1-2. Alɩwaatʋ ndʋ Yesu kaakɛ ɛyʋ yɔ, wɛtʋ ndʋ taa ɛɛwɛɛ pʋcɔ nɛ ɛyɔɔdɩ ɛ-kɛdɛzaɣ tɔm?

PƖƖKƐ pɩnaɣ 33 tɛ Nisaŋ fenaɣ kɩyakʋ 14 ñɩŋgʋ wiye. Pɛcɛtɩnɩ Yesu taa nɛ pakʋ ɛ-tɔm se ɛlabɩ kɩdɛkɛdɩm lɛ, pohoŋi-i, panazɩ-ɩ siŋŋ, nɛ pʋwayɩ pakamɩ-ɩ nazɩm sizika yɔɔ. Paakam e-nesi nɛ ɛ-naataŋ ñɩma. Alɩwaatʋ ndʋ payɩ efezaɣ nɛ alɩwaatʋ ndʋ payɩ ɛyɔɔdaɣ yɔ, ɛnɩɣaɣ siziŋ. Ɛlɛ pɩɩwɛɛ se ɛyɔɔdɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛɛwɛnɩ tɔm kɩcɛyɩtʋ natʋyʋ se ɛyɔɔdʋʋ.

² Iyele nɛ ɖɩtazɩ tɔm ndʋ Yesu yɔɔdaa, alɩwaatʋ ndʋ ɛsɩkaɣ nazɩm sizika yɔɔ yɔ tɩ-taa, nɛ ɖɩna lɔŋ weyi tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ yɔ. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ ɖɔɖɔ se iyele nɛ ‘ɖiwelisini-i.’—Mat. 17:5.

3. Pɩtʋʋ fɛyɩ se mba tɔm Yesu yɔɔdaɣ alɩwaatʋ ndʋ ɛtɔm se: “Caa, kpeɣ-wɛ” yɔ?

³ Suwe Yesu yɔɔdaa? Pakam Yesu sizika yɔɔ lɛ, ɛtɩmɩ se: “Caa, kpeɣ-wɛ.” Mba Yesu ñɩnaɣ se ɛ-Caa ekpeɣ? Tɔm ndʋ Yesu yɔɔdɩ pʋwayɩ yɔ, tɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ mba pɔ-tɔm ɛyɔɔdaɣ yɔ. Ɛyɔɔdaa se: “Paasɩŋ mbʋ peɖiɣni labʋ yɔ.” (Luka 23:33, 34) Pɩtʋʋ fɛyɩ se Roma sɔɔjanaa mba paakam Yesu nesi nɛ ɛ-naataŋ nazɩm sizika yɔɔ yɔ, pɔ-tɔm ɛyɔɔdaɣ. Pataatɩlɩ ɛyʋ weyi ɖeyi ɖeyi ɛɛkɛnaa yɔ. Pɩtɩla, ɛyɔɔdaɣ ɖɔɖɔ samaɣ taa ɛyaa mba paapɔzaa se pakʋ-ɩ yɔ pɔ-tɔm; ɛyaa mba, pakaɣ wɛnʋʋ tisuu ɛ-yɔɔ pʋwayɩ. (Tʋma 2:36-38) Yesu taaha nʋmɔʋ se mulum lakasɩ nzɩ palabɩ-ɩ yɔ, siyele nɛ ɛ-taa wɩɩ nɛ ɛcaɣnɩ ɛyaa lalaa. (1 Pɩy. 2:23) Ɛlɛ ɛpɔzɩ Yehowa se ekpeɣ mba pakʋ-ɩ yɔ.

4. Ɛzɩma Yesu sɔɔlɩ faaa nɛ ekpeɣ mba pakaɖɩnɩ-ɩ yɔ, lɔŋ weyi pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ?

 ⁴ Lɔŋ weyi Yesu tɔm ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ? Ɛzɩ Yesu yɔ, pɩwɛɛ se ɖɩsɔɔlɩ faaa se ɖikpeɣ ɛyaa lalaa. (Kol. 3:13) Ɛyaa nabɛyɛ, pɩkpɛndɩnɩ ɖɔ-hɔʋ taa ñɩma pɩzɩɣ nɛ pakaɖɩnɩ-ɖʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, paanɩɣ tisuu mbʋ ɖɩwɛna yɔ pɩ-taa nɛ wezuu ŋgʋ ɖɩcakɩ yɔ kɩ-taa. Papɩzɩɣ nɛ pɛcɛtɩ ɖɔ-yɔɔ tɔm, paɖʋ-ɖʋ fɛyɛ lalaa ɛsɩndaa, pɛwɛɛkɩ ɖa-takayɩsɩ yaa halɩ papɩzɩɣ nɛ peheyi-ɖʋ se panazɩɣ-ɖʋ tomnaɣ yɔɔ. Mbʋ ɛzɩ ɖɩcaɣnɩ mba pakaɖɩɣnɩ-ɖʋ yɔ lɛ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩpɔzɩ Yehowa se ekuli pɛ-ɛsa nɛ pɩsa nɛ wiɖiyi mba ɖɔɖɔ patɩlɩ toovenim. (Mat. 5:44, 45) Nabʋyʋ taa, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ-ɖʋ kaɖɛ se ɖikpeɣ, kɔzɩ kɔzɩ ye palabɩ-ɖʋ mulum lakasɩ sɔsɔsɩ yɔ. Ɛlɛ, ye ɖiyeba nɛ pana nɛ ɛyʋ lɛlʋ caɣnʋʋ ñɔ ɖa-laŋɩyɛ taa yɔ, ɖɩɖʋʋ ɖa-tɩ siziŋ. Koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ yɔɔdaa se: “Menɖiɣzinaa se ye menkpeɣ ɛyaa lalaa yɔ, pɩɩwɩlɩɣ se mamaɣzɩɣ se mbʋ palaba yɔ pɩwɛ ɖeu yaa pɩɩwɩlɩɣ se mahaɣ-wɛ nʋmɔʋ se palabɩ-m mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ. Tobi lɛ, pɩwɩlɩɣ se malɩzaa se maacakɩnɩ-wɛ.” (Keɣa 36:8) Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩlɩzɩɣ se ɖikpeɣ lalaa yɔ, ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩlɩzɩɣ se ɖiiyeki nɛ lakasɩ kɩdɛkɛdɩsɩ nzɩ palabɩ-ɖʋ yɔ, sɩɖʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ.—Efɛz. 4:31, 32.

5. (a) Tamaɣ ŋga Yesu labɩ kɩdɛkɛdɩm laɖaa mba paakam ɛ-cɔlɔ yɔ pa-taa lɛlʋ? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ ɛlabɩ-ɩ tamaɣ ŋga?

⁵ Suwe Yesu yɔɔdaa? Paakam kɩdɛkɛdɩm laɖaa nabɛyɛ naalɛ Yesu cɔlɔ. Kajalaɣ taa lɛ, pa-naalɛ paawɛɛ nɛ patʋʋ-ɩ ɖɔɖɔ. (Mat. 27:44) Ɛlɛ pʋwayɩ, pa-taa lɛlʋ kɔm nɛ ɛlɛɣzɩ lɩmaɣza. Ɛkɔm nɛ eɖiɣzina se Yesu tɩla “kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ.” (Luka 23:40, 41) Pɩtasɩ lɛ, ɛwɩlaa se ɛwɛnɩ tisuu se pakaɣ fezuu Yesu nɛ sɩɖaa taa, nɛ ɛkaɣ pɩsʋʋ wiyaʋ wiɖiyi. Eheyi Yesu se: “Yesu, tɔzɩ mɔ-yɔɔ alɩwaatʋ ndʋ ŋsʋʋ ñe-Kewiyaɣ taa yɔ.” (Luka 23:42) Abalʋ ɛnʋ, ɛɛwɩlaa se ɛwɛnɩ tisuu sɔsɔm. Peeɖe Yesu heyi-i se: “Toovenim taa lɛ sɔnɔ meheyiɣ-ŋ se, ma nɛ ŋ ɖɩkaɣ wɛʋ [pɩtɩkɛ Kewiyaɣ taa, ɛlɛ] Paradisuu taa.” (Luka 23:43) Yʋsɩ se abalʋ ɛnʋ ɛ-maɣmaɣ Yesu labɩ tamaɣ ŋga, pʋyɔɔ ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm loyaɣ “ma nɛ ŋ.” Yesu pɩzaa nɛ ɛha lidaʋ ŋgʋ kɩdɛkɛdɩm laɖʋ weyi eɖiɣni sɩbʋ yɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛnawa se ɛ-Caa kɛ pʋtɔdɩyɛ nayʋ.—Keɣa 102:8.

6. Tɔm ndʋ Yesu heyi kɩdɛkɛdɩm laɖʋ yɔ, lɔŋ weyi tɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

⁶ Lɔŋ weyi Yesu tɔm ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ? Yesu maɣzɩnɩ ɛ-Caa pilim. (Ebr. 1:3) Ye toovenim taa ɖikpiɖi kɩwɛɛkɩm mbʋ ɖɩlaba nɛ pɩɖɛɛ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩwɛɛnɩ tisuu se papɩzɩɣ nɛ patɩŋnɩ Yesu Krɩstʋ calɩm yɔɔ nɛ pekpeɣ-ɖʋ ɖa-kɩwɛɛkɩm yɔ, Yehowa sɔɔlʋʋ faaa se ekpeɣ-ɖʋ nɛ ɛna ɖa-pʋtɔdɩyɛ. (1 Yoh. 1:7) Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ nabɛyɛ kaɖɛ se petisi se Yehowa pɩzɩɣ nɛ ekpeɣ-wɛ kɩwɛɛkɩm mbʋ palaba nɛ pɩɖɛɛ yɔ. Ye pɩlakɩ-ŋ mbʋ nabʋyʋ taa yɔ, maɣzɩ tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ: Alɩwaatʋ pazɩ pʋcɔ nɛ Yesu sɩkɩ lɛ, ɛwɩlaa se ɛna kɩdɛkɛdɩm laɖʋ weyi ɛpaɣzɩ wɛnʋʋ tisuu ɛ-yɔɔ pitileɖita yɔ ɛ-pʋtɔdɩyɛ. Ye mbʋ, Yehowa naɣ ɛ-sɛyaa siɣsiɣ ñɩma mba palakɩ po-ɖoŋ ɖeɖe nɛ pañaŋ ɛ-paɣtʋ yɔ pa-pʋtɔdɩyɛ nɛ pɩkpaɖɩ.—Keɣa 50:3; 1 Yoh. 2:1, 2.

7. (a) Ɛzɩ pɔyɔɔdʋʋ Yohanɛɛsɩ 19:26, 27 taa yɔ, tɔm ndʋ Yesu heyi Maarɩɩ nɛ Yohanɛɛsɩ? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ eheyi-wɛ tʋ?

⁷ Suwe Yesu yɔɔdaa? (Kalɩ Yohanɛɛsɩ 19:26, 27.) Yesu nɩɣzaɣ e-ɖoo yɔɔ; pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛlɛ kaakɛ lelu alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa. Pɩtɩla Yesu newaa pɩzaɣ se pɔcɔnɩ Maarɩɩ tomnaɣ yɔɔ kɩcɛyɩm ɖeɖe. Ɛlɛ, akaɣ cɔnʋʋ  e-fezuu taa kɩcɛyɩm ɖeɖe? Nabʋyʋ fɛyɩ Bibl taa nɛ pɩwɩlɩɣ se Yesu newaa kaatɛm pɩsʋʋ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa. Ɛlɛ, Yohanɛɛsɩ kaakɛ apostoloo siɣsiɣ tʋ, nɛ ɛɛkɛ ɖɔɖɔ Yesu taabalaa kɩbama taa lɛlʋ. Yesu kpakaɣ mba ɛ nɛ wɛ pɛkpɛndaɣ nɛ pɛsɛɣ Yehowa yɔ se pɛkɛ ɛ-hɔʋ taa mba fezuu taa. (Mat. 12:46-50) Yesu kaasɔɔlɩ Maarɩɩ nɛ ɛmaɣzaɣ ɛ-yɔɔ, pʋyɔɔ ɛɖʋzɩ-ɩ Yohanɛɛsɩ nesi tɛɛ se ɛcɔnɩ ɛ-yɔɔ, nɛ ɛɛnawa se ɛlɛ kaɣ cɔnʋʋ Maarɩɩ fezuu taa kɩcɛyɩm ɖeɖe. Yesu heyi e-ɖoo se: “Na! Ña-pɩyalʋ yɔ!” Nɛ eheyi Yohanɛɛsɩ se: “Na! Ño-ɖoo yɔ!” Kpaɣnɩ puwiye lɛ, Yohanɛɛsɩ pɩsɩ ɛzɩ Maarɩɩ pɩyalʋ yɔ, nɛ ɛɛcɔnɩ ɛ-yɔɔ ɛzɩ ɛkɛ e-ɖoo maɣmaɣ yɔ. Yesu wɩlaa se ɛsɔɔlɩ halʋ kɩbanʋ nɛ sɔɔlɩm tʋ weyi  ɛcɔnɩ ɛ-yɔɔ e-pitu taa yɔ siŋŋ; ɛlɛ kaasɩŋ ɛ-cɔlɔ alɩwaatʋ ndʋ ɛsɩkaɣ yɔ.

8. Tɔm ndʋ Yesu heyi Maarɩɩ nɛ Yohanɛɛsɩ yɔ, lɔŋ weyi tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ?

⁸ Lɔŋ weyi Yesu tɔm ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ? Taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩwɛ ɖa nɛ ɖo-koobiya Krɩstʋ ñɩma ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩcɛyɩsɩ siŋŋ nɛ pɩkpaɖɩ taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩwɛ ɖa nɛ ɖɔ-hɔʋ taa ñɩma maɣmaɣ ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ. Ðɔ-hɔʋ taa ñɩma pɩzɩɣ nɛ pakaɖɩnɩ-ɖʋ yaa halɩ pɔlɔ-ɖʋ. Ɛlɛ ɛzɩ Yesu labʋ tamaɣ yɔ, ye ɖɩñɔnɩ Yehowa nɛ Ɛ-ɛgbɛyɛ kpam yɔ, ɖɩkaɣ hiɣu mbʋ ɖilesaa yɔ pi-lone taa “tam 100 nɛ pɩkɩlɩ.” Ɛyaa sakɩyɛ kaɣ pɩsʋʋ ɛzɩ ɖa-pɩyalaa kʋsɔɔlaa, ɖɛ-pɛlaa kʋsɔɔlaa, ɖo-ɖoonaa kʋsɔɔlaa yaa ɖa-caanaa kʋsɔɔlaa yɔ. (Mark. 10:29, 30) Ŋwɛnɩ waɖɛ nɛ ŋwɛɛ fezuu taa hɔʋ ŋgʋ kɩ-taa ñɩma wɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa yɔ kɩ-taa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɛwɛnɩ tisuu, pɔsɔɔlɩ Yehowa nɛ pɔsɔɔlɩ ɖama ɖɔɖɔ. Ŋmaɣzɩɣ waɖɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ lɛ, ɛzɩma pɩlakɩ-ŋ?—Kol. 3:14; 1 Pɩy. 2:17.

9. Tɔm ndʋ Yesu yɔɔdaa nɛ pama-tʋ Maatiyee 27:46 taa yɔ, lɔŋ weyi tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ?

⁹ Suwe Yesu yɔɔdaa? Alɩwaatʋ pazɩ pʋcɔ nɛ Yesu sɩkɩ lɛ, ɛmabɩ kubuka se: “Mɛ-Ɛsɔ, mɛ-Ɛsɔ, ɛbɛ yɔɔ ŋlɔ-m?” (Mat. 27:46) Bibl tɩyɔɔdɩ mbʋ pʋyɔɔ Yesu yɔɔdɩ tɔm ndʋ yɔ. Paa mbʋ, na lɔŋ weyi tɔm ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ yɔ. Lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ yɔ, ɩ-taa nɩɩyɩ lɛ se Yesu yɔɔdʋʋ tɔm ndʋ yɔ, ɛɛwɛɛ nɛ eyeki se natʋ tɔm ndʋ tɩwɛ Keɣa 21:2 * taa yɔ tɩla. Pɩtasɩ lɛ, tɔm ndʋ tiyeba nɛ pɩ-taa tʋ kpayɩ kpayɩ se Yehowa taawɛɛ nɛ ‘ehuuzuu’ ɛ-Pɩyalʋ yɔɔ. (Yɔɔb 1:10) Yesu kaanɩ pɩ-taa se ɛ-Caa kaawɛɛ nɛ ɛhaɣ nʋmɔʋ mba papaɖaɣ-ɩ yɔ se patakɩ e-tisuu nɛ pɩtalɩ sɩm taa. Wiɖiyi pɩtɩtakɩ ɛyʋ nɔɔyʋ nɛ pɩtalɩ Yesu kpa. Tɔm ndʋ, tɩwɩlɩɣ ɖɔɖɔ se ɛtɩla kɩwɛɛkɩm nabʋyʋ nɛ pɩpɔzʋʋ se pakʋ-ɩ.

10. Tɔm ndʋ Yesu heyi ɛ-Caa yɔ, lɔŋ weyi tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ?

¹⁰ Lɔŋ weyi Yesu tɔm ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ? Lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ yɔ, ɩ-taa nɩɩyɩ lɛ se pɩtɩpɔzɩ se ɖɩɖaŋ se Yehowa kaɣ huuzuu ɖɔ-yɔɔ se kala wena atakɩɣ ɖe-tisuu yɔ ataatalɩ-ɖʋ. Ɛzɩ pɩɩtakʋʋ Yesu nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩ sɩm taa yɔ, ɖa ɖɔɖɔ pɩwɛɛ se ɖɩñɔɔzɩ ɖa-tɩ nɛ pɩsa nɛ ɖɩwɛɛ siɣsiɣ pɩtalɩ sɩm taa, ye pɩpɔzʋʋ yɔ. (Mat. 16:24, 25) Ɛlɛ, ɖa-taa tɛma se Ɛsɔ ɛɛkaɣ yebu se pɩtakɩ-ɖʋ nɛ pɩcɛzɩ mbʋ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkaɖɩna yɔ. (1 Kɔr. 10:13) Lɔŋ lɛɛŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ yɔ ɛnɩ lɛ se ɛzɩ Yesu yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɔɔ kʋñɔŋ ɖulum. (1 Pɩy. 2:19, 20) Pɩtɩkɛ kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ ɖɩlaba nɛ mba pakaɖɩɣnɩ-ɖʋ yɔ, panazɩɣ-ɖʋ. Ɛlɛ panazɩɣ-ɖʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɖɩtɩkɛ ɛjaɖɛ yɔɔ mba nɛ ɖɩlɩzɩɣ aseɣɖe toovenim yɔɔ. (Yoh. 17:14; 1 Pɩy. 4:15, 16) Yesu kaasɩm mbʋ pʋyɔɔ Yehowa ha nʋmɔʋ se ɛtɔɔ kʋñɔŋ yɔ. Ɛlɛ Ɛsɔ sɛyaa siɣsiɣ tɩnaa lalaa mba paatɔɔ kʋñɔŋ alɩwaatʋ natʋyʋ yɔ, pɔpɔzaɣ pa-tɩ se ɛzɩ ɛbɛ yɔɔ Yehowa ha nʋmɔʋ se wɛtʋ natʋyʋ ɛtalɩ-wɛ. (Hab. 1:3) Ðɛ-Ɛsɔ pʋtɔdɩyɛ nayʋ nɛ suuɖu tʋ kaanɩ pɩ-taa se ɛyaa mba, patɩlɔ tisuu; pɩpɔzʋʋ se pɛhɛzɩ pa-laŋɩyɛ nɛ e-ɖeke ɛpɩzɩɣna nɛ ɛhɛzɩ pa-laŋɩyɛ.—2 Kɔr. 1:3, 4.

11. Ɛbɛ yɔɔ Yesu yɔɔdɩ tɔm ndʋ tɩwɛ Yohanɛɛsɩ 19:28 taa yɔ?

¹¹ Suwe Yesu yɔɔdaa? (Kalɩ Yohanɛɛsɩ 19:28.) Ɛbɛ yɔɔ Yesu yɔɔdaa se: “Lɔkɔtʋ ɖɛ-m”? Ɛlabɩ mbʋ “se pɩsa nɛ mayaɣ taa tɔm la;” pʋ-tɔbʋʋ se natʋ tɔm ndʋ tɩwɛ Keɣa  21:16 taa yɔ tɩla. Pama peeɖe se: “Mɔ-yɔɔ sɩbɩ yem kpindilim cʋʋ tɩyɛ, man-nzʋlʋmɩyɛ ñɔnɩ man-tamaɣ.” Pɩtasɩ lɛ, kʋñɔmɩŋ weyi payɩ Yesu tɔwaa, pɩkpɛndɩnɩ siziŋ weyi ɛnɩ nazɩm sizika yɔɔ yɔ ɩ-wayɩ, pɩtʋʋ fɛyɩ se lɔkɔtʋ kaaɖɛ-ɩ siŋŋ. Pɩɩpɔzaa se pasɩnɩ-ɩ nɛ ɛkʋ ɛ-lɔkɔtʋ.

12. Tɔm ndʋ Yesu yɔɔdaa se “lɔkɔtʋ ɖɛ-m” yɔ, lɔŋ weyi tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ?

¹² Lɔŋ weyi Yesu tɔm ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ? Yesu taamaɣzɩ se ye ɛyɔɔdɩ ɛzɩma pɩlakɩ-ɩ yɔ pɩwɩlɩɣ se ɛkɛ ɛjam, nɛ pɩtɩpɔzɩ se ɖa ɖɔɖɔ ɖɩmaɣzɩ mbʋ. Ðe-wezuu caɣʋ taa, alɩwaatʋ sakɩyɛ taa lɛ pɩtɩla ɖɩɩsɔɔlʋʋ se ɖiheyi ɛyaa lalaa ɖa-kɩcɛyɩm. Ɛlɛ, alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se pasɩnɩ-ɖʋ yɔ, pɩtɩpɔzɩ se sɔɔndʋ ɛkpa-ɖʋ se ɖɩpɔzɩ ɛyaa lalaa nɛ pasɩnɩ-ɖʋ. Kɩɖaŋ nɩɩyɩ yɔ: Ye ɖɩkpadɩyaa yaa ɖɩkɛ ɛjam yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se ɖɩyɔɔdɩnɩ taabalʋ nɔɔyʋ nɛ ewoni-ɖʋ faɣɖɛ taa yaa ɖɔkɔtɔ nɔɔyʋ cɔlɔ. Ye ɖa-laŋɩyɛ ɛwɛɛkaa yaa pitibi-ɖʋ yɔɔɔ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se ɖɩyɔɔdɩnɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ yaa ɖa-taabalʋ Krɩstʋ tʋ weyi ɛpɩ fezuu taa yɔ nɛ ewelisini-ɖʋ yaa eheyi-ɖʋ “tɔm kɩbandʋ” nɛ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩkpa ɖoŋ. (Adu. 12:25) Pɩwɛɛ se ɖɩtɔzɩ se ɖo-koobiya sɔɔlɩ-ɖʋ nɛ pɔsɔɔlaa se pasɩnɩ-ɖʋ “kʋñɔŋ” alɩwaatʋ taa. (Adu. 17:17) Ɛlɛ, paapɩzɩɣ nɛ pana ɖa-maɣzɩm taa. Ye ɖitiheyi-wɛ natʋyʋ yɔ, pɩtɩla paatɩlɩɣ se pɩpɔzʋʋ se pasɩnɩ-ɖʋ.

13. Ɛzɩma Yesu ɖɔkɩ ɛ-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ nɛ pɩtalɩ sɩm taa yɔ pʋyɔɔ lɛ, ɛbɛ ɛlaba?

¹³ Suwe Yesu yɔɔdaa? Nisaŋ fenaɣ kɩyakʋ 14 ñɩŋgʋ wiye, pɩmakaɣ ɛzɩ wɩsɩ wɛlʋʋ ñɩɣtʋ naadozo mbʋ yɔ lɛ, Yesu ma kubuka se: “Pɩtɩŋa pɩlaba!” (Yoh. 19:30) Yesu tɔm ndʋ tɩwɩlɩɣ-ɖʋ se alɩwaatʋ pazɩ pʋcɔ nɛ ɛsɩkɩ lɛ, ɛɛnawa se ɛlabɩ mbʋ payɩ Yehowa kaasɔɔlaa se ɛla yɔ. Yesu ɖɔkɩ ɛ-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩ ɛ-sɩm wiye, pʋyɔɔ lɛ ɛlabɩ tʋma sakɩyɛ. Kajalaɣ lɛ, ɛwɩlaa se Sataŋ kɛ cɛtɩyʋ. Yesu wɩlaa se ɛyʋ weyi ɛtalɩ pilim yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛɖɔkɩ ɛ-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ paa ɛbɛ Sataŋ ɛlakɩ yɔ. Nabʋlɛ lɛ, Yesu cɛlɩ e-wezuu se pɩkɛnɩ kɩhɛyʋʋ pʋ-ñʋʋ taa. Ɛ-kɩlaʋ sɩm yeba se papɩzɩ nɛ pekpeɣ ɛyaa mantɩtalɩ pilimwaa pa-kɩwɛɛkɩm nɛ pɩsa nɛ pɛwɛɛ siɣsiɣ Ɛsɔ ɛsɩndaa, nɛ piyeba nɛ pɛwɛɛnɩ lidaʋ se pakaɣ caɣʋ wezuu tam. Nabudozo lɛ, Yesu tɩnɩ Yehowa Kewiyitu kɩkɩlɩtʋ tɔɔʋ siɣsiɣ ñɩndʋ yɔɔ nɛ ɛñalɩ ɛ-Caa hɩɖɛ yɔɔ.

14. Pɩwɛɛ se ɖɩtɛ ɖa-taa se paa evemiye nɖɩ lɛ, ɖɩcakɩ wezuu ɛzɩma? Lɩzɩ pɩ-taa.

¹⁴ Lɔŋ weyi Yesu tɔm ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ? Pɩwɛɛ se ɖɩtɛ ɖa-taa se ɖɩɖɔkʋʋ ɖa-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ paa evemiye nɖɩ. Koobu Maxwell Friend kaakɛ wɩlɩyʋ Galaadɩ sukuli taa. Na tɔm ndʋ ɛyɔɔdaa yɔ. Ɛyɔɔdaɣ samaɣ taa tɔm natʋyʋ ajɛɛ kigbeɣluu nakʋyʋ taa nɛ titukuuni siɣsiɣ wɛtʋ lɛ, ɛyɔɔdaa se: “Taatuzi mbʋ ŋpɩzɩɣ nɛ ŋla yaa tɔm ndʋ ŋpɩzɩɣ nɛ ŋyɔɔdɩ sɔnɔ yɔ cee. Ŋnanɩ we se ŋkaɣ wɛʋ wezuu cee? Paa evemiye nɖɩ lɛ, caɣ wezuu ɛzɩ pɩkɛnɩ-ŋ kɛdɛzaɣ waɖɛ se ŋwɩlɩ se ŋmʋnaa se ŋcaɣ wezuu tam yɔ.” Tɛtɛ nɛ paa evemiye nɖɩ lɛ, ɖɩcaɣ wezuu ɛzɩ pɩkɛnɩ-ɖʋ kɛdɛzaɣ waɖɛ se ɖɩɖɔkɩ ɖa-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ yɔ. Ye ɖɩlabɩ mbʋ yɔ, paa pɩpɔzʋʋ se ɖɩsɩ yɔ, ɖɩkaɣ pɩzʋʋ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se: “Yehowa, malabɩ mon-ɖoŋ ɖeɖe nɛ mɔnɖɔkɩ man-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ, mawɩlɩ se Sataŋ kɛ cɛtɩyʋ, nɛ malʋ ña-hɩɖɛ nɛ ñe-kewiyitu kɩkɩlɩtʋ tɔɔʋ yɔɔ!”

15. Ɛzɩ Luka 23:46 yɔɔdʋʋ yɔ, tɔm ndʋ Yesu taa kaatɛmnaa?

¹⁵ Suwe Yesu yɔɔdaa? (Kalɩ Luka 23:46.) Yesu kaayɔɔdɩnɩ lidaʋ se: “Caa, manɖʋzɩ  men-fezuu ñe-nesi tɛɛ.” Yesu kaanawa se wezuu ŋgʋ ɛkaɣ caɣʋ nɛ ɛsɩndaa yɔ, kɩwɛ Yehowa nesi tɛɛ na; nɛ ɛ-taa kaatɛma se ɛ-Caa kaɣ ɛ-yɔɔ tɔzʋʋ.

16. Mbʋ pɩtalɩ koobu weyi ɛɛwɛnɩ pɩnzɩ 15 yɔ, lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ-ŋ?

¹⁶ Lɔŋ weyi Yesu tɔm ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ? Tisi faaa se ŋɖʋzʋʋ ñe-wezuu Yehowa nesi tɛɛ. Pɩsa nɛ ŋla mbʋ lɛ, pɩwɛɛ se “ŋtaa [Yehowa] liu nɛ ña-laŋɩyɛ pilim.” (Adu. 3:5) Iyele nɛ ɖɩna Joshua kɩɖaʋ. Ɛwɛnɩ pɩnzɩ 15, ɛhɩnɩ kʋdɔŋ nɛ kɩyakɩŋ pazɩ yem pɩɩkazɩ-ɩ se ɛcaɣ wezuu. Eekizaa se pataatɩŋnɩ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩɩlakɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ Ɛsɔ paɣtʋ yɔ kɩ-yɔɔ nɛ palabɩ-ɩ kɔyɛ. Alɩwaatʋ pazɩ pʋcɔ nɛ ɛsɩkɩ lɛ, eheyi e-ɖoo se: “Daada, mɛwɛ Yehowa nesi tɛɛ. . . . Meheyiɣ-ŋ tɔm tʋnɛ, Daada, nɛ man-taa tɛmnɩ-tʋ siŋŋ: Manawa se sɩɖaa femtu wiye Yehowa kaɣ-m fezuu nɛ manɖaɣnɩ caɣʋ wezuu. Ɛsɩm mbʋ pɩwɛ ma-laŋɩyɛ taa yɔ, nɛ mɔnsɔɔlɩ-ɩ siŋŋ.” * Pɩwɛɣ ɖeu se ɖa-taa paa anɩ ɛpɔzɩ ɛ-tɩ se: ‘Ye wɛtʋ natʋyʋ ɛtakɩ men-tisuu nɛ pɩpɔzʋʋ se mansɩ yɔ, ɛzɩ mankaɣ ɖɔkʋʋ men-siɣsiɣ wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa nɛ mantaa-ɩ liu se ɛkaɣ mɔ-yɔɔ tɔzʋʋ na?’

17-18. Lɔŋ weyi ɖɩkpɛlɩkaa? (Kalɩ ɖɔɖɔ aɖakaɣ “ Mbʋ ɖɩkpɛlɩkɩɣ kɛdɛzaɣ tɔm ndʋ Yesu yɔɔdaa yɔ tɩ-taa yɔ.”)

¹⁷ Kɛdɛzaɣ tɔm ndʋ Yesu yɔɔdaa yɔ, tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ lɔŋ kɩbaŋ. Tɔm ndʋ ɛyɔɔdaa yɔ, tɩtɔzʋʋ-ɖʋ se pɩwɛɛ se ɖikpeɣ ɛyaa lalaa nɛ ɖɩtaa Yehowa liu se ɛkaɣ-ɖʋ kpeɣu ɖa-kɩwɛɛkɩm. Pɩkɛnɩ-ɖʋ waɖɛ sɔsɔɖɛ siŋŋ se ɖɩwɛ fezuu taa hɔʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ kɩ-taa koobiya sɔɔlɩ faaa se pasɩnɩ-ɖʋ yɔ, kɩ-taa. Ɛlɛ, alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se pasɩnɩ-ɖʋ yɔ, pɩwɛɛ se ɖɩpɔzɩ se pasɩnɩ-ɖʋ. Ðɩnawa se Yehowa kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-tɩ kala wena payɩ ɖɩkaɣ katʋʋ yɔ a-taa. Nɛ ɖɩnawa ɖɔɖɔ se pɩcɛyaa se paa evemiye nɖɩ lɛ, ɖɩcaɣ wezuu ɛzɩ pɩkɛnɩ-ɖʋ kɛdɛzaɣ waɖɛ se ɖɩɖɔkɩ ɖa-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ yɔ; nɛ ɖa-taa tɛ se ye ɖɩsɩba yɔ, Yehowa kaɣ-ɖʋ fezuu.

¹⁸ Toovenim taa lɛ, tɔm ndʋ Yesu yɔɔdaa alɩwaatʋ ndʋ ɛsɩkaɣ nazɩm sizika yɔɔ yɔ, tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ lɔŋ sakɩyɛ. Ye ɖɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ lɔŋ weyi ɖɩkpɛlɩkaa yɔ, ɖɩkaɣ pɩzʋʋ nɛ ɖɩña tɔm ndʋ Yehowa yɔɔdaa pɩlɩɩnɩ ɛ-Pɩyalʋ yɔɔ yɔ. Ɛyɔɔdaa se: “Iwelisini-i.”—Mat. 17:5.