1-2. Éve’an évé ja liti na bi ne ngule ya tôñe bibô’a mebo bi Yésus?

TAME ve’ele simesane na mia nsamba bôt éziñ mia wulu nkôte si. Abui bôt é wuya nge ke jañ nkôte si ôte. Ve mi bili mbamba nliti zene nsamba wônan. Nté a wulu, bibô’a mebo bié bia yené nselek. Éyoñ éte mia teme na nliti zene wônan a keya ôyap ôsu aval é ne na, mi lôô lôô ke fe nye. Ve mi nji ko woñ, amu mi bili ve na mia tôñe bibô’a mebo bié asu na te mia jañ.

² Benya Bekristene fe ba wulu beta nkôte si: Émo Satan é ne njalan a minjuk. Nte’e na Yéhôva a nga ve bia mbamba nliti zen, Mone wé, Yésus Krist, asu na bi tôñe bibô’a mebo bié. (1 P. 2:21) Kalate éziñ a timine bifuse ya Bible a jô na Pierre a nga ve’e Yésus a nliti zen. Aval ane nliti zen a li’i bibô’a mebo bié nselek, Yésus a nga li’i fe bia bibô’a mebo bié asu na bi tôñe bie. Bi tame zu yalane minsili milale mi: E tôñe bibô’a mebo bi Yésus a tinan aya? Amu jé bia yiane bo de? A aval avé bi ne bo de?

3. Jé ja tinane na e tôñe bibô’a mebo bi môt?

³ Jé ja tinane na e tôñe bibô’a mebo bi môt? Biyoñ biziñ, Bible a belane bifia “wulu” a “mebo” asu na a kobô ajô mam môt a bo ényiñe jé. (Met. 6:9; Min. 4:26) Mam mete me ne ane bibô’a mebo a li’i mvuse jé éyoñ a wulu. Ajô te, bia tôñe bibô’a mebo bi môt éyoñ bia tôñe éve’ela jé, nge ke éyoñ bia vu nye.

4. Jé ja tinane na e tôñe bibô’a mebo bi Yésus?

⁴ Nde, e tôñe bibô’a mebo bi Yésus a tinan aya? Bi ne jô tyi’ibi na nalé a tinane na e tôn éve’ela jé. Éyoñ a nga tili éfuse ja su’u nlô ajô wu, nlômane Pierre a mbe a kômbô’ô kobô ajô mbamba éve’ela Yésus a nga li’i bia a lat a fulu  mbane ya jibi minjuk. Ve Yésus a nga liti abui mefulu mefe bi ne vu. (1 P. 2:18-25) Nya ajô a ne na, mam mese Yésus a nga jô a bo éyoñ a nga be si va me ne mbamba éve’ela asu dangan.

5. Ye bi ne kui na bi tôñe éve’ela Yésus a to ke na bi be’e metyi ya abé? Timi’in.

⁵ Ye bi ne kui na bi tôñ éve’ela Yésus a too ke na bi be’e metyi ya abé? Ôwé! Bi nji fo’o bo ngule ya tôñe bibô’a mebo bi Yésus ne tiññ, ve jame da, nge bia ve ngule jangan ése na bi tôñe mbamba éve’ela a nga li’i bia, bii liti na bia tôñe melebe me nlômane Jean ma: “Wula’an aval ane [Yésus] a nga wulu.”​—1 Jean 2:6.

6-7. Amu jé bia jô na éyoñe bia tôñe bibô’a mebo bi Yésus, bia tu’a subu Yéhôva bebé?

⁶ Éyoñe bia tôñe bibô’a mebo bi Yésus, nalé a bo na bi subu Yéhôva bebé. Amu jé bia jô nalé? Jam ôsu e ne na, Yésus a mbe a bo’o kom ése mame Yéhôva a nye’e. (Jean 8:29) Ajô te, nge bia fe bia bo ane nye, bii ve Yéhôva nlem avak. Bi ne tabe ndi na Yéhôva é late ngbwa a môt ase a bibane na a subu nye bebé.​—Jc. 4:8.

⁷ Jame baa, Yésus a nga kôme tune mefulu m’Ésaa wé. Jôm ete nje Yésus a mbe ngule ya jô na: ‘Môt a yene ma a yeneya fe Tate.’ (Jean 14:9) Bi ne vu mefulu me Yésus a aval a mbe a nyoñe’e bôt. Bia simesan aval a nga wô’ô nzezam éziñ éngôngol, aval a nga yeme tebe été minga a mbe a bili ngul ôkon, a aval a mbe a mvama’ane ba bese be mbe be bili awu. Éyoñe bia jeñe na bi tôñ éve’ela Yésus, bia liti na bia kômbô vu Yéhôva. (Marc 1:40, 41; 5:25-34; Jean 11:33-35) Nté bia ke ôsu a ve ngule na bi vu mefulu me Yéhôva, élate jangan a nye ja tu’a bo ngul.

8. Éyoñe bia tôñe bibô’a mebo bi Yésus, aval avé nalé a volô bia na bi “dañ” émo ji?

 ⁸ Éyoñe bia tôñe bibô’a mebo bi Yésus, nalé a bo na bi ke ôsu a telé mame ya nsisim ôsu. Môs a nga kandane lôte si va, Yésus a nga jô na: “Me dañeya si nyô.” (Jean 16:33) Nalé a tinan aya? Na Yésus a nji ve’ele jô’é môs éziñ na ôsimesan, minsôñan, a mimboane mi mame ya émo ji mi wone nye. A nji vuane jam e nga so nye si va: E fubu jôé Yéhôva. Émo Satan fe ja jeñ a mezene mese na é wone bia, ve nge bi telé nkômbane Yéhôva ôsu ényiñe jangan avale Yésus a nga bo, bia fe bii kui na bi “dañ” émo ji.​—1 Jean 5:5.

9. Jé bia yiane bo asu na bi bi ényiñe ya melu mese?

⁹ Éyoñe bia tôñe bibô’a mebo bi Yésus, bia bi ndi nleme ya nyiñe nnôm éto. Éyoñe nkukume môt éziñ ô nga sili Yésus jam a yiane bo asu na a bi ényiñe ya melu mese, Yésus a nga yalane nye na: ‘Tôñe’e ma.’ (Mt. 19:16-21) Yésus a nga kate Bejuif béziñe be mbe be jô’ô na a nji bo Krist na: “Mintômba miam . . . mia tôñe ma. Ma ve fe mie ényiñ ya melu mese.” (Jean 10:24-29) Éyoñe Nicodème, môt éziñe ya Sanhédrin, a nga jeñe na a tu’a wô’ô miñye’elane mi Yésus, Yésus a nga jô nye na môt ase a liti na a “buni nye,” é “tabe ényiñe ya melu mese.” (Jean 3:16) Bia liti na bia buni Yésus éyoñe bia tôñe miñye’elane mié a mbamba éve’ela wé. Nge bi bo de, wôna bii bi ndi nleme ya nyiñe nnôm éto.​—Mt. 7:14.

10. Jé bia yiane bo asu na bi tu’a “yeme” Yésus? (Jean 17:3)

¹⁰ Bi vo’o tôñe bibô’a mebo bi Yésus nge bi nji yem avale môt a mbe. (Lañe’e Jean 17:3.) E jeñe na bi “yeme” Yésus a ne jame bii bo ngume nté ényiñ. Bia yiane ke ôsu a yé’é mefulu mé, asimesane dé, a miñye’elane mié. To’o bi boya abui mimbu ékôane Yéhôva, bia yiane ke ôsu a jeñe na bi tu’a yeme Yéhôva ba Mone wé.

11. Jé é ne ntilane kalate Mathieu, Marc, Luc, a Jean?

¹¹ Asu na a volô bia na bi yeme Mone wé, Yéhôva a nga ve bia bekalate benyine ba kañete ényiñe Yésus. A ne kalate Mathieu, Marc, Luc, a Jean. Bekalate bete ba liti bia mame Yésus a nga jô, mam a nga bo, a aval a mbe a wô’ôtan. Ba volô bia na bi kôme bindi éve’ela Yésus. (Beh. 12:3) Nya ajô a ne na, bekalate bete benyine mbe ba kôme liti bibô’a mebo Yésus a nga li’i mvuse jé. Ajô te, éyoñe bia yé’é bekalate bete, bia tu’a yem avale môte Yésus a mbe, a bia kui na bi tôñe bibô’a mebo bié.

12. Aval avé bi ne nyoñe miñye’elane mi ne kalate Mathieu, Marc, Luc, a Jean?

 ¹² Bekalate bete ba ye ke bia bo mfi nge bia su’u ve na bia lañe be. Da sili fe na bi nyoñ éyoñe ya yé’é a bindi mame me ne été. (Ve’e ôsimesane ôte a Josué 1:8) Bia zu yene mam mebaé me ne volô bia na bi bindi a tôñe mame me ne ntilane bekalate bete.

13. Aval avé ô ne bo na minkañete wo lañe mi bo vevee?

¹³ Jam ôsu, bo’o na minkañete mi bo vevee ôsimesane wôé. Bo’o ve ane ô mbe valé éyoñe mam me mbe me boba’an. Bekalate ékôane Yéhôva ja kuli be ne volô wo mfa’a ôte. Jeñe’e na ô yeme mame mese ma bômane nkañete wo lañ. Jeñe’e fe na ô tu’a yeme bôte be mbe valé, a vôme be mbe be too éyoñe mame me boba’an. É wô’ô kui biyoñe biziñe na kalate Mathieu, Marc, Luc, a Jean be bo teke kañete jam éziñ avale da. Ajô te, éyoñe wo lañe nkañete éziñ, jeñe’e fe na ô lañ aval avé bekalate bevo’o be nga kañete nlañ ôte, asu na ô yene nsela’ane.

14-15. Jé bi ne bo asu na bi tôñe miñye’elane bia koone mie bekalate ba kañete ényiñe Yésus?

¹⁴ Jame baa, tôñe’e mame wo te lañ ényiñe jôé. (Jean 13:17) Éyoñ ô maneya yé’é nkañete éziñe ya ényiñe Yésus, sili’i womiene na: ‘Ñye’elan ôvé ya nkañete wu me ne tôñ ényiñe jam? Aval avé me ne belane wô na me volô bôte bevok?’ Nge wo simesane na jame wo te yé’é e ne volô môt éziñ, jeñe’e mbamba éyoñ a mbamba bifia asu na ô ke laane nye jam ete.

¹⁵ Bi tame zu yen avale bi ne bo mam mete mebaé. Bia zu belane nkañete nkuse minga éziñ Yésus a nga yene Temple.

16. Kañete’e mam me nga bobane Marc 12:41.

¹⁶ Bo’o na nkañete ô bo vevee. (Lañe’e Marc 12:41.) Tame simesane na ô ne  mbu 33, Ngone Nisan é to melu 11. A li’iya sondô jia ôsusua na ba zu bi Yésus a ke wôé nye. Yésus a te lôte ngume môs a ye’ele’e bôte ya temple. Betebe ôsu ya miñyebe be mbe be lôte’e éyoñe jap na ba wosane miñye’elane mié. Bevok ba te nye sili môt a nga ve nye ngule ya bo ésaé jé, ba bevo’o ki be sili nye avale minsili ba yeme na a vo’o yalan. (Marc 11:27-33; 12:13-34) Éyoñe ji, Yésus a ke tabe vôme mfe temple, éko éziñe vôme be mbe be lo’one na Nseñe binga. Vôme a tele, a ne ngule ya yene biwolo bôte ba belane bie na ba bo mimvean asu temple. Ane a nga tabe si, a taté na a fombô avale bôte ba bo mimvean. A nga yene na minkukume mi bôte mi mbe mi futi’i abui moné. Éko éziñ vôm a mbe a too, Yésus a mbe ngule ya wô’ô beta éduñe moné wob a mbe a bo’ok.

17. Jé nkuse minga ba jô wô Marc 12:42 ô nga bo?

¹⁷ Lañe’e Marc 12:42. Mvuse mon éyoñ, Yésus a yene nkuse minga éziñ ô mbe “nzôzoé.” (Luc 21:2) Da yené na ényiñ é ne nye ayaé, a kate kui na a toñ émien. Ve a so temple, a ke vôme biwolo asu mimveane bi né, éyoñe te a futi moné wé. Éko éziñ moné ate a nji bo abui biduñ, ve Yésus nye a yeme tañe ya été: centime (nge ke lepta) ébaé. Tañe ya lepta nje é mbe é dañe tyôtyoé a lôte bemoné bevo’o bese bôte be mbe be bela’ane be éyoñ éte. Moné ate a nji mbe ve volô na ô kuse to’o ve mon ônone wua wua ya ba ba dañe zezé.

18. Bela’ane Marc 12:43, 44 asu na ô timine jame Yésus a nga jô a lat a mveane nkuse minga ô nga bo?

¹⁸ Lañe’e Marc 12:43, 44. Yésus ve zu kam ajô ya nkuse minga wu! Nde a loone beyé’é bé a liti mbe nkuse minga ôte a jô’ô na: “Minga nyô a ne nkus a nzôzoé a te futi akum éwolo été, a dane bôte bese”. Éyoñe te nje a kate be amu jé a jô nalé: “Ba bese ba te futi [e dañedañ minkukum mi bôt], be bili akum da yiane be a di da buk; ve nye a ne nzôzoé, a te futi akume dé se, a ényiñe jé ése.” Minga ate a mbe a bili fo’o ngule mbunan, amu éyoñe a nga futi moné ase a mbe a li’iya nye, a mbe ve ane a futi ényiñe jé ése mo me Yéhôva.​—Bs. 26:3.

19. Jame Yésus a nga jô a lat a nkuse minga da ye’ele bia jé?

¹⁹ Tôñe’e mame nkañete nkuse minga wo ye’ele wo. Sili’i womiene na: ‘Jé jame Yésus a nga jô a lat a nkuse minga wu da ye’ele ma?’ Tame fas été nkuse minga ôte ô mbe ô tele. Teke bisô na a mbe a bili nkômbane ya ve Yéhôva abui moné, ve a nga ve Yéhôva abim ese a mbe ngule ya ve nye. Yésus a mbe a yeme’e na mvean ôte ô mbe édima mise m’Ésaa wé. Jam ete da ve bia beta ñye’elan: Yéhôva a ne mevak éyoñ a yen ane bia bo nye ésaé a nleme wongan ôse, a ngule jangan ése. (Mt. 22:37; Beco. 3:23) A wô’ô mvaé éyoñ a yen ane bia bibane na bi bo nye mewôk. Ñye’elan ôte wo fombô abime ngule bia ve a abim éyoñe bia nyoñ asu na bi kañe nye, aval ane éyoñe bia kañete a tabe bisulan.

20. Aval avé ô ne tôñe ñye’elane wo te nyoñe nkañete nkuse minga? Nyoñe éve’an.

²⁰ Aval avé ô ne tôñe ñye’elane wo te nyoñe nkañete nkuse minga? Ye wo simesane na bôte béziñ bé bi ngule nyul nge ô wônô be ôsimesane a lat a meva’a Yéhôva a wôk amu ésaé ba bo nye? Éko éziñ wo yeme sita éziñ a ne nnôm, a wô’ô émien éngôngol amu a nji beta bo ngule ya bo ésaé nkañete abim a mbe a  bo’o melu mvus. Nge ke mojañ a bili ngul ôkon, a nga bili atek amu a nji beta bo ngule ya tabe bisulane bise. Kele’e laan a bobejañ bete, ô bela’ane bifia bi ne “ngule ya volô.” (Beép. 4:29) Va’a be ngule nyul a zene ya miñye’elane bi ndeme nyoñ nkañete nkuse minga. Minlañe mite mi ne wônô be ôsimesane asu ya na be bo teke vuane na Yéhôva a wô’ô ésaé ba bo nye mvaé, amu ba bo je a ngule jap ése. (Min. 15:23; 1 Bet. 5:11) Éyoñe wo se’e bôte bevok amu ésaé ba bo Yéhôva, é kusa yené tyôtyoé mise me bôte nge momo, wo liti na wo tôñe bibô’a mebo bi Yésus.

21. Ntyi’ane ôvé wo nyoñ?

²¹ Bia ve Yéhôva abui akéva amu a nga ve bia bekalate ba kôme timin ényiñe Yésus asu na bi bo ngule ya tôñe bibô’a mebo bié tyi’ibi. Bi ne nyoñe ntyi’ane ya yé’é bekalate bete ayé’é étam dangan, nge ke ayé’é ya nda bôt. Nté bia bo de, te bia vuane mam mebaé ma volô bia na bi kôme bu’ubane minkañete mite. Bia yiane bo na minkañete mite mi bo vevee, a tôñe miñye’elane mia so été. Bia yiane fo’o ve ngule na bi bo mam mese Yésus a nga bo, ve bia yiane fe kôme vô’ôlô mam a nga jô. Ayé’é da zu, bii yene mame Yésus a nga kandane jô ôsusua na a wu, a mam mejô mete ma ye’ele bia.