1-2. Ovikwaye mbya tjitwa komurungu wa indu Jesus tja hungira omambo we omasenina?

YA RI momahatenya ya Nisan 14, mombura ndji 33 O.Z. Kombunda yokukumininwa nokumunikwa ondjo kouvi mbwe ha tjitire, Jesus wa yambururwa, a tjindwa navi nu okuzambo a paperwa komuti. Wa tonwa nozomboha komake na kozombaze. Indu tji ma suvana nokuhungira, eye aa hihamwa. Posi yokutja, aa sokuhungira mena rokutja u noviṋa ovinanḓengu mbi ma sokuhungira.

² Matu kahungirira komambo Jesus nga hungira peye ma ṱe indu tja ri komuti wondatumisire. Nu wina matu katara kutja ovikwaye mbi matu rihongo okuza komambo ngo. Momambo warwe, matu katara komuano mu matu yenene ‘okupuratena ku ye!’—Mat. 17:5.

3. Hapo Jesus aa hungirire koouṋe indu tja tja: “Tate, ve isira”?

³ Hapo Jesus wa tja vi? Indu Jesus tja ri komuti wondatumisire, eye wa kumba kutja, “Tate, ve isira.” Hapo eye aa vanga kutja Ihe ma isire oouṋe? Omambo Jesus nga hungira kombunda yanao ye tu vatera okuzuva nawa kutja eye aa hungirire koouṋe. Eye wa tja: “Orondu tji ve hi nakutjiwa ihi tji mave tjiti.” (Luk. 23:33, 34) Eye mape ya aa hungirire kovarwe vovita vyOvaroma mbe mu tona ozomboha komake na kozombaze. Owo kaave tjiwa kutja wa ri uṋe. Eye mape ya wina aa hungirire kovandu tjiva mbaave vanga kutja ma zepewe, posi yokutja kombunda mba uta okukambura mu ye. (Oviung. 2:36-38) Jesus  kaari nondjo yokuṱa. Posi yokutja, eye kapindikire nokumuna kutja ovemutatumise ve nondjo nu ke nokuveisira. (1 Petr. 2:23) Kunao, eye wa ningira Jehova okuisira imba mbe mu zepa.

4. Matu rihongo tjike okuza komuano Jesus ma isira ovemupirukire?

⁴ Matu rihongere ko tjike komambo wa Jesus? Tjimuna Jesus, eṱe matu sokukara nonḓero yokuisira varwe. (Kol. 3:13) Ovandu tjiva tjimuna ovazamumwe vetu mape ya ave tu pirukire, mena rokutja kave nokutjiwa ongamburiro yetu nomuano wetu wokuhupa. Owo mape ya ave hungire ovizeze ohunga na eṱe, okutuhungira omambo omavi komurungu wovandu, okutaura omambo wetu poo nandarire okutuhihamisa kotutu. Pendje nokupindika, eṱe matu yenene okuningira Jehova okuvatera ovetupirukire okuyakura ouatjiri. (Mat. 5:44, 45) Povikando tjiva mape ya arire ouzeu okuveisira, tjinenenene indu tji ve tu tjinda navi. Posi yokutja, indu tji twa kayenda komurungu okuvepindikira nokuhina okuveisira matu rihihamisa oveni. Omukazendu umwe omukambure wa tja: “Ami mbi muna kutja okuisira varwe kaku hee kutja me munu kutja imbi mbi va tjiti vi ri nawa poo me ve yandjere okundjitjinda navi. Nungwari ku heya kutja hi nongore nawo.” (Eps. 37:8) Indu tji twa isire varwe tu tjita kutja oviṋa ovivi mbya tjitwa kweṱe avi he tu wisa momuinyo poo okutupindikisa.—Ef. 4:31, 32.

5. Ovikwaye Jesus mbya kwizika komundu umwe ngu va paperwa pamwe, nu ongwaye tja tjita omakwizikiro ngo?

⁵ Hapo Jesus wa tja vi? Jesus wa paperwa komuti pu nomarunga yevari. Poutenga, owo aaye mu yamburura. (Mat. 27:44) Posi yokutja kombunda, umwe wawo wa isa okumuyamburura. Eye wa kamuna kutja Jesus ke ‘nourunde mbwa tjiti.’ (Luk. 23:40, 41) Kombanda yaavihe, eye wa raisa ongamburiro kutja Jesus ma kapendurwa nu a kahonapara otjOmbara. Eye wa hungira ku Jesus na tja: “Muhona, arikana, ndji zemburuka tji wa hiti mouhona woye!” (Luk. 23:42) Tjiri omurumendu ngwo wa raisa ongamburiro yomasa. Jesus wa zira na tja: “Tjiri, me ku raere, ndino mo kakara puna Ami moparadisa.” (Luk. 23:43) Jesus wa ungurisa omambo nga, “me ku raere” na inga “puna Ami,” okuraisa kutja omakwizikiro ngo aa tjiti ku ye. Jesus wa yandja omaundjiro komurumendu ngwo mena rokutja aa tjiwa kutja Ihe u notjari.—Eps. 103:8.

6. Ove we rihongo tjike okuza komambo Jesus nga hungira komundu ngu va paperwa pamwe?

⁶ Matu rihongere ko tjike komambo wa Jesus? Jesus u ri tjimuna Ihe. (Hebr. 1:3) Jehova u nonḓero yokutuisira nokuturaisira otjari, indu tjiri tji tu nomuhihamwatima koviṋa ovivi mbi twa tjita morukapitaveze nu atu raisa ongamburiro motjisuta tjonguturiro tja Jesus Kristus. (1 Joh. 1:7) Ku tjiva mape ya arire ouzeu okukambura kutja Jehova me ve isire kozondataiziro nḓu va tjita morukapitaveze. Indu tji u rimuna nao povikando tjiva, tara ku imbi Jesus mbya tjita. Ousupi komurungu wonḓiro ye, Jesus wa raisa otjari komurunde ngwa uta okuraisa ongamburiro mu ye. Nambano ripura kutja Jehova ma raisa otjari tji tji ṱa pi kovakarere ve ovaṱakame mbe kondja okuṱakamisa omatwako we.—Eps. 51:1; 1 Joh. 2:1, 2.

7. Otja ku Johanes 19:26, 27 Jesus wa tja tjike ku Maria na Johanes, nu ongwaye tja hungira omambo ngo?

⁷ Hapo Jesus wa tja vi? (Lesa Johanes 19:26, 27, EEP.) Jesus aa vanga okutjevera ina, ngu mape ya wa ri omuhepundu  oruveze ndwo. Nu mape ya ovaṱena novangu ve aave yenene okumuvatera novihepwa vye vyokorutu. Posi yokutja, ouṋe ngu me mu vatere okukayenda komurungu okukara noupanga ouwa kuna Jehova? Kape notjiraisiro tjokutja ovangu ve va ri ovahongewa ve oruveze ndwo. Nungwari, Johanes wa ri omuapostele omuṱakame nu ngwa ri epanga ra Jesus ropopezu. Jesus aa vara imba mbaave rikotamene ku Jehova puna ye otjeṱunḓu re. (Mat. 12:46-50) Mena rokutja Jesus wa suverere ina, eye wa ningira Johanes okumutjevera. Jesus aa tjiwa kutja Johanes ma vatere ina Maria okukayenda komurungu okukarera Jehova. Ku ina, eye wa tja: “Tara, ingui omuatje uoje!” Nu ku Johanes, wa tja: “Tara, ingui  onjoko!” Okuza koruveze ndwo Johanes wa ri otja omuatje ku Maria nu ee mu tjevere otja ina. Tjiri, Jesus wa raisa orusuvero komukazendu ngwe mu kurisa, nu ngwa kuramene meṋe ye ponḓiro ye.

8. Matu rihongo tjike okuza komambo Jesus nga hungira ku Maria na Johanes?

⁸ Matu rihongere ko tjike komambo wa Jesus? Oupanga wetu ku novakambure ovakwetu, mau yenene okukara nomasa kombanda ya imbwo mbu tu nawo ku novazamumwe vetu. Ovazamumwe vetu mape ya ave tu pirukire poo nandarire ave tu nakaura, posi yokutja Jesus we tu kwizikira kutja indu tji twa kara popezu na Jehova notjira tje, eṱe matu munu “ovingi potumasere.” Ovengi mave rire ovangu nomarumbi wetu, poo oomama nootate. (Mar. 10:29, 30) Hapo ove u noumune uṋe okurira orupa rweṱunḓu ndi nombwaneno, mena rongamburiro norusuvero rwawo ku Jehova novakambure ovakwao?—Kol. 3:14; 1 Petr. 2:17.

9. Ovikwaye mbi matu rihongo okuza komambo wa Jesus nge ri mu Mateus 27:46?

⁹ Hapo Jesus wa tja vi? Ousupi komurungu wonḓiro ye, Jesus wa ravaera na tja: “Ndjambi wandje, Ndjambi wandje, we Ndji esire tjike?” (Mat. 27:46) Ombeibela kai kahurura kutja ongwaye Jesus tja hungira omambo ngo. Posi yokutja, matu rihongo tjike okuza komambo ngo? Otjiṋa tjimwe tji matu rihongo otjohi tjokutja, Jesus aa yenenisa omaprofetero nge ri mEpsalme 22:1. * Nu wina omambo Jesus nga hungira ye raisa kutja kaaruhe Jehova tjaa “yama” Omuna we. (Job 1:10) Jesus aa tjiwa kutja Ihe wa yandjera imba mbe mu tonda okurora ongamburiro ye nga konḓiro. Tjiri kape nomundu ngwa rorwa tjimuna Jesus. Nu wina omambo ngo ye raisa kutja Jesus kaari nondjo yokuzepewa.

10. Matu rihongo tjike okuza komambo Jesus nga hungira ku Ihe?

¹⁰ Matu rihongere ko tjike komambo wa Jesus? Otjiṋa tjimwe tji matu rihongo otjohi tjokutja, atu undjire ko kutja Jehova me tu tjevere komauzeu ngu maye roro ongamburiro yetu. Tjimuna Jesus tja rorwa, eṱe wina matu sokurirongera okurira ovaṱakame nga konḓiro. (Mat. 16:24, 25) Nungwari matu tjiwa kutja Mukuru kamaa yandjere kutja tu rorwe okukapita omasa wetu. (1 Kor. 10:13) Nu epu rarwe oro ndi rokutja, tjimuna Jesus, eṱe mape ya atu tatumisiwa nandarire kutja katu ya tjita otjiṋa otjivi. (1 Petr. 2:19, 20) Imba mbe tu tatumisa ve tjita nao mena rokutja kaweṱe orupa rwouye nu tu hongonona ouatjiri, nungwari kave tjiti nao mena rokutja twa tjiti otjiṋa otjivi. (Joh. 17:14; 1 Petr. 4:15, 16) Jesus aa tjiwa kutja ongwaye Jehova tje mu yandjera okumuna ouzeu. Posi yokutja, ovakarere va Jehova varwe ovaṱakame mba munine omauzeu, povikando tjiva aave ripura kutja ongwaye Jehova tjaa yandjere oviṋa mbyo. (Hab. 1:3) Mukuru wetu wotjari nu ngu nomuretima u tjiwa kutja owo ve hepa omahuhumiṋino okuza ku ye, nungwari kamena rokutja kave nongamburiro.—2 Kor. 1:3, 4.

11. Ongwaye Jesus tja hungira omambo nge ri mu Johanes 19:28?

¹¹ Hapo Jesus wa tja vi? (Lesa Johanes 19:28.) Ongwaye Jesus tja tja: “Mba ṱonyota”? Eye wa tjita nao kokutja, “Omatjangwa ye yenenisiwe” womaprofetero nge ri mEpsalme 22:15. Epsalme ndo ri tja: “Omuriu wandje wa kaha tjimuna oruuma, neraka randje ra kakatera  koruramwa rwandje.” Mena rokutja Jesus wa tatumisiwa nu wa ri momihihamo indu tja ri komuti wondatumisire, iho mape ya tja tjita kutja ma ṱonyota tjinene. Eye aa hepa otjiṋa okunwa okuisamo onyota.

12. Matu rihongo tjike okuza komambo wa Jesus nga, “Mba ṱonyota”?

¹² Matu rihongere ko tjike komambo wa Jesus? Jesus kaa tira okuhungira kutja wa ṱonyota, okutja eṱe wina atu tira okuhungira oumune wetu. Mape ya arire ouzeu kweṱe okuraera varwe ohunga noviṋa mbi matu hepa. Nungwari indu tji matu hepa ombatero atu keyakeya okuningira varwe okutuvatera. Otjotjihorera, indu tji tu ri ovanene motjiwondo poo tji tu hi nouveruke ouwa, eṱe mape ya atu hepa okuningira omundu ngu matu tjiwa okututwara kostora poo konganga. Indu tji twa u momuinyo, eṱe mape ya atu hepa okuningira omunene wombongo poo Omukriste ngu noupanga ouwa kuna Jehova okupuratena kweṱe, poo okuturaera “embo rouwa” ndi mari tu yanḓiparisa. (Omiano 12:25) Ngatu zemburuke kutja ovakambure ovakwetu ve tu suvera nu ve vanga okutuvatera “moruveze rwombamisiro.” (Omiano 17:17) Posi yokutja, owo kamaave tjiwa imbi mbi matu ripura poo mbi ri mourekoto wetu. Kunao, matu hepa okuhungira kuna wo.

13. Ovikwaye Jesus mbya yenenisa mokurira omuṱakame nga konḓiro?

¹³ Hapo Jesus wa tja vi? Tji ya ri 14 ku Nisan ape ondatu yometaha, Jesus wa ravaera na tja: “Tja tjitwa tja yenene!” (Joh. 19:30) Omambo wa Jesus ngo maye tu hongo kutja, ngunda e hi ya ṱa Jesus aa tjiwa kutja wa yenenisa avihe Jehova mbyaa vanga kutja ma tjite. Mena rokutja Jesus wa ri omuṱakame nga konḓiro ye, eye wa yenenisa oviṋa avihe mbyaa sokutjita. Otjitenga, eye wa raisa kutja Satan omunavizeze. Jesus wa raisa kutja omundu ohomonena ma yenene okurira omuṱakame, nandarire kehi yomatokero ngu ma munu okuza ku Satan. Otjitjavari, Jesus wa yandja omuinyo we otjotjisuta tjonguturiro. Mena rokutja wa yandja omuinyo we, iho tja tjita kutja ovandu mbe he ri ohomonena ve kare noupanga ouwa kuna Mukuru nokukara nomaundjiro wokukahupa nga aruhe. Otjitjatatu, Jesus wa raisa kutja Jehova ongu ri omuhonapare omusemba nu wa isako eṋi kena ra Jehova.

14. Eṱe matu sokurimanena okutjita vi eyuva arihe? Kahurura.

¹⁴ Matu rihongere ko tjike komambo wa Jesus? Eṱe matu sokukondja pu matu yenene okurira ovaṱakame eyuva arihe. Tara ku imbi Mbuti Maxwell Friend, ngwaa hongo pOskole ya Gilead mbya hungira. Pomaworonganeno wouye auhe, Mbuti Friend wa hungirira kouṱakame mehungi re. Eye wa tja: “O undju ku muhuka okutjita poo okuhungira otjiṋa, mena rokutja mape ya muhuka a ri he ya. Vara eyuva arihe otja eyuva roye esenina okuraisa kutja mo vanga okukahupa nga aruhe.” Eyuva arihe nga ri kare tjimuna otjikando tjetu otjisenina okuraisa ouṱakame wetu ku Jehova. Kunao, nandarire indu tji twa kuramenwa onḓiro eṱe matu yenene okutja, “Jehova, ami mba kondja pu me yenene okurira omuṱakame kove, okuraisa kutja Satan omunavizeze nokuhongonona ouatjiri ohunga nena roye nousemba woye womananeno.”

15. Otja ku Lukas 23:46, Jesus wa ri nongamburiro okuura mu ye?

¹⁵ Hapo Jesus wa tja vi? (Lesa Lukas 23:46.) Nongamburiro okuura, Jesus wa tja: “Tate, omuinyo wandje me u twa momake woye!” Jesus aa tjiwa kutja omaundjiro we womoruyaveze  ye ri momake wa Jehova, nu wa ri nongamburiro kutja Ihe me mu zemburuka.

16. Ovikwaye mbi mo rihongo okuza ku imbi mbya tjitwa kOmuhongonone wa Jehova wozombura 15?

¹⁶ Matu rihongere ko tjike komambo wa Jesus? Rira omuṱakame ku Jehova nandarire kutja omuinyo woye u ri moumba. Kutja u tjite nao, ove mo hepa ‘okuṱakama mu Muhona nomutima woye auhe.’ (Omiano 3:5) Ngatu tare kotjihorera tja Joshua, Omuhongonone wa Jehova wozombura 15 ngwa ri nomutjise omuzepe. Eye wa panḓa okuyakura omapangero ngu maye teya omirari vya Mukuru. Ousupi ngunda e hi ya ṱa, eye wa raera ina omambo nga: “Mama, ami mbi ri momake wa Jehova. . . . Me yenene okukuraera omambo nga nongamburiro aihe. Ami me tjiwa kutja Jehova me ke ndji pendura. Eye ma tjiwa ouripura wandje oukoto nu tjiri mbe mu suvera.” * Auhe wetu ma sokuripura kutja, ‘Indu tji mba kara mongaro onḓeu tjinene ndji mai roro ongamburiro yandje nga tji mape ya e pandjara omuinyo wandje, hapo me rire omuṱakame ku Jehova nu e kara nongamburiro kutja me ndji zemburuka?’

17-18. Ovikwaye mbi twe rihongo? (Wina lesa okaongo nga “ Matu rihongo ye okuza komambo wa Jesus omasenina.”)

¹⁷ Matu yenene okurihonga oviṋa ovinanḓengu okuza komambo wa Jesus omasenina. Oyo ye tu zemburukisa ounahepero wokuisira varwe nokukara nongamburiro kutja Jehova me tu isire. Tu nondjingonekero yokukara neṱunḓu enene rovakambure ovakwetu mbe vanga okutuvatera. Posi yokutja, indu tji matu hepa ombatero eṱe matu sokuningira. Tu tjiwa kutja Jehova me tu vatere okutuurunga ouzeu ngamwa auhe. Nu tu muna ounahepero wokuhupa eyuva arihe otja eyuva retu esenina okuraisa ouṱakame wetu, amatu tjiwa kutja Jehova me ke tu pendura indu tji twa ṱu.

¹⁸ Ouatjiri kutja, omambo Jesus nga hungira indu tja ri komuti wondatumisire ngunda e hi ya ṱa, maye yenene okutuhonga ovingi. Tji twa ṱakamisa oviṋa mbi twe rihongo, eṱe matu kara nonḓuviro komambo Jehova nga hungira ohunga nOmuna we indu tja tja: “Purateneye ku ye!”—Mat. 17:5.