1-2. Met a fis me mwen án Jesus apasa alon kewe me mwen an we epwele máló?

A SERENI lerán Nisan 14, lón ewe ier 33. Mwirin án aramas tipimwáál ngeni Jesus me apwúngaló pwe a atai allúk, ren eú féffér ese wesewesen féri, ra turunufasa, ra eriáfféwú fán kirikiringaw, me mwirin ra chúfélúetá wóón efóch iráán ninni. Ekkewe chúfél ra pwerelong lón kumwuchun me apachapachan. Iteiten a ngasangas me fós, a metek. Nge a lamot epwe fós pokiten a wor met mi aúchea epwe apasa.

² Sipwe pwóróus wóón alon Jesus kewe atun an we epwele máló wóón ewe iráán ninni me ekkewe lesen sia tongeni káé seniir. Weween, sipwe “aüselinga.”​—Mat. 17:5.

3. Ié kewe Jesus a fós usur lupwen a apasa: “Semei, kopwe amuserela”?

³ Met Jesus a apasa? Atun Jesus a chúfélútá wóón ewe iráán ninni, a iótek: “Semei, kopwe amuserela.” Ié kana? Sia silei seni met a apasa mwirin ena: “Resap silei mine ra föri.” (Luk. 23:33, 34) Ese mwáál Jesus a fós usun ekkewe soufiun Rom mi wisen chúfélú kumwuchun me apachapachan wóón ewe iráán ninni. Rese silei ika Jesus wesewesen ié. Neman a pwal ekieki ekkóch me lein ewe pwiin aramas mi péchéú pwe epwe ninniiló nge mwirin ra lúkú i. (Föf. 2:36-38) Ese fich ngeni Jesus an epwe ninniiló. Nge ese song me ese tipi ngeni chókkewe mi eriáfféwú. (1 Pet. 2:23) Nge a fen tingorei Jiowa an epwe omusaaló tipisin chókkewe mi nieló.

4. Met sia tongeni káé seni án Jesus tipemecheres le omusaaló tipisin chón oputa?

 ⁴ Met sia tongeni káé seni alon Jesus kana? A lamot ach sipwe tipemecheres le omusaaló tipisin aramas usun chék Jesus. (Kol. 3:13) Eli ekkóch, kapachelong aramasach kewe, repwe oputakich pokiten rese weweiti minne sia lúkú me ewe sókkun manaw sia eáni. Eli repwe chofona usuch, turunufasekich mwen mesen aramas, kamwei néúch kewe puk, are pwal mwo nge eniwakich pwe repwe awatakich. Sisap akkamwéchú ach song rer, nge sipwe fen tingorei Jiowa an epwe álisi chókkewe mi oputakich ar repwe etiwa ewe enlet. (Mat. 5:44, 45) Fán ekkóch, eli epwe weires ngenikich ach sipwe omusaaló tipis, ákkáeúin ika aramas ra fókkun kirikiringaw ngenikich. Nge ika sia akkamwéchú ach song me sise omusaaló tipis, sia pwisin efeiengawakich. Emén Chón Kraist fefin a áweweei: “Ua mirititi pwe ai omusaaló tipis ese wewe ngeni pwe me rei pwe a pwúng minne ra féri ngeniei are ua mut ngeniir ar repwe féfféringaw ngeniei. A chék wewe ngeni pwe ua likitaló ai song.” (Kölf. 37:8) Atun sia filatá le omusaaló tipis, sia filatá ach sisap mut ngeni minne mi ngaw mi fis ngenikich ar repwe efisi ach sipwe chék sossong.​—Ef. 4:31, 32.

5. Met Jesus a pwonei ngeni emén me lein ekkewe chón atai allúk mi eitiwetá únúkkún, me pwata a eáni ena pwon?

⁵ Met Jesus a apasa? Rúúemén chón atai allúk ra pwal eitiwetá únúkkún Jesus. Akkomwan, iir me rúúemén ra pwal turunufasa Jesus. (Mat. 27:44) Nge mwirin, emén me leir a siwil. A mirititi pwe Jesus ese “föri och föför mi mwäl.” (Luk. 23:40, 41) Pwal och, a pwári an lúkú pwe Jesus epwe manawsefál me nemenem lón an king eú rán. A ereni Jesus ewe epwele máló: “Jesus, kose mochen chechemeniei lupwen om kopwe tolong lon mwumw.” (Luk. 23:42) Ena mwán a pwári watteen lúkú! Jesus a pélúwen ngeni: “Enlet, üpwe ürenuk, ikenai kopwe etiei [esap lón ewe Mwú, nge] lon Paratis.” (Luk. 23:43) Nengeni pwe atun Jesus a eáni ena pwon a néúnéú ekkewe kapas “üpwe,” “kopwe,” me “etiei” pwe epwe pwári pwe a chék pwon ngeni ena emén a fós ngeni. Jesus a silei pwe Seman we a úméúméch, ina popun a tongeni néúnéú ekkewe kapas mi tongeni atoto ápilúkúlúk ngeni ewe chón atai allúk epwele máló.​—Kölf. 103:8.

6. Met sia káé seni alon Jesus kewe ngeni ewe chón atai allúk?

⁶ Met sia tongeni káé seni alon Jesus kana? Jesus a enletin áppirú Seman we. (Ipru 1:3) Jiowa a mochen omusakicheló me pwári an úméúméch ngenikich ika sia enletin niamamesini ekkewe féffér mi ngaw sia fériir me lóóm me ika sia anganga ach lúkú pwe sipwe tongeni kúna musen ach kewe tipis ren chchaan Jesus Kraist. (1 Joh. 1:7) Eli a weires ngeni ekkóch ar repwe lúkú pwe Jiowa a tongeni omusaaló met ra mwáálliló wóór me lóóm. Ika ka meefi ina usun fán ekkóch, ekieki ei: Ekiseló me mwen án Jesus we epwele máló, a pwári an úméúméch ngeni emén chón atai allúk mi kapwúngúló pwe epwele ninniiló nge a kerán poputá le lúkú i. Iwe, a fen ifan me watteen án Jiowa pwári úméúméch ngeni néún chón angang mi tuppwél, iir mi achocho úkúkún ar tufich le álleasochisi an kewe allúk!​—Kölf. 51:1; 1 Joh. 2:1, 2.

7. Me ren Johannes 19:26, 27, met Jesus a ereni Maria me Johannes, me pwata a apasa ena?

⁷ Met Jesus a apasa? (Álleani Johannes 19:26, 27.) Jesus a nochchei túmúnún inan  we, pún usun itá a fen má seni pwúlúwan we. Neman pwiin kewe me fefinan ra tongeni awora met a lamot ngeni lón pekin aion. Nge ié epwe túmúnú lón pekin ngún? Ese ffat ika pwiin kewe ra fen wiliti néún Jesus chón káé. Iwe nge, Johannes, i emén aposel mi tuppwél me i emén me lein chiechien Jesus kewe mi kon chiechiéch ngeni. Me ren Jesus pwe chókkewe mi fiti le fel ngeni Jiowa, iir an famili lón pekin ngún. (Mat. 12:46-50) Ina popun, pokiten Jesus a tongei me ekieki Maria, a lúkú ngeni Johannes túmúnún inan we, pwe a silei pwe epwe túmúnú lón pekin ngún. Jesus a ereni inan we: “Nengeni, ätenan noumw.” Me a ereni Johannes: “Nengeni, iei i inom.” Seni ena rán feiló, Johannes a usun  néún Maria me a túmúnú usun nge inan we. A ifan me wakkatteen án Jesus tongei ena fefin mi aúchea mi túmúnúéchú seni leuputiwan, me mi útá únúkkún lupwen epwele máló!

8. Met sia tongeni káé seni alon Jesus kewe ngeni Maria me Johannes?

⁸ Met sia tongeni káé seni alon Jesus kana? Ach riri ngeni pwiich kewe Chón Kraist a tongeni péchékkúl seni ach riri ngeni pwisin chón ach famili. Eli chón ach famili repwe oputakich are pwal mwo nge likitikicheló, nge Jesus a pwonei pwe ika sia fitipachei Jiowa me an we mwicheich, sipwe “angei liwinin mi fokun watte” lap seni met a péút senikich. Chómmóng repwe wiliti néúch át me nengngin, me inach are semach mi tongekich. (Mark. 10:29, 30) Met meefiom ren óm kapachelong lón ena famili lón pekin ngún iir mi tipeeúfengen ren ar lúkú, ar tongei Jiowa, me ar tongfengen lefiler?​—Kol. 3:14; 1 Pet. 2:17.

9. Met sia tongeni káé seni alon Jesus kewe lón Mateus 27:46?

⁹ Met Jesus a apasa? Ekiseló chék me mwen án Jesus epwele máló a kékké: “Ai Kot, ai Kot, pwota ka likitieila?” (Mat. 27:46) Ewe Paipel ese affata popun Jesus a apasa ena. Iwe nge, ekieki met sia tongeni káé seni alon kana. Eú mettóch sia káé pwe ren án Jesus apasa ekkena kapas, a apwénúetá ewe oesini lón Kölfel 22:1. * Pwal och, ekkena kapas ra pwári pwe Jiowa ese “tiela inisin” Néún na pwe epwe túmúnú seni feiengaw. (Hiop 1:10) Jesus a weweiti pwe Seman we a mut ngeni chón oputan kewe ar repwe unusen sótuni an lúkú tori máló. Ese pwal wor emén aramas a kúna ena úkúkún sóssót Jesus a kúna. Pwal och, ekkena kapas ra ánneta pwe ese atai eú allúk mi fich ngeni ninniiló.

10. Ikkefa ekkewe lesen sia tongeni káé seni alon Jesus kewe ngeni Seman we?

¹⁰ Met sia tongeni káé seni alon Jesus kana? Eú lesen sia tongeni káé, ina ach sisap ekieki pwe Jiowa epwe túmúnúkich seni ekkewe sóssót mi sótuni ach lúkú. Jesus a unusen kúna sóssótun an lúkú, iwe sipwe pwal mmólnetá le ánneta ach tuppwél tori máló ika mi lamot. (Mat. 16:24, 25) Iwe nge, sia tongeni lúkú pwe Kot esap mut ngenikich ach sipwe kúna sóssót lap seni ach tufich. (1 Kor. 10:13) Pwal eú lesen sia káé, pwe sia tongeni kúna riáfféúmwáál usun chék Jesus. (1 Pet. 2:19, 20) Chókkewe mi oputakich, ra oputakich pokiten sise pekini fénúfan me sia pwáraatá ewe enlet, nge esap pokiten sia féri met mi mwáál. (Joh. 17:14; 1 Pet. 4:15, 16) Jesus a weweiti pwata Jiowa a mut ngeni an epwe riáfféú. Nge fán ekkóch, ekkóch chón angang ngeni Jiowa mi tuppwél mi kúna riáfféú, ra ekieki ika pwata Jiowa a mut ngeni ekkóch mettóch ar repwe fis. (Ap. 1:3) Ach we Kot mi úméúméch me mosonottam, a weweiti pwe esap weween pwe a nafangaw án chókkana lúkú, nge a lamot ngeniir ewe ourur, I chék a tongeni awora.​—2 Kor. 1:3, 4.

11. Pwata Jesus a apasa minne a mak lón Johannes 19:28?

¹¹ Met Jesus a apasa? (Álleani Johannes 19:28.) Pwata Jesus a apasa: “Üa kaka”? A erá ena “fän iten an epwe pwönüetä mine a mak lon ekewe Toropwe mi Pin” weween ewe oesini mi mak lón Kölfel 22:15, ewe mi apasa: “Lon awei a pwasapwas usun pwül moromor,  nge chönawei a pacheetä fän fongochi.” Pwal och, ese mwáál a fókkun kaka mwirin meinisin ekkewe riáfféú a nóm fan, kapachelong ssenúkún metekin wóón ewe iráán ninni. A lamot ngeni álillis pwe epwe amóeló an kaka.

12. Met sia tongeni káé seni alon Jesus ei “Üa kaka”?

¹² Met sia tongeni káé seni alon Jesus kana? Jesus ese ekieki pwe a mwáál an epwe pwáraawu meefian, me itá sisap pwal ina usun. Ren lape ngeni unusen manawach, sise kan mochen ereni ekkewe ekkóch met sia osupwangan. Nge ika a lamot ngenikich álillis, sisap pireir le tingor án ekkewe ekkóch álillis. Áwewe chék, ika sia chinnap are apwangapwang, eli a lamot ach sipwe tingorei emén chienach an epwe uweikich le ló kamé lón sitowa are ló ngeni pwonach ren tokter. Ika sia letipengaw are lichippúng, eli mi lamot ach sipwe tingorei emén mwán mi ásimaw are emén chienach Chón Kraist mi ásimaw ar repwe aúseling ngeni ach osukosuk are eáni “eu kapas pwetete” mi ekinamwekich. (SalF. 12:25) Sipwe chemeni pwe pwiich kewe ra tongekich, me ra mochen álisikich lón “fansoun riaföü.” (SalF. 17:17) Nge rese tongeni silei met sia ekieki are meefi. Eli resap pwal silei osupwangach ika sise akkomw ereniir.

13. Met Jesus a apwénúetá ren an akkamwéchú an tuppwél tori máló?

¹³ Met Jesus a apasa? Ina epwe kulók úlúngát mwirin leolowas Nisan 14, Jesus a kétá: “A wesila!” (Joh. 19:30) Alon Jesus kana ra áiti ngenikich pwe me mwen chék an we epwele máló, a silei pwe a fen féri meinisin Jiowa a mochen. Ren an akkamwéchú an tuppwél tori máló, a fen féri chómmóng mettóch. Áeúin, a ánnetatá pwe Satan a kapas chofona. Jesus a pwári pwe emén mi unuséch, a tongeni akkamwéchú an tuppwél fán meinisin met Satan a féri. Oruuan, Jesus a fangóló manawan pwe méén kepich. An asoresini manawan a atufichi án aramas tipis repwe kúna pwúng me ren Kot, me a suuk ngeniir ewe ápilúkúlúkún manaw esemuch. Aúlúngátin, Jesus a penaatá pwúngún án Jiowa nemenem me a amóeló itengawen iten Seman na.

14. Ifa usun sipwe úppós le manaweni manawach iteiten rán? Áweweei.

¹⁴ Met sia tongeni káé seni alon Jesus kana? A lamot ach sipwe úppós le akkamwéchú ach tuppwél iteiten rán. Ekieki alon Pwiich Maxwell Friend, emén sense lón ewe Sukulen Gilead me lóóm. Lón eú International mwichelap, Pwiich Friend a erá lón an we afalafal usun tuppwél: “Kosap éúraaló ngeni lesor met ka tongeni féri are apasa ikenái. En mi silei ika kopwe manaw lesor? Manaweni manawom iteiten rán pwe usun itá nge ina sáingoon ránin manawom le ánneta pwe a fich ngonuk óm kopwe eáni manaw esemuch.” Amwo sipwe manaweni manawach iteiten rán pwe usun itá ina ewe sáingoon atun ach sipwe akkamwéchú ach tuppwél! Iwe, inaamwo ika sipwe máló, sia tongeni erá: “Jiowa, ua achocho úkúkún ai tongeni le akkamwéchú ai tuppwél le pwári pwe Satan a kapas chofona, me penaatá pwúngún óm nemenem me amóeló itengawen itom!”

15. Me ren Lukas 23:46, met Jesus a fókkun lúkú?

¹⁵ Met Jesus a apasa? (Álleani Lukas 23:46.) Ren unusen án Jesus lúkúlúk, a erá: “Semei, üa atolonga ngüni lepoumw.” Jesus a silei pwe manawan lón mwachkkan a lóngólóng  wóón Jiowa, me a fókkun lúkú pwe Seman we epwe chechchemeni.

16. Met ka káé seni pwóróusen emén Chón Pwáraatá 15 ierin?

¹⁶ Met sia tongeni káé seni alon Jesus kana? Tipemecheres le onómu manawom lepéún Jiowa. Ren óm kopwe féri ena, a lamot óm kopwe “lükü ewe Samol mi Lapalap ren unusen lelukom.” (SalF. 3:5) Ekieki pwóróusen Joshua, emén Chón Pwáraatá 15 ierin, nge a úri eú samau a tongeni má ren. Ese mochen etiwa minen álillis seni tokter mi atai án Kot allúk. Ekiseló me mwen an máló, a ereni inan we: “Mama, ua nóm lepéún Jiowa. . . . Ua tongeni erenuk Mama, fán watteen ai lúkúlúk, ua silei pwe Jiowa epwe fókkun amanawasefáliei. A fen silei ekieki me meefiei, me ua enletin tongei.” * Emén me emén kich sipwe pwisin eisinikich, ‘Ika ua kúna sóssótun ai lúkú epwe efisi ai upwe máló ren, upwe waalong manawei lepéún Jiowa me lúkú pwe epwe chemeniei?’

17-18. Ikkefa ekkewe lesen sia fen káé? (Pwal ppii ewe pwóór “ Minne Sia Káé Seni Alon Jesus Kewe me Mwen An we Epwele Máló.”)

¹⁷ A ifa me múrinnéén ekkewe lesen sia tongeni káé seni alon Jesus kewe me mwen an we epwele máló! A áchema ngenikich lamoten ach sipwe omusaaló tipisin ekkewe ekkóch me lúkú pwe Jiowa epwe pwal omusakicheló. Sia feiéch le eáni eú watteen famili lón pekin ngún, iir kewe mi mmólnetá le álisikich. Nge atun a lamot ngenikich álillis, a lamot ach sipwe mwékút akkomw le tingorer. Sia silei pwe Jiowa epwe álisikich le likiitú fán ese lifilifil sóssót a torikich. Me sia kúna lamoten ach sipwe manaweni manawach iteiten rán pwe usun itá nge ina ewe sáingoon ránin ach sipwe akkamwéchú ach tuppwél, me lúkúlúk pwe manawach a nóm lepéún Jiowa.

¹⁸ Enlet, alon Jesus kewe me mwen an we epwele máló wóón ewe iráán ninni, a tongeni áiti ngenikich chómmóng mettóch! Ren ach apwénúetá ekkewe lesen sia fen káé, sipwe álleasochisi pwisin alon Jiowa ei usun Néún na: “Oupwe aüselinga!”​—Mat. 17:5.