1-2. Gin gik mage ma notimore ne Yesu ka ne pok owacho wechege mogik ogik kae to otho?

NOGUR Yesu e odiechieng’ mar Nisan 14, e higa mar 33. Mano noyudo ka osehangne ni en jaketho mong’adne buch tho ne ketho ma ne ok otimo. Nojare, noyanye, kendo nosande malit. Nogur lwetene kod tiendene gi musmal. Sa asaya ma nowuoyo kata yueyo, nowinjo rem ahinya. Kata kamano, nochune ni nyaka owuo nikech nitie weche madongo ma nyaka nowach ka pok otho.

² We wanon ane weche ma Yesu nowacho sama nosegure e yath kochiegni tho, kod puonj ma wanyalo yudo kuom weche ma nowachogo. E yo machielo, wanyalo wacho ni koro wadwa ‘winjo’ Yesu.​—Mat. 17:5.

3. Nenore ni Yesu ne wuoyo kuom jomage sama nokwayo Wuon-gi niya: “Wuora, wenegi”?

³ Gin weche mage ma Yesu nowacho? Bang’ ka nosegur Yesu e yath, nolemo konyiso Wuon-gi kama: “Wuora, wenegi.” Yesu ne kwayo mondo Wuon-gi owe ne jomage kethogi? Ndikono konyowa ng’eyo ni gin jomage. Odhi nyime kowacho kama: “Ok ging’eyo gima gitimo.” (Luka 23:33, 34) Nenore ni nowuoyo kuom jolweny mag Jo-Rumi ma noyudo oseguro lwetene kod tiendene gi musmal. Ne ok ging’eyo ni Yesu ne en ng’a gadier. Nenore bende ni nowuoyo e wi moko kuom joma  nosiayo wach mondo ogure, ma bang’e ne dhi keto yie kuome. (Tich 2:36-38) Yesu ne ok oyie mondo gik maricho ma notimne omi obed gi mirima kendo omak sadha ne joma ne sande. (1 Pet. 2:23) Kar mano, nokwayo Jehova mondo owe ne joma nonege.

4. Ang’o ma wanyalo puonjore kuom yo ma Yesu nong’wononego joma ne kwede?

⁴ Gin ang’o ma wanyalo puonjore kuom weche ma Yesu nowacho? Nyaka waikre weyo ne ji kethogi mana kaka Yesu bende notimo. (Kol. 3:13) Jomoko moriwo nyaka wedewa, nyalo kwedowa nikech ok ging’eyo gik ma wayiego, kata gimomiyo watimoga gik moko e yo mopogore kodgi. Ginyalo hangonwa wach, kuodo wiwa e nyim ji, ketho bugewa, kata bwogowa. Kar makonegi sadha, wanyalo kwayo Jehova mondo oyaw chuny joma kwedowago mondo chieng’ moro girwak adiera. (Mat. 5:44, 45) Seche moko nyalo bedonwa matek ng’wono ne jowetewa, to ahinya-ahinya ka gitimonwa gimoro malit. Kata kamano, ka waweyo mirima kod sadha ogurre e chunywa, to mano biro mana hinyowa wawegi. Nyaminwa moro wacho kama: “Nafwenyo ni weyo ne ng’ato kethone ok nyis ni koro ayie gi gik maricho motimna, kata ni koro ayie ni mondo jomamoko otimna atima gik maricho. Kar mano, tiende en weyo mako ne ng’ato sadha.” (Zab. 37:8) Sama waweyo ne ji kethogi, ok wabi dhi nyime bedo gi ich-wang’ kodgi kata makonegi sadha.​—Efe. 4:31, 32.

5. En ang’o ma Yesu nosingo ne achiel kuom joketho ma nogurego, to ang’o momiyo nomiye singono?

⁵ Gin weche mage ma Yesu nowacho? Nogur Yesu gi joketho moko ariyo e bathe koni gi koni. Mokwongo, giduto ne gichako jaro Yesu. (Mat. 27:44) Kata kamano, bang’e achiel kuomgi nochako loko chunye. Nofwenyo ni onge “gimoro marach” ma Yesu notimo. (Luka 23:40, 41) E wi mano, noyie bende ni Yesu ne dhi chier a kuom jomotho kendo ni chieng’ moro nodhi bedo ruoth. Nowacho ne Yesu niya: “Iparae e kinde midonjo e Pinyruodhi.” (Luka 23:42) To mano doko yie maduong’ ma ng’atno nonyiso! Yesu nodwoke ka wacho niya: “Adier awachoni kawuononi, inibed koda [ok e Pinyruoth, to] e Paradiso.” (Luka 23:43) Weche ma Yesu notiyogo ni “awachoni,” kod “inibed koda,” nonyiso ni Yesu ne wuoyo gi ng’atno achiel ka achiel kosingorene. Weche ma Yesu nowachogo ne nyalo miyo jakethono geno nikech Yesu nong’eyo ni Wuon-gi en jang’wono.​—Zab. 103:8.

6. Ang’o ma wanyalo puonjore kuom weche ma Yesu nowacho ne jaketho moro?

⁶ Gin ang’o ma wanyalo puonjore kuom weche ma Yesu nowacho? Yesu nyiso kido mag Wuon-gi e yo makare chuth. (Hib. 1:3) Jehova oikore ng’wononwa kendo kechowa, to obiro timonwa kamano mana ka wanyiso ni waloko chunywa gadier koa kuom richo ma ne wasetimo, kendo nyiso yie kuom misango ma Yesu Kristo nochiwo. (1 Joh. 1:7) Jomoko nyalo yudo ka teknegi yie ni Jehova nyalo weyonegi richogi ma ne gitimo chon. Ka di po ni mano e gima iwinjoga seche moko, tem ane paro wachni: Mana machuok ka Yesu pok otho, nokecho jaketho moro ma ne eka oa chako nyiso yie. Omiyo, donge Jehova biro kecho moloyo jotichne momakore kode kendo ma timo duto ma ginyalo mondo giluw chikene?​—Zab. 51:1; 1 Joh. 2:1, 2.

7. En ang’o ma Yesu nowacho ne Maria gi Johana ka luwore gi Johana 19:26, 27, to ang’o momiyo nowacho wechego?

⁷ Gin weche mage ma Yesu nowacho? (Som Johana 19:26, 27.) Nyaka bed ni chuny Yesu  ne parore kaka ne idhi rit min-gi ma samoro koro ne en chi liel. Owete Yesu ma nodong’ ne nyalo rito min-gi e yor ringruok. Kata kamano, en ng’a ma ne nyalo konye tego winjruokne gi Nyasaye? Gie kindeno onge gima nyiso ni owete Yesugo nosebedo jolupne. Johana ne en achiel kuom joote ma nomakore gi Yesu kendo ne en achiel kuom osiepene ma ne ni kode machiegni moloyo. Yesu ne neno joma riwore kode e lamo Jehova kaka joodgi. (Mat. 12:46-50) Omiyo, nikech Yesu nohero Maria min-gi kendo nodewe ahinya, nokete e lwet Johana, kong’eyo ni Johana ne dhi konye rito winjruok ma ne en-go gi Jehova. Nonyiso min-gi niya: “Ne! Ero wuodi!” To Johana nonyiso niya: “Ne! Ero minu!” Chakre chieng’no,  Johana nobedo kaka wuod Maria kendo norite kaka min mare. Onge kiawa ni Yesu nonyiso ni nodewo min-gi ma noserite chakre tinne kendo ma koro nochung’ bathe sama notho!

8. Ang’o ma wapuonjore kuom weche ma Yesu nowacho ne Maria gi Johana?

⁸ Gin ang’o ma wanyalo puonjore kuom weche ma Yesu nowacho? Winjruok ma wan-go gi Jokristo wetewa nyalo bedo motegno moloyo kata winjruok ma wanyalo bedogo gi joodwa. Wedewa nyalo kwedowa kata jwang’owa, kata kamano, mana kaka Yesu nosingonwa ni ka wamakore gi Jehova kaachiel kod riwruok mar ogandane, to wabiro “yudo nyadi 100” moloyo gik ma waseweyo. Thoth Jokristo wetewago biro bedonwa kaka yawuotwa, nyiwa, minewa, kata wuonewa. (Mar. 10:29, 30) Iwinjo nade bedo e kind owete gi nyimine ma nigi winjruok maber kamano nikech yiegi kendo nikech gihero Jehova kod jowetegi?​—Kol. 3:14; 1 Pet. 2:17.

9. Weche ma Yesu nowacho e Mathayo 27:46 puonjowa ang’o?

⁹ Gin weche mage ma Yesu nowacho? Matin nono ka Yesu ne chiegni tho, nokok niya: “Nyasacha, Nyasacha, iweya nang’o?” (Mat. 27:46) Muma ok ler gimomiyo Yesu nowacho wechego. Kata kamano, wanon ane gik ma wechego puonjowa. Mokwongo, Yesu nowacho wechego mondo ochopgo weche ma nokor e Zaburi 22:1. * E wi mano, wechego nyiso ni Jehova ne ok ‘oketo chiel molworo’ Yesu mondo orite. (Ayub 1:10) Yesu nong’eyo ni Wuon-gi noweye e lwet jowasike mondo giteme e okang’ ma pok notemgo dhano moro amora. Wechego bende nyiso ni onge gimoro amora marach ma Yesu notimo ma ne nyalo miyo ong’adne buch tho.

10. Ang’o ma wanyalo puonjore kuom weche ma Yesu nowacho ne Wuon-gi?

¹⁰ Gin ang’o ma wanyalo puonjore kuom weche ma Yesu nowacho? Achiel kuom puonj ma wayudo en ni ok onego wagen ni Jehova biro geng’onwa chandruoge ma wanyalo romogo nikech yiewa. Mana kaka Yesu notem nyaka dakika mogik, wan bende nyaka waikre nyiso ni wabiro makore motegno gi Jehova kata kochuno ni watho. (Mat. 16:24, 25) Kata kamano, wan gadier ni Nyasaye ok bi weyo mondo otemwa mokalo kaka wanyalo nanoe. (1 Kor. 10:13) Puonj machielo ma wayudo en ni wan be inyalo sandwa ma onge kata gima rach ma watimo. (1 Pet. 2:19, 20) Joma kwedowa ok sandwa nikech watimo gimoro marach, to gitimo kamano nikech ok wan mag pinyni kendo nikech wachiwo neno e wi adiera. (Joh. 17:14; 1 Pet. 4:15, 16) Yesu nong’eyo gimomiyo Jehova noweye mondo osandre. Mopogore gi Yesu, jotich Nyasaye moko momakore kode ma kalo e bwo tembe seche moko penjorega gimomiyo Jehova oseweyo gik maricho mondo otimre. (Hab. 1:3) Jehova Nyasachwa ma en jang’wono kendo ma hore ong’eyo ni joma kamago dwaro hoch makende ma en e ma onyalo chiwo, to ok ni gin gi yie morem.​—2 Kor. 1:3, 4.

11. Ang’o momiyo Yesu nowacho weche ma yudore e Johana 19:28?

¹¹ Gin weche mage ma Yesu nowacho? (Som Johana 19:28.) Ang’o momiyo Yesu nowacho ni: “Riyo ohinga”? Yesu nowacho wechego mondo ochop weche ma ni e ndiko ma nokor e Zaburi 22:15, ma wacho ni: “Aonge teko, achalo mana mbalatago; lewa moko e danda.”  E wi mano, bang’ ka Yesu nosesandore malit, mi ogure e yadh-sand, nyaka bed ni koro nowinjo riyo, kendo nodwaro gima ne nyalo negone riyo ma ne en-gono.

12. Weche ma Yesu nowacho ni “riyo ohinga” nyalo puonjowa ang’o?

¹² Gin ang’o ma wanyalo puonjore kuom weche ma Yesu nowacho? Yesu ne ok oneno ni wacho kaka owinjo ne en gima rach, to mano e paro monego wan bende wabedgo. Nyalo bedo ni kinde mang’eny ok wahero nyiso jomamoko gik ma wachando. Kata kamano, kochopo kama koro onge gima dwatim, ok onego waluor kwayo kony. Kuom ranyisi, ka po ni wati kata nitie tuo moro ma chandowa, wanyalo kwayo osiepwa moro mondo oterwa e chiro kata neno laktar. Kata ka po ni chunywa onyosore, wanyalo wuoyo gi jaduong’-kanyakla kata Jakristo wadwa moro motegno ma nyalo chikonwa ite, kata ma nyalo duogo chunywa gi ‘wach moro maber.’ (Nge. 12:25) Wapar ni owetewa gi nyiminewa oherowa, kendo giikore konyowa “chieng’ chandruok.” (Nge. 17:17) Kata kamano, ok ginyal ng’eyo gima ni e chunywa kata ma waparo. Omiyo, mondo ging’e ni wadwaro kony, nyaka wawachnegi.

13. Gin weche mage ma Yesu nochopo nikech nomakore gi tim makare nyaka thone?

¹³ Gin weche mage ma Yesu nowacho? Ka nochopo gimoro sa ochiko chieng’ ma Yesu nothoeno, nokok niya: “Duto oserumo!” (Joh. 19:30) Ka koro nochiegni tho, ne en gadier ni osetimo duto ma ne Jehova dwaro ni otim. Yesu nochopo gik mathoth nikech nosiko komakore gi Nyasaye nyaka e tho. Mokwongo, nonyiso ayanga ni Satan en jamiriambo. Yesu bende nonyiso ni dhano makare chuth nyalo siko ka omakore gi tim matir kata bed ni Satan teme machal nade. Mar ariyo, Yesu nochiwo ngimane kaka rawar. Thoneno nomiyo dhano ma ok kare thuolo mar bedo gi winjruok gi Nyasaye kendo. Bende, ne ginyalo yudo ngima mochwere. Mar adek, Yesu nonyiso ni Jehova e ma nigi ratiro mar bedo Jaloch, kendo nomiyo nying Wuon-gi ma nokethi obedo maler.

14. Onego wang’ad mar timo ang’o odiechieng’ kodiechieng’? Ler ane.

¹⁴ Gin ang’o ma wanyalo puonjore kuom weche ma Yesu nowacho? Onego wang’ad e chunya ni wabiro siko ka wamakore gi tim makare odiechieng’ kodiechieng’. Ne ane gima Owadwa Maxwell Friend, ma kinde moko ne en japuonj mar Skul mar Gilead nowacho. E chokruok moro maduong’, Owadwa Friend nowacho wach moro motudore gi makruok gi Nyasaye sama nogolo twak. Nowacho kama: “Ka nitie gima inyalo wacho kata timo kawuono, kik ibed gi samuoyo mar chwale mondo itime kiny. In gi adiera mane ni kiny biro yudo ka ingima? Ne odiechieng’ kodiechieng’ ka thuolo ma in-go mogik ma nyalo miyo iyud ngima ma nyaka chieng’.” Wang’aduru e chunywa ni wabiro dhi nyime neno odiechieng’ kodiechieng’ ka thuolo mogik ma wan-go mar nyiso ni wamakore gi Jehova! Ka watimo kamano, to kata ka koro ochuno ni watho, wabiro wacho gi chuny maler ni, “Jehova, asetimo duto ma anyalo mondo amakra gi tim makare, asenyiso ni Satan en jamiriambo, asemiyo nyingi obedo maler, kendo aseriwo lwedo ratiro ma in-go mar locho!”

15. Ka luwore gi Luka 23:46, en adiera mane ma Yesu nonyiso ni en-go?

¹⁵ Gin weche mage ma Yesu nowacho? (Som Luka 23:46.) Yesu nowacho ka en gadier  niya: “Wuora, aketo ngimana e lweti.” Yesu nong’eyo ni ngimane koro notenore kuom Jehova, kendo nong’eyo ni Wuon-gi ne dhi pare.

16. En ang’o mipuonjori kuom gima notimore ne Janeno moro ma ne jahigni 15?

¹⁶ Gin ang’o ma wanyalo puonjore kuom weche ma Yesu nowacho? Ikri keto ngimani e lwet Jehova. Inyalo timo kamano kuom ‘geno Jehova gi chunyi duto.’ (Nge. 3:5) Ne ane ranyisi mar Janeno moro miluongo ni Joshua, ma ne jahigni 15 kendo ma ne nigi tuo moro marach. Notamore kit thieth ma ne nyalo miyo oketh chik Nyasaye. Mana machuok ka pok otho, nonyiso min-gi kama: “Mama, an e lwet Jehova. . . . Kendo anyalo wachoni ka an gadier kama: Jehova biro chiera ndalo ma obiro chieroe ji. Ong’eyo chunya kendo ahere gadier.” * Waduto wanyalo penjore kama: ‘Ka di po ni aromo gi tem moro ma nyalo miyo atho, be abiro keto ngimana e lwet Jehova kendo geno ni chieng’ nopara?’

17-18. Gin ang’o ma wasepuonjore? (Ne sanduk ma wacho ni “ Gik Mwapuonjore Kuom Weche Mogik Ogik ma Yesu Nowacho ka Pok Otho.”)

¹⁷ To mano kaka wanyalo puonjore gik mathoth kuom weche mogik ogik ma Yesu nowacho ka pok otho! Giparonwa ni onego wawe ne ji kethogi e ka wanyalo bedo gadier ni wan bende Jehova biro weyonwa kethowa. Wan gi thuolo makende mar bedo e riwruok mar oganda Jehova moriwo owete gi nyimine ma wanyalo kwano kaka joodwa, kendo moikore konyowa. To mondo gikonywa, nyaka waikre kwayogi kony. Wang’eyo ni Jehova oikore konyowa nano e bwo tem moro amora ma wanyalo romogo. Omiyo, onego wane odiechieng’ kodiechieng’ kaka thuolo ma wan-go mogik mar nyiso ni wamakore gi tim makare, kendo wabed gadier ni kata ka watho to Jehova biro chierowa.

¹⁸ Kuom adier, weche ma Yesu nowacho ka en e yadh-sand kochiegni tho puonjowa gik mathoth! Ka watiyo gi weche ma wapuonjoregi, wabiro nyiso ni waluwo weche ma Jehova nowachonwa e wi Wuode niya: “Winjeuru.”​—Mat. 17:5.