1-2. Ki lika mañi zeneezahezi ku Jesu pili asika bulela kale manzwi ahae a mafelelezo?

KI MUSIHALI, la Nisani 14, 33 C.E. Jesu hasaatamelelizwe taba ya buhata ni kuatulelwa mulatu wasika eza, washubulwa, unyandiswa maswe, mi kihona akokotelwa fa kota ya linyando. Limapo zakokotelwa ka zona lipunya kuyo fita kwabuse bwa mazoho ni mahutu ahae. Nako kaufela habuyela ni habulela, uutwa butuku bobutuna. Nihakulicwalo, uswanela kubulela kabakala kuli kunani litaba za butokwa zaswanela kubulela.

² Halunyakisiseñi manzwi anaabulezi Jesu hanaanzaa shwa fa kota ya linyando ni zelukona kuituta kwa manzwi ao. Kueza cwalo, kuka lutusa ‘kumuteeleza.’—Mat. 17:5.

3. Jesu mwendi naatalusa bo mañi hanaabulezi kuli: “Ndate, ubaswalele”?

³ Jesu naabuleziñi? Jesu hanaali fa kota ya linyando, naalapezi kuli: “Ndate, ubaswalele.” Jesu naabata kuli Ndatahe aswalele bo mañi? Manzwi anaabulezi hasamulaho alutusa kuziba batu banaatalusa, naaize: “Habazibi sebaeza.” (Luka 23:33, 34) Kubonahala kuli Jesu naatalusa masole ba Maroma bane bakokotezi mazoho ni mahutu ahae fa kota. Nebasa zibi kuli naali Mwanaa Mulimu. Hape mwendi naatalusa batu babañwi bane babata kuli abulaiwe kono ili bane bakabonisa tumelo ku yena hasamulaho. (Lik. 2:36-38) Kusina taba kuli Jesu naanyandisizwe niha naasina mulatu, naasika nyemela batu bane bamunyandisa mi naasikaba ni ndimbelela.  (1 Pit. 2:23) Kono naakupile Jehova kuli aswalele batu bane bamubulaile.

4. Luitutañi kwa mutala wa Jesu wa kulata kuswalela batu bane bamulwanisa?

⁴ Luitutañi kwa manzwi anaabulezi Jesu? Sina Jesu, luswanela kulata kuswalela babañwi. (Makolo. 3:13) Batu babañwi, inge cwalo bahabo luna, bakona kululwanisa bakeñisa kuli habautwisisi litaba zelulumela ni mupilelo waluna. Bakona kulutameleza litaba za buhata, kulushubula fapilaa batu babañwi, kusinya lihatiso zaluna, kamba mane kulubemba kuli baka lunata. Kufita kuba ni ndimbelela, mukupe Jehova kuli atuse batu baba milwanisa kuamuhela niti. (Mat. 5:44, 45) Fokuñwi, kukona kulubela taata kuswalela babañwi, sihulu haiba balufoselize hahulu. Kono haiba luzwelapili kunyema ni kuba ni ndimbelela, lukaikutwisa butuku. Kaizeli yomuñwi naabulezi kuli: “Nilemuhile kuli kuswalela milatu ya babañwi hakutalusi kuli lwatabela zene baezize kamba kuli lwatabela kuezwa maswe. Kono kutalusa kuli haluzwelipili kubanyemela.” (Samu 37:8) Haluswalela baba lufoselize, lutuhela kubanyemela kamba kuba ni ndimbelela.—Maef. 4:31, 32.

5. Jesu naasepisizeñi sikebenga sesiñwi sene sikokotezwi kwatuko ni yena, mi ki kabakalañi hanaafile sepiso yeo?

⁵ Jesu naabuleziñi? Likebenga zepeli nelikokotezwi kwatuko ni Jesu. Kwa makalelo, likebenga zepeli zeo neliswalisani ni batu bane basheununa Jesu. (Mat. 27:44) Kono hamulaho wa nako, yomuñwi ku bona atuhela kumusheununa. Alemuha kuli ‘hakuna bumaswe bwanaaezize’ Jesu. (Luka 23:40, 41) Mi mane naabonisize kuli naanani tumelo ya kuli Jesu naakazusiwa kwa bafu ni kubusa sina mulena. Naabulelezi Mupilisi yo yanaatuha ashwa kuli: “Jesu, unihupule hauka kena mwa Mubuso wahao.” (Luka 23:42) Kaniti, muuna yo naabonisize tumelo yetuna! Jesu amualaba ali: “Kaniti nakubulelela kacenu, ukaba ni na [isiñi mwa Mubuso, kono] mwa Paradaisi.” (Luka 23:43) Manzwi a Jesu abonisa kuli yena ka sibili naafa sepiso yeo ku sikebenga yo. Jesu naakona kusepisa sikebenga seo sene situha sishwa taba yeo bakeñisa kuli naaziba kuli Ndatahe unani makeke.—Samu 103:8.

6. Luitutañi kwa manzwi anaabulezi Jesu ku sikebenga?

⁶ Luitutañi kwa manzwi anaabulezi Jesu? Jesu uswana feela sina Ndatahe. (Maheb. 1:3) Jehova ubata kuluswalela ni kulushemuba, ibile feela lubaka habuniti kabakala libi zene luezize kwamulaho ni kubonisa kuli lunani tumelo ya kuli libi zaluna likaswalelwa kabakala mali a Jesu Kreste anaasuluzwi. (1 Joa. 1:7) Babañwi kukona kubabela taata kulumela kuli Jehova wakona kuswalela mafosisa ane baezize kwamulaho. Haiba fokuñwi mwaikutwanga cwalo, munyakisise taba ye: Nakonyana pili Jesu asika shwa kale, naashemubile sikebenga yanaaatulezwi lifu, ili yanaakalisize kuba ni tumelo ku yena. Taba yeo ibonisa kuli Jehova ukashemuba batanga bahae babasepahala, ili babaeza mobakonela kaufela kumamela litaelo zahae!—Samu 51:1; 1 Joa. 2:1, 2.

7. Jesu naabuleziñi ku Maria ni Joani sina mokuboniselizwe kwa Joani 19:26, 27, mi ki kabakalañi hanaabulezi cwalo?

⁷ Jesu naabuleziñi? (Mubale Joani 19:26, 27.) Jesu naabata kuli mahe, ili yo mwendi naali mbelwa, ababalelwe. Banyani bahae mwendi nebakona kumubabalela kwa mubili. Kono naabata kuli mahe ababalelwe kwa moya. Hakuna bupaki bobubonisa kuli banyani bahae nese babile balutiwa. Kono Joani  naali muapositola yasepahala mi naali yomuñwi wa balikani ba Jesu babatuna. Jesu naanga batu bane baswalisani ni yena kulapela Jehova kuli ki lubasi lwahae lwa kwa moya. (Mat. 12:46-50) Kacwalo, bakeñisa kuli Jesu naalata Maria mi naamuisa pilu, amubeya mwa pabalelo ya Joani kakuli naaziba kuli Joani naaka mutusa kuzwelapili kusebeleza Jehova. Jesu ali ku mahe: “Hakubone! Mwanaa hao ki yo!” Mi ali ku Joani: “Hakubone! Maho ki yo!” Mi kuzwa lona lizazi leo, Joani aba sina mwana ku Maria mi amubabalela sina mahe. Kaniti luli, Jesu naabonisize lilato lelituna ku musali yalatwa yanaa mubabalezi ka nako yanaapepiwa ni yanaayemi kwatuko ni yena ka nako yanaashwa fa kota ya linyando!

8. Luitutañi kwa manzwi anaabulezi Jesu ku Maria ni ku Joani?

 ⁸ Luitutañi kwa manzwi anaabulezi Jesu? Swalisano yelunani yona ni mizwale ni likaizeli baluna ikona kutiya hahulu kufita moluswalisanela ni ba lubasi lwaluna. Bahabo luna bakona kululwanisa kamba mane kuluyubeka, kono Jesu naasepisize kuli haiba luzwelapili kusebeleza Jehova ni kuswalisana ni kopano yahae, ‘lukafumana hamwanda’ kufita zene lusiile. Lukafumana batu babañata babakaba sina bana baluna babashimani babalatwa, bana babasizana, bo ma, kamba bo ndate. (Mare. 10:29, 30) Muikutwa cwañi kuba mwa lubasi lwa kwa moya loluswalisani kabakala kuba ni tumelo ni kabakala kuli balata Jehova mi balatana mwahalaa bona?—Makolo. 3:14; 1 Pit. 2:17.

9. Luitutañi kwa manzwi anaabulezi Jesu añozwi kwa Mateu 27:46?

⁹ Jesu naabuleziñi? Nakonyana pili Jesu asika shwa kale, ahuwa ali: “Mulimu waka, Mulimu waka, unituheleziñi?” (Mat. 27:46) Bibele haibonisi libaka Jesu hanaabulezi cwalo. Kono halunyakisiseñi zeluituta kwa manzwi ao. Sapili, ka kubulela manzwi ao, Jesu naataleleza bupolofita bobuñozwi kwa Samu 22:1. * Hape manzwi ao naabonisa hande kuli Jehova ‘naasasilelezi’ Mwanaa hae. (Jobo 1:10) Jesu naaziba kuli Ndatahe naalumelelize lila zahae kuli limulike ka kutala kuisa lifu, mi hakuna mutu yakile alikwa sina yena. Kutuha fo, manzwi a abonisa kuli Jesu naasina mulatu wanaaka bulaelwa.

10. Luitutañi kwa manzwi anaabulezi Jesu ku Ndatahe?

¹⁰ Luitutañi kwa manzwi anaabulezi Jesu? Tuto yapili yeluituta ki ya kuli haluswaneli kulibelela kuli Jehova uka lusileleza kwa miinelo yetaata yekona kulika tumelo yaluna. Sina feela Jesu hanaalikilwe ka kutala kuisa lifu, ni luna luswanela kulibelela kuli lukalikiwa ka nzila yeswana kono luswanela kuzwelapili kusepahala kuisa lifu. (Mat. 16:24, 25) Kono Mulimu ulusepisize kuli haana kulutuhelela kuli lulikiwe ki muliko olusa koni kutiyela. (1 Makor. 10:13) Tuto yeñwi yeluituta ki ya kuli ni luna sina Jesu, lukona kunyandiswa lusina mulatu. (1 Pit. 2:19, 20) Batu haba lulwanisanga haki kuli luezize nto yeñwi yemaswe, kono ki kabakala kuli halu ba lifasi mi lupaka niti. (Joa. 17:14; 1 Pit. 4:15, 16) Jesu naautwisisa libaka Jehova hanaa mutuhelezi kunyanda. Kono ka kushutana ni yena, batanga ba Jehova babañwi babasepahala fokuñwi babatanga kuziba libaka Jehova hatuhelezi kuli lika zemaswe liezahale. (Hab. 1:3) Mulimu waluna yasishemo ni yanani pilu-telele wautwisisa kuli batanga bahae habaikutwa cwalo haki kuli habana tumelo kono batokwa kuomba-ombiwa ki yena.—2 Makor. 1:3, 4.

11. Ki kabakalañi Jesu hanaabulezi manzwi añozwi kwa Joani 19:28?

¹¹ Jesu naabuleziñi? (Mubale Joani 19:28.) Ki kabakalañi Jesu hanaabulezi kuli: “Niutwa linyolwa”? Naabulezi cwalo “kuli liñolo litalelezwe,” ili bupolofita bobufumaneha kwa Samu 22:15, bobuli: “Maata aka aomile sina liñetana; lulimi lwaka lulamatela kwa busisini bwaka.” Hape kubonahala kuli Jesu hasaanyandisizwe hahulu, kukopanyeleza cwalo ni butuku bobutuna bwanaautwile hanaakokotelwa fa kota ya linyando, naashwile hahulu linyolwa. Naatokwa kutusiwa kuli afelise linyolwa lahae.

12. Luitutañi kwa manzwi anaabulezi Jesu a kuli: “Niutwa linyolwa”?

 ¹² Luitutañi kwa manzwi anaabulezi Jesu? Jesu naasika ikutwa kuli kwasabisa kuzibisa babañwi lika zanaatokwa, ni luna haluswaneli kuikutwa cwalo. Babañwi ku luna halutabelangi kukupa tuso ku babañwi. Kono haiba lutokwa tuso, haluswaneli kuzina-zina kuzibisa babañwi ka za teñi. Ka mutala, haiba lu basupali kamba lu bakuli, mwendi lukatokwa kukupa mulikanaa luna kuli aluise ka mota kuyo leka lika zeñwi kwa sintolo kamba kubonana ni mualafi. Haiba lulembwalile kamba luzwafile, mwendi lukatokwa kukupa muuna-muhulu kamba mulikanaa luna yali Mukreste yahulile kwa moya kuli aluteeleze kamba kuluomba-omba ka “manzwi amande.” (Liprov. 12:25) Luhupuleñi kuli mizwale ni likaizeli baluna balulata, mi babata kulutusa “mwa linako za ziyezi.” (Liprov. 17:17) Kono habakoni kuziba zelunahana ni moluikutwela. Fokuñwi mwendi habana kuziba kuli lutokwa tuso konji haiba lubataluseza.

13. Jesu naapetileñi ka kuzwelapili kusepahala kuisa lifu?

¹³ Jesu naabuleziñi? Ibato ba ka 3 kiloko ya musihali fa lizazi la Nisani 14, Jesu ahuwa, ali: “Kupetahalile!” (Joa. 19:30) Manzwi anaabulezi Jesu ao nakonyana pili asika shwa kale, abonisa kuli naaezize lika kaufela zanaabata Jehova kuli aeze. Bakeñisa kuli Jesu naazwezipili kusepahala kuisa lifu, naapetile lika zeñata. Sapili, naabonisize kuli Satani ki lihata. Jesu naabonisize kuli mutu yapetahalile wakona kusepahala ka kutala ku Mulimu kusina taba ni nto ifi kamba ifi yakona kueza Satani. Sabubeli, Jesu naafile bupilo bwahae sina tiululo. Bakeñisa kuli naatobohile bupilo bwahae, batu babasika petahala bakona kuba ni silikani sesinde ni Mulimu ni kuba ni sepo ya kupila kuya kuile. Sabulaalu, Jesu naabonisize kuli Jehova ki yena mubusi yaswanela mi naakenisize libizo la Ndatahe.

14. Zazi ni zazi luswanela kuikatulela kupila cwañi? Mutaluse.

¹⁴ Luitutañi kwa manzwi anaabulezi Jesu? Luswanela kuikatulela kuzwelapili kusepahala zazi ni zazi. Halunyakisiseñi zanaabulezi muzwale yomuñwi yabizwa Maxwell Friend, yanaasebelize sina muluti kwa Sikolo sa Giliadi sa Bibele sa Watchtower. Kwa mukopano wa macaba, Muzwale Friend naabulezi cwana mwa ngambolo yahae yenebulela za busepahali: “Musike mwaisa kwapili lika zemukona kueza kamba kubulela kacenu. Hamuzibi haiba kamuso mukaba teñi kamba kutokwa. Zazi ni zazi mupile inge kuli ki lona lizazi lamina la mafelelezo la kubonisa kuli mwaswanela kupila kuya kuile.” Haike zazi ni zazi lupile inge kuli ki yona kolo yaluna ya mafelelezo ya kubonisa kuli lwasepahala! Haiba lueza cwalo, niha lukashwa, lukakona kubulela kuli: “Jehova, niezize mone nikonela kaufela kusepahala ku wena, kubonisa kuli Satani ki lihata, kukenisa libizo lahao, ni kubonisa kuli bubusi bwahao ki bona bobuswanela!”

15. Ka kuya ka Luka 23:46, ki buikolwiso mañi bwanaanani bona Jesu?

¹⁵ Jesu naabuleziñi? (Mubale Luka 23:46.) Ka buikolwiso bobutuna, Jesu naabulezi kuli: “Ndate, nibeya moya waka mwa mazoho ahao.” Jesu naaziba kuli Jehova naaka muzusa kwa bafu, mi naanani buikolwiso bwa kuli Ndatahe naaka muhupula.

16. Muitutañi kwa mutala wa muzwale wa mukulwani yanaanani lilimo ze 15?

¹⁶ Luitutañi kwa manzwi anaabulezi Jesu? Bupilo bwamina niha bukaba mwa lubeta, muzwelepili kusepahala ku Jehova. Kuli mueze cwalo, muswanela ‘kusepa Jehova ka pilu  yamina kaufela.’ (Liprov. 3:5) Halunyakisiseñi mutala wa muzwale wa mukulwani yabizwa Joshua, yanaanani lilimo ze 15 ili yanaakula butuku bobubulaya bobusa foli. Naahanile kufiwa likalafo zeneka tahisa kuli alobe mulao wa Mulimu. Pili asika timela kale, naabulelezi bo mahe kuli: “Ima, musike mwabilaela, Jehova uka nibabalela. . . . Ima, ninani buikolwiso bobutuna bwa kuli Jehova uka nizusa kwa bafu. Waziba zeinzi mwa pilu yaka, mi namulata luli.” * Mañi ni mañi waluna uswanela kuipuza kuli: ‘Haiba niipumana mwa muinelo otaata okona kulika tumelo yaka, ili okona kutahisa kuli nishwe, kana nikazwelapili kusepahala ku Jehova ni kuba ni tumelo ya kuli uka nihupula?’

17-18. Ki lituto mañi zeluitutile? (Mubone ni mbokisi yeli, “ Zeluituta Kwa Manzwi A Mafelelezo Anaabulezi Jesu.”)

¹⁷ Kaniti, lwakona kuituta lituto za butokwa kwa manzwi a mafelelezo anaabulezi Jesu. Manzwi ao aluhupulisa kuli luswanela kuswalelanga babañwi mi lwakona kuba ni buikolwiso bwa kuli Jehova ni yena uka luswalela. Lunani tohonolo yetuna ya kuba mwa lubasi lolunde lwa kwa moya lwa batu babatabela kulutusa. Kono haiba lutokwa tuso, luswanela kubazibisa zateñi. Lwaziba kuli Jehova uka lutusa kutiyela muinelo otaata ufi kamba ufi olukona kukopana ni ona. Manzwi ao hape alutusa kulemuha butokwa bwa kuunga lizazi ni lizazi sina kolo yaluna ya mafelelezo ya kubonisa kuli lwasepahala, mi lunani buikolwiso bwa kuli Jehova uka luzusa kwa bafu haiba lushwa.

¹⁸ Kaniti luli, manzwi anaabulezi Jesu hanaashwa fa kota ya linyando akona kululuta lituto zeñata! Haiba lusebelisa lituto zeluitutile, lukabonisa kuli lwamamela manzwi anaabulezi Jehova ka za Mwanaa hae, aali: “Mumuteeleze.”—Mat. 17:5.