:11). Ko Santiago dyajtuunyë tyäˈädë ayuk “mmadäˈäktë”, yëˈë yajjaygyukëyanëp tuˈugë jäˈäy diˈib të wyäˈktäˈätsy. Ets waˈan yëˈë myiny mä winmäˈäny tuˈugë soldäädë jotmëkpë diˈib të wyäˈktäˈätsy ets niwiˈixtsoo kyayaˈëxtëkëwaˈagyëty ja myëtsip.

19. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë apostëlë Pablo?

¹⁹ Apostëlë Pablo pyëjtakë oybyë ijxpajtën ko dyaˈijxë jotmëkˈäjtën etsë madakën. Näˈäty, nayjyäˈäwë amääy amutsk, per madak mët ko ttukˈijxpejtyë Jyobaa ko yëˈë mëjääwmoˈoyanëp (2 Kor. 12:8-10; Filip. 4:13, TNM). Ëtsäjtëm, nan mbäädë jot mëjääw nmëdäjtëm etsë jotmëkˈäjtën pën nˈëxkäjpëm mëdë yujyˈat tudaˈakyˈat ko nyajtëgoyˈäjtëmë Jyobaa nyaybyudëkë (Sant. 4:10).

20, 21. ¿Ti seguurë tyunaambyë Jyobaa?

²⁰ Mbäät nˈijtëm seguurë ko ja amay jotmay diˈib nbatëm, kyaj tsyoony mä Jyobaa. Santiago xyˈanmäˈäyëm: “Nipën kyajënäˈänët ko tpäädët tuˈugë jotmay: ‘Diosëts xyˈijxmäjtsp’. Yëˈko mëdë axëkˈäjtën, nipën mbäädë Dios tkaˈijxmatsy, ni yëˈë pën tkaˈijxmatsy” (Sant. 1:13, TNM). Pën nmëbëjkëm amumduˈukjot extëm yä jyënaˈany, ta mas niˈigyë nmëwingonäˈänëmë Jyobaa, ja nDeetyˈäjtëm diˈib xytsyojkëm (Sant. 4:8).

²¹ Jyobaa, “ijtpëmëˈë extëm yˈity, kyaj tyëgatsy” (Sant. 1:17). Pääty, duˈun extëm tpudëjkë ja Dios mëduumbëty diˈib mä primer siiglë parë nmëmadaktë amay jotmay, nenduˈunën tyam xypyudëkëyäˈänëm niduˈuk niduˈuk. Nˈokˈamdoˈow nˈokpëjktsoˈowëm parë xymyoˈoyëmë wijyˈäjtën, mëbëjkën etsë jotmëkˈäjtën. Nˈokˈijtëm seguurë ko xypyudëkëyäˈänëm parë duˈunyëm nmëduunˈadëtsëm agujk jotkujk oy nuˈun nbatëmë amay jotmay.