1-2. Adieyi divangamanga vitila Yesu kayika e mvovo miandi miansuka?

MUNA mene wa lumbu kia 14 kia ngonde a Nisani twina, mvu wa 33 wa T.K. Yesu ovuninu mambu yo zengelwa e tumbu kia lufwa muna nkanu una kavolele kwandi ko. I bosi, ovezwanga, owandwanga kuna nsoki wawonso yo komwa vana nti ampasi. E nsonso zitobwele e moko ye malu mandi. Diampasi kikilu kwa Yesu mu fulumuna yo vova. Kansi, kafwete vova kadi mambu mamfunu kena mau mu vova.

² Owau, yambula twafimpa e mvovo miansuka mia Yesu vava kakala vana nti ampasi ye mana tulenda longoka muna mvovo miami. Muna mvovo miankaka, yambula ‘twanwinikina.’—Mat. 17:5.

3. Yesu aki nani kayika vava kavova vo: “E Tata, ubaloloka?”

³ Adieyi Yesu kavova? Vava kakala vana nti ampasi, Yesu wasamba: “E Tata, ubaloloka.” Kansi, aki nani Yesu kazola vo Se diandi kaloloka? E mvovo mia Yesu mina milende mikutusadisanga mu zaya aki nani. Wavova vo: “Dina bevanganga ke bazeye dio ko.” (Luka 23:33, 34) Nanga Yesu masoladi ma Roma kayika ana bakoma moko ye malu mandi vana nti ampasi. Oyau ke bazaya ko nani i Yesu. Nanga Yesu wayika mpe o nkangu una walomba vo kavondwa, kansi kuna sentu wadi songa lukwikilu muna yandi. (Mav. 2:36-38) Yesu kayambula ko vo e mpasi kamweswa zamfila mu lembi loloka awana bambangikanga. (1 Pet. 2:23) Kansi, walomba kwa Yave vo kaloloka awana bamvonda.

4. Adieyi tulenda longoka muna mpila ina Yesu kalolokela e mbeni zandi?

 ⁴ Adieyi tulenda longoka muna mvovo mia Yesu? Nze Yesu, tuzolele loloka akaka kuna mvevo awonso. (Kol. 3:13) Wantu ankaka kumosi ye yitu yeto, nanga balenda kutubangika wau ke bebakulanga ko mana tukwikilanga ye mpila zingu tunatanga. Balenda vova luvunu mu kuma kieto, kutufwisa e nsoni vana meso ma wantu ankaka, fwasa e nkanda mieto yovo kutuwanda. Vana fulu kia kubafungila o makasi, tulenda samba kwa Yave kaziula o meso ma wantu awaya kimana balongoka e ludi. (Mat. 5:44, 45) Ezak’e ntangwa, o loloka akaka ke diambu diakete ko, musungula avo diambu diambi batuvangidi. Kansi, avo tukwamanene funga makasi yo lembi loloka, yeto kibeni tumona e mpasi. Mpangi mosi ankento wasasila vo: “Edi mbakwidi vo o loloka ke disongele ko vo ntondele diambu diambi o muntu kamvangidi ngatu yambula vo kansakanena. Kansi, disongele vo e diambu nsolele i lembi lunda makasi.” (Nku. 37:8) Ozevo, vava tusolanga loloka akaka, disongele vo ke tuzolele ko vo e mambu mambi batuvangidi makwamanana kutufungisa o makasi.—Efe. 4:31, 32.

5. Nkia nsilu Yesu kasia kwa kimpumbulu? Ekuma kasila o nsilu wau?

⁵ Adieyi Yesu kavova? Yimpumbulu yole bakomwa mpe vana nti ampasi vana ndambu a Yesu. Kuna lubantiku, yau awole batumba Yesu. (Mat. 27:44) Kansi kuna kwalanda, mosi muna yau wasoba e ngindu. Wabakula vo Yesu kavanga “diambu diambi ko.” (Luka 23:40, 41) Edi disundidi o mfunu, wasonga vo wakwikila vo Yesu ofulwa yo kituka se ntinu. Wavovesa Yesu vo: “Unsungamena vava okota muna Kintinu kiaku.” (Luka 23:42) Ekwe lukwikilu kasonga o muntu ndioyo! Yesu wamvutula vo: “Kieleka, o unu ivovese wo vo, okala yame [ke muna Kintinu ko, kansi] muna Paradiso.” (Luka 23:43) Muna songa vo Yesu kwa muntu ndioyo kikilu kasianga o nsilu, wasadila e mvovo “ivovese” ye “okala yame.” Vitila e kimpumbulu ndioyo kafwa, Yesu wamvana e vuvu wau kazaya wo vo Se diandi nkwa nkenda.—Nku. 103:8.

6. Adieyi tulenda longoka muna mvovo mia Yesu kwa kimpumbulu?

⁶ Adieyi tulenda longoka muna mvovo mia Yesu? Yesu otangininanga Se diandi mu mpila yalunga. (Ayib. 1:3) Yave ozolele kikilu kutuloloka ye osonganga e nkenda kwa konso muntu muna yeto. Kansi, ovanga wo kaka avo tuvilukidi kikilu o ntima muna mambu mambi twavanga yo kwikila muna kimenga kia Yesu Kristu. (1 Yoa. 1:7) Dilenda kala diampasi kwa akaka mu kwikila vo Yave ololoka masumu bavola. Ezak’e ntangwa, avo i wau omonanga, yindula diambu edi: Vitila kafwa, Yesu wafwila e kimpumbulu e nkenda ona wayantika kwikila muna yandi. Ozevo, tulenda kala ye ziku vo Yave osunda fwila e nkenda e selo yandi yakwikizi ana bevanganga mawonso balenda muna lemvokela e nkanikinu miandi.—Nku. 51:1; 1 Yoa. 2:1, 2.

7. Nze una wasonama muna Yoane 19:26, 27, adieyi Yesu kavovesa Maria yo Yoane? Ekuma kavovela dio?

⁷ Adieyi Yesu kavova? (Tanga Yoane 19:26, 27.) Yesu wete dia ngudi andi katokanenanga wau vo wafwilwa yakala. Abunzi a Yesu bafwana lungisa e nsatu za nitu za ngudi au. Kansi, nani wadi lungisa e nsatu zandi za mwanda? Kadi, ke vena diambu ko disonganga vo abunzi a Yesu bakikitukila alongoki andi. Kansi Yoane, ntumwa akwikizi kakala ye mosi muna akundi ona Yesu katoma zolanga.  Kuna kwa Yesu, awana basambilanga Yave kumosi yo yandi bakala se yitu yandi muna mwanda. (Mat. 12:46-50) Wau vo Yesu watoma zolanga Maria, wavava muntu kimana katoma kunlunga-lunga. Muna kuma kiaki, walomba Yoane kalunga-lunga ngudi andi. Yesu wazaya wo vo Yoane osadisa Maria kakwamanana sadila Yave. Wavovesa ngudi andi vo: “Ndioyu i mwan’aku!” I bosi, wavovesa Yoane vo: “Ndioyu i ngudi aku!” Tuka muna lumbu kiakina, Yoane wakituka se mwana kuna kwa Maria yo kunlunga-lunga nze ngudi andi. Maria watoma lunga-lunga Yesu tuka kawutukila ye wakala vana ndambu andi vava kafwa. Kieleka, Yesu kuma yayingi kakala yau muna toma zola ngudi ndioyo.

8. Adieyi tulenda longoka muna mvovo mia Yesu kwa Maria yo Yoane?

 ⁸ Adieyi tulenda longoka muna mvovo mia Yesu? E kikundi tuna kiau ye mpangi zeto muna nkutakani, kilenda sunda e kikundi tuna kiau ye yitu yeto. E yitu yeto balenda kutusia kitantu yovo kutubembola. Kansi, Yesu wasia nsilu vo avo tusikidi ye kwikizi muna Yave ye muna nkubik’andi, tutambula “nkama-nkama” muna lekwa ina tuvidisa. Mpangi zayingi bekituka se wana, mase yovo ngudi kuna kwa yeto. (Maku 10:29, 30) Muna kintwadi kia wan’angudi twina, kina kiayikakeswa muna lukwikilu yo zola, i sia vo, zola muna Yave ye muna muntu yo nkwandi. Aweyi omonanga wau una muna kintwadi kiaki?—Kol. 3:14; 1 Pet. 2:17.

9. Adieyi tulenda longoka muna mvovo mia Yesu miasonama muna Matai 27:46?

⁹ Adieyi Yesu kavova? Vitila kafwa, Yesu waboka mu nding’angolo oku vo: “E Nzambi ame, e Nzambi ame, ekuma ungiambulwidi?” (Mat. 27:46) E Bibila ke kivovanga ko e kuma Yesu kavovela e diambu diadi. Kansi, tulenda longoka mayingi muna mvovo miami. Kasikil’owu, muna yika e mvovo miami Yesu walungisa o ungunza wasonama muna Nkunga 22:1. * Kuna diak’e sambu, e mvovo miami i ziku kisonganga vo Yave wayambula tanina o Mwan’andi. (Yobi 1:10) Yesu wazaya wo vo Se diandi wayambula vo lukwikilu lwandi lwatontwa una ufwene yamuna lufwa. Yamu unu, ke vena muntu ko watontwa nze una Yesu katontelwa. E mvovo miami mpe miasonga vo Yesu wakala kikilu ye ziku vo munkondwa-kuma ye kafwanikina lufwa ko.

10. Adieyi tulenda longoka muna mvovo mia Yesu kwa Se diandi?

¹⁰ Adieyi tulenda longoka muna mvovo mia Yesu? E longi diantete tulenda longoka i diadi: Ke tufwete vingilanga ko vo Yave katutanina muna mambu mawonso metontanga lukwikilu lweto. Nze una Yesu katontelwa yamuna lufwa, oyeto mpe tufwete kala twakubama kimana twasikila ye kwikizi yamuna lufwa. (Mat. 16:24, 25) Kansi, Nzambi okutusianga nsilu vo ke tutontwa ko e ntonta ina ke tulendi zizidila ko. (1 Kor. 10:13) E longi diazole tulenda longoka i diadi: Nze Yesu, oyeto mpe tulenda mweswa e mpasi kondwa kuma. (1 Pet. 2:19, 20) Awana bekutubangikanga ke bevanganga wo ko mu kuma kia sia vo diambu diambi tuvangidi. Kansi, mu kuma kia sia vo ke tu a nza ko ye ludi tusilanga umbangi. (Yoa. 17:14; 1 Pet. 4:15, 16) Yesu wazaya e kuma Yave kayambulwila vo kamona e mpasi. Kansi, mpangi zankaka za kwikizi vava benuananga ye mambu mampasi, ezak’e ntangwa beyuvulanga e kuma Yave kayambulwidi vo bawanana ye mambu mama mampasi. (Kab. 1:3) O Nzambi eto osonganga e nkenda ye luzindalalu kwa mpangi zazi. Yave obakulanga vo e ngindu bekalanga zau e mpangi zazi ke sinsu kia kondwa lukwikilu ko. Kansi, sinsu kia sia vo, lufiaulwisu lwandi bavuidi o mfunu.—2 Kor. 1:3, 4.

11. Ekuma Yesu kavovela e mvovo miasonama muna Yoane 19:28?

¹¹ Adieyi Yesu kavova? (Tanga Yoane 19:28.) Ekuma Yesu kavovela vo: “Vuina ngina diau”? Yesu wavova e mvovo miami “muna lunganesa e sono,” i sia vo, ungunza wasonama muna Nkunga 22:15, uvovanga vo: “E ngolo zame ziyumini nze vasi kia kinzu kia tûma; lulaka lwame lulaminini muna mfingini  ame.” Ke diampasi ko mu bakula e kuma Yesu kamwena e vuina. Kadi, wazizidila e mpasi zayingi kumosi ye mpasi za komwa vana nti ampasi. Muna kolo kiokio, lusadisu lwa wantu ankaka kavua o mfunu muna fokola e vuina kakala diau.

12. Adieyi tulenda longoka muna mvovo mia Yesu vo: “Vuina ngina diau”?

¹² Adieyi tulenda longoka muna mvovo mia Yesu? Yesu kayindula ko vo o zayisa kwa akaka una kamonanga, sinsu kia lutovoko. Muna kuma kiaki, oyeto mpe tufwete zayisanga akaka una tumonanga. Nkumbu miayingi muna zingu kieto, ke tuzolanga vovesa akaka ko dina tuvuidi o mfunu. Kansi, avo tumwene vo lusadisu lwa wantu akaka tuvuidi o mfunu, ke tukadi ye wonga ko wa lomba lusadisu lwalu. Kasikil’owu, avo tu anunu yovo kimbevo tuna kiau, nanga lusadisu lwa nkundi tuvua o mfunu muna kwenda kuna zandu yovo kuna lupitalu. Avo twakendalala twina, tulenda lomba lusadisu kwa nkuluntu yovo kwa Nkristu ankaka wazikuka ona olenda kutuwá yovo kutuvovesa “diambu diambote” dilenda yangidika o ntim’eto. (Nga. 12:25) Tufwete sungamenanga vo mpangi zeto betoma kutuzolanga ye bazolele kutusadisa muna “ntangw’ampasi.” (Nga. 17:17) Kansi, ke balendi zaya ko mana mena muna ntima mieto. Ozevo, avo ke tubazayisi ko, oyau ke bezaya ko e diambu tunuananga diau muna ntima.

13. Adieyi Yesu kalungisa wau kasikila ye kwikizi yamuna lufwa?

¹³ Adieyi Yesu kavova? Muna masika ma lumbu kiaki, i sia vo, 14 kia ngonde a Nisani, muna ola ya kumi ye tanu, Yesu ovovele mu nding’angolo vo: “Dilunganene!” (Yoa. 19:30) E mvovo miami mia Yesu mikutulonganga vo vitila kayambula fulumuna, wazaya wo vo walungisa mawonso mana Yave kazola vo kavanga. Wau kasikila ye kwikizi yamuna lufwa, Yesu mambu mayingi kalungisa. Diantete, wasonga vo Satana nkwa luvunu. Yesu wasonga mpe vo muntu alunga olenda kwandi sikila ye kwikizi kana nkutu nkia diambu o Satana kalenda kumvanga. Diazole, wavana moyo andi se lukûlu. Muna vanga wo, Yesu waziula e nzila kimana o wantu alembi lunga bakituka se akundi a Nzambi yo kala ye vuvu kia zingila yakwele mvu. Diatatu, Yesu wasonga vo Yave Nyadi ansongi ye wavelelesa e nkumbu a Se diandi.

14. Aweyi tufwete natinanga e zingu kieto konso lumbu? Sasila.

¹⁴ Adieyi tulenda longoka muna mvovo mia Yesu? Konso lumbu, tufwete vanga mawonso tulenda muna sikila ye kwikizi muna Yave. Tala dina mpangi Maxwell Friend kavova, ona wakala nlongi kuna Sikola ya Ngiladi. Muna lukutakanu lumosi lwa nsi zayingi, vava kafila e longi diavovela kwikizi, mpangi Maxwell wavova vo: “Konso dina olenda vova yovo vanga o unu, vanga dio, kuvingila mbazi ko. Nga una kikilu ye ziku vo mbazi okala o moyo? Muna songa vo wafwana vua moyo a mvu ya mvu, zinga konso lumbu vika sia vo i lumbu kiansuka kia zingu kiaku.” E mvovo miami misongele vo tufwete zingila konso lumbu vika sia vo i lau diansuka tuna diau muna songa e kwikizi kieto muna Yave. Ozevo, kana nkutu vo tufwidi, tulenda vova vo: “E Yave, mvangidi mawonso ndenda muna sikila ye kwikizi, nsongele vo Satana nkwa luvunu, mpelelese nkumbu aku yo yikama kimfumu kiaku.”

15. Mun’owu wa Luka 23:46, nkia ziku Yesu kakala kiau?

¹⁵ Adieyi Yesu kavova? (Tanga Luka 23:46.) Yesu wavova ye ziku kiawonso vo: “E Tata,  vana moko maku ngiekekele mwand’ame.” Yesu wakala ye ziku vo e zingu kiandi kia kusentu vana moko ma Yave kiakala ye wakala mpe ye ziku vo Se diandi okunsungamena, i sia vo, okumfula.

16. Adieyi olongokele muna nona kia nleke Joshua?

¹⁶ Adieyi tulenda longoka muna mvovo mia Yesu? Kala ye kani dia yekeka e zingu kiaku vana moko ma Yave. Muna lungisa e kani diadi, ofwete “bunda Yave e vuvu ye ntim’aku wawonso.” (Nga. 3:5) Tala e nona kia mpangi Joshua, nleke wa mvu 15 ona wakala ye kimbevo kilembi sasukanga. Katambulwila ko mawuku mana mekululanga e nsiku a Nzambi. Vitila kafwa, wavovesa ngudi andi vo: “E mama, vana moko ma Yave ngina. . . . E mama ivovese wo ye ziku kiawonso vo: Nzeye wo vo Yave okumfula. Ozeye mana mena muna ntim’ame, omono itoma kunzolanga.” * Ozevo, konso muntu muna yeto kafwete kukiyuvula: ‘Avo e kwikizi kiame kitontelo yamuna lufwa, nga isia e zingu kiame vana moko ma Yave yo kala ye vuvu vo okunsungamena?’

17-18. Nkia mambu tulongokele mu longi diadi? (Tala mpe e babu “ Mana Tulenda Longoka Muna Mvovo Miansuka mia Yesu.”)

¹⁷ Nze una tumwene, tulenda longoka mambu mayingi mamfunu muna mvovo miansuka mia Yesu. Mitusungamese vo tufwete lolokanga akaka yo kala ye ziku vo Yave mpe okutuloloka. Tuna ye lau dia kala ye ampangi ana bakubama muna kutusadisa. Kansi, avo lusadisu tuvuidi o mfunu, tufwete kubalomba. Tuzeye wo vo Yave okutusadisa mu sunda konso mpasi zilenda kutubwila. Tulongokele mpe vo diamfunu twazingila konso lumbu vika sia vo i lau diansuka tuna diau muna songa e kwikizi kieto muna Yave. Tuna ye vuvu vo avo tusidi e zingu kieto vana moko ma Yave, okututanina.

¹⁸ Kieleka, tulenda longoka mayingi muna mvovo mia Yesu ekolo kakala vana nti ampasi. Mu kuma kia Mwan’andi, Yave wavova vo: “Nunwila.” Muna kuma kiaki, avo tulemvokele mana tulongokele mu longi diadi, tuvanga dina Yave katulomba.—Mat. 17:5.