1, 2. Περιγράψτε τις συνθήκες υπό τις οποίες ο Ιησούς είπε τα τελευταία του λόγια ως άνθρωπος.

ΕΙΝΑΙ 14 Νισάν του 33 Κ.Χ. Αφού ο Ιησούς κατηγορήθηκε ψευδώς και κρίθηκε ένοχος για ένα έγκλημα που δεν διέπραξε, τώρα τον περιπαίζουν, τον υποβάλλουν σε φρικτά βασανιστήρια και στη συνέχεια τον καρφώνουν σε ξύλο βασανισμού. Τα καρφιά διατρυπούν τα χέρια και τα πόδια του. Κάθε ανάσα που παίρνει, κάθε λέξη που λέει, του προξενεί πόνο. Αλλά πρέπει να μιλήσει​—έχει σημαντικά πράγματα να πει.

² Ας εξετάσουμε τα λόγια που είπε ο Ιησούς καθώς πέθαινε στο ξύλο του βασανισμού και τα διδάγματα που μπορούμε να αντλήσουμε. Με άλλα λόγια, ας “τον ακούσουμε”.​—Ματθ. 17:5.

3. Σε ποιους αναφερόταν πιθανώς ο Ιησούς με τα λόγια: «Πατέρα, συγχώρησέ τους»;

³ Τι είπε ο Ιησούς; Καθώς τον κάρφωναν στο ξύλο, ο Ιησούς προσευχόταν: «Πατέρα, συγχώρησέ τους». Σε ποιους αναφερόταν; Τα επόμενα λόγια του μας δίνουν ένα στοιχείο: «Δεν ξέρουν τι κάνουν». (Λουκ. 23:33, 34) Ο Ιησούς πιθανώς αναφερόταν στους Ρωμαίους στρατιώτες που του έμπηξαν τα καρφιά στα χέρια και στα πόδια. Εκείνοι δεν ήξεραν ποιος ήταν πραγματικά. Επίσης, ίσως είχε κατά νου κάποιους στο πλήθος που είχαν απαιτήσει την εκτέλεσή του αλλά αργότερα θα πίστευαν σε αυτόν. (Πράξ. 2:36-38) Ο Ιησούς δεν επέτρεψε στις αδικίες που είχε υποστεί να τον γεμίσουν πικρία και μνησικακία. (1 Πέτρ. 2:23) Αντίθετα, ζήτησε από τον Ιεχωβά να συγχωρήσει εκείνους που τον θανάτωναν.

4. Τι μπορούμε να μάθουμε από την προθυμία του Ιησού να συγχωρήσει τους εναντίους του;

⁴ Τι μπορούμε να μάθουμε από τα λόγια του Ιησού; Όπως ο Ιησούς, έτσι και εμείς χρειάζεται να είμαστε πρόθυμοι να συγχωρούμε τους άλλους. (Κολ. 3:13) Μερικοί, μεταξύ αυτών και συγγενείς μας, ίσως μας εναντιώνονται επειδή δεν κατανοούν τις πεποιθήσεις μας και τον τρόπο ζωής μας. Μπορεί να λένε ψέματα για εμάς, να μας φέρονται ταπεινωτικά μπροστά σε άλλους, να καταστρέφουν τα έντυπά μας ή ακόμα και να απειλούν ότι θα μας προξενήσουν σωματική βλάβη. Αντί να τρέφουμε μνησικακία, μπορούμε να ζητάμε από τον Ιεχωβά να ανοίξει τα μάτια τους ώστε κάποια μέρα να δουν την αλήθεια. (Ματθ. 5:44, 45) Κάποιες φορές, ίσως δυσκολευόμαστε να συγχωρούμε, ιδίως αν έχουμε υποστεί κατάφωρες αδικίες. Αλλά αν επιτρέπουμε στην πικρία και στη μνησικακία να ριζώσουν στην καρδιά μας, κάνουμε κακό στον εαυτό μας. Μια αδελφή εξήγησε: «Κατανοώ πως το να συγχωρώ δεν σημαίνει ότι δικαιολογώ τις παραβάσεις ή ότι επιτρέπω στους άλλους να με εκμεταλλεύονται. Σημαίνει ότι επιλέγω να μην κρατήσω μνησικακία». (Ψαλμ. 37:8) Όταν αποφασίζουμε να συγχωρήσουμε, επιλέγουμε να μην αφήσουμε τις αρνητικές εμπειρίες να μας γεμίσουν πικρία.​—Εφεσ. 4:31, 32.

5. Τι υποσχέθηκε ο Ιησούς σε έναν από τους εγκληματίες που ήταν δίπλα του, και γιατί έδωσε αυτή την υπόσχεση;

⁵ Τι είπε ο Ιησούς; Δύο εγκληματίες ήταν καρφωμένοι σε ξύλο δίπλα στον Ιησού. Στην αρχή, και οι δύο τον χλεύαζαν. (Ματθ. 27:44) Αλλά στη συνέχεια, ο ένας άλλαξε στάση. Συμπέρανε ότι ο Ιησούς δεν είχε κάνει «τίποτα κακό». (Λουκ. 23:40, 41) Επιπρόσθετα, έδειξε πως πίστευε ότι ο Ιησούς θα ανασταινόταν και κάποια μέρα θα κυβερνούσε ως βασιλιάς. Είπε στον ετοιμοθάνατο Σωτήρα: «Ιησού, θυμήσου με όταν έρθεις στη Βασιλεία σου». (Λουκ. 23:42) Τι πίστη έδειξε αυτός ο άνθρωπος! Ο Ιησούς τού απάντησε: «Αληθινά σου λέω σήμερα, θα είσαι μαζί μου [όχι στη Βασιλεία αλλά] στον Παράδεισο». (Λουκ. 23:43) Προσέξτε ότι ο Ιησούς έκανε εκείνη την υπόσχεση πολύ προσωπική με τις λέξεις «σου» και «μου». Γνωρίζοντας ότι ο Πατέρας του είναι ελεήμων, ο Ιησούς με τα λόγια του έδωσε ελπίδα σε αυτόν τον ετοιμοθάνατο εγκληματία.​—Ψαλμ. 103:8.

6. Τι μαθαίνουμε από τα λόγια που είπε ο Ιησούς στον εγκληματία;

⁶ Τι μπορούμε να μάθουμε από τα λόγια του Ιησού; Ο Ιησούς είναι τέλεια αντανάκλαση του Πατέρα του. (Εβρ. 1:3) Ο Ιεχωβά είναι πρόθυμος να μας συγχωρεί και να μας δείχνει έλεος αν λυπόμαστε ειλικρινά για τα κακά πράγματα που έχουμε κάνει στο παρελθόν και πιστεύουμε ότι μπορούμε να λάβουμε συγχώρηση για τις αμαρτίες μας μέσω του χυμένου αίματος του Ιησού Χριστού. (1 Ιωάν. 1:7) Μερικοί ίσως δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι ο Ιεχωβά θα μπορούσε ποτέ να τους συγχωρήσει για τα λάθη που έκαναν στο παρελθόν. Αν κάποιες φορές νιώθετε και εσείς έτσι, σκεφτείτε το εξής: Λίγο προτού πεθάνει, ο Ιησούς έδειξε έλεος σε έναν καταδικασμένο εγκληματία που μόλις τότε άρχιζε να εκδηλώνει πίστη. Πόσο μάλλον λοιπόν θα δείξει ο Ιεχωβά έλεος στους πιστούς λάτρεις του, οι οποίοι κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν για να υπακούν στις εντολές του!​—Ψαλμ. 51:1· 1 Ιωάν. 2:1, 2.

7. Σύμφωνα με τα εδάφια Ιωάννης 19:26, 27, τι είπε ο Ιησούς στη Μαρία και στον Ιωάννη, και γιατί;

⁷ Τι είπε ο Ιησούς; (Διαβάστε Ιωάννης 19:26, 27) Ο Ιησούς ανησυχούσε για τη μητέρα του, η οποία πιθανότατα ήταν χήρα. Τα αδέλφια του πιθανώς μπορούσαν να φροντίσουν για τις υλικές της ανάγκες. Αλλά ποιος θα φρόντιζε για τις πνευματικές της ανάγκες; Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι οι αδελφοί του είχαν ήδη γίνει μαθητές του τότε. Ωστόσο, ο Ιωάννης ήταν πιστός απόστολος και ένας από τους πιο στενούς φίλους του. Ο Ιησούς θεωρούσε πνευματική του οικογένεια όσους λάτρευαν μαζί του τον Ιεχωβά. (Ματθ. 12:46-50) Γι’ αυτό, υποκινούμενος από αγάπη και ενδιαφέρον για τη Μαρία, εμπιστεύτηκε τη φροντίδα της στον Ιωάννη, γνωρίζοντας ότι θα φρόντιζε για την πνευματική της ευημερία. Είπε στη μητέρα του: «Να ο γιος σου!» Και στον Ιωάννη είπε: «Να η μητέρα σου!» Από εκείνη την ημέρα, ο Ιωάννης έγινε σαν γιος για τη Μαρία και τη φρόντιζε σαν να ήταν μητέρα του. Τι βαθιά αγάπη έδειξε ο Ιησούς στην πολύτιμη γυναίκα που τον είχε φροντίσει τρυφερά κατά τη γέννησή του και στεκόταν κοντά του την ώρα του θανάτου του!

8. Τι μπορούμε να μάθουμε από τα λόγια που είπε ο Ιησούς στη Μαρία και στον Ιωάννη;

⁸ Τι μπορούμε να μάθουμε από τα λόγια του Ιησού; Οι δεσμοί μας με τους Χριστιανούς αδελφούς και αδελφές μας μπορούν να είναι ισχυρότεροι από τους δεσμούς μας με τα μέλη της άμεσης οικογένειάς μας. Οι συγγενείς μας μπορεί να μας εναντιωθούν ή ακόμα και να μας εγκαταλείψουν, αλλά ο Ιησούς υποσχέθηκε ότι, αν μένουμε κοντά στον Ιεχωβά και στην οργάνωσή Του, θα λάβουμε «100 φορές περισσότερα» από ό,τι έχουμε χάσει. Πολλοί θα γίνουν για εμάς σαν στοργικοί γιοι, κόρες, μητέρες ή πατέρες. (Μάρκ. 10:29, 30) Πώς νιώθετε για το ότι ανήκετε σε μια πνευματική οικογένεια όπου όλοι είναι ενωμένοι με πίστη και αγάπη, όπου όλοι δείχνουν αγάπη για τον Ιεχωβά αλλά και μεταξύ τους;​—Κολ. 3:14· 1 Πέτρ. 2:17.

9. Τι μαθαίνουμε από τα λόγια του Ιησού που έχουν καταγραφεί στο εδάφιο Ματθαίος 27:46;

⁹ Τι είπε ο Ιησούς; Λίγο προτού πεθάνει, ο Ιησούς φώναξε: «Θεέ μου, Θεέ μου, γιατί με εγκατέλειψες;» (Ματθ. 27:46) Η Αγία Γραφή δεν εξηγεί γιατί το είπε αυτό ο Ιησούς. Σκεφτείτε όμως τι μαθαίνουμε από αυτά τα λόγια. Κατ’ αρχάς, με αυτά τα λόγια, ο Ιησούς εκπλήρωσε την προφητεία του εδαφίου Ψαλμός 22:1. * Επιπρόσθετα, τα λόγια του έδειξαν ξεκάθαρα ότι ο Ιεχωβά εκείνη τη στιγμή δεν είχε «προστατευτική περίφραξη γύρω από» τον Γιο του. (Ιώβ 1:10) Ο Ιησούς κατάλαβε ότι ο Πατέρας του τον είχε αφήσει εντελώς στα χέρια των εχθρών του ώστε να δοκιμαστεί στο έπακρο​—όπως δεν έχει δοκιμαστεί κανένας άνθρωπος. Επιπλέον, αυτά τα λόγια επιβεβαίωσαν ότι δεν είχε διαπράξει κανένα έγκλημα που να επισύρει τον θάνατο.

10. Ποια διδάγματα αντλούμε από τα λόγια που είπε ο Ιησούς στον Πατέρα του;

¹⁰ Τι μπορούμε να μάθουμε από τα λόγια του Ιησού; Ένα δίδαγμα είναι ότι δεν πρέπει να αναμένουμε πως ο Ιεχωβά θα μας προφυλάσσει από δυσκολίες που δοκιμάζουν την πίστη μας. Όπως ο Ιησούς δοκιμάστηκε στο έπακρο, έτσι και εμείς πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να αποδειχτούμε πιστοί μέχρι θανάτου αν είναι αναγκαίο. (Ματθ. 16:24, 25) Ωστόσο, έχουμε τη διαβεβαίωση ότι ο Θεός δεν θα μας αφήσει να δοκιμαστούμε πέρα από αυτό που αντέχουμε. (1 Κορ. 10:13) Ένα άλλο δίδαγμα είναι ότι, όπως ο Ιησούς, έτσι και εμείς ίσως υποφέρουμε άδικα. (1 Πέτρ. 2:19, 20) Εκείνοι που μας εναντιώνονται το κάνουν αυτό, όχι επειδή έχουμε κάνει κάτι κακό, αλλά επειδή δεν είμαστε μέρος του κόσμου και δίνουμε μαρτυρία για την αλήθεια. (Ιωάν. 17:14· 1 Πέτρ. 4:15, 16) Ο Ιησούς κατανοούσε γιατί επέτρεψε ο Ιεχωβά να υποφέρει. Ανόμοια με αυτόν όμως, πιστοί λάτρεις υπό δοκιμασία έχουν μερικές φορές αναρωτηθεί γιατί επέτρεψε ο Ιεχωβά να συμβούν ορισμένα πράγματα. (Αββακ. 1:3) Ο ελεήμων και μακρόθυμος Θεός μας καταλαβαίνει ότι τέτοια άτομα δεν στερούνται πίστης, αλλά χρειάζονται την παρηγοριά που μόνο εκείνος μπορεί να προμηθεύσει.​—2 Κορ. 1:3, 4.

11. Γιατί είπε ο Ιησούς αυτό που αναφέρεται στο εδάφιο Ιωάννης 19:28;

¹¹ Τι είπε ο Ιησούς; (Διαβάστε Ιωάννης 19:28) Γιατί είπε ο Ιησούς: «Διψώ»; Προκειμένου «να εκπληρωθούν τα λόγια της Γραφής», δηλαδή η προφητεία που βρίσκεται στο εδάφιο Ψαλμός 22:15, που λέει: «Η δύναμή μου ξεράθηκε σαν κομμάτι από πήλινο αγγείο· η γλώσσα μου κολλάει στον ουρανίσκο μου». Επίσης, έπειτα από όλα όσα είχε υποφέρει ο Ιησούς, περιλαμβανομένων και των φρικτών πόνων στο ξύλο του βασανισμού, πρέπει να διψούσε πολύ. Χρειαζόταν βοήθεια για να σβήσει τη δίψα του.

12. Τι μπορούμε να μάθουμε από το ότι ο Ιησούς είπε: «Διψώ»;

¹² Τι μπορούμε να μάθουμε από τα λόγια του Ιησού; Ο Ιησούς δεν το θεωρούσε σημάδι αδυναμίας να εκφράζει το πώς νιώθει. Ούτε εμείς πρέπει να το βλέπουμε έτσι. Για μεγάλο μέρος της ζωής μας, ίσως προτιμούσαμε να μη μιλάμε στους άλλους για τις ανάγκες μας. Αλλά αν έρθει η στιγμή που χρειαζόμαστε βοήθεια, δεν πρέπει να διστάζουμε να τη ζητήσουμε. Για παράδειγμα, αν είμαστε ηλικιωμένοι ή ανήμποροι, ίσως χρειαστεί να ζητήσουμε από έναν φίλο να μας πάει στο σούπερ μάρκετ ή στον γιατρό. Αν είμαστε αποκαρδιωμένοι ή αποθαρρυμένοι, ίσως χρειαστεί να ζητήσουμε από έναν πρεσβύτερο ή κάποιον άλλον ώριμο Χριστιανό φίλο να μας ακούσει ή να μας πει έναν “καλό λόγο” για να μας ανεβάσει το ηθικό. (Παρ. 12:25) Ας θυμόμαστε ότι οι αδελφοί και οι αδελφές μας μάς αγαπούν και θέλουν να μας βοηθούν σε «καιρούς στενοχώριας». (Παρ. 17:17) Αλλά δεν μπορούν να διαβάσουν το μυαλό μας. Μπορεί να μην ξέρουν ότι χρειαζόμαστε βοήθεια αν δεν πάρουμε την πρωτοβουλία να πούμε κάτι.

13. Τι επιτέλεσε ο Ιησούς διακρατώντας ακεραιότητα μέχρι θανάτου;

¹³ Τι είπε ο Ιησούς; Γύρω στις τρεις το απόγευμα της 14ης Νισάν, ο Ιησούς φώναξε: «Έχει επιτελεστεί!» (Ιωάν. 19:30) Με τον θάνατό του να απέχει μόνο λίγες στιγμές, ο Ιησούς είχε ολοκληρώσει όλα όσα ανέμενε ο Ιεχωβά από αυτόν. Διακρατώντας ακεραιότητα μέχρι θανάτου, ο Ιησούς επιτέλεσε αρκετά πράγματα. Πρώτον, απέδειξε ότι ο Σατανάς είναι ψεύτης. Έδειξε ότι ένας τέλειος άνθρωπος μπορούσε να διακρατήσει τέλεια ακεραιότητα ό,τι και αν έκανε ο Σατανάς. Δεύτερον, έδωσε τη ζωή του ως λύτρο. Χάρη στον θυσιαστικό του θάνατο, οι ατελείς άνθρωποι μπορούν να έχουν δίκαιη υπόσταση ενώπιον του Θεού καθώς και την προοπτική να ζήσουν για πάντα. Τρίτον, απέδειξε ότι η κυριαρχία του Ιεχωβά είναι δίκαιη και καθάρισε το όνομα του Πατέρα του από τη μομφή.

14. Πώς πρέπει να είμαστε αποφασισμένοι να ζούμε την κάθε μέρα; Εξηγήστε.

¹⁴ Τι μπορούμε να μάθουμε από τα λόγια του Ιησού; Πρέπει να είμαστε αποφασισμένοι να διακρατούμε την ακεραιότητά μας κάθε μέρα. Σκεφτείτε τα σχόλια του αδελφού Μάξγουελ Φρεντ, ο οποίος υπηρέτησε ως εκπαιδευτής στη Βιβλική Σχολή Γαλαάδ της Σκοπιάς. Σε μια διεθνή συνέλευση, ο αδελφός Φρεντ είπε σε μια ομιλία για την πιστότητα: «Μην αναβάλλετε για αύριο ό,τι μπορείτε να κάνετε ή να πείτε σήμερα. Είστε βέβαιοι ότι θα υπάρχει αύριο; Να ζείτε την κάθε μέρα σαν να είναι η τελευταία σας ευκαιρία να αποδειχτείτε άξιοι αιώνιας ζωής». Ας ζούμε την κάθε μέρα σαν να ήταν η τελευταία μας ευκαιρία να διακρατήσουμε την ακεραιότητά μας! Τότε, ακόμα και αν έρθουμε αντιμέτωποι με τον θάνατο, θα μπορούμε να πούμε: «Ιεχωβά, έκανα το καλύτερο που μπορούσα για να κρατήσω την ακεραιότητά μου, να αποδείξω τον Σατανά ψεύτη και να δικαιώσω το όνομά σου και την κυριαρχία σου!»

15. Σύμφωνα με το εδάφιο Λουκάς 23:46, ποια βεβαιότητα εξέφρασε ο Ιησούς;

¹⁵ Τι είπε ο Ιησούς; (Διαβάστε Λουκάς 23:46) Με πλήρη πεποίθηση, ο Ιησούς είπε: «Πατέρα, στα χέρια σου εμπιστεύομαι το πνεύμα μου». Ο Ιησούς ήξερε ότι το μέλλον του εξαρτόταν από τον Ιεχωβά και ήταν βέβαιος ότι ο Πατέρας του θα τον θυμόταν.

16. Τι μαθαίνετε από την εμπειρία ενός 15χρονου Μάρτυρα;

¹⁶ Τι μπορούμε να μάθουμε από τα λόγια του Ιησού; Να είστε πρόθυμοι να αφήσετε τη ζωή σας στα χέρια του Ιεχωβά. Για να το κάνετε αυτό, πρέπει να “εμπιστεύεστε στον Ιεχωβά με όλη σας την καρδιά”. (Παρ. 3:5) Εξετάστε το παράδειγμα του Τζόσουα, ενός 15χρονου Μάρτυρα που έπασχε από μια καταληκτική ασθένεια. Ο Τζόσουα αρνήθηκε ιατρικές διαδικασίες που παραβιάζουν τον νόμο του Θεού. Λίγο προτού πεθάνει, είπε στη μητέρα του: «Μαμά, είμαι στα χέρια του Ιεχωβά. . . . Μπορώ να σου πω αυτό, μαμά, με κάθε σιγουριά: Ξέρω ότι ο Ιεχωβά σίγουρα πρόκειται να με επαναφέρει στην ανάσταση. Αυτός έχει διαβάσει την καρδιά μου, και εγώ τον αγαπώ αληθινά». * Ο καθένας μας θα ήταν καλό να αναρωτηθεί: “Αν εγώ αντιμετώπιζα μια κατάσταση που απειλεί τη ζωή μου και η οποία δοκιμάζει την πίστη μου, θα άφηνα τη ζωή μου στα χέρια του Ιεχωβά με τη βεβαιότητα ότι θα με θυμηθεί;”

17, 18. Ποια διδάγματα αντλήσαμε; (Βλέπε επίσης το πλαίσιο « Τι Μαθαίνουμε από τα Τελευταία Λόγια του Ιησού».)

¹⁷ Τι σημαντικά διδάγματα μπορούμε να αντλήσουμε από τα τελευταία λόγια του Ιησού! Μας θυμίζουν ότι χρειάζεται να συγχωρούμε τους άλλους και να έχουμε τη βεβαιότητα ότι ο Ιεχωβά θα συγχωρήσει εμάς. Έχουμε το προνόμιο να ανήκουμε σε μια υπέροχη πνευματική οικογένεια με αδελφούς και αδελφές που είναι πρόθυμοι να μας βοηθήσουν. Αλλά όταν χρειαζόμαστε βοήθεια πρέπει να παίρνουμε την πρωτοβουλία να τη ζητάμε. Ξέρουμε ότι ο Ιεχωβά θα μας βοηθήσει να υπομείνουμε οποιαδήποτε δοκιμασία αντιμετωπίσουμε. Και καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικό είναι να ζούμε την κάθε μέρα σαν να ήταν η τελευταία μας ευκαιρία να αποδείξουμε την ακεραιότητά μας, βέβαιοι ότι η ζωή μας είναι ασφαλής στα χέρια του Ιεχωβά.

¹⁸ Πράγματι, τα λόγια που είπε ο Ιησούς καθώς πέθαινε στο ξύλο του βασανισμού είναι γεμάτα νόημα! Εφαρμόζοντας τα διδάγματα που αντλήσαμε, θα υπακούμε στα λόγια που είπε ο Ιεχωβά αναφορικά με τον Γιο του: «Να τον ακούτε».​—Ματθ. 17:5.