1-2. Baatẽ́ dìtõ̀ò e Jíízọ̀s beè di bá tṍó ea beè ló a dee deè nvéè bel.

AẸ̀ BÈÈ ẹ́ẹ́ èlà Nisan 14, 33 C.E. Tṍó e baa ni gba bel Jíízọ̀s vaá beelá bel bẽgẽ̀e boo pọ́lọ́ e náa beè sì lọ̀l, ba beè gbóó màngã̀e, bòmie vaá káẹ kú té. Ba beè káẹ túlú bá nè kpóó tọ. Ge sẹẹgẹ séi nè buù kà bel ea ló beè zọ̀ẹ. Sõò Jíízọ̀s é íè ge ló bel, boo béè kọọ̀ à íe bel ea palàge dú bíi ea bọ́ló kọ á lò.

² Naanii èé ló sọ́l boo gbò bel e Jíízọ̀s beè lò tṍó ea di boo té tã̀àgã̀a nè gbò nú eé láá nó lọl ló gbò bel ea ló. Níà gè kọọ̀, naanii èé ‘gbaníe tṍ ló.’—Máát. 17:5.

3. Àé láá dú kọọ̀ bà mée ní e Jíízọ̀s géè ló bel nè tṍó ea kọọ̀: “Tẹ̀! Ia ló nèva” ẹ́?

³ Éé ní e Jíízọ̀s beè kọ̀ ẹ? Tṍó e baa ni ká Jíízọ̀s kú té lọ̀l, a beè tã̀àgã ló Bàrì kọọ̀: “Tẹ̀! Ia ló nèva.” À géè kọọ̀ a Tẹ̀ á ia ló nè bà mée ẽ́? Gbò bel ea kpáá kọ̀ náa kọ é nyimá ló gbò ea géè ló bel nyòòmà, a beè kọọ̀: “Bà náa nyímá nu e bà gé náa.” (Lúùk 23:33, 34) Àé láá dú kọọ̀ Jíízọ̀s géè ló bel nè gbò bé pá Róm̀ e ba beè káẹ́ kú téá. Bà náa beè nyimá ló íb nen ea dú. Àé láá dú kọọ̀ à géè lo nágé bel nyòòmà sìgà gbò e bà géè kọọ̀ bàá fẹ́ẹ, e ba beè iée zìgà m tṍó e tṍó téní. (Tóm 2:36-38) Jíízọ̀s náa beè sí tọ́ọ̀ kà pọ́lọ́ ea gáẹ̀ beè naa kọ bàá fẹ́ẹ, sõò náa beè bã̀ súng naa ní e bè náa ia ló nè gbò e ba beè fẹ́ẹ. (1 Pít. 2:23) Tãa vó, a beè tã̀àgã ló Jìhóvà kọ á ia ló nè gbò e ba gé fẹ́ẹ.

4. Éé ní eé láá nó lọl ló bé e Jíízọ̀s beè di kpènà ló gè ia ló nè gbò e ba beè naa uúé boo naa ẽ́?

 ⁴ Éé ní eé láá nó lọl ló gbò bel e Jíízọ̀s beè lò e? Àé bọ́ló kọ é di kpènà ló gè ia ló pọ́lọ́ nè gbò nen dì belí Jíízọ̀s. (Kọ́l. 3:13) Pá bẹẹ dúà ló nè sìgà gbò é láá naa uuí boo, boo béè kọọ̀ bà náa dã́ ból ló nú e zigà ló nè bé e tõò dùm naa. Bàé láá kpọ́i kyáá bel ló, nvèèmài lẹ́ gbẹá gbàà gbò, kyọ̀gàlà bẹẹ gbò kpá vaá gbĩ́ gè nvèèi kom ló. Tãa vó e káà súng gbẹá gbàà, èé láá bàn Jìhóvà kọ á nvèè bá nè gbò e bà gé náa uuí boo kọ bàá nyimá kà kàí. (Máát. 5:44, 45) Sìgà tṍó, àé láá tàvàlàí ló gè ia ló pọ́lọ́, bọọ èlmà tõ̀ò be ba beè tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài. Sõò be à gá náa è kilsĩ́ gè nvèè súng vaá ká pọ́lọ́ e bà síi gbẹá nyíe, àé nveèi kom ló. Enè kà vígà pábia beè kọọ̀: “M beè gbóó nyimá kọọ̀ gè ia ló pọ́lọ́ náa tõó dọ̀ pọ́ì ge lọ̀l dẽe sĩ́ pọ́lọ́ e bà sím àbèè ge kọ ním kpálì pọ́lọ́ ló gbò e ba beè tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀màm. Sõò à tõó dọ̀ kọọ̀ ním é kilsĩ́ gè tú súng gbẹá gbàà nyòòmà va.” (Ps. 37:8) Tṍó e ià ló pọ́lọ́, è béèlafùl kọ née é sọtọ́ deè kọọ̀ pọ́lọ́ nú ea nááaí ló á naa kọ é kilsĩ́ gè nvèè súng.—Ẹ́fẹ. 4:31, 32.

5. Éé ní e Jíízọ̀s beè zìgà nè ene neǹ zib e ba beè káẹ́ kpàn ẽ, vaá éé ní ea beè naa kọ á zìgà nu nèe ẽ́?

⁵ Éé ní e Jíízọ̀s beè kọ̀ ẹ? Ba beè gbá fẹ́ Jíízọ́s nè bàà kà neǹ zib. Túá ból, bàà kà neǹ zibvá beè nvèèmà lẹ́ Jíízọ̀s. (Máát. 27:44) Sõò tṍó e tṍó téní, ene ọ̀và náa beè nvèèmà nàẹ lẹ́. A beè gbóó nyimá kọọ̀ Jíízọ̀s “gáà si tọ́ọ̀ kà pọ́lọ́.” (Lúùk 23:40, 41) Gbáló vó, a beè zigà kọọ̀ ene deè Jíízọ̀s é beè kẽ̀èà aa kemà ú vaá dú méné. A beè kọ́ nè Jíízọ̀s kọọ̀: “Kẽ̀èàm̄ boo, tṍó e o é dú dì belí Méné!” (Lúùk 23:42) Ẹ̀b bé e gbálàí beè ié zìgà naaà! Jíízọ̀s beè gbóó aalá nèe kọọ̀: “M̀ lóò kà kà bel nèni nieí kọọ̀, òé dí ḿ ló [níí mm̀ Boǹ Méné káálà nì, sõò] mm̀ Páladaìs.” (Lúùk 23:43, NW.) Nvèè kpíí ló kọọ̀ gbò bel e Jíízọ̀s beè loomá bel dì belí “m̀,” “òé,” nè “dí ḿ” zógè kọọ̀ zìgànùá beè di zẹ̀ẹ̀ pálàa ọ̀và. Jíízọ̀s beè ló gbò bel ea é náa kọọ̀ neǹ zib ea é gé úí á ié ból dẽe sĩ́ boo béè kọọ̀, a beè nyimá kọọ̀ a Tẹ́ dúè neǹ sàn nyíe.—Ps. 103:8.

6. Éé ní e bel e Jíízọ̀s beè kọ́ nè neǹ zibvá nóòmài ẽ́?

⁶ Éé ní eé láá nó lọl ló gbò bel e Jíízọ̀s beè lò e? Jíízọ̀s bélí a Tẹ̀ mm̀ sĩ́deè ea gbõoma. (Híb. 1:3) Jìhóvà di kpènà ló gè ia ló bẹẹ pọ́lọ́ vaá iéi sàn nyíe ló be à gá náa è ọgá ló pọ́lọ́ e beè sí tṍó ea kil nvéeá, vaá ié zìgà kọọ̀ Bàrì é ia ló bẹẹ pọ́lọ́ tení dú ló ú vààa gyọ́ọ̀ Jíízọ̀s. (1 Jọ́ọ̀n 1:7) Àé láá tavala ló sìgà gbò ge zìgà kọọ̀ Jìhóvà é láá ia ló pọ́lọ́ e ba beè sí tṍó ea kil nvéeá. Be à ólò tõó ni ló naa vó sìgà tṍó, bugi togó boo níí: Pọ́ì ńkem̀ tṍó besĩ́ Jíízọ̀s à kálá ù, a beè ié sàn nyíe ló neǹ zib ea ã́àa iée zìgà m. Vóà naa, èé kọ́ vàẹ kilma ló bé e Jìhóvà é ié nagé sàn nyíe ló pá a gyóòlo e bà gé piigà bé e ba kpóó sim tùlà naa gè gbàn tṍ ló gbò a log é!—Ps. 51:1; 1 Jọ́ọ̀n 2:1, 2.

7. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Jọ́ọ̀n 19:26, 27, éé ní e Jíízọ̀s beè kọ́ nè Mérì nè Jọ́ọ̀n ẽ, vaá éé ní ea ní ea beè naa kọ́ á kọ́ vó é?

⁷ Éé ní e Jíízọ̀s beè kọ̀ ẹ? (Bugi Jọ́ọ̀n 19:26, 27.) Jíízọs beè bùlà nú ea kil ló a kà, ea é láá dú kọọ̀ aẹ̀ bèè vaà tãa tṍóá. Be à sẹlẹ pá a vígà é láá ẹ̀b nú ea kil ló gbò nú e ba kà íe bíi ló mm̀ dùm. Sõò mée ní ea é nveè bá nèe kọ á kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀  nyíé boo nè Jìhóvà ẹ? Náa íe tọ́ọ̀ nú ea zógè kọọ̀ pá a vígà beè géè dú gbò a nyòòne nvée tṍóá. Sõò, neǹ tóm Jọ́ọ̀n beè dú nen ea beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè nen e Jíízọ̀s palàge vùlè gbàà gbò e bà ólò nyoonée nvée. Jíízọ̀s ólò ẹ̀b gbò e bà zọ́ẹ fã̀ Jìhóvà naamá pá a tọ. (Máát. 12:46-50) Vóà naa, vulè nè tọa ló ea íe kilma ló Mérì beè naa kọ á kọ́ nè Jọ́ọ̀n kọ á ẹ̀b nú ea kilíé ló boo béè kọọ̀ a beè nyimá kọọ̀ àé nveè bá nèe kọ á láá kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà. A beè kọ́ nè a kà kọọ̀: “Tú ẹlẹí naamá o nvín!” Vaá kọ́ nè Jọ́ọ̀n kọọ̀: “Tú pá biaí naamá o kà!” Lọl deeá ààmà, Jọ́ọ̀n beè tú Mérì belí a kà vaá palàge ẹ̀b nú ea kilíé ló. Jíízọ̀s beè zogè kọọ̀ à vulèè ńnváá ea beè  palàge ẹ̀b nú ea kilìèé ló tṍó ea beè mèà vaá à di élaẹ́ ló tṍó ea é gé ù!

8. Éé ní eé láá nó lọl ló gbò bel e Jíízọ̀s beè kọ́ nè Mérì nè Jọ́ọ̀n ẽ?

⁸ Éé ní eé láá nó lọl ló gbò bel e Jíízọ̀s beè lò e? Gbaa ló e íè kilma ló pá vígà mm̀ bõ̀ònatõ̀ò é láá agaló èlmà níí e íè kilma ló pá bẹẹ dúà ló. Pá bẹẹ dúà ló é láá naa uuí boo àbèè ge kìnii, sõò dì belí bé e Jíízọ̀s beè zìgà naaá, be è kilsĩ́ gè tõo bã ló Jìhóvà nè A bõ̀ònatõ̀ò, èé íe “vòò tub tóm” kọ̀láá nú e peè. Èé íe gã́bug nvín págbálà, nvín pábia, kà, àbèè tẹ̀. (Máàk 10:29, 30) À tõó ní ló naa vàẹ gè dũunà pá tọ e zìgà, nè vulè e bà íe kilma ló Jìhóvà nè ene ní ea gbá va ẹ́?—Kọ́l. 3:14; 1 Pít. 2:17.

9. Éé ní eé láá nó lol ló gbò moǹ bel Jíízọ̀s ea di mm̀ kpá Máátìù 27:46 é?

⁹ Éé ní e Jíízọ̀s beè kọ̀ ẹ? Pọ́ì ńkem̀ tṍó besĩ́ Jíízọ̀s à kálá ù, a beè vulí kpã́ kọọ̀: “Nà Bàrì, nà Bàrì, éé ní e a náa vaá ò ìàm̄ ló é?” (Máát. 27:46) Kpá Káí náa baatẽ́ nú ea náa vaá Jíízọ̀s à kọ́ vó. Sõò, bugi togó boo gbò nú eé láá nó lọl ló gbò belá. Túá kà, tṍó e Jíízọ̀s ló gbò belá, à ḿm̀-mè kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea di mm̀ kpá Psalm 22:1. * Nagé, gbò moǹ belá zógè kọọ̀ Jìhóvà náa géè “bè gònò tenmá ló” a Sã́áná. (Jóòb 1:10) Jíízọ̀s beè nyimá kọọ̀ Jìhóvà sọbá pá a gbò ọ́b kọ bàá dòà a zìgà dòòmà tṍó ea é ú, vaá tọ́ọ̀ nen gáà teni bá íb ẹ̀bmà e Jíízọ̀s beè tení báá. Gbáló vó, gbò moǹ belí zógè kọọ̀ náa beè sí tọ́ọ̀ kà pọ́lọ́ ea gáẹ̀ naa kọ bàá fẹ́ẹ.

10. Éé níí eé láá nó lọl ló gbò bel e Jíízọ̀s beè kọ́ nè a Tẹ̀ ẹ?

¹⁰ Éé ní eé láá nó lọl ló gbò bel e Jíízọ̀s beè lò e? Ene kà nú eé láá nó lọl ló dú kọọ̀, náa bọ́ló kọ é ẹ̀bmà dẽe kọọ̀ Jìhóvà é kpenài lọl bá gbò nú ea é doà bẹẹ zìgà. Dì belí bé e Jíízọ̀s beè tení bá ẹ̀bmà dòòmà tṍó ea ú naaá, èé íè ge kpoogá dee ló nyòòmà ge bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo bã̀àna kèbá ú. (Máát. 16:24, 25) Sõò, è agàla boo kọọ̀ Bàrì náa é sọtọ́ deè kọ é tení bá ẹ̀bmà ea é elíi kói. (1 Kọ́r. 10:13) Dõònà kà nú e nóò lọl ló dú kọọ̀, dì belí Jíízọ̀s, bàé láá tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mài tṍó e bè née síì tọ́ọ̀ kà pọ́lọ̀. (1 Pít. 2:19, 20) Níì pọ́lọ́ e síì ní ea ólò naa kọ bàá naa uuí boo é nì, sõò boo béè kọọ̀ née dṹùnà nakà bàlà booí vaá è gé élá neǹ ditõ̀ò kilma ló kà kà bel. (Jọ́ọ̀n 17:14; 1 Pít. 4:15, 16) Jíízọ̀s beè dã́ ból ló nú ea náa vaá Jìhóvà à sọ̀tọ́ deè kọ á mòn tã̀àgã̀. Sõò, à ólò bọọ́ ló sìgà gyóòlo Jìhóvà nú ea náa vaá à sọ̀tọ́ deè kọ bàá tení bá ẹ̀bmà. (Háb. 1:3) Bẹẹ Bàrì ea íe sàn nyíe nè ĩ̀ìmà nyímá kọọ̀ níì boo béè kọọ̀ bà náa íe zìgà ní ea náa vaá bà kọ́ vóé nì. Bà íe bíi ló nvèè nyíé gbàà e áá ẹlẹ ní ea é láá nè va ẹ́.—2 Kọ́r. 1:3, 4.

11. Éé ní ea naa vaá Jíízọ̀s à ló gbò bel ea di mm̀ kpá Jọ́ọ̀n 19:28 é?

¹¹ Éé ní e Jíízọ̀s beè kọ̀ ẹ? (Bugi Jọ́ọ̀n 19:28.) Éé ní ea náa vaá Jíízọ̀s beè kọọ̀: “Òòm̄ ká kpáá” ẹ́? A beè kọ́ vó “naamá gè mmè nu e Kpá Káí beè kọ̀,”—níà ge mm-mè kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea di mm̀ kpá Psalm 22:15, ea kọ́ọ̀: “Ním íe nà tọ́ọ̀ kà kói belí ńbã́á sãa ea bagà; nà dém dává ló nà kyẽgẽ̀.” Nagé, dénè tã̀àgã̀ e Jíízọ̀s beè tení bá gbáló nyaa ló ea beè tení bá gbẹá boo té tã̀àgã̀a é íè ge naa kọ òòe á ká kpáá. A beè  ié bíi ló nú ea é náa kọ òòe á gá ka ná kpáá.

12. Éé ní eé láá nó lọl ló gbò moǹ bel Jíízọ̀s ea kọ́ọ̀ “Òòm̄ ká kpáá” ẹ́?

¹² Éé ní eé láá nó lọl ló gbò bel e Jíízọ̀s beè lò e? Jíízọ̀s náa beè ẹ̀b kọọ̀ ge kọ́ bé e nu tọ́àẹ ẹ́ ló naa dú pọ́lọ́, vaá náa bọ́ló kọọ̀ beéle é ẹ̀b ge naa vó kọ à dú pọ́lọ́. Àé láá dú kọọ̀ náa ólò leemái gè kọ́ nú ea dúi bíi ló nè dõòna gbò. Sõò be à gá náa à ié tṍó e di kèbá dìtõ̀ò e íè bíi ló nvèè bá, àé bọ́ló kọ é bĩiná nvèè bá lọl bá dõòna gbò. Dì belí nu dòòmà bá, be à gá náa e dú kànen mm̀ deè àbèè kọ kpá lóí gé zọ̀, èé láá kọ́ nè bẹẹ kóò kọ á nvèè bá dàlài siimá kè ki àbèè ló neǹ dóm biè. Be à gá náa vaá lóói à ọọ, èé láá kọ́ nè neǹ kànen àbèè neǹ vígà e togóe ni tulà nu ea di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò kọ á pãanéi tṍ ló vaá ló bel nvèè nyíé gbàà nèi. (Pró. 12:25) Àé bọ́ló kọ é kẽea boo kọọ̀ pá bẹẹ vígà vulèi, vaá bà di kpènà ló gè nvèè bá nèi “tṍó tã̀àgã̀.” (Pró. 17:17) Sõò bà náa nyímá nú ea dìí nyíe. Bà náa gé nyímá be à gá náa è ié bíi ló nvèè bá é be née kọ́ọ̀ nè va.

13. Gbò éé ní e Jíízọ̀s beè naa boo béè kọọ̀ a beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo dọ̀ọ̀mà tṍó ea ú é?

¹³ Éé ní e Jíízọ̀s beè kọ̀ ẹ? Nú ea é láá dú boo taà tóm fèèbeè Nisan 14, Jíízọ̀s beè vulí kpã́ vaá kọọ̀: “A tá!” (Jọ́ọ̀n 19:30) Gbò moǹ bel e Jíízọ̀s lóá náa kọ é nyimá kọọ̀, besĩ́ à kálá ù, a beè nyimá kọọ̀ a náànìè dénè nú e Jìhóvà beè gbĩ́ kọ á naa. Jíízọ̀s beè láá naa gã́bug nu boo béè kọọ̀ a beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo dọ̀ọ̀mà tṍó ea ú. Túá kà, a beè tẹlẹ bàlà kẽ kọọ̀ Sétàn dú neǹ kyáá bel. Jíízọ̀s beè zogè kọọ̀ nen ea gbõoma é láá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo mm̀ sĩ́deè ea gbõomá kèbá kọ̀láá kà ẹ̀bmà e Sétàn síimaé ló. Ní ea égè bàà kà, Jíízọ̀s beè tú a dùm aamái. A ú vààa gyọ́ọ náa kọọ̀ gbò e bà náa gbõoma á láá ié kà lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà, vaá ié ẹ̀b dẽe sĩ́ gè tõó dùm dọ̀ọ̀mà dè-dè. Ní ea égè taà kà, Jíízọ̀s beè zogè kọọ̀ Jìhóvà ní ea lela ló gè bẹ̀lẹ, vaá a beè naa kọọ̀ béè a Tẹ̀ á di õ̀òa aa kèbá gbẹ́a.

14. Éé ní eé íè ge naa buù deé mm̀ bẹẹ dùm ẽ́? Baatẽ́.

¹⁴ Éé ní eé láá nó lọl ló gbò bel e Jíízọ̀s beè lò e? Èé íè ge naa kọ̀láá nú ea é náa kọ é bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo buù deé mm̀ bẹẹ dùm. Bugi togó boo bel e Vígà Maxwell Friend ea ólò noòmà nu gbẹá Watchtower Bible School of Gilead beè kọ̀. Gbẹá ene kà international àsẹ́mblì, Vígà Friend beè kọ́ mm̀ a lòbèl ea kil ló gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kọọ̀: “Ó gá dàlà dee ló nú eo gáẹ̀ láá naa nieí kilma sṍóe. É kọọ̀ ò nyímà be òó di dọ̀ sṍóe? Buù deé eo tõò dùm á belí kọọ̀ níà dee deè nvéè dee eo ié ge zogè o bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Jìhóvà ẹ.” Naanii èé bééláfùl ge tõó dùm buù dee belí kọọ̀ níà dee deè nvéè dee e íè ge zogè bẹẹ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilmá ló Jìhóvà ẹ! Be à gá náa è naa vó, kọbèè è kpeè sĩ́ ló ú, eé gbóó láá kọọ̀, “Jìhóvà, m bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kìlmà ní ló inmá kiẽ́e nà kpóó sim tùlà, gè zogè kọọ̀ Sétàn dú neǹ kyáá bel vaá naa kọ o béè á di õ̀òa aa kèbá gbẹ́a nè ge zogè kọọ̀ ólò ní ea lela ló gè bẹ̀lẹ!”

15. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Lúùk 23:46, éé ní e Jíízọ̀s beè àgala boo é?

¹⁵ Éé ní e Jíízọ̀s beè kọ̀ ẹ? (Bugi Lúùk 23:46.) Jíízọ̀s beè dẹlẹ nyíé boo a Tẹ̀ vaá kọọ̀: “Nà Tẹ̀! M̀ túù nà nyómá nvèèni bá!” Jíízọ̀s beè nyimá kọọ̀ Jìhóvà ní ea é náa  kọ á kpáá tõó dùm ẽ, vaá a beè àgala boo kọọ̀ a Tẹ̀ é kẽeàé boo.

16. Éé ní eo nóò lọl ló nú ea beè naaá ló enè Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà ea beè tóólá 15 gbáá ẹ́?

¹⁶ Éé ní eé láá nó lọl ló gbò bel e Jíízọ̀s beè lò e? Kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Jìhóvà, kọbèè à gá náa vaá o dùm à di kèbá gẹẹ-gẹẹ ló. Kọbé ò láá naa vó, òé ié ge “dẹlẹ nyíé boo Jìhóvà lọa mm̀ dénè o nyíe.” (Pró. 3:5) Bugi togó boo nú ea beè naaá ló Joshua, ea dú enè Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà ea ni tóólá 15 gbáá e kóm ea é fẹ́ẹ beè dié ló. Náa beè zìgà ge tú bóa e náa gbááá ló log Bàrì. Pọ́ì ńkem̀ tṍó besĩ́ à kálá ù, a beè kọ́ nè a kà kọọ̀: “Mama, Jìhóvà é ẹb nú ea kilím ló. . . . Mama, m̀ àgala boo kọọ̀ Jìhóvà é beè kẽeé m lọl kemà ú. À nyímá nú ea dìḿ nyíe, vaá m̀ palàge vùlèe.” * Àé bọ́ló kọọ̀ buù bèì é bĩiná bẹẹ bá kọọ̀, ‘Be à gá náa m̀ kpee sĩ́ ló dìtõ̀ò ea doà nà zìgà vaá tú nà dùm nvee kèbá gẹẹ-gẹẹ ló, é kọọ̀ m̀ḿ tú na dùm nvee bá Jìhóvà vaá dẹlẹ nyíé boo kọ àé kẽeà ḿ boo?’

17-18. Gbò éé ní e ni nó ẽ́? (Ẹ̀b nagé ńkpó ea kọ́ọ̀ “ Gbò Nú E Nóò Lọl Ló Gbò Dee Deè Nvéè Bel E Jíízọ̀s Beè Lò.”)

¹⁷ Ẹ̀b bé e gbò nú e nóò lọl ló gbò dee deè nvéè bel e Jíízọ̀s beè lò palàge dú bíi naaà! À kẽeí nyíe kọ à dú bíi kọọ̀ é ia ló pọ́lọ́ nè dõòna gbò, vaá àgala boo kọọ̀ Jìhóvà é ia ló nè beéle. È íè kà kele íb nèà deè gè ié pá vígà mm̀ bõ̀ònatõ̀ò e bà di kpènà ló gè nvèè bá nèi. Sõò tṍó e íè bíi ló nvèè bá, àé bọ́ló kọ é naa kọ bàá nyimá. È nyímà kọọ̀ Jìhóvà é nveè bá nèi kọ é ĩima kèbá kọ̀láá íb ẹ̀bmà e kpeè sĩ́ ló. Vaá è monì nú ea náa vaá à bọ́ló kọ é tõó dùm buù dee belí kọọ̀ níà dee deè nvéè deè e íè ge zogè bẹẹ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Jìhóvà ẹ, vaá àgala boo kọọ̀, kọbèè à gá náa vaá è ù, Jìhóvà é kẽei lọl kemà ú.

¹⁸ Mm̀ kà kà, gbò dee deè nvéè bel e Jíízọ̀s beè lò gbẹá boo té tã̀àgã̀a nóòmài gã́bug nu! Be à gá náa vaá è tú gbò nú e nóò lọl ló siimá tóm mm̀ bẹẹ dùm, àé dú kọọ̀ è gé gban tṍ ló bel e Jìhóvà beè kọ́ kilma ló a Sã́áná kọọ̀: “Gbanííe tṍ ló.”—Máát. 17:5.