1-2. Wanafunzi tsotso ká ie ka ndima kó nja ndima si kpø batiso djo d’e?

AMY pori i Fiji nǎ ndi kʉ ro “Ma jirie Biblia nǎ ro ma chu nalo bbo.” Ma chungʉeri nari kʉ føri kʉ bbʉbbʉlo. Ro, le-djoi ma, le-vei ma na ko di nari kongʉe ma tsotso ma ø madhó lo thika ndirigoti ma ba batiso.” Amy dhó loroji ka ndi kó ko tsotso ko chu ddikpa bbo na mana kʉ ná bbʉbbʉlo: Ri ka ndie dhʉdhʉ mwanafunzi dho ndi njí maendeleo njati kutaniko nǎ njonjo kʉ ná nrŭ di ke tsotso kó ro.

² Kila muhubiri ka ndi ko kutaniko nǎ ø si ná nrŭ tsotso nja kpa ngʉ kutaniko na nrŭ d’e. (Efe. 4:16) Leilani rodho kʉ ná ddikpa painia pori i Vanuatu nǎ ndi kʉ ro: “Re ngba le ngu ndi dhídhi nari kʉ ddikpa bbagʉ krʉ kʉ ná nrŭ ka ndima nji ná njí. Longa leddi nrŭ dho nari ma kʉ føri bbai ddi; kutaniko nǎ krʉ kʉ ná nrŭ ka ndima kó ø si na nrŭ tsotso nja ndima nji maendeleo d’e.” Nja ddikpa ngba dhídhi d’e, ringani familia ma, kau ma, walimu ma na kó ngba tsotso longa ndima ddi nari chulú ndirigoti njonjo kʉ lo ndima dho nari chulú maddi. Wahubiri ka ndima bbʉ shauri ma, ndirigoti ndima dho bblo kʉ ná loroji wanafunzi dho nja kpa nji maendeleo kpø batiso djo d’e.​—Mez. 15:22.

3. Ana ma, Dorin ma, ndirigoti Leilani ma na po nalo nǎ ro ka ni ka ni ba ngba somo?

³ Ká addudho longaddi ndidhó mwanafunzi dho ná muhubiri ka ndi uri ndi lai wahubiri kó ndidhó mwanafunzi tsotso nimai ri kʉ ndidhó funzo ro? Ana painia wa pekee pori i Moldova nǎ ndi kʉ ri: “Ri kʉ kpakpa ddikpa le  gba mwanafunzi dhó lotso nja mwanafunzi nji maendeleo d’e.” Fø bbagʉ di ná painia wa pekee Dorin, pori i: “Bí ina nja kʉ ná wahubiri adi nzá djo ma ddinga nalo po ndirigoti fø lo adi madhó wanafunzi thí ronga lølø.” Leilani po njalo ki maddi: “Jidha na le kʉ nari ma, shauku na le kʉ nari ma na ka ndi kó wanafunzi tsotso ndima d’i bbʉbbʉ kʉ ná Wakristo utso.”​—Yoh. 13:35.

4. I lo nǎ ká ko si loti ngba lo djo?

⁴ Njaro ni ka ni dhuri ni tso, ri ká ka ndi ka ‘ngbaribbai ma kó ddikpa le tsotso nga mai le kʉ madhó funzo ro?’ Akonja ko ka ko nji nalo njati ddikpa le pori ko mba ndi goti ndidhó funzo dhi ngana ndirigoti wanafunzi di si njudha dhi ngana ró. Ko si wazee ka ndima nji nalo ma nja ddi nja wanafunzi nji maendeleo kpø batiso djo d’e.

5. Ni ká ka ni njiri ngba njati mwalimu pori ni mba ndigoti funzo dho ro?

⁵ Funzo le ongoza na saa na, bblo ka ndi kó mwanafunzi tsotso ndi famu Mungu dzá lo nari kʉ kedhó mwalimu. Njati mwalimu pori ni mba ndi goti ndidhó funzo dhi ngana ró, anja ke nilai bbai. Ni ma ka ni kó ke tsotso ddi. (Muh. 4:9, 10) Nde ni ká ka ni nji ngba lo nja ni kó fø funzo tsotso d’e?

6. Rie nja kʉ ná ke dho funzo ni ra ongoza ná saa na ró, ni ká ka ni nji njí ngbaribbai Mezali 20:18 nǎ kʉ ná yadha na?

⁶ Adi ni tayarisha bblo funzo dho. Ya kwanza, adi rine ni chu lo mwanafunzi djo mwalimu dhó ro. (Azø Mezali 20:18.) Ni ka ni dhuri ke tso: “Nidhó mwanafunzi dhó lo kae ngba? Ni ka si ngba somo jifunza ke na? Fø funzo nǎ ro ká ni ji ke chu ngba lo? Ma ka ma nji nalo ma, inga ma ka ma po nalo ma ká kʉ ddi? Ma ka ma po nzá na lo ma inga ma ka ma nji nzá nalo ma ká kʉ ddi? Ma ká ka ma kó mwanafunzi tsotso ngbaribbai nja ndi nji maendeleo d’e?” Mwalimu dho nzá ringani ndi d’ra ndidhó mwanafunzi dhó lo krʉ ri, ro ke po nalo ka ndi kó ni tsotso ko. Joy rodho kʉ ná misionere adi rinji fø nja nrŭ mbá ndi goti funzo dhi ngana ró. Le pori i: “Fø ma rinji nari adi rili madhó mwanafunzi dhó lo tho ma goti mba ná nrŭ nyo ndirigoti føri adi rili nrŭ chu ngbaribbai ma ndima ka ndima kó mwanafunzi tsotso funzo dhi saa na nari.”

7. Ni lai dho ká ringani ndi chu lo ndima si jifunza mwanafunzi na nalo djo addudho?

⁷ Njati ddikpa ke nzi ni ndidhó funzo dho ró, ri ka ndie bblo ni nji matayarisho ni si ti nalo djo. (Ezr. 7:10) Dorin, pori ri ki i: “Ma ra na lod’ra ná ke nji matayarisho bblo funzo dho ró, føri adi ma nyo tho bbo. Føri ka ndi liri ke kó nga tsotso  bblo.” Bblo ni nji matayarisho nari ka ndi bbʉ bblo kʉ ná loroji mwanafunzi dho. Njati ni nji matayarisho nzá ma krʉ ni si ti nalo djo ró, aba saa ni chu ri nǎ bbobbo lo.

8. Ni ká ka ni njiri ngba ndiro nidhó sala e mana na funzo dhi saa na?

⁸ Sala kʉ bbo na mana kʉ nalo funzo dho, føri dho addinga sala nǎ ni ka ni si po nalo djo njati nilai si ripo ni nji sala ró. Føri ka ndi liri nidhó sala e mana na. (Zb. 141:2) Japon nǎ di ná le-ve Hanae adi ndidhó mwalimu goti mbangʉe na le njingʉe ná sala nga no godhé. Le pori i: “Ma njangʉeri nari kʉ fø le ma kana kau kʉ chøchø Yova na ndirigoti ma ma jingʉeri mae le bbai ddi. Ma mbungʉe ma ji le ji naribbai dhonalo le tingʉe ma rodho sala na.”

9. Ddiddi Yakobo 1:19 ripo naribbai, nidho ká ringani ni nji addu funzo dhi saa na nja ni kó nilai mwalimu tsotso d’e?

⁹ Ako ni lai ke tsotso funzo dhi saa na. Omamuyovbi, rodho kʉ ná painia wa pekee pori i Nigeria nǎ ndi kʉ ro, “Funzo dhi saa na bblo kʉ ná mwalimu adi ndilai dhó lo rr bblo. Bblo le tsotso kó ná ke adi bblo kʉ komatere bbʉ ndirigoti ke nzɨ adi loti bbo ri dhonalo ke churi nari kʉ ri kʉ mwalimu dhó njí ndi ddi longa ndidhó funzo dho.” Lo ni ka ni po ná saa ma, ngbaribbai ma ni ka ni pori nari ma ká ni ka ni chu ngbaribbai? (Mez. 25:11) Mwalimu ma ndidhó mwanafunzi ma na loti ná saa na arrnga bblo. (Azø Yakobo 1:19.) Føri ka ndi kó ni tsotso ni chu ngba saa na ma ni ka ni po lo nari. Nidho nzá ringani ni di loti bbo ri. Inga ni tilo nilai mwalimu lonanga tu ndidhó mwanafunzi dhó na saa na ri inga ni ti lo nja kʉ nalo djo ri. Ro ni ka ni tu ni loti djo nalo nanga dʉ kʉ ná komatere na ma, ji na ma, ndirigoti ngadhudha na maddi. Anonga nari kʉ, nidho nzá ringani ni tilo bbo ni lo ti djo nalo djo ri. Njati ni di mbai po mwanafunzi dho ndirigoti ni di ridho ni ngaddi ni ke djo ró, føri ka ndi kó ke tsotso ke nji maendeleo.

10. Ni chu nalo ni di dr’a mwanafunzi dho ró, føri ká ka ndi kó ke tsotso ngbaribbai?

¹⁰ Atilo ni chu nalo djo. Rie ngba ri ka ró, ako nidhó mwanafunzi tsotso ke chu ngbaribbai ma ni chungʉe bbʉbbʉlo nari, ni singʉe ddikpa kpakpalo djolu nari, inga ngbaribbai ma Yova kongʉe ni tsotso nidhó maisha nǎ nari. (Zb. 78:4, 7) Føri kʉ mwanafunzi ka ndi ji ndi rr nalo. Føri ka ndi liri kedhó udha e kpakpa ndirigoti ri ka ndi kó ke tsotso ndi nji maendeleo kpø batiso djo. Ndirigoti ri ka ndi kó ke tsotso ke chu ngbaribbai ma ndi ka ndi si kpakpalo djolu nari. (1 Pe. 5:9) Gabriel, Brazil nǎ kʉ ná ddikpa painia adi ndi bangʉe ná faida ngano godhé Biblia nǎ longa le ngʉ ddi ndi dho ná saa na. Ke pori i: “Madi ma djoi bani nalo rr ró, føri adi  ma tsotso kó ma chu nari kʉ Yova chu ma bani na ná kpakpalo ngba. Ndirigoti rie ni kpa adi si fø kpakpalo djolu ri ró, ma ma ka ma si ri djolu ddi.”

11-12. Kodho ká ringani ko di njudha dhi nga si ná wanafunzi ko shauku na addudho?

¹¹ Ndiro mwanafunzi ba batiso d’e, kedho ringani ndi di si njudha dhi ngana krʉ ddoro ndirigoti ndi ba faida ri nǎ ro. (Ebr. 10:24, 25) Føri ridho mwalimu dho ringani ndi nzi ndidhó mwanafunzi njudha dho. Njati ke si njudha dhi ngana ró, ko krʉ ka ko li ke kpakpa nja ke di si njudha dhi ngana d’e. Nde fø ká ko ka ko njiri ngba chulu?

¹² Hwè na le mwanafunzi ko nari. (Ro. 15:7) Mwanafunzi mbu ndi bblo ndi le koe hwè na njudha dhi nga na nari dho ró, føri ka ndi cho ke ronga ndi di si Pidhinga dzá dza na. Njudha dhi ngana ke si ná saa na akotilo ke na hwè na ndirigoti ako liri nja nrŭ ma chu ke ddi. Njati mwalimu e nzá ma ndi d’e si ro inga kee nja kʉ ná nji na ma Pidhinga dzá dza na ró, anitilo bblo kedhó mwanafunzi na. Adi mwanafunzi po nalo rr bblo ndirigoti anili ni dyu li ke ro. Hwè na ni ko ke nari ká ka ndi bbʉ ngba bblo lo? Akonja Dmitrii dhó loroji, ke ba batiso nari goti nzá cho d’e da bí ri ndirigoti ke kʉ mutumishi wa huduma. Ma adi ya kwanza ma singʉe njudha dhi ngana ro njingʉeni nalo nga no godhé. Ke pori: “Ma ngʉ di arugu ro ddikpa le-djo singʉe ma dhi ngana hwè na ndirigoti ko tsungʉe Pidhinga dzá dza na ddinga ke ma na. Ma nanga jingʉe bbo ndirigoti ma ngʉ rine kodi ra njudha dhi ngana krʉ ddo ro. Ma njangʉe nzá ro ma d’erie nja d’ingana nalo.”

13. Nidhó bblo kʉ ná loroji ká ka ndi bbʉ ngba bblo nga mwanafunzi dho?

¹³ Adho bblo kʉ ná loroji. Nidhó bblo kʉ ná loroji ka ndi kó mwanafunzi tsotso ke d’i ri utso nari kʉ, ndi ba bbʉbbʉ kʉ ná dini. (Mt. 5:16) Vitalii, Moldova nǎ kʉ ná ddikpa painia pori i: “Ma njangʉe kutaniko na kʉ ná nrŭ dho maisha ma, ngaddidha ma, ndirigoti nrŭ dhó nyi ma na. Føri lieri ma uri u nari kʉ Yova dzá Dimu kʉ bbʉbbʉ kʉ ná dini nǎ.”

14. Nidhó loroji ká ka ndi kó mwanafunzi tsotso ndi nji maendeleo ngbaribbai?

¹⁴ Nja mwanafunzi ba batiso d’e, kedho ringani ndi nji njí ndidho le ddi nalo na. Føri nga kʉ sʉsʉ kʉ nalo ri. Mwanafunnzi di ni ba ná faida nja Biblia nǎ yadha ni dyø nari dho ró, føri ka ndi cho ke ronga ke dyø nidhó loroji. (1 Ko. 11:1) Akonja anziro djo ko tielo ná le-ve Hanae dhó loroji. Le pori i: “Le-djoi ma le-vei ma na ngʉ nji nari kʉ ma dho le ngʉ ddi nalo nganga. Ma chungʉe ngbaribbai ma le ka le li nrŭ kpakpa, le ka le nji nrŭ zø ndirigoti le ka  le dho jidha nrŭ dho nari. Kpa ngʉ adi loti nja nrŭ djo bblo. Ma jingʉeri ma dyø kpadhó loroji.”

15. Mezali 27:17 ripo naribbai, kodho ká ringani ko di kau nji njudha dhi ngana si ná mwanafunzi na addudho?

¹⁵ Adi rine nie kpadhó kau. Mwanafunzi di si njudha dhi ngana ró, anili ni dyu li ke ro. (Flp. 2:4) Anji kpakpanga ni chu ke bblo, ni ka ni pori ni nanga adi jini bbo ke ra anzi nari dho, ni ka ni dhunga ke jifunza nalo djo, kedhó familia djo, inga kedhó njí djo maddi. Ro nzɨ dhu do ka ndi pa ke djo nalo ke tso. Ke na ni adi ti nalo ka ndi liri ni kana ngae chøchø ke na. Ni di kau nji mwanafunzi na ró, føri ka ndi kó ke tsotso ke nji maendeleo lele ndirigoti ke ba batiso. (Azø Mezali 27:17.) Hanae kʉ i ddo ro painia wa kawaida. Le adi ya kwanza ndi singʉe njudha dhi ngana ro ndi njangʉe nalo nga no godhé, le pori: “Ma ngʉe kau na kutaniko nǎ nari dho, ma ngʉ adi riji ma ra njudha dhi ngana ndirigoti rie nje ma ma njeni ri ró ma ngʉ adi ra ngodhé. Ma nanga jingʉeni bbo ma ba ø kau nari dho, ndirigoti føri lingʉeri ma bba nzá chu Yova ná kau bba. Ma jingʉeri ma kana ngae chøchø Yova na ndirigoti le-djoi ma, le-vei ma na. Føri chongʉe ma ronga ma ba batiso.”

16. Ni ká ka ni nji ngbalo ki nja ni kó mwanafunzi tsotso ndie hwè na kutaniko nǎ d’e?

¹⁶ Mwanafunzi di maendeleo nji ndirigoti ke ø ndi dhó lo thika ró, ako ke tsotso ke churi nari kʉ ke kʉ kutaniko nǎ nrŭ kana ddike. Føri ni ka ni nji bblo ni ke kó nari chulú. (Ebr. 13:2) Moldova nǎ kʉ ná le-djo Denis no Biblia ndi ngʉ jifunza ná saa na ndi njangʉe nalo nga ndirigoti ke pori: “Mabbá le ma na le-djoi ngʉ adi ko nzi bí ina le nyo jedha (viburudisho) dho. Kpa ngʉ adi Yova adi ndima tsotso kó nari d’ra ko dho. Føri ngʉ adi ko li kpakpa. Følo kongʉe ko tsotso ko nji njí Yova dho ndirigoti ko chu nari kʉ Yova dho le njí nji nari adi ledha bbʉ bbo.” Njati mwanafunzi ngʉ muhubiri ró, ri kʉ bblo ni nzi ke ndiro ke mba ni goti lodr’adha dho d’e. Le-djo Diego pori i Bresile nǎ ndi kʉ ro: “Bi kʉ ná le-djoi ngʉ adi ma nzi nja ko ra lodr’a d’e. Føri kongʉe ma tsotso ma chu kpa bblo. Fø ma rinji nari lingʉeri ma chu lo bbo ndirigoti ri lingʉeri ma kana ngae chøchø Yova na Yesu ma na.”

17. Wazee ká ka ndima kó wanafunzi tsotso ngbaribbai?

¹⁷ Aba saa ni di mwanafunzi na. Wazee, ni di jidha dho wanafunzi dho ró, føri ka ndi kó kpa tsotso kpa nji maendeleo ndiro kpa ba batiso d’e. Wazee, ni ká ka ni tilo njudha dhi ngana si ná wanafunzi na nzá? Kpa ka ndima njari nari kʉ ni nja ndima mana na, ni di kpa rodho nga no kpa  di si njudha dhi ngana ná saa na ró. Njaro nidho ringani ni thɨ nidhó programu thika ndiro ni di walimu goti mba funzo dhi ngana d’e. Ni ka ni kó ni mba goti na mwalimu dhó mwanafunzi tsotso bbo. Nigeria nǎ kʉ ná ddikpa painia, Jackie pori i: “Wanafunzi ra ri utso d’i nari kʉ, ma goti mbae ndima dhó funzo dho ná muhubiri kʉ muzee ró, kpa nanga adi keni bbo. Madhó ddikpa mwanafunzi pongʉeri: ‘Madhó pastere nzá ka ndi nji fø di nalo ro ri. Madhó pastere adi ri ne ndi be mali dhi kpa ronga dhé, ndirigoti ke adi rine le bbʉ mbø ndi dho!’” Fø lo po na mwanafunzi adi si iddoro njudha dhi ngana.

18. Matendo 20:28 ripo naribbai, wazee ká ka ndima nji ndima dhó bbʉni ná njí ngbaribbai?

¹⁸ Anili walimu kpakpa ndirigoti anibbʉ mazoezi kpa dho. Wazee nidho bbʉni na njí kʉ, ni kó wahubiri tsotso ndimae kpakpa lodr’adha dhi njí kana. (Azø Matendo 20:28.) Njati ddikpa muhubiri di do nji ni kuso ndi funzo ongoza nari dho ró, anziri ke tso ke bbʉ funzo ni ongoza d’e. Jackie djo ko tielo ro b’lo anziro, le pori: “wazee adi ngadhu bí ina madhó wanafunzi djo. Longa maddi wanafunzi dho nari e kpakpa ma dho ná saa na, kpa adi ngba ka ndi kó ma tsotso ná shauri bbʉ ma dho.” Wazee dho ringani ndima di wahubiri li kpakpa ndirigoti ndima cho kpa ronga. (1 Te. 5:11) Jackie pori ki: “Ma nanga adi jini bbo wazee di ma li kpakpa ndirigoti kpa di meresi po ma nji ná kpakpa njí dho ná saa na. Fø lo adi kpakpanga bbʉ ma dho sʉsʉ dda adi kpakpanga bbʉ le dho bbo dyi ka ná saa na naribbai. Kpa po nalo adi rili ma mbu ma bblo ma nji ná bblo kʉ ná njí dho ndirigoti ma e hwè na.”​—Mez. 25:25.

19. Ko ká ka ko ba ngba hwè?

¹⁹ Njati nidhó funzo e nga ma ró, ni ka ni kó nrŭ tsotso ngba nja ndima nji maendeleo Mungu dzá lo kana d’e. Njati ko tilo bbo nzá ma ró, bblo ko tayarisha ná komatere ma ka ndi kó kolai mwalimu tsotso ddi funzo dhi saa na. Wanafunzi si Pidhinga dzá dza na ró, akonji kau kpa na ndirigoti akodho bblo kʉ ná loroji kpa dho. Wazee ka ndima kó wanafunzi tsotso, saa ndima ba ndima di kpa na nari chulú, ndirigoti kpa ka ndima kó walimu tsotso maddi kpa di mazoezi ndirigoti shauri bbʉ kpa dho ró. Koe hwè na bbo njati ko kó nrŭ tsotso sese kʉ nalo na ma nja ndima ji kodhi Baba Yova ndirigoti ndima njí nji ke dho ró!