1. Junam rukʼ ri kubʼij Mateo 24:9, ¿jasche kqamay taj che itzel kojil kumal ri winaq che kkipatanij ta ri Dios?

JEHOVÁ xojubʼano rech kojloqʼoqʼenik y kojloqʼoqʼexik. Rumal laʼ are chiʼ jun winaq itzel kojrilo kʼax kqanaʼo y weneʼ kqaxibʼij qibʼ. Jun kʼutbʼal, Georgina jun qachalal che kel Europa, kubʼij: «Are chiʼ kʼo 14 nujunabʼ ri nunan sibʼalaj itzel xinrilo rumal che kinpatanij ri Jehová, xinnaʼo che kinajawax taj y xinchomaj che weneʼ xa in itzel winaq». * Jun qachalal Danilo ubʼiʼ, xutzʼibʼaj: «Are chiʼ ri soldados xinkichʼayo y xkibʼij kʼax taq tzij chwe rumal che in testigo rech Jehová, sibʼalaj xinxibʼij wibʼ y xinnaʼo che kʼo ta nupatan». Paneʼ kʼax kqanaʼo, are kʼu kqamay taj che itzel kojilik, rumal che ri Jesús ubʼim chi kanoq che kqakʼulmaj wariʼ (chasikʼij uwach Mateo 24:9).

2, 3. ¿Jasche itzel kojkil ri e winaq che kkipatanij ta ri Dios?

² Ri e winaq che kkipatanij ta ri Dios itzel kojkilo rumal che oj junam rukʼ ri Jesús oj «aj uwach Ulew» taj (Juan 15:17-19). Rumal laʼ, paneʼ nim keqil wi ri e qʼatal taq tzij re ri uwach Ulew, keqaqʼijilaj ta e areʼ ni ri etal re ri tinamit o símbolos patrios. Xaq xiw ri Jehová kqaqʼijilaj. Oj qetaʼm che xaq xiw ri Dios taqal che kuqʼat tzij rumal laʼ kqaya ri qatobʼanik che, are kʼu ri Satanás y ri e teren chrij xa itzel kkilo (Gén. 3:1-5, 15). Kqaya ubʼixik che xaq xiw ri uQʼatbʼal tzij ri Dios kkunik kusukʼumaj ronojel ri kʼax kiriqom ri e winaq y xa jubʼiqʼ chi kraj kusachisaj kiwach konojel ri e ukʼulel (Dan. 2:44; Apoc. 19:19-21). Wariʼ are utz taq tzij chke ri manxo taq winaq, are kʼu chke ri itzel taq winaq utz taj (Sal. 37:10, 11).

 ³ Ri winaq che kkipatanij ta ri Dios itzel kojkilo rumal che are kqabʼan ri ktaqan wi ri Dios, are ta ri kkichomaj e areʼ. Jun kʼutbʼal, kimik e kʼi winaq are utz kkil ri tzʼil taq jastaq che xebʼan pa Sodoma y Gomorra ojer, rumal laʼ ri tinamit riʼ xsachisax kiwach rumal ri Dios (Jud. 7). E kiʼ winaq kkitzeʼj qawach y kkibʼij che xa más kqaya uwiʼ ri kqabʼano rumal che are kqabʼan ri kubʼij ri Biblia (1 Ped. 4:3, 4).

4. ¿Jas e bʼantajik kojtowik are chiʼ ri winaq itzel kojkilo?

⁴ ¿Jas e bʼantajik kojtowik are chiʼ ri winaq itzel kojkilo y kkibʼij kʼax taq tzij chqe? Kajwatajik che qas kqakojo che ri Jehová kojutoʼ na. Ri qakojonik kjunamataj rukʼ jun ketekik «chʼichʼ ri keʼelpokʼnaj wi konojel taq ri e uchʼabʼ [o uflechas] ri itzel ri kenikowik» (Efes. 6:16). Jun chi bʼantajik che kajwataj chqe are ri loqʼoqʼebʼal. ¿Jasche? Rumal che ri loqʼoqʼebʼal «kpe ta royowal», kukochʼo y kuchʼij ronojel ri kubʼan kʼax chqe (1 Cor. 13:4-7, 13). Chqilaʼ ri kojutoʼ wi ri qaloqʼoqʼebʼal che ri Jehová, chke ri e qachalal xuqujeʼ chke ri e qakʼulel rech kqachʼijo are chiʼ itzel kojilik.

5. ¿Jas xkunik xubʼan ri Jesús rumal ri uloqʼoqʼebʼal che ri uTat?

⁵ Ri ukʼisbʼal chaqʼabʼ re ri ukʼaslemal ri Jesús, xubʼij chke ri e sukʼ taq utijoxelabʼ che kkamisax kumal ri e ukʼulel, xubʼij: «Rech kketaʼmaj ri winaq aj uwach Ulew chi ri in kinloqʼoqʼej ri Tataxel, jachaʼ kʼu ri taqanik ri xuya ri Tataxel chwe, jeriʼ kinbʼano» (Juan 14:31). Ri loqʼoqʼebʼal xunaʼ ri Jesús che ri Jehová are xyaʼow uchuqʼabʼ rech xuchʼij ri kʼax che xuqʼaxej. Junam rukʼ, ri qaloqʼoqʼebʼal oj che ri Jehová kuya qachuqʼabʼ.

6. Junam rukʼ ri kubʼij Romanos 5:3-5, ¿jas kqanaʼ oj ri upatanelabʼ ri Jehová are chiʼ itzel kojilik?

⁶ ¿Jas ri amaqʼel yaʼowinaq tobʼanik chke ri upatanelabʼ ri Jehová che uchʼijik ri kʼax che kbʼan chke? Are ri kiloqʼoqʼebʼal che ri Jehová. Jun kʼutbʼal, are chiʼ ri nimalaj qʼatbʼal tzij judío xubʼij chke ri apóstoles che kkitzijoj ta chi ri utzij ri Dios, rumal ri kiloqʼoqʼebʼal che ri Dios, e areʼ xkibʼij: «Rajawaxik chqe chi are nabʼe kqanimaj ri kubʼij ri Dios chqe man are ta kʼut ri kkibʼij ri winaq» (Hech. 5:29; 1 Juan 5:3). Kimik ri tajin ketoʼw ri sukʼ taq qachalal che uchʼijik ri itzelal kbʼan chke kumal ri e nimaʼq taq qʼatbʼal tzij are ri kiloqʼoqʼebʼal che ri Dios. Are chiʼ ri winaq che kkipatanij ta ri Dios itzel kojkilo, kojbʼison taj xaneʼ kojkikotik (Hech. 5:41; chasikʼij uwach Romanos 5:3-5).

7. ¿Jas kqabʼano we itzel kojil pa ri qafamilia?

⁷ Weneʼ jun chke ri jastaq che más kʼax uchʼijik are ri itzelal kbʼan chqe pa ri qafamilia. Jujun qafamiliares are chiʼ kkilo che kqaj kqetaʼmaj más chrij ri Jehová weneʼ kkichomaj che xa xojsubʼik o xa xojchʼuʼjarik (chajunamisaj rukʼ Marcos 3:21). Weneʼ xuqujeʼ kojkichʼayo. Are kʼu kʼo ta jun chke ri jastaq riʼ kubʼano che kqamayo, rumal che ri Jesús xubʼij kanoq che «ri ukʼulel kʼu ri winaq e are ri aj uwo rachoch» (Mat. 10:36). Paneʼ kkibʼan kʼax chqe y kkichomaj itzel taq jastaq chqij, kʼo ta jumul itzel keqilo. Xaneʼ ri kqabʼano are che keqaloqʼoqʼej ri e nikʼaj chik rumal che sibʼalaj kqaloqʼoqʼej ri Jehová (Mat. 22:37-39). Are kʼu, ni ta jumul mat keqanimaj ri utaqanik y ri upixabʼ ri Jehová che kʼo pa ri Biblia xa rumal che kqaj kojqaj chuwach jun winaq.

8, 9. ¿Jas xtoʼw jun qachalal rech xkunik xuchʼij ri itzelal xbʼan che?

⁸ Georgina, ri xojchʼaw chrij pa ri párrafo 1, xkunik xuchʼij ri itzelal xbʼan  che rumal ri unan. Areʼ kubʼij: «Oj kebʼ xqamaj retaʼmaxik ri kukʼut ri Biblia kukʼ ri Testigos. Are kʼu, are chiʼ qʼaxinaq chi seis ikʼ, chiʼ xwaj xinbʼe pa ri e riqbʼal ibʼ, xkʼextaj ri uchomanik. Xwilo che tajin kretaʼmaj jastaq kukʼ apóstatas y are chiʼ kchʼaw wukʼ are kubʼij ri kkichomaj e areʼ. Xuqujeʼ, kubʼij kʼax taq tzij chwe, kumichʼichʼej ri nuwiʼ, kinujitzʼaj chi nuqul y kukʼaq bʼi ri taq nuwuj pa mes. Are chiʼ xtzʼaqat 15 nujunabʼ, xinbʼan nuqasanjaʼ. Rech kinya kan upatanixik ri Jehová, ri nunan xinukʼam bʼik y xinuya kan pa jun lugar che e kʼo wi nikʼaj chi alitomabʼ. E jujun chke e kʼo chilaʼ xa rumal che kkitij drogas, keʼelaqʼik y kkibʼan nikʼaj chi kʼax. Are más kʼax uchʼijik ri itzelal are chiʼ ri winaq kbʼanow chawe are ri kachomaj che katraj y katuchajij».

⁹ Georgina kubʼij ri xtoʼwik rech xuchʼij ri xbʼan che: «Pa ri qʼij are chiʼ ri nunan xubʼan ukʼulel chwe nukʼisom chi usikʼixik uwach ronojel ri Biblia. Qas nuchʼobʼom chik che nuriqom chi ri qastzij kojonem y xinnaʼo che sibʼalaj naqaj in kʼo wi che ri Jehová. Sibʼalaj xinbʼan nuchʼawem che ri Jehová y areʼ xinutatabʼej. Are chiʼ in kʼo pa ri lugar che xinuya wi kan ri nunan, jun qachalal ixoq xinukʼam bʼi cho rachoch y junam xqanikʼoj ri Biblia. Pa ronojel ri tiempo riʼ ri e qachalal xkiya nuchuqʼabʼ. Xinnaʼo che jetaneʼ in kachalaxik. Xwilo che ri Jehová más kʼo na uchuqʼabʼ chkiwach apachin taneʼ ri e qakʼulel».

10. ¿Jas ri qas qetaʼm che kubʼan ri Jehová?

¹⁰ Ri apóstol Pablo xutzʼibʼaj che kʼo ta ni jun jastaq «kkun [...] che qatasik chrij ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Dios, ri yoʼm chqe rumal ri Cristo Jesús ri Qajaw» (Rom. 8:38, 39). Paneʼ jujun ta mul kqariq kʼax, Jehová kojuwonobʼa ta kanoq. Amaqʼel kukubʼsaj qakʼuʼx y kuya qachuqʼabʼ. Y, junam rukʼ ri kukʼut ri xukʼulmaj Georgina, xuqujeʼ keʼukoj ri e qachalal che qatoʼik.

11. ¿Jas tobʼanik xuya chke ri tijoxelabʼ ri loqʼoqʼebʼal che xubʼij ri Jesús pa Juan 15:12, 13? Chayaʼ jun kʼutbʼal.

¹¹ Ri kʼisbʼal chaqʼabʼ re ri ukʼaslemal ri Jesús, xunaʼtasaj kan chke ri utijoxelabʼ che kkiloqʼoqʼelaʼ kibʼ (chasikʼij uwach Juan 15:12, 13). Areʼ retaʼm che wariʼ keʼutoʼ rech kʼo utz achilanik chkixoʼl y kkichʼij ri kʼax che kbʼan chke. Chojchoman chrij ri kʼax xkiriq ri cristianos re Tesalónica are chiʼ kʼateʼ xmajix ubʼanik ri congregación. Ri cristianos riʼ xeʼux jun utz kʼutbʼal re loqʼoqʼebʼal  y nimalaj kochʼonik (1 Tes. 1:3, 6, 7). Pablo xeʼubʼochiʼj che ukʼutik más loqʼoqʼebʼal (1 Tes. 4:9, 10). Ri loqʼoqʼebʼal xeʼutoʼo rech xkikubʼsaj kikʼuʼx ri kebʼisonik y xekitoʼ ri kʼo ta kichuqʼabʼ (1 Tes. 5:14). Y qas xkibʼan ri xbʼix chke, rumal che are chiʼ qʼaxinaq chi jun junabʼ ri Pablo xubʼij wa taq tzij riʼ pa ri ukabʼ carta che xutaq bʼi chke: «Tajin knimar ri loqʼoqʼebʼal ikʼuʼx chbʼil taq iwibʼ» (2 Tes. 1:3-5). Ri kiloqʼoqʼebʼal xeʼutoʼ are chiʼ xeʼoqotax rukʼ itzelal y che uchʼijik nikʼaj chi kʼax.

12. ¿Jas xkibʼan ri qachalal che ukʼutik loqʼoqʼebʼal chbʼil kibʼ are chiʼ xbʼan chʼoj pa ri kitinamit?

¹² Chqilampeʼ ri xkikʼulmaj Danilo y ri rixoqil che xojchʼaw chrij pa ri nabʼe párrafo. Are chiʼ xuriq kʼax ri tinamit che keʼel wi rumal jun chʼoj che xbʼanik, xkiya ta kan bʼenam pa ri e riqbʼal ibʼ, amaqʼel xkitzijoj ri utzij ri Dios y xekitoʼ ri e qachalal rukʼ ri jastaq che kʼo kukʼ. Jumul, e jujun soldados kukʼam kiqʼaqʼ xeʼopan cho rachoch ri qachalal Danilo. Areʼ kubʼij: «Xkibʼij chwe che kinbʼan ta chi ri jastaq re ri nukojonik. Rumal che xwaj taj, xinkichʼayo y xkipoqʼisaj o xkipolajisaj jun tiro pa nujolom rech xinkixibʼij. Are chiʼ xebʼek, xkibʼij kan chqe che ketzalij lo che ubʼanik violar ri wixoqil. Ri loqʼalaj taq qachalal aninaq xojkiya bʼi pa jun tren rech kojbʼe chi pa jun tinamit. Ksach ta chwe ri loqʼoqʼebʼal che xkikʼut chqe. Are chiʼ xojopan pa ri jun chi tinamit, ri e qachalal xkiya qawa, y xojkitoʼ che uriqik qachoch y nuchak. Rumal wariʼ, are chiʼ nikʼaj chi qachalal xeʼanimaj lo pa ri kitinamit rumal ri chʼoj xojkunik xeqakʼulaj pa ri qachoch». Rukʼ ri xkikʼulmaj ri qachalal kukʼutu che ri loqʼoqʼebʼal che kqakʼut chbʼil qibʼ kojutoʼ che uchʼijik ri itzelal che kbʼan chqe.

13. ¿Jas kubʼan ri uxlabʼixel che qatoʼik rech kqaya ta kan upatanixik ri Jehová are chiʼ itzel kojilik?

¹³ Jesús xubʼij kanoq che rajawaxik keqaloqʼoqʼej ri e qakʼulel (Mat. 5:44, 45). Kʼax ubʼanik wariʼ, are kʼu rukʼ ri utobʼanik ri ruxlabʼixel ri Dios kojkunik kqabʼano. Ri ruxlabʼixel ri Dios kojutoʼ che ukʼutik loqʼoqʼebʼal, paciencia, amabilidad, apacibilidad y ujikʼik ibʼ rech kqachʼijo are chiʼ itzel kojilik (Gál. 5:22, 23). E kʼi winaq che itzel xojkil ojer xkikʼex ri kibʼantajik rumal che ri kixoqil, ri kachajil, ri kalkʼwal o jun kikʼulja xukʼut ri e utz taq bʼantajik riʼ. Xuqujeʼ e kʼi e uxnaq Testigos. Rumal laʼ, we  kʼax kqabʼan che kiloqʼoqʼexik ri itzel kojkil rumal ri qakojonik, chqataʼ che ri Jehová che kuya ri ruxlabʼixel chqe (Luc. 11:13). Qas qetaʼm che amaqʼel ri kubʼij ri Dios are ri más utz (Prov. 3:5-7).

14, 15. ¿Jas tobʼanik xuya Romanos 12:17-21 che jun qachalal ixoq rech xuloqʼoqʼej ri rachajil paneʼ xbʼan kʼax che rumal?

¹⁴ Chojchoman chrij ri ukʼutbʼal ri qachalal Yasmín, che kel pa Oriente Medio. Are chiʼ xux testigo rech Jehová, xqʼatex uwach rumal ri rachajil che upatanixik ri Dios. Ri rachajil xuchomaj che xa xsubʼik. Rumal laʼ xchʼabʼex rukʼ kʼax taq tzij y ri rachajil xubʼij che jun kʼamal bʼe re ri qastzij taj kojonem, jun ajitz y chke ri ufamiliares rech kkixibʼij y kkiqʼabʼaj chrij che xa kraj kujach uwach ri familia. Y xopan pa jun riqbʼal ibʼ y sibʼalaj xubʼij kan kʼaxalaj taq tzij chke ri e qachalal. Sibʼalaj xoqʼ ri qachalal Yasmín rumal ri xbʼan che.

¹⁵ Pa ri e riqbʼal ibʼ, ri e qachalal xkikubʼsaj ukʼuʼx y xkiya uchuqʼabʼ. Ri e kʼamal bʼe xkiya pixabʼ che rech kubʼan ri kubʼij Romanos 12:17-21 (chasikʼij uwach). Yasmín kubʼij: «Kʼax xinriq che ubʼanik ri kubʼij ri Biblia, are kʼu xinta tobʼanik che ri Jehová y sibʼalaj xinkoj nuchuqʼabʼ. Rumal laʼ, are chiʼ ri wachajil chubʼanik kubʼano kutzʼilobʼisaj ri piso re ri cocina, in kinchʼajow bʼik, are chiʼ kubʼij kʼax taq tzij chwe, rukʼ utz taq tzij kitzalij uwach y are chiʼ kyawajik, utz rilixik kinbʼano».

16, 17. ¿Jas kukʼut chawach ri ukʼutbʼal ri qachalal Yasmín?

¹⁶ Yasmín kubʼij che ri xubʼan che uloqʼoqʼexik xukʼam lo utzilal: «Xumaj ukubʼsaxik más ukʼuʼx chwij rumal che retaʼm che kʼo ta jumul kinbʼan molom tzij. Kinutatabʼej chik are chiʼ kojchʼaw chrij jastaq re ri kojonem y xaq ta kchʼojin chik. Kimik xa neʼ kinutaq chi bʼi pa ri e riqbʼal ibʼ. Sibʼalaj oj utz chi rukʼ y kʼo chi jamaril chqaxoʼl. Kweyej che kopan ri qʼij che kraj kretaʼmaj ri kukʼut ri Biblia y junam kqapatanij ri Jehová rukʼ».

¹⁷ Ri ukʼutbʼal ri qachalal Yasmín kuqʼalajisaj che ri loqʼoqʼebʼal «ronojel kukochʼo», ronojel kreyej y «ronojel kuchʼijo» (1 Cor. 13:4, 7). Ri itzel rilik jun winaq kʼo uchuqʼabʼ, are kʼu ri loqʼoqʼebʼal kchʼakan pa uwiʼ. Ri itzel rilik jun winaq kuya kʼaxkʼolil, are kʼu ri loqʼoqʼebʼal kuchʼak ri kanimaʼ ri e nikʼaj chik. Are chiʼ kojloqʼoqʼenik kqakikotisaj ri Jehová. Tekʼuriʼ, paneʼ ri e qakʼulel amaqʼel itzel kojkilo, oj kojkunik amaqʼel kojkikotik. Chqilampeʼ jas kqabʼan che ubʼanik wariʼ.

18. ¿Jasche kojkikotik are chiʼ itzel kojilik?

¹⁸ Ri Jesús xubʼij: «Utz iwe are taq ketzelax iwach kumal ri winaq» (Luc. 6:22). Qastzij che kqaj taj che itzel kojilik o kojtereneʼx rukʼ itzelal. Are kʼu, ¿jasche kojkikotik are chiʼ itzel kojilik? Chqilaʼ oxibʼ rumal. Nabʼe, rumal che are chiʼ kqachʼij ri itzelal kbʼan chqe kojqaj chuwach ri Dios (1 Ped. 4:13, 14). Ukabʼ, rumal che kux sibʼalaj utz y ko ri qakojonik (1 Ped. 1:7). Y urox, rumal che kyaʼ na jun nimalaj tewchibʼal chqe: ri kʼaslemal kʼo ta ukʼisik (Rom. 2:6, 7).

19. ¿Jasche ri tijoxelabʼ xekikotik paneʼ xechʼayik?

¹⁹ Are chiʼ qʼaxinaq chi jubʼiqʼ tiempo che kʼastajinaq chi ri Jesús, ri utijoxelabʼ xkinaʼ ri kikotemal che ubʼim kan chke. Paneʼ xechʼayik y xbʼix chke che kkiya kan utzijoxik utzij ri Dios, e areʼ amaqʼel «kekikotik rumal rech chi ri Dios xuya chke chi ketzelax kiwach rumal rech ri ubʼiʼ ri Jesús» (Hech. 5:40-42). Ri kiloqʼoqʼebʼal che ri kAjaw más nim na chuwach ri xibʼin ibʼ chkiwach ri kikʼulel. Y xkikʼut wajun loqʼoqʼebʼal are chiʼ xkitanabʼa ta utzijoxik ri utzalaj taq tzij. Kimik e kʼi qachalal kiyaʼom ta kan upatanexik ri Jehová paneʼ kbʼan kʼax chke. Ketaʼm che ksach ta pa ujolom ri Jehová ri kichak y ri loqʼoqʼebʼal ri kikʼutum che (Heb. 6:10).

20. ¿Jas kqil na pa ri jun chi kʼutunem?

²⁰ Kʼateʼ itzel ta chiʼ kojilik are chiʼ ksachisax kiwach ri winaq che kkipatanij ta ri Dios (Juan 15:19). Are kʼu kqaxibʼij ta qibʼ. Junam che kqil na pa ri jun chi kʼutunem, ri Jehová kuyaʼ na kichuqʼabʼ y keʼuchajij na ri sukʼalaj taq upatanelabʼ (2 Tes. 3:3). Rumal laʼ kqaya ta kan uloqʼoqʼexik ri Jehová, kiloqʼoqʼexik ri e qachalal xuqujeʼ ri e qakʼulel. We je kqabʼano, kkowir ri qakojonik y kʼo utz achilanik chqaxoʼl, kqaya uqʼij ri Jehová y kqakʼutu che ri loqʼoqʼebʼal más kʼo na uchuqʼabʼ chuwach ri itzelal.