1. Ginipai du gu gaani paranga awirina nga akumba na rengba ka mangaha?

AGU APARANGA awirina nga akumba ima rengba ka manga badungu apai rogo dungurati. Paranga akumba, badungu roni du nyanyaki na kidu na ome. (Snz. 20:29) Oni namanga badungu apai tipa kaa undo awirinaroni. Isoke, oni na nyemu kada ni amoundo abaakumba. Ono tie, oni ima rengba kaa bi tironi nga kura aboro naberã gupai nga oni kindi tooni watadu oni ata rẽnga tipa i fu nyanyakipa asunge furoni te. Wa vura duhe nga oni nga paranga aboro, apai kinaho rengbe oni ka mangaha awere rogo dungurati tipa ka sa aboro i kido kuti roni na oni ki gbia gayo irisa.

2. Ginipai ani nika sakapai tipaha rogo gi kekeapai re?

² Rogo gi kekeapai re, ani nika sakapai tipa gu raka nangia ga Bakindo Davide. Ani nika sakapai a ni betehe tipa agu apai namangi rogo gu raka yo nangia ga Asa gbiati Yosafata—nangia abakindo ue nga ga Yuda. Ani nika sakapai tipa agu akpakarapai agi akumba biata re agbiatiyo na ni gbiati gupai rengbe agu aparanga awirina nga akumba ka wirikaha ti gayo akpiapai.

3. Gini kura gene sa rengbe paranga aboro ka undo sosono aboro ngbaha rogo dungurati?

³ Ho Davide adu ni kindi ni paranga kumbagude, ko awiriki tandu mangaapai nga gu kura aboro abihe nga si na nyanyakipaha. Si tie ziazia nga, ko aima du na mbembedi pabakure na Yekova. Ko aima manga ome a nyanyaki tipa kadu ni wene batabia. Ko  amangisunge na gu birĩ-mangaapai re tipa ka undo Saura, nga gu bakindo Mbori amoiko. (1 Sam. 16:16, 23) Paranga akumba, ya mo birĩ-sunge beroni nga gu rengbe oni ka mangasunge na ni ka undo aboro rogo dungurati? Badungu roni duadu na ni. Ni kpiapai, oni ima rengba ka bi gupai nga sosono awirina na bakere tambuahe ho agu aparanga nga awirina aundo yo ni na wai rengbe yo ka mangasunge na agu aũsunge nga ga erekturoni tipa wisigopai nisase na tipa adunguratise. Oni ima rengba ka undo gi sosono awirina re bambiko oni ima ino wai ka mangasunge na akompiuta.

4. Wakina Davide, gini asino si aida agu aparanga awirina nga akumba sonosihe? (Oni bi gu sura duti kpotoho.)

⁴ Rogo ga Davide raka yo na aˈuru dunduko, ko aima ino gupai nga aboro ima rengba ka kido kutiko. Ni kpiapai, ho ko adu ni ni paranga, ko amangi nyanyaki asadatise tipa ka ngerafuo ga bako akandoro. Gu sunge re aima ye kadu ni kere kpakarakpakara sunge. Kusa, Davide asaki gupai fu Bakindo Saura nga: “Ga moyambu abanda ga bako akandoro; ho bahu aye ni, watadu gu nyarinde nga urisi, ki zi wiri kandoro dagba rimbasara yo, mi ki pe fuo ru, ki nari ru, ki tuka ru ngbaru.” (1 Sam. 17:34, 35) Davide aima ino gupai nga si aaida ko ngerefuo akandoro na ko atakpata ni wingbaduse tipa ka banda ra. Agu aparanga awirina nga akumba ima rengba ka wirika Davide ni mangayo gu sunge wenengai i nafuhe fuyo.

5. Ringbisihe kuti Asanza 3:32, gini nyanyakipa pai rengbe agu aparanga awirina nga akumba ka mangaha?

⁵ Ho Davide adu ni ni paranga, ko aima sonosa mbembedi pagume na Yekova. Pa gu pagume re aima nyaka fu Davide kisusi gu wingbaduse watadu gu tandu mangaapai naadu tiko nga ga ta kundi. Anga Yekova adu sa ni kina Mbori fu Davide te, ono ko angia mbembedi bakureako a. (Oni gedi Asanza 3:32.) Paranga awirina nga akumba, gu nyanyakipa pai rengbe oni ka mangaha nga ka nyakasa gaoni pagume na gu Baroni du ngbangbaturũ yo, na ka oni mangihe wo, sangbanaha rengbe kadu nga oni nika gbia kura amomu rogo dungurati.

6. Gini iraira abipai kura aboro adu na ni tipa Davide?

⁶ Si aaida Davide dibe gu iraira abipai kura aboro adu na ni tipa ko. Ni kpiapai, ho Davide afutiko ni tipa ka ndu ka sovura na Goriata, Bakindo Saura aˈasadi ka rugusa ko, ko aya fuko: “Mo nga kina paranga.” (1 Sam. 17:31-33) Mbata fu gure, wirina Davide akitingbanga ko nga ko angeranga fuo apai te. (1 Sam. 17:26-30) Ono tie, Yekova aabingo Davide nga ko angia tooni paranga watadu gu boro kaa ngerangafuo apai ya te. Ko aima ino Davide wenengai.  Davide adu na rengba ka imo Goriata mbiko ko akido kuti bakureako nga Yekova.—1 Sam. 17:45, 48-51.

7. Ginipai rengbe mo ka wirikaha tigu pangbanga du tipa Davide?

⁷ Ginipai rengbe mo ka wirikaha ti gupai namangi Davide? Ani nawirika gupai nga, si naida oni du na zerangbaduse. Si nika dia regbo adia tipa agu aboro naini ro ho mo adu ni ni tooni gude tipa i rugutiyo na gupai nga mo ima sona na ki ima nyaka. Ono tie, mo ima rengba kadu na gu kido nga Yekova abingo kina tama ro te. Ko ima ino da nga mo na ginipai du mo na rengba ka mangaha. (1 Sam. 16:7) Gu kurapai ani awirikaha ti ga Davide kpiapai nga, si naida oni nyakasi gaoni pagume na Mbori. Davide anyakasi gako pagume na Yekova nibiko agu ahe Yekova akusihe. Davide aberẽ dudunguro tipa gupai agi ahe re aayugoho fuko tipa Bakusiahe. (Tam. 8:3, 4; 139:14; Rom. 1:20) Gu kurapai rengbe mo ka mangaha nga ka sana Yekova ko fu ome foro. Ni kpiapai, ya mo kura akuaro sukuru yo nasawia ro mbiko mo nga boro sa dagba aDezire Yekova yo? Ka singia wo duhe, mo kpari fu Yekova ko undo ro mo dibe gi kpakarapai re. Mo mangipai kuti gu wene arugute du rogo Fugoko yo na du rogo agu awaraga yo na avidio du mburuhe rii Ziazia Kekeapai. Ai gu regbo mo abi Yekova ko niundo ro mo dibe kpakarapai, gamo kido kutiko nasona ni bakerehe gbe. Kurigure, ho kura aboro nika bi gupai ni nga mo nakido kuti Yekova, si nika sa gupai nga i kido kutiro.

8-9. Ginipai naundo Davide ko sungudipa du ko ni bakindo na zerangbaduse, na ginipai rengbe agu aparanga awirina nga akumba ka wirikaha ti gako kpiapai?

⁸ Ani bingo kura kpakarapai Davide agbiatiko na ni. Tifuo i moi Davide ni bakindo, si aaida ko sungu tipa badungu agarã mbata fu ko tona zogarago ni bakindo Yuda. (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4) Ginipai naundo ko ti gu regbo re tipa ko naasungo na zerangbaduse? Kuba gupai nga Davide du na bakere gberãrago, ko amangisunge na gako regbo tipa ka manga gupai ko adu na rengba ka mangaha. Ni kpiapai, ho Davide aotoka ni tipa ka batasa ungako rogo gu dagbarago nangia ga aFereseto, ko amangisunge na gu regbo re tipa ka sovura kuti avura aYisaraere. Ni mangako gipai re, ko abanda agu angbanda arago nangia ga Yuda.—1 Sam. 27:1-12.

⁹ Ginipai rengbe agu aparanga akumba nga awirina ka wirikaha ti ga Davide kpiapai? Oni mangisunge na agu amamu du beroni tipa ka mangasunge fu awirinaroni. Oni bingo gu kpiapai nga ga gu wirina du rimoko nga Ricardo. * Ho garãko adu ni wa bawe, ko adu na nyemu ka mangasunge ni bazakigene. Ono abaakumba ape gupai fuko nga ko ata rẽnga te. Kuba gupai nga Ricardo du na gberãrago na kidu na zinga, ko adi bakere regbo kuti ngba sunge tungusapai. Ko aya: “Ho mi angera ni kusayo, mi nabihe nga si adu ni wenepai fere tipa mi mangi sonakumbatayo. Mi anaamaaberã re tipa ka karaga tire fuo agu aboro dunduko nanaayugo nyemupai na mi kini mbakadi tire tipa agu akaragatise re dunduko ni basasa. Zavura mi amangi bambata wisigo Ziazia Kekeapai na boro. Wa mi aagbia bakere inohe, gimi kido aasona kina kumbatayo.” Ricardo namangasunge awere ni wene bazakigene na ni moundo abaakumba.

10. Ginipai Davide amangihe ti kura regbo sa mbata fu ko mangi nyanyakipa diaberã?

¹⁰ Ani bingo gu kurapai berewe namangi rogo ga Davide raka yo. Ho Davide aagbu ni be Saura rogo gu dagbarago nangia ga aFereseto, ko gbiati gako akumba ambu gayo aborokporo na ki ndu ka sovura. Ho i adu ni ba vura yo, kura avurayo azubo gayo akporo na ki di gayo aborokporo ni ziziaboro. Davide aima rengba ka berã gupai nga, wa ko angia gu basovura naima du na bakere inohe, ko ima rengba ka manga wene birĩ tipa ka batasa agu aboro i aga na yo ni  ziziyo. Ono tie, Davide asana Yekova tipa undo. Davide asana Yekova vurube gu boromotumo rimoko angia Abiatara nga: “Mi dó fuo gi rikavura re?” Yekova ayugu gupai fu Davide nga ko ndu andu na ki kido ko nga ko nika duadu na diabese. (1 Sam. 30:7-10) Ginipai rengbe oni ka wirikaha ti gipai re?

11. Ginipai rengbe mo ka mangaha mbata fu mo mangi adiaberã?

¹¹ Mo sana kura aboro tipa rugute mbata fu mo mangi adiaberã. Mo fura na avunguro. Mo ima rengba a ka gbia wene arugute nifura mo na agu abaakumba du na bakere inohe. Yekova ima du na kido kuti agi akumba i nasia yo ni abaakumba re, na mo ima rengba kadu na kido kutiyo a. Yekova afu yo ni ‘agamahe’ fu dungurati. (Ef. 4:8) Mo nika gbia undo ni wirika mo gayo idapase na ni dega mo turo kuti gu wene aberãpai i afuhe. Awere, ani bingo gupai rengbe ani ka wirikaha be Bakindo Asa.

12. Gini asino naadu ti Bakindo Asa ho ko atona zogarago ni?

¹² Ho Bakindo Asa adu ni ni paranga kumba, ko angia boro umbasitise na ni boro wingbaduse. Ni kpiapai, fuo ba Asa nangia Abiya kpi, Asa ada ni bakindo na ko ki tona rogoda akpiahe kusayo dunduko rogo ringara. Ko arugu “aboro Yuda i gbata Yekova, ga abayo Mbori, ka amanga pa rugute na ndika.” (2 Peka 14:1-7) Na ho Zera nangia boro Etiopia aye ni na vura kuti Yuda na abanzengere bangeyo adu nga mirioni sa, Asa asana Yekova ni tatamana tipa undo, ko aya: “Ako Yekova, a nga kura boro ho ka unda rani wa mo te, dagba iraome na gu ni adu nga na ome ti ni ya. Ako Yekova gaani Mbori, mo únda rani, bambiko ani nakida kuti ro.” Gi bawene afugo re nayugopa bakio wai Asa adu na kido kuti ga Yekova tandu tipa ka batasa ko gbiati gako aboro. Asa akido kuti gu Bako du ngbangbaturũ yo, na ‘Yekova ki dibe aboro Etiopia.’—2 Peka 14:8-12.

13. Ginipai namangi kusa tipa Asa, na tipagine?

¹³ Si aima du ni kere pa gunde fu Asa ka bi abanzengere nga mirioni sa i niye ka sovura kutiko. Ono ko aima du na diabese mbiko ko akido kuti Yekova. Ono tie, si nipa gberãrago nga, ho Asa agbiatiko ni na gu kura kpakarapai naadu kia, ko aakidonga kuti Yekova te. Ho gu gbegberẽ bakindo nangia ga aYisaraere ko nangia Basa aaserekpo Asa ni, Asa agbata undo be bakindo aSurio. Gu diaberã re aima ye na gbegberẽ sangbanaha! Yekova agumba gupai fu Asa vurube gu gako nebi nangia Anani nga:  “Bambiko mo kida kuti bakindo aSurio, ka mo akida nga kuti Yekova ga Mbori ya, si du du gu rimbasa aboro vura ti ni nga ga bakindo aSurio ni merẽmerẽ yo be ro.” Naatona ti gu regbo re ka ndu kumbatayo, Asa anaasovura aso kindi. (2 Peka 16:7, 9; 1 Aba. 15:32) Ginipai rengbe ani ka wirikaha?

14. Waigu rengbe mo ka kido kuti Yekova, na ringbisihe kuti 1 Timoteo 4:12, mo nika du ni gini ngbatunga boro ka mo mangi gupai re?

¹⁴ Oni nye ni aboro umbasitise na kini kido kindi kuti Yekova. Ho mo azi bapatiza ni, mo ayugu gamo bakere idapase gbiati kido kuti Yekova. Na Yekova adu na bakere ngbarago ka dia ro kugume ku dagba gako aborokporo. Gupai si aida mo mangihe awere nga kaa ndu kindi kumbatayo kaa kido kuti Yekova. Si ima rengba kadu taata ka kido kuti Yekova ho mo amanga nyanyakipa adiaberã ni. Ono ginipai mo nika mangaha ti kura aregbo? Si ni nyanyakipa pai mo kido kuti Yekova ho mo amanga adiaberã ni, kodihe na agu adiaberã du tipa aũngbarago, sunge marã, gbiati asasa rogo raka yo! Ka mo kidongo kina kuti gamo tatamana ya. Kuba gure, mo ngere tipa agu abangua arengo nga ga Ziazia Kekeapai nabipa agu apai du mo rogoho, na mo ki mangipai kutini. (Snz. 3:5, 6) Ka mo mangi gupai re, mo nika sa Yekova ko du na ngbarago na mo ki gbia gu irisa nga ga agu aboro du rogo dungurati.—Oni gedi 1 Timoteo 4:12.

15. A wa duhe ni kekehe rogo 2 Pekapai 18:1-3; 19:2, gini aingahe Bakindo Yosafata amangihe?

¹⁵ Si nirengo nga, ani dunduko nga kpakpa aboro, na mo a nga kina kpakpa boro, mo ima rengba ka manga aingahe ti kura aregbo. Ono tie, si aidanga gipai re ká na mo ti manga mo agu apai dunduko rengbe mo ka mangaha ti ngba ga Yekova sunge te. Oni bingo gu kpiapai nangia ga Bakindo Yosafata. Ko aima du na badungu wene asino tiko. Ti kina tonatona gako zogarago, ‘ko agbata kina gu Mbori nga ga bako ko, ki nipeke kina gako arugute.’ Na ko akedi abaakumba a, i ta vuru agu agbata nga ga Yuda dunduko ka yugopai fu aboro tipa Yekova. (2 Peka 17:4, 7) Ono ti kura aregbo, Yosafata anaamanga gbegberẽ adiaberã amanga. Ni sangbana ngbatunga gu gbegberẽ diaberã re, Yosafata agbia rugute be boro sa dagba agu aboro yo narukuba Yekova. (Oni gedi 2 Pekapai 18:1-3; 19:2.) Ginipai rengbe mo ka wirikaha ti gu pangbanga re?

16. Ginipai rengbe mo ka wirikaha ti ga Rajeev kpiapai?

¹⁶ Mo di rugute kugume na ki mangipai kutini.  Isoke wakina kura dungu paranga akumba, si ni kpakarakpakaraha foro tipa ka sa gu sunge nga ga Yekova si du ni nyanyakipa pai rogo gamo raka yo. Ka rago gberẽnga tiro ya. Oni bingo kpiapai nga ga paranga wirina sa du rimoko nga Rajeev. Ho ko afura ni tipa agu agarã ko adu ni tooni paranga, ko aya: “Ti kura aregbo, mi aainongo gupai mi aaida ka mangaha na gimi raka te. Wakina kura dungu paranga aboro, gupai nangba tire gbe angia ngi ambaro na kini du na wene regbo kisusi gupai nga ga nduge tipa adunguratise watadu nduge tipa tungusapai.” Ginipai naundo Rajeev? Wenesino bakumba afu bete arugute fuko. Rajeev aya: “Ko aundo re mi berẽkurii gu rugute du rogo 1 Timoteo 4:8.” Rajeev adu na umbasitise ki mangipai kuti gu rugute re na ki berẽpa gupai du na nyanyakipaha rogo gako raka yo. Ko aya: “Mi adiberã ka maa agu asasa nga ga toro ni bambatapai rogo gimi raka yo.” Sangbanaha angia gine? Rajeev aya, “Fuo bete agarã fuo gbia mi gu rugute re, mi arẽ tipa ka mangasunge ni moundo abaakumba.”

17. Wai du sosono awirina abi gu paranga akumba nairiso Yekova?

¹⁷ Paranga akumba, sosono awirina nabironi na nyanyakipa roni, nga agu roni nairiso Yekova “kina ku bani sa” na yo! (Zef. 3:9) I ima kpinyemu gu toro du oni na ni nga ga du zaaza ka manga gu sunge i nafuhe furoni. Oni ima ngba bangiriyo.—1 Yo. 2:14.

18. A wa duhe rogo Asanza 27:11, wai du Yekova abi gu paranga akumba namangasunge fuko?

¹⁸ Agu aparanga awirina nga akumba, ka bangironi ya gonga ti gupai nga Yekova ima kpinyemu roni na ko nakido kuti roni ya. Ko aima gumba gupai kumbatayo nga ti yangara arame, rimbasa paranga akumba nika duho nika fu tiyo zaaza na kpotoyo yo dunduko ka manga gako sunge. (Tam. 110:1-3) Ko ima ino gupai nga, oni ima kpinyemu ko na oni naida ka mangasunge fuko ni bakerehe gbe wa rengbe omeroni na ni. Sidu, oni du na zerangbaduse na kura aboro na oni du na zerangbaduse na tironi. Ho oni amanga aingahe ni, oni idi na gu rabahe gbiati arugute i afuhe furoni kini bihe nga si naye be Yekova. (Eb. 12:6) Oni naamanga agu asunge i afuhe furoni wenengai. Gu nyakipaha kisusi nga, rogo agu apai yo dunduko oni amangaha, oni sa gu Baroni du ngbangbaturũ yo ko du na ngbarago na oni.—Oni gedi Asanza 27:11.