1. Nso ke ikpetịn̄ iban̄a n̄kpri nditọete irenowo emi ẹma ẹkena baptism?

N̄KPRI nditọete irenowo emi ẹma ẹkena baptism, awak se mbufo ẹkemede ndinam nnọ esop Abasi. Ediwak mbufo ẹmenyene odudu etieti. (N̄ke 20:29) Ẹmesinen̄ede ẹn̄wam esop mbufo. Anaedi esidọn̄ mbufo ndidi asan̄autom unamutom. Edi, ekeme ndidi mbufo ẹkere ke ndusụk owo ẹda ke mbufo ẹmekpri ẹkaha, m̀mê ke ifiọk mbufo imenke kan̄a se ẹyakde akpan n̄kpọ ẹsịn ke ubọk. Kpa ye emi mbufo mîkponke owo kan̄a, enyene mme n̄kpọ emi mbufo ẹkemede ndinam idahaemi man ẹdi se nditọete ẹberide edem ẹnyụn̄ ẹkponode.

2. Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

² Ke ibuotikọ emi, idinen̄ede itịn̄ iban̄a Edidem David. Iyonyụn̄ itịn̄ n̄kpọ ifan̄ iban̄a Asa ye Jehoshaphat emi ẹkekarade Judah. Iyeneme ndusụk mfịna emi iren ita emi ẹkenyenede, se mmọ ẹkenamde ẹban̄a mme mfịna oro, ye se n̄kpri nditọete irenowo ẹkemede ndikpep nto mmọ.

3. Siak usụn̄ kiet emi mme uyen ẹkemede ndin̄wam ikpọ owo ke esop.

³ Enyene mme n̄kpọ emi David ekekpepde ọdiọn̄ọ ndinam ini enye edide uyen; mme n̄kpọ oro ẹma ẹdin̄wam mbon en̄wen. Imọdiọn̄ọ ke David ama enen̄ede ekpere Jehovah. Enye ama onyụn̄ enen̄ede esịn idem ekpep ikwọ tutu enen̄ede ọdiọn̄ọ ndibre ikwọ, ndien oro ama an̄wam Saul emi Abasi ekemekde edidem. (1 Sam. 16:16, 23) Mme uyen, ndi enyene se mbufo ẹdiọn̄ọde ndinam emi ekemede ndin̄wam nditọete ke esop? Ediwak mbufo ẹmenyene. Ke uwụtn̄kpọ, ekeme ndidi ẹmekụt ke esinem ndusụk ikpọ owo  ẹma ẹwụt mmọ nte mmọ ẹkemede ndida tablet mmọ ye mme n̄kpọ ntre n̄kpep n̄kpọ ye nte ẹkpedade mmọ ẹnam n̄kpọ ke mbono esop. Afo emekeme ndinen̄ede n̄n̄wam utọ mme owo oro ekpedi ọmọdiọn̄ọ n̄kpọ aban̄a mme n̄kpọ oro.

4. Mme edu ewe ke David ekenyene emi anade n̄kpri nditọete irenowo ẹnyene? (Se ndise ikpædem Enyọn̄-Ukpeme emi.)

⁴ Ke kpukpru se David ekesinamde ke usen ke usen, enye ama owụt ke imọ imọdiọn̄ọ idem, ke imonyụn̄ idi se ẹberide edem. Ke uwụtn̄kpọ, ini enye edide uyen, enye ama enen̄ede etịn̄ enyịn ekpeme erọn̄ ete esie. Nte enye osụk anamde oro, n̄kpọ ama etịbe emi akpakadade enye ibuot. Nte ini akade, enye ama edidọhọ Edidem Saul ete: “Asan̄autom fo ekekpeme erọn̄ ete esie, ndien, sese, ekpe edi, bear onyụn̄ edi n̄ko, mmọ kiet kiet ẹma ẹmụm erọn̄ ẹsio ke otu ufene. Ndien ami mma mbịne nnyụn̄ n̄kọtọ mmọ kiet kiet nduọk ke isọn̄ nnyụn̄ nsio mmọ erọn̄ ke inua.” (1 Sam. 17:34, 35) David akada nte ke edi utom imọ ndikụt ete ke n̄kpọ inamke erọn̄ ndomokiet, enye ama onyụn̄ enyene uko an̄wana ekpeme mmọ. Didie ke n̄kpri nditọete irenowo ẹkeme ndikpebe David? Edi ndisịn idem nnam utom ekededi emi ẹnọde mmọ.

5. Psalm 25:14 owụt ke nso ikpedi ata akpan n̄kpọ emi n̄kpri nditọete irenowo ẹkpenamde?

⁵ David ama enen̄ede ekpere Jehovah ini enye edide ekpri akparawa. Enye oro ekedi ata akpan n̄kpọ ọnọ enye, idịghe ndinyene uko m̀mê ndinen̄ede ndiọn̄ọ ndibre ikwọ. David ikadaha Jehovah nte Abasi esie kpọt, Jehovah ekedi ata akpan Ufan esie n̄ko. (Kot Psalm 25:14.) N̄kpri nditọete irenowo, ata akpan n̄kpọ emi mbufo ẹkpenamde ekpedi ndinam se idin̄wamde mbufo ẹnen̄ede ẹkpere Ete mbufo eke heaven. Oro ekeme ndinam ẹdian utom ẹnọ mbufo ke esop.

6. Ndusụk owo ẹkeda David didie?

⁶ Mfịna kiet emi David ekenyenede ekedi nte mme owo ẹkedade enye. Ini David okoyomde ndika n̄kan̄wana ye Goliath, Edidem Saul ama odomo ndikpan enye onyụn̄ ọdọhọ enye ete: “Afo edi eyenọwọn̄.” (1 Sam. 17:31-33) Mbemiso ini oro, eyeneka esie ama etetịn̄ n̄kpọ emi anamde etie nte ke David isitịn̄ke enyịn inam se ẹdọn̄de enye. (1 Sam. 17:26-30) Edi Jehovah ikadaha ke David ekpri akaha, ke isinyụn̄ itịn̄ke enyịn inam se ẹdọn̄de  enye. Jehovah ama enen̄ede ọdiọn̄ọ utọ akparawa emi David ekedide. David ama okowot Goliath, sia enye ama ọbuọt idem ye Jehovah Ufan esie.—1 Sam. 17:45, 48-51.

7. Nso ke mbụk David ekeme ndikpep fi?

⁷ Nso ke afo ekeme ndikpep nto David? Kpep ndinyene ime. Ekeme ndida ini mbemiso mbon emi ẹkediọn̄ọde fi tọn̄ọ ke ekpri ẹtọn̄ọ ndikụt ke udịghe aba eyenọwọn̄. Nen̄ede nịm ke idịghe nte afo etiede ke Jehovah ese. Enye ọdiọn̄ọ utọ owo emi afo edide ye se ekemede ndinam. (1 Sam. 16:7) Nam se idin̄wamde fi enen̄ede ekpere Abasi. David ndiketịm ntie nse mme n̄kpọ emi Jehovah okobotde ama an̄wam enye enen̄ede ekpere Jehovah. Enye ama enen̄ede etie ekere se mme n̄kpọ oro ẹkpepde enye ẹban̄a Andibot. (Ps. 8:3, 4; 139:14; Rome 1:20) N̄kpọ en̄wen emi afo ekemede ndinam edi ndiben̄e Jehovah ọnọ fi uko. Ndi ndusụk nditọ ufọkn̄wed mbufo ẹsisak fi ke ntak emi edide Ntiense Jehovah? Ekpedi ntre, bọn̄ akam dọhọ Jehovah an̄wam fi ọyọ, nyụn̄ nam nti item emi ẹdude ke Bible ye ke mme n̄wed ye vidio esop Abasi. Ama okụt nte Jehovah an̄wamde fi ke ini enyenede mfịna, oro ayanam enen̄ede enịm ke enye ayan̄wam fi ama afiak enyene mfịna. N̄kpọ en̄wen edi ke mme owo ẹma ẹkụt ke afo esibuọt idem ye Jehovah, mmọ ẹyeda fi nte owo emi ẹkemede ndiberi edem.

8-9. Nso ikan̄wam David enyene ime ebet tutu ẹnam enye edidem? Nso ke n̄kpri nditọete irenowo ẹkeme ndikpep nto enye?

⁸ David ama enyene mfịna en̄wen. Ke ẹma ẹkeyet David aran nte edidem, enye ama ebet ediwak isua mbemiso ẹnam enye ọtọn̄ọ ndikara Judah. (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4) Nso ikan̄wam David ebet ofụri oro? Enye ikayakke idem emem enye, akakam ada ufan̄ oro anam se enye ekemede. Ini enye efehede Saul okodụn̄ ke obio mbon Philistia, enye ama ada ufan̄ oro an̄wana ye mme asua Israel. Oro ama anam enye ekeme ndikpeme adan̄a Judah.—1 Sam. 27:1-12.

⁹ Nso ke n̄kpri nditọete irenowo ẹkeme ndikpep nto David? Da ifet ekededi emi enyenede nam n̄kpọ nọ Jehovah ye nditọete fo. Kop mi se iketịbede inọ Brọda Ricardo. * Tọn̄ọ ini enye edide n̄kpọ nte isua 13 ke ọkọdọn̄ enye ndidi asiakusụn̄ ofụri ini. Edi mbiowo ẹma ẹdọhọ enye ke enye iben̄eke idem kan̄a. Utu ke ndiyak idem emem enye m̀mê ndiyat esịt, enye ama esịn idem ọkwọrọ ikọ akan nte esikwọrọde. Enye ọdọhọ ete: “Ke ini mfiakde nti ini oro, mmokụt ke ama ọfọn mbet, sia ama enyene mme n̄kpọ mme n̄kpọ emi akanade nnam kan̄a. N̄kesitreke ndifiak n̄ka mbịne owo ekededi emi akamade ukwọrọikọ, mma nsinyụn̄ ntịm idem mbemiso mfiakde n̄ka. Mma n̄kam ntọn̄ọ ndikpep owo Bible. Nte n̄kesịnde idem n̄kwọrọ ikọ n̄ka, ndịk ukwọrọikọ ama odon̄ode mi.” Idahaemi, Ricardo edi ata eti asiakusụn̄ ofụri ini ye asan̄autom unamutom.

10. Ini kiet emi David okoyomde ndibiere akpan n̄kpọ, nso ke enye akanam?

¹⁰ Kop n̄kpọ en̄wen emi eketịbede ọnọ David mi. Ini David efehede Saul okodụn̄ ke obio mbon Philistia, enye ye mbonekọn̄ esie ẹma ẹkpọn̄ ubon mmọ do ẹka ekọn̄. Ini mmọ ẹdahade, mme asua ẹma ẹdi ẹditan̄ inyene mmọ ye iban ye nditọ mmọ ẹnyọn̄ọ. David ekpekekeme ndidọhọ ke sia imọ inen̄erede idiọn̄ọ un̄wana ekọn̄, ke imọdiọn̄ọ ata mmemmem usụn̄ nte idisan̄ade ikanyan̄a mbon emi ẹkemụmde  do. Enye ikanamde ntre, akakam ọdọhọ Jehovah eteme imọ se idinamde. David ama ọdọhọ oku emi ekekerede Abiathar emen ephod edi, ndien David obụp Jehovah ete: “Nte mbịne otu mbon n̄wo emi?” Jehovah ama ọdọhọ enye yak ebịne mmọ ke enye ayakan mmọ. (1 Sam. 30:7-10) Nso ke ekeme ndikpep nto se David akanamde oro?

11. Nso ke akpanam mbemiso ebierede se edinamde?

¹¹ Mbemiso ebierede se edinamde, sibụp owo kan̄a se. Bụp ete ye eka fo. Emekeme n̄ko ndibụp mbiowo emi ẹnyenede mbufiọk. Jehovah emi ekemekde iren oro enịm ke mmọ ẹkeme ndin̄wam fi. Nịm n̄ko ke mmọ ẹkeme ndin̄wam fi. Jehovah ada mmọ nte “enọ” emi enye ọnọde esop esie. (Eph. 4:8) Edieke afo ekpebede mbuọtidem mmọ onyụn̄ anamde nti item emi mmọ ẹnọde fi, eyesikeme ndibiere se ifọnde. Idahaemi, ẹyak ise se ikemede ndikpep nto Edidem Asa.

12. Nso nti edu ke Edidem Asa ekenyene ini ọtọn̄ọde ndikara?

¹² Edidem Asa ama osụhọde idem onyụn̄ enyene uko ini enye edide akparawa. N̄kpọ kiet emi owụtde oro edi se enye akanamde ini Abijah ete esie akpade yak enye akabade edi edidem. Enye ama osion̄o mme abasi ubọkowo efep ke Judah. Enye ama onyụn̄ ọdọhọ mbon “Judah ete mmọ ẹyom Jehovah Abasi mme ete ete mmọ ẹnyụn̄ ẹnịm ibet ye mme ewụhọ esie.” (2 Chron. 14:1-7) Asa ama onyụn̄ anam n̄kpọ emi owụtde ke enye enyene ọniọn̄ ini Zerah owo Ethiopia akasan̄ade ye mbonekọn̄ miliọn kiet edi ekọn̄ ke Judah. Enye ama eben̄e Jehovah an̄wam mmimọ ete: “O Jehovah, amaedi ke ndin̄wam, afo usehe m̀mê mme owo ẹwak m̀mê ẹnyụn̄ ẹdi mbon eke mînyeneke odudu. N̄wam nnyịn, O Jehovah Abasi nnyịn, koro nnyịn iberide edem ke afo.” Akam Asa oro owụt ke enye ama enen̄ede enịm ke Jehovah enyene odudu ndinyan̄a imọ ye mbon mmimọ. Asa ọkọbuọt idem ye Ete esie eke heaven, ‘Jehovah ama onyụn̄ akan mbon Ethiopia.’—2 Chron. 14:8-12.

13. Nso iketịbe inọ Asa nte ini akakade? Nso ikanam etịbe?

¹³ Idịghe nte idem ikenyekke Asa ini mbonekọn̄ miliọn kiet ẹkekade en̄wan ye enye. Edi Asa ama akan mmọ sia enye ọkọbuọt idem ye Jehovah. Edi, ini idiọk  Edidem Baasha emi akakarade Israel ekedịghede Judah uwem, Asa ikọdọhọke Jehovah edin̄wam mmimọ. Enye akaka ọkọdọhọ edidem Syria edin̄wam mmimọ. Se enye akanamde oro ama esịn enye ke fehesan̄! Jehovah ama ọdọn̄ prọfet Hanani ọkọdọhọ Asa ete: “Koro afo eberide edem ke edidem Syria mûnyụn̄ uberike ke Jehovah Abasi fo, ke ntak oro, udịmekọn̄ edidem Syria ọmọbọhọ fi ke ubọk.” Ọtọn̄ọde ke ini oro, Asa akan̄wan̄wana ekọn̄ inyeneke nduọkodudu. (2 Chron. 16:7, 9; 1 Ndi. 15:32) Nso ke oro ekpep fi?

14. Nso idiwụt ke afo emeberi edem ke Jehovah? Akpa Timothy 4:12 owụt ke nso ufọn ke afo edibọ akpanam emi?

¹⁴ Ka iso sụhọde idem, kûnyụn̄ utre ndiberi edem ye Jehovah. Ini afo akanade baptism, ama owụt ke imọ imenen̄ede ibuọt idem ye Jehovah inyụn̄ iberi edem ke enye. Ama onyụn̄ enem Jehovah ndida fi nsịn ke ubon esie. Ana aka iso eberi edem ke Jehovah. Ekeme nditie nte isọn̄ke ndiberi edem ke Jehovah ama oyom ndibiere n̄kpọ emi edikpụhọrede n̄kpọ ke uwem fo. Edi nso ke edinam ama oyom ndibiere mme n̄kpọ en̄wen? Enen̄ede ọfọn yak esiberi edem ke Jehovah ama oyom ndibiere n̄kpọ ekededi, ekpededi edi se edidade inem idemfo esịt, m̀mê utọ utom emi edinamde, ye se edidade uwem fo inam! Kûberi edem ke ifiọk idemfo. Utu ke oro, siyom mme item Bible emi ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a se oyomde ndibiere oro, nyụn̄ nam se Bible ọdọhọde oro. (N̄ke 3:5, 6) Akpanam ntre, esịt eyenem Jehovah, nditọete ẹyenyụn̄ ẹkpono fi.—Kot 1 Timothy 4:12.

15. Nso ndudue Edidem Jehoshaphat ke ikụt ke 2 Chronicle 18:1-3; 19:2?

¹⁵ Imọdiọn̄ọ ke afo eyesinam ndudue ndusụk ini sia ufọnke uma, kpa nte kpukpru nnyịn mîfọnke ima. Kpa ye oro, ikpanaha ayak oro akpan fi ndinam kpukpru se ekemede nnọ Jehovah. Yak ineme iban̄a Edidem Jehoshaphat. Enye ama enyene ediwak nti edu. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ukara esie, ‘enye ama oyom Abasi ete esie onyụn̄ asan̄a ke mme ewụhọ esie.’ Enye ama onyụn̄ ọdọn̄ mbọn̄ ẹsan̄a ke ofụri Judah ẹkpep mme owo ẹban̄a Jehovah. (2 Chron. 17:4, 7) Kpa ye emi Jehoshaphat ekenen̄erede oyom ndinam se inemde Jehovah esịt, ndusụk se enye ekesibierede  ndinam ikọfọnke. Ini kiet emi enye ekebierede se mîfọnke, Jehovah ama ọdọn̄ asan̄autom esie akasua ọnọ enye. (Kot 2 Chronicle 18:1-3; 19:2.) Nso ke afo ekeme ndikpep nto mbụk Jehoshaphat?

16. Nso ke mbụk Rajeev ekpep fi?

¹⁶ Ẹma ẹnọ fi item, nyịme nyụn̄ nam se ẹdọhọde. Ekeme ndidi ọsọn̄ fi ndinịm n̄kpọ Abasi akpa ke uwem fo nte esisọn̄de ediwak mme uyen n̄ko. Kûyak idem emem fi. Kop mi se akparawa kiet emi ekerede Rajeev etịn̄de aban̄a se ikọwọrọde imọ ini imọ idide ekpri akparawa. Enye ọdọhọ ete: “Ama esinyene mme ini emi mmen̄kọdiọn̄ọke se n̄kpadade uwem mi nnam. Se n̄kamade n̄kan ekedi mbre mbuba ye ndidia uwem, idịghe ndika mbono esop m̀mê ukwọrọikọ, nte esinyụn̄ edide ye ediwak uyen eken.” Nso ikan̄wam enye? Ebiowo kiet emi ekekerede aban̄a enye ama okot enye ọnọ item. Rajeev ọdọhọ ete: “Enye ama an̄wam mi ntie n̄kere se idude ke 1 Timothy 4:8.” Rajeev ama osụhọde idem anam item oro onyụn̄ afiak ese se idide akpan n̄kpọ ikan ke uwem esie. Enye ọdọhọ ete: “Mma mbiere ndisịn idem nnam nsio nsio n̄kpọ nnọ Jehovah nnyụn̄ nyak enye oro edi akpa ke uwem mi.” Nso ikedi ufọn? Enye ọdọhọ ke isua ifan̄ ama ekebe tọn̄ọ ẹkenọ imọ item oro, ke ima idot ndidi asan̄autom unamutom.

17. Nditọete ẹda didie n̄kpri n̄kparawa ke esop Jehovah?

¹⁷ Nditọete ẹnen̄ede ẹma mbufo n̄kpri n̄kparawa nte ẹtienede mmọ ẹnam n̄kpọ Jehovah ke “esịt kiet”! (Zeph. 3:9) Esinem mmọ ndikụt mbufo ẹsịnde ifịk ẹnam se ededi emi ẹnọde mbufo ẹnam. Mmọ ẹma mbufo etieti.—1 John 2:14.

18. Mme N̄ke 27:11 owụt ke Jehovah ada didie n̄kpri nditọete irenowo emi ẹnamde n̄kpọ ẹnọ enye?

¹⁸ N̄kpri nditọete irenowo, ẹkûfre ke Jehovah ama mbufo onyụn̄ ọdiọn̄ọ ke mbufo ẹmedi se ẹberide edem. Enye ama etetịn̄ ke ama esịm ke utịt ini emi, ke ata ediwak uyen ẹyenam n̄kpọ ẹnọ imọ ke ofụri esịt. (Ps. 110:1-3) Enye ọdiọn̄ọ ke mbufo ẹmema imọ, ke ẹmenyụn̄ ẹyom ndida ofụri ukeme mbufo nnam n̄kpọ nnọ imọ. Ntre nyene ime ye mbon en̄wen, nyụn̄ nyene ime bet ini fo. Ama anam ndudue yak ẹnọ fi item ẹnyụn̄ ẹtụnọ fi, nyịme. Da nte ke oto Jehovah. (Heb. 12:6) Sịn idem nam utom ekededi emi ẹnọde fi. Ndien ke kpukpru se akpananam, nam esịt enem Ete fo eke heaven; enye oro edi akpan n̄kpọ akan.—Kot Mme N̄ke 27:11.