1-2. Lombola ngikadilo idi’mo Yesu panena binenwa byandi bya mfulo pano pa ntanda.

TUDI mu mafuku 14 Kweji wa Nisane, mu mwaka wa 33 Yesu ke Mwiye dyuba nkelenkele. Pa kupwa kusambilwa ne kutyibilwa mambo amba i mulonge kibi kyakalongelepo, aba bazawila Yesu, bamususula bibibibi ne kumupopa ku mutyi wa masusu. Misumadi ibasabakanya makasa ne maulu andi. Ponso paesa ne panena, wivwana misanshi. Inoko ufwaninwe kunena​—mwanda udi na bintu bya mvubu bya kunena.

² Pano twisambilei pa binenwa byānenene Yesu paādi kafu ku mutyi wa masusu ne pa ñeni yotubwanya kuboila’ko. Mu muneneno mukwabo, ‘tumwivwanei.’​—Mat. 17:5.

3. Le Yesu paānenene amba: “A Tata, wibalekele” wādi padi wisambila pa bāni?

³ Binenwa byānenene Yesu. Pa kupwa kupopwa ku mutyi, Yesu wālombēle amba: “A Tata, wibalekele.” Alekele bāni? Binenwa bilonda’ko bitukwasha twibayuke. Wānenene amba: “Kebayukilepo byobalonga.” (Luka 23:33, 34) Padi Yesu wādi wisambila pa basola bene Loma bāmupopele misumadi ku makasa ne ku maulu. Kebādipo bamuyukile biyampe. Padi kadi, wādi wisambila pa bantu bamo bādi mu kibumbo kyālombele epaibwe, bene bādi babwanya kulombola lwitabijo mwadi mwenda mafuku. (Bil. 2:36-38) Yesu kālobelepo nansha kulama  kiji pa bibi byobāmulongele. (1 Pe. 2:23) Inoko, wālombele Yehova alekele bantu bāmwipaile.

4. Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku muswelo wālekēle Yesu balwana nandi na mutyima tō?

⁴ Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku bino binenwa bya Yesu? Tufwaninwe kulekela bakwetu na mutyima tō na mwālongele Yesu. (Kol. 3:13) Bantu bamo, kubadila’mo ne babutule betu babwanya kwitulwa mwanda kebevwanijepo nkulupilo yetu ne motwikadile mu būmi. Babwanya kwitubepela bya bubela, kwitufwija bumvu pa bantu, kwitusanina mabuku, nansha kukimba kwitusanshija. Pa kyaba kya kwibalamina kiji, tubwanya kulomba Yehova akwashe boba betulwa amba difuku dimo nabo baketabije bubine. (Mat. 5:44, 45) Kyaba kimo tubwanya kukomenwa kwibalekela, nakampata shi i betusanshije bininge. Inoko, shi twikale na nsungu ne kulama kiji mu mutyima wetu, tukesanshija batwe bene. Kaka umo unena’mba: “Najingulwile amba kulekela bantu ke kupūtapo meso pa bilubo byabo nansha kwibaleka bamwene. Ino i kuleka’tu kulama kiji.” (Ñim. 37:8) Shi tubakwata butyibi bwa kulekela, ko kunena’mba ketukalekapo bintu bibi byobetulongele byendelele na kwitulobeja.​—Ef. 4:31, 32.

5. Le Yesu wālaile bika kudi nkuma-bibi obāipailwe nandi pamo ne mwanda waka wāmulaile’byo?

⁵ Binenwa byānenene Yesu. Yesu bāmwipaile pamo na bankuma-bibi babidi. Dibajinji, abo bonso bubidi nabo bādi bamuzawila. (Mat. 27:44) Ino kupwa umo wāleka’byo kumuzawila. Wājingulula amba “kalongelepo kibi nansha kimo.” (Luka 23:40, 41) Ebiya, wālombola amba ukulupile amba Yesu ukasangulwa mu lufu ne kubikala difuku dimo bu mulopwe. Wānena Mukūdi wādi kafu amba: “A Yesu, umvuluka’ko posa kutwela mu Bulopwe bobe.” (Luka 23:42) Bine, uno muntu wālombwele lwitabijo! Yesu nandi wāmulondolola amba: “I bine nakusapwila dyalelo dino’di amba ukekalanga nami mu Paladisa [ke mu Bulopwepo bwa Leza].” (Luka 23:43) Uno mulao wa Yesu ke wa mu kikongepo, mwanda wanena’mba, “nakusapwila,” “ukekalanga,” “nami.” Yesu wākulupije uno nkuma-bibi mwanda wādi uyukile amba Shandi i wa lusa.​—Ñim. 103:8.

6. Le i ñeni’ka yotuboila ku binenwa byobānenene nkuma-bibi umo kudi Yesu?

⁶ Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku bino binenwa bya Yesu? Yesu i kimfwa kibwaninine kya Shandi. (Bah. 1:3) Yehova usakanga kwitulekela ne kwitufwila lusa, shi bine twialakanya ku bibi byotwalongele pa kala ne kwitabija amba tukalekelwa bubi bwetu kupityila ku mashi āmwangile Yesu Kidishitu. (1 Yo. 1:7) Bamo babwanya kukomenwa kwitabija amba Yehova ubwanya kwibalekela bilubo byabo bya pa kala. Shi kyaba kimo nobe ukomenwanga kwibitabija, langulukila pa uno mwanda: Kitatyi kityetye kumeso kwa kwipaibwa, Yesu wālombwele lusa kudi nkuma-bibi wādi’tu ukishilula kulombola lwitabijo. Bine, Yehova kakabulwepo kolombola lusa ku bengidi bandi ba kikōkeji, beelela’ko kukōkela mbila yandi!​—Ñim. 51:1; 1 Yo. 2:1, 2.

7. Mungya Yoano 19:26, 27, le Yesu wālombwele ba Madia ne Yoano bika, ne i kika kyaānenene’byo?

⁷ Binenwa byānenene Yesu. (Tanga Yoano 19:26, 27.) Yesu wādi utele inandi mutyima, mwine wādi padi mukaji wa kishala. Banababo bādi padi babwanya kuvuija bisakibwa byandi bya ku ngitu. Ino le i ani wādi wa kuvuija bisakibwa byandi bya ku mushipiditu? I kutupu kintu kilombola’mba banababo bādi kala ke  bandi bana ba bwanga. Inoko, Yoano wādi mutumibwa wa kikōkeji kadi mulunda wa Yesu wa pa mutyima. Yesu wādi umwene boba baādi utōta nabo Yehova pamo, bu kisaka kyandi kya ku mushipiditu. (Mat. 12:46-50) O mwanda, byaādi usenswe Madia ne kumuta mutyima, Yesu wānenene Yoano amulele koku uyukile amba ukavuija bisakibwa byandi bya ku mushipiditu. Wānenene inandi amba: “Tala! Obe mwana!” Kupwa wānena Yoano amba: “Tala! Inobe!” Kushilwila mu dine difuku’dya, Yoano wāikala pamo’nka bwa mwanā Madia, wāmulela pamo’nka bwa inandi. Bine, Yesu wālombwele amba wādi usenswe inandi, mwine wāmulelele na buswe tamba ku kubutulwa, kadi mwine wāimene kubwipi nandi pobādi bamwipaya!

8. Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku binenwa bya Yesu byaānenene ba Madia ne Yoano?

 ⁸ Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku bino binenwa bya Yesu? Kipwano kyotupwene na batutu ne bakaka ku mushipiditu, kibwanya kwikala kikatampe kutabuka kyokya kyotupwene na bantu ba mu kyetu kisaka. Bantu botubutulwa nabo babwanya kwitulwa nansha kwitwela, ino mungya mulao wa Yesu shi tulamate kudi Yehova ne ku bulongolodi bwandi, ketukabulwepo kumona “misunsa 100” kutabuka byobya byotujimije. Bavule baketwikadila pamo bwa mwana mwana-mulume, mwana-mukaji, mama nansha tata wa buswe. (Mako 10:29, 30) Le wiivwananga namani pa kwikala koikele mu kisaka kya ku mushipiditu kikutyile umbumo pa mwanda wa lwitabijo ne buswe​—buswe bobasenswe Yehova ne bobesenswe abo bene na bene?​—Kol. 3:14; 1 Pe. 2:17.

9. Le i ñeni’ka yotuboila ku binenwa byānenene Yesu bidi mu Mateo 27:46?

⁹ Binenwa byānenene Yesu. Kitatyi’tu kityetye kumeso kwa kufwa, Yesu wādidile amba: “Leza wami, Leza wami, i kika kyowangelela?” (Mat. 27:46) Bible kalombwelepo kine kyaānenene namino. Inoko, twisambilei pa ñeni yotuboila ku bino binenwa. Kintu kyotuyukile i kino amba, Yesu paānenene bino binenwa wāfikidije bupolofeto budi mu Ñimbo ya Mitōto 22:1. * Ne kadi bino binenwa bilombola amba, Yehova ‘kāsailepo wandi Mwana lusao lwa kumukinga.’ (Yoba 1:10) Yesu wāivwanije amba Shandi wālekele balwana nandi batompe lwitabijo lwandi—kufika enka ne ku lufu. I kutupu muntu nansha umo ke mutompibwe na mwātompelwe Yesu. Kadi bino binenwa bibingija’mba kālongelepo kintu kibi kifwaninwe kwipaibwa.

10. Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku binenwa bya Yesu byaānenene Shandi?

¹⁰ Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku bino binenwa bya Yesu? Ñeni imo bidi yotubwanya kuboila’ko i ya amba, ketufwaninwepo kutengela Yehova etukinge ku makambakano o-onso abwanya kutūla lwitabijo lwetu pa ditompo. Netu tufwaninwe kwiteakanya mwa kwikadila nyeke na kikōkeji kufika ne ku lufu shi bitulomba kufwa. (Mat. 16:24, 25) Inoko tukulupile amba, Leza kaketulekapo tutompibwe kupita pa byobya byotubwanya kutyumwina mu manwi. (1 Ko. 10:13) Ñeni mikwabo yotuboila’ko i ya amba, netu tubwanya kususulwa pampikwa mwanda na mobāsuswidile Yesu. (1 Pe. 2:19, 20) Boba betulwa betususulanga, ke pa mwandapo wa kibi kyotulongele, ino i mwanda ketudipo ba ino ntanda kadi tusapulanga bubine. (Yoa. 17:14; 1 Pe. 4:15, 16) Yesu wāivwanije kine kyāmulekēle Yehova asusuke. Inoko batōtyi bamo ba kikōkeji i beshile na Yesu, mwanda kitatyi kyobadi mu matompo, kyaba kimo beipangulanga kine kilekelanga Yehova bintu bimo bilongeka. (Hab. 1:3) Leza wetu wa lusa kadi wa kitūkijetyima uyukile amba bano bantu ba kikōkeji kebabudilwepo lwitabijo; ino basakilwa’tu busengi butamba enka kwadi.​—2 Ko. 1:3, 4.

11. Mwanda waka Yesu wānenene binenwa bidi mu Yoano 19:28?

¹¹ Binenwa byānenene Yesu. (Tanga Yoano 19:28.) Mwanda waka Yesu wānenene amba: “Naivwana kyumwa”? Wānenene namino “mwanda wa kufikidija kisonekwa”—ko kunena’mba bupolofeto budi mu Ñimbo ya Mitōto 22:15, bunena’mba: “Bukomo bwami  bubashinika pamo bwa kininga; ludimi lwami lubalamata ku bibuyu byami.” Kadi Yesu pa kupwa kususuka ano masusu onso’a, kubadila’mo ne misanshi ya lufu ku mutyi wa masusu, wādi ufwaninwe kwivwana kyumwa bininge. Wādi usakilwa bukwashi pa kupwa kyumwa.

12. Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku binenwa bya Yesu bya amba “naivwana kyumwa”?

¹² Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku bino binenwa bya Yesu? Yesu kādipo umwene amba kulombola mwaeivwanina i kilomboji kya buzoze; ne batwe netu mo monka. Divule dine mu būmi, ketusakengapo kulombola bakwetu amba tusakilwa bukwashi. Inoko kitatyi kyotusakilwa bukwashi, ketufwaninwepo kwikaka kunena bakwetu betukwashe. Kimfwa, shi twi banunu nansha balemane, tubwanya kunena mulunda aketutūle ku mangajini nansha kwa dokitele. Shi twi batyumukwe mutyima, tubwanya kusapwila’mo mukulumpe nansha mulunda mutame ku mushipiditu, mwine uketuteja nansha kunena “binenwa biyampe” biketukankamika. (Nki. 12:25) Tuvulukei amba batutu ne bakaka betusenswe kadi basakanga kwitukwasha mu “bitatyi bya tusua.” (Nki. 17:17) Inoko kebabwanyapo kuyuka bidi mu mityima yetu. Kadi kebabwanyapo kuyuka amba tusakilwa bukwashi shi ketwibalombwelepo.

13. Le i bika byāfikidije Yesu pa kulama bululame bwandi kufika ne ku lufu?

¹³ Binenwa byānenene Yesu. Kubwipi na nsá ya busatu ya kyolwa mu difuku dya 14 Kweji wa Nisane, Yesu wānenene na diwi dikatampe amba: “Kibafikidila!” (Yoa. 19:30) Kumeso’tu kwa Yesu kufwa, wālongele byonso byādi bimusakila Yehova kulonga. Yesu pa kulama bululame bwandi kufika ne ku lufu, wāfikidije bintu bivule bininge. Kibajinji, wālombwele patōka amba Satana i mbepai. Wālombwele amba muntu mubwaninine ubwanya kulama bululame bwandi nansha shi Satana alonge bika. Kya bubidi, Yesu wāpēne būmi bwandi bu kinkūlwa. Lufu lwandi lwa bu kitapwa, i lukwashe bantu bakubulwa kubwaninina bapwane na Leza kadi bekale na dyese dya kwikala’ko nyeke ne nyeke. Kya busatu, Yesu wālombwele amba Yehova i mulopwe moloke ne kutōkeja dijina dya Shandi ku mutonko.

14. Le tufwaninwe kusumininwa kwiendeja namani difuku ne difuku? Shintulula.

¹⁴ Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku bino binenwa bya Yesu? Tufwaninwe kulonga bukomo bwa kulama bululame bwetu difuku ne difuku. Tulangulukilei pa binenwa byanenene Tutu Maxwell Friend, wadi mwadimu ku Masomo a Ngileade a Bwifundi bwa Bible a Wachtower. Ku kitango kimo kya matanda, tutu Friend wanenene mu mwisambo wadi wisambila pa kikōkeji amba: “Kokatundulwila mu dya kesha bintu byobwanya kulonga nansha kunena dyalelo. Lelo uyukile shi dya kesha ukekala’ko mūmi? Difuku ne difuku, wiendeje pamo bwa difuku dyobe dya mfulo dya kulombola amba ufwaninwe būmi bwa nyeke.” Bine, twiendejei difuku dyonso, pamo bwa difuku dyetu dya mfulo dya kulombola bululame bwetu! Nabya, nansha shi tubafu, tukabwanya kunena’mba, “A Yehova, nalonga bukomo bwa kulama bululame bwami, nalombola amba Satana i mbepai, kadi nabingija dijina dyobe ne bubikadi bobe!”

15. Mungya Luka 23:46, le Yesu wādi ukulupile bika?

¹⁵ Binenwa byānenene Yesu. (Tanga Luka 23:46.) Yesu wānenene na kikulupiji kyonso amba: “A Tata, nakupe mushipiditu wami mu makasa obe.” Yesu wādi uyukile amba būmi  bwandi bwa kumeso budi mu makasa a Yehova, kadi wādi ukulupile amba Shandi ukamuvuluka.

16. Le i ñeni’ka yowaboila ku myanda yatene Kamoni umo wa myaka 15?

¹⁶ Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku bino binenwa bya Yesu? Lamata Yehova nyeke nansha shi būmi bobe budi mu kyaka. Pa kumulamata uno muswelo, ufwaninwe ‘kumukulupila na mutyima obe onso’ (Nki. 3:5) Twisambilei bidi pa Joshua, Kamoni wa myaka 15 wadi na misongo ya mpanda-mfwa. Wapelele mundapilo utyumuna bijila bya Leza. Kitatyi kityetye kumeso kwa kufwa, wanena inandi amba: “A mama, ngidi mu makasa a Yehova. . . . Abe mama, nakulombola na bubine amba: Yehova usa kunsangula. Aye uyukile bidi mutyima wami, kadi musenswe bya binebine.” * I biyampe batwe bonso twiipangule amba, ‘shi lwitabijo lwami lubatompibwa na bintu bibwanya kumfikija ku lufu, le nkatūla būmi bwami mu makasa a Yehova ne kumukulupila amba ukamvuluka?’

17-18. Le i ñeni’ka yotwaboila’ko? (Tala ne kapango kanena’mba, “ Ñeni Yotuboila ku Binenwa bya Mfulo Byānenene Yesu.”)

¹⁷ Bine, kudi ñeni ya kamweno yotubwanya kuboila ku binenwa bya mfulo byānenene Yesu! Bituvuluja amba, tufwaninwe kulekela bakwetu ne amba Yehova uketulekela. Tudi na dyese dya kwikala mu kisaka kiyampe kya ku mushipiditu kya batutu ne bakaka basaka kwitukwasha. Inoko shi tusakilwa bukwashi, tufwaninwe kulomba’bo. Tuyukile amba Yehova uketukwasha tūminine makambakano o-onso abwanya kwitutana. Tubamone amba i biyampe kwiendeja difuku ne difuku pamo bwa difuku dyetu dya mfulo dya kulombola bululame bwetu, koku tukulupile amba būmi bwetu budi mu makasa a Yehova.

¹⁸ Bine, binenwa byānenene Yesu paādi kafu ku mutyi wa masusu bidi na mvubu bininge! Shi twingidije ino ñeni yotwaboila’ko, tukalonda binenwa byānenene Yehova aye mwine pa mwanda wa wandi Mwana amba: “Mwivwanei.”​—Mat. 17:5.