1. ¿Keyej telpochmej akin moauijkejya ueli kichiuaj miak taman?

TELPOCHMEJ, namejuan uelis nankichiuaskej miak taman. Nanmiakej nankipiaj miak chikaualis (Prov. 20:29). Nankichiuaj miak taman tein ika nankinpaleuiaj tokniuan, uan xa nankiuelitaskiaj nanmochiuaskej tapaleuianij itech nechikol. Sayoj ke sekin xa nankinemiliaj ke seki tokniuan kinemiliaj ke semi nantelpochmejok oso ke ayamo uelis nankichiuaskej seki tekimej tein semi monekij. ¿Ijkon mitspanoua? Maski titelpochok uelis tikchiuas seki taman tein tapaleuis maj tokniuan mouan takuaujtamatikan uan maj mitspoujkaitakan.

2. ¿Toni tikitaskej itech nejin tamachtilis?

² Itech nejin tamachtilis ika titajtoskej tekiuaj David. No tikitaskej seki taman tein kichiujkej Asá uan Jehosafat, akin tekiuajtikej Judá. Tikitaskej toni ouijkayomej kipanokej, toni kichiujkej uan toni uelis kinmachtis telpochmej tein kichiujkej.

3. ¿Keniuj telpochmej uelis kinpaleuiskej tokniuan akin xiuejkejya?

³ Keman okichpilok katka, David uelik seki taman tein oksekin semi kipatiuitakej. Kinextij ke semi kuali mouikaya iuan Jiova. Uan no, mochikauak kuali tatsotsonas uan satepan ika kipaleuij Saúl, tekiuaj akin Dios kiixtalijka  (1 Sam. 16:16, 23). No ijkon, miakej telpochmej ueli kichiuaj seki taman tein uelis ika kinpaleuiskej tokniuan. Kemej neskayot, seki tokniuan akin xiuejkejya kitasojkamatij maj kinnextilikan keniuj kitekitiltiskej tableta oso okseki teposmej, porin kinpaleuia keman momachtiaj uan keman youij nechikolmej. Tejua uelis semi tikinpaleuis itech nejin taman.

4. ¿Keniuj telpochmej uelis kichiuaskej kemej David? (Xikita taixkopin ipeujyan amaix).

⁴ Ika tein kichiuaya, David kinextij ke uelia iuan takuaujtamatiaj. Kemej neskayot, keman okichpilok katka kinauatijkej maj kinyekpiani iichkauan ipopaj, uan mochikauak kuali kichiuas nejon tekit maski kemansa kipanok tein amo kuali. Satepan kitapouij tekiuaj Saúl: “Noteko, nejua nikinyekpia iichkauan nopopaj. Se tonal ualaj se león uan okse tonal se oso, uan kiuikakej se ichkat. Nejua nikintojtokak uan nikinuetsiltij, uan nikinkuilij ichkamej” (1 Sam. 17:34, 35). David kiitaya ke monekia kinyekpias ichkamej uan yejua ika kinpaleuij. Telpochmej uelis kichiuaskej kemej David komo kuali kichiuaj tein yeski tekit tein kinmakaskej.

5. Kemej kinextia Salmo 25:14, ¿toni tein okachi tayekantok uelis kichiuaskej telpochmej?

⁵ Uan no, David peuak kuali mouika iuan Jiova keman okichpilok katka. Kiitaya ke okachi monekia kuali mouikas iuan Jiova ke yeski yolchikauak oso kuali kitsotsonas arpa. David amo kiitaya Jiova sayoj kemej iDios, ta no kemej itasojikniuj (xikixtajtolti Salmo 25:14). Telpochmej, no xiktayekanaltikan okachi kuali nanmouikaskej iuan namoTajtsin Jiova. Komo nankichiuaj, xa nankiseliskej okachi tekimej itech nechikol.

6. ¿Keniuj sekin kiitayaj David?

⁶ Se ouijkayot tein kipanok David yejua ke sekin kinemiliayaj ke semi okichpilok katka uan ke amo kiyekchiuaya tekimej tein kimakayaj. Kemej neskayot, keman kijtoj ke yejua yaskia moteuitiuj iuan Goliat, tekiuaj Saúl kitemoj kitsakuilis uan kiluij: “Titelpochok” (1 Sam. 17:31-33). Tepitsin achto, iikniuj takat kiajuaka uan kiluijka ke amo kiyekchiujtoya itekiuj (1 Sam. 17:26-30). Sayoj ke Jiova amo kinemiliaya ke David semi okichpilok katka oso ke amo kiyekchiuaya teisa, porin kuali kiixmatia. Uan kemej David takuaujtamatia ke Jiova, akin katka  itasojikniuj, kimakaskia chikaualis, uelik kimiktij Goliat (1 Sam. 17:45, 48-51).

7. ¿Toni uelis mitsmachtis tein kipanok David?

⁷ ¿Toni uelis mitsmachtis tein kipanok David? Yekinika, ke moneki amo tiyolijsiuis. Akin mitsixmatkej keman katka tikonetsinok, xa ouij kinkisas kiajsikamatiskej ke timoskaltijya. Sayoj ke uelis tikneltokas ke Jiova amo sayoj kiita keniuj timoita, ta yejuatsin kuali mitsixmati uan kimati tein ueli tikchiua (1 Sam. 16:7). Ojpatika, ke moneki timochikauas okachi kuali iuan timouikas. David kichiuak nejon keman kiitaya tein Jiova kichijchiuak uan keman kinemiliaya keniuj kipaleuiaya maj okachi kiixmati Jiova (Sal. 8:3, 4; 139:14; Rom. 1:20). Uan expatika, ke moneki tiktajtanis Jiova maj mitsmaka chikaualis. Kemej neskayot, komo akin iniuan timomachtia mitspijpinaujtiaj porin tiitaixpantijkauj Jiova, xiktataujti Jiova uan xiktajtani maj mitspaleui xitaxiko. Uan no, xikchiua tein tayolmajxitia iTajtol, amaixmej tein ika tajtouaj Biblia uan videos. Nochipa keman tikitas ke Jiova mitspaleuia keman tikpia se ouijkayot, okachi iuan titakuaujtamatis. Uan keman oksekin kiitaskej ke tiktemoua inepaleuil Jiova, mouan takuaujtamatiskej.

8, 9. 1) ¿Toni kipaleuij David maj mochiani uan maj amo yolijsiuini achto ke peuaskia tekiuajtis? 2) ¿Toni uelis kinmachtis telpochmej tein kichiuak David?

⁸ Maj tikitakan okse ouijkayot tein kipanok David. Satepan ke Jiova kiixpejpenak kemej tekiuaj, monekik mochias miak xiujmej achto ke peuaskia tekiuajtis (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4). ¿Toni kipaleuij maj mochiani uan maj amo yolijsiuini? Yejua amo mosenkauak nion sayoj motayokoltijtoya, ta kichiuak tein kemaj uelia kichiuaya. Kemej neskayot, keman cholojtinemia uan mokaltalito kampa nemiaj filisteos, kiitak ke ueliskia kinteuitiuj akin kintauelitayaj israelitas. Ijkon kinpaleuij akin nemiaj Judá (1 Sam. 27:1-12).

⁹ ¿Toni uelis mitsmachtis tein kichiuak David? Ke keman panos seki taman, xiktemo keniuj uelis okachi tiktekitilis Jiova uan tikinpaleuis tokniuan. Xikita tein kipanok se tokniuj takat akin monotsa Ricardo. * Keman okichpilok katka kinekiaya mochiuas precursor regular, sayoj ke tayekananij kiluijkej ke ayamo ueliskia. Ricardo amo mosenkauak nion kualanik, ta peuak okachi tanojnotsa. Yejua kijtoua: “Axkan nikajsikamati ke nimochias nechpaleuij maj okachi kuali nikchiuani seki taman. Nimochikauak oksepa nikinkalpanos nochin akin kuali nechkakiaj itech tanojnotsalis uan kuali nimomachtis achto ke oksepa nikinkalpanos. Hasta nikpeualtij noyekinika nemachtil ika Biblia. Kemej okachi nitanojnotsaya, amo semi nimouiaok”. Axkan, Ricardo tapaleuijkej itech nechikol uan se precursor regular akin mochikaua kuali kichiuas itekiuj.

10. ¿Toni kichiuak David se tonal keman monekia kiixtalis toni kichiuas?

¹⁰ Maj tikitakan okse ouijkayot tein kipanok David. Keman yejua uan takamej akin iuan yayaj kicholuijtinemiaj Saúl, se tonal yajkej se neteuilis uan kinkaujteujkej ininchankauan. Sayoj ke sekin akin kintauelitayaj ajsikej kampa nemiaj, tauejuelojkej uan kinuikakej ininchankauan. David ueliskia kinemilis ke kemej uejkaujya katka tateuijkej ueliskia kiixtalis keniuj kinmakixtis. Sayoj ke amo kichiuak nejon, ta kitemoj inepaleuil Jiova. Se tiopixkat akin monotsaya Abiatar kiuikilij se efod uan David kitajtanij Jiova:  “¿Nikintojtoka tachtekinij?”. Jiova kinankilij ke kemaj, uan kiluij ke kinmakixtiskia ininchankauan (1 Sam. 30:7-10). ¿Toni uelis mitsmachtis nejin?

11. ¿Toni uelis tikchiuas achto ke tikixtalis teisa?

¹¹ Achto ke tikixtalis toni tikchiuas, xikintajtani oksekin maj mitspaleuikan kuali xitaixpejpena. Motatuan uan tokniuan tayekananij uelis kuali mitsyolmajxitiskej. Jiova kinixtalij tayekananij uan iniuan takuaujtamati. Yejua ika, tejua no uelis iniuan titakuaujtamatis. Yejuatsin kinita kemej “netetayokolilmej” tein kinmakak tokniuan (Efes. 4:8, TNM). Komo timochikaua titakuaujtamatis kemej yejuan uan tikaki tein mitsyolmajxitiaj, kuali titaixpejpenas. Axkan maj tikitakan toni techmachtia tein kichiuak tekiuaj Asá.

12. ¿Katiyejua kualneskayomej kinextij Asá keman peuak tekiuajti?

¹² Keman katka telpoch, tekiuaj Asá katka yolyemanik uan yolchikauak. Kemej neskayot, keman momikilij Abías, akin katka ipopaj, uan yejua mochiuak tekiuaj, peuak kinixpoloua nochi tiotsitsin tein kinueyichiuayaj itech altepet. Uan no, “kiniluij akin nemiaj Judá maj kitemouanij Jiova, ininDios ininuejkaujtatuan, uan maj kitakamatinij nochi tein kijtoua Tanauatil” (2 Crón. 14:1-7). Uan keman Zérah, akin katka kayot Etiopía, kinteuito akin nemiaj Judá iniuan se millón tateuianij, Asá kinextij tamatilis uan kitajtanij Jiova maj kipaleui. Kitataujtij: “Jiova, tejuatsin nochin tikinpaleuia, akin chikaujkej uan akin amo chikaujkej. Xitechpaleui, Jiova toDios, porin mouan titakuaujtamatij”. Nejin kualtsitsin tajtolmej kinextijkej ke Asá semi takuaujtamatia ke Jiova ueliskia kimakixtis yejua uan nochin akin nemiaj Judá. Asá takuaujtamatik iuan iTajtsin uan “Jiova kintanik etíopes” (2 Crón. 14:8-12).

13. ¿Toni kipanok Asá satepan, uan keyej?

¹³ Keman Asá kiitak ke se millón tateuianij ajsikej Judá, xa semi mouik. Maski ijkon, takuaujtamatik iuan Jiova uan yejua ika kintanik. Sayoj ke satepan, keman kipiak okse taman ouijkayot, amo takuaujtamatikok iuan. Keman tekiuaj Baasá, akin taixyekanaya Israel, kinteuito, kitemoj inepaleuil akin  tekiuajtia Siria. Nejon kiualkuilij tein amo kuali. Jiova kititanik tanauatijkej Hananí maj kiluiti keyej panok nejon: “Titakuaujtamatik iuan tekiuaj akin taixyekana Siria uan amo titakuaujtamatik iuan Jiova moDios”. Tein melauj, satepan ke panok nejon, nochipa kipiak neteuilis (2 Crón. 16:7, 9; 1 Rey. 15:32).

14. 1) ¿Keniuj uelis tiknextis ke titakuaujtamati iuan Jiova? 2) Kemej kijtoua 1 Timoteo 4:12, ¿toni panos komo tikchiua?

¹⁴ ¿Toni uelis mitsmachtis tein kichiuak Asá? Ke nochipa moneki tiyeski tiyolyemanik uan titakuaujtamatis iuan Jiova. Keman timoauij, tiknextij ke semi titakuaujtamatia iuan. Uan Jiova semi kiyolpaktij mitsselis kemej semej ichankauan. ¡Nejon se ueyi tatiochiualis! Sayoj ke moneki tiksentokas tiktemos inepaleuil. Xa amo ouij mitskisas tiktemos inepaleuil Jiova keman monekis tikixpejpenas seki taman tein okachi tayekantok itech monemilis. Sayoj ke no moneki tiktemos inepaleuil itech nochi tein tikixpejpenas, hasta komo neixpetanilis, tekit oso tein tikneki tikchiuas satepan. Amo xiknemili ke moselti uelis tikixpejpenas nejon, ta xiktemo itech Biblia tayolmajxitilis tein mitspaleuis uan xikchiua (Prov. 3:5, 6). Ijkon tikyolpaktis Jiova uan tokniuan mitspoujkaitaskej (xikixtajtolti 1 Timoteo 4:12).

15. Kemej kijtoua 2 Crónicas 18:1-3 uan 19:2, ¿toni tein amo kuali kichiuak tekiuaj Jehosafat?

¹⁵ Ijkon kemej nochin taltikpakneminij, titajtakolej uan kemansa timopolos. Sayoj ke nejin amo monekiskia kichiuas amo ximochikaua tiktekitilis Jiova. Itech xitanemili tein kichiuak tekiuaj Jehosafat. Yejua kipiaya miak kualneskayomej. Keman peuak tekiuajti, “kitemoj iDios ipopaj uan kitakamatik itanauatiluan”. No kintitanik ueyichiuanimej maj kinmachtitij akin nemiaj Judá uan maj kinpaleuianij maj kiixmatinij Jiova (2 Crón. 17:4, 7). Sayoj ke maski kinekia kichiuas tein kuali, kemansa kichiuak tein amo monekia. Yejua ika, se tonal Jiova kititanik se itekitikauj maj kiyolmajxititi porin kichiujka tein amo kuali (xikixtajtolti 2 Crónicas 18:1-3; 19:2). Maj tikitakan toni uelis mitsmachtis tein kichiuak.

16. ¿Toni uelis mitsmachtis tein kipanok Rajeev?

 ¹⁶ Semi moneki tikakis tein mitsyolmajxitiaj uan tikchiuas. Miakej telpochmej ouij kinkisa kitayekanaltiskej kitekitiliskej Jiova. Xa ijkon mitspanoua. Sayoj ke amo ximosenkaua. Itech xitanemili tein kipanok se tokniuj telpoch akin monotsa Rajeev. Yejua kijtoua nejin ika tein kipanok keman okichpilok katka: “Kemansa amo nikmatia toni niknekia nikchiuas. Ijkon kemej kinpanoua miakej telpochmej, okachi nikuelitaya nimauiltis uan nimoixpetanis ke nias nechikolmej oso nitanojnotsatiuj”. ¿Toni kipaleuij? Kijtoua ke se tokniuj tayekankej kiyolmajxitij ika netasojtalis. Yejua kijtoua: “Nechpaleuij maj itech nitanemili tein kijtoua 1 Timoteo 4:8”. Rajeev kinextij yolyemanilis, kichiuak tein kiyolmajxitij tokniuj uan itech tanemilij toni monekia kitayekanaltis. Kijtoua: “Nikixtalij niktayekanaltis itekiyo Jiova”. Rajeev kijtoua toni panok keman kiixtalij nejon: “Seki xiujmej satepan ke tokniuj nechyolmajxitij nejon, uelik nimochiuak tapaleuijkej itech nechikol”.

17. ¿Keniuj kinitaj tokniuan takamej uan siuamej telpochmej akin kitekitiliaj Jiova?

¹⁷ Telpoch, tokniuan takamej uan siuamej itech nechikol semi kipatiuitaj mouan kitekitiliskej Jiova (Sof. 3:9). Semi kiuelitaj kiitaskej ke tikchiua ika yolpakilis tekimej tein tikselia itech nechikol. Yejuan mitspoujkaitaj uan mouan takuaujtamatij (1 Juan 2:14).

18. Kemej kinextia Proverbios 27:11, ¿keniuj kinita Jiova telpochmej akin kitekitiliaj?

¹⁸ Amo keman xikelkaua ke Jiova mitstasojta uan ke mouan takuaujtamati. Yejuatsin kijtojka ke itech itamian tonalmej moajsiskiaj miakej telpochmej akin kiixtaliskiaj kitekitiliskej (Sal. 110:1-3). Jiova kimati ke tiktasojta uan ke tikneki tiktekitilis ika nochi moyolo. Yejua ika amo xiyolijsiui iniuan tokniuan uan amo xiyolijsiui keman ayamo uelis tikchiuas seki taman. Keman timopolos, xikaki tein mitsyolmajxitiaj uan ximokaua maj mitstakakiltikan. Xikelnamiki ke nejon ualeua itechkopa Jiova (Heb. 12:6). Ximochikaua kuali tikchiuas tekimej tein tikselia. Uan tein okachi moneki, ximochikaua tikyolpaktis moTajtsin Jiova (xikixtajtolti Proverbios 27:11).