1-2. Lombololenu via solokele tele Yesu kanda a handeke mezi eni a ku manusuila.

HA LITANGUA lia 14 ya Nisane ya 33 T.K.N. Yesu va mu kuatele, ku mu vangeya na ku mu tuika mulonga ua viuma ka lingile. Mu nima yaco, va mu tsopele, ku mu tingula na vukenia, kaha na ku mu sukika ha citi na vimbambo. Vimbambo viaco vi na puliasana mu mavoko eni na mu viliato. Ngeci mukemuo, muku uose ua huima kaha na lizi liose lia handeka, ali na ku ivua ku vavala. Vutuhu ngoco na pande ku handeka muomu ali na umo muzimbu ua seho.

² Tu hilulenu ha mezi a handekele Yesu tele va na mu sukika kaha na viuma vi tu hasa ku lilongesa ku akeo. Ni nguetu tu mu “halakanienu.”—Mat. 17:5.

3. Yesu ua kele na ku tumbula veya, mua handekele ngueni: “Tata, vecele ku vipi viavo”?

³ Vika ua handekele Yesu? Mu va mu sukilile ha citi, Yesu ua vundilile ngueni: “Tata, vecele ku vipi viavo.” Ku ecela veya? Mezi a vuezeleko Yesu a tu kuasa ku nongonona, veya va kele na ku tumbula, ua handekele ngueni: “Muomu ka va vi tantekeyele evi vi va ku linga.” (Luka 23:33, 34) Citava Yesu ua kele na ku tumbula via masualale vakua Loma, vaze va pangeyele vimbambo mu mavoko na mu viliato vieni. Muomu ka va tantekeyele mpundu iya ua puile Yesu. Kaha citava naua, halumo ua kele na ku handeka via vantu va kele mu mbunga, vaze va vundilile linga va mu tsihie vunoni mu nima ya ntsimbu ve ku tsilielele muli ikeye.  (Vili. 2:36-38) Yesu katavesele vuhenge vua hitile vu mu lingise ku pua ua mukalu ni mukua nkulundundu. (1 Pet. 2:23) Vunoni ua vundilile Yehova ecele vaze va mu sukikile.

4. Vika tu lilongesa ku cizango ca Yesu ca ku ecela vakua nkole yeni?

⁴ Vika tu hasa ku lilongesa ku mezi a Yesu? Ngeci mua Yesu, netu tua pande ku kala na cizango ca ku ecela vakuetu. (Kolo. 3:13) Muomu vamo, ngeci mua vavusoko va hasa ku tu luisa mukonda ka va tantekeya vi tua tsiliela ni cifua ca muono uetu. Va hasa ku tu vangeya viuma ka tua lingile, ku tu sahuisa ku meso a mbunga, ku nongesa mikanda yetu ni vene ku tu zuzuisa ngecize va tu vulumuna. Ka tua pandele ku va vuila nkulundundu, vunoni tu puenu na ku vundila kuli Yehova a va sokolole meso, linga tangua va ka tantekeye vusunga. (Mat. 5:44, 45) Vintsimbu vimo, ci hasa ku tu puila ca cikalu ku ecela vakuetu, cikuma-kuma nga va na tu lingi vuhenge vua kama. Vunoni ku tavesa matoto na nkulundundu visoke mizi mu mitima yetu, ca pua ku livulumuina etu vavene. Umo ndumbuetu ngueni: “Ku ecela ka ca lombolokele ngecize tua tava vuhenge vua na tu lingi muntu ni ku mu tavesa linga a tu zangamene. Vunoni ca lomboloka, ku hona ku tulika nkulundundu.” (Visa. 37:8) Ku ecela ca pua ku tundisa mana kuli vize vi va na tu lingi mangana kati tu tualeleleho ku pua vakua vutenu ni vakua nkulundundu.—Efe. 4:31, 32.

5. Vika Yesu ua kulahesele kuli umo ua vaze va va sukikile ku mukulo ueni kaha vika ua mu hanenene cikulaheso caco?

⁵ Vika ua handekele Yesu? Yesu, va mu sukikile hamo na vakua vupi vavali. Ha katete, vose vavali va putukile ku mu tsopa. (Mat. 27:44) Vunoni mu nima ya ntsimbu, umo uavo ua alulukile ku mutima. Ua hetele ha ku nongonona ngecize Yesu ka lingile “vupi na vumo vuahi.” (Luka 23:40, 41) Cikuavo naua, ua tsilielele ngecize Yesu tangua a ka sanguka na ku pua Muangana. Ngeci ua vundilile kuli uze Muovole ua kele na ku tsa ngueni: “Yesu, nji vuluke omo u keza mu Vuangana vuove.” (Luka 23:42) Uze yala ua muesele lutsilielo lua kama! Ngeci Yesu ua mu kumbuluile ngueni: “Mua vusunga nji ku ku leka, nguange, u ka kala hamo lika nange [kati mu Vuangana, vunoni] mu citungu ca Njambi.” (Luka 23:43) Nga mu tala vuino ha cikulaheso caco, mu mona ngecize Yesu ua lingile cize cikulaheso ku muntu umo lika, muomu ua pangesele mezi ngeci mua “nji ku,” “u ka” “nange.” Mu ku tantekeya ngecize Ise ua pua mukua cikeketima, Yesu ua handekele aa mezi mu ku hana lulavelelo kuli uze mukua vupi ua kele ku hiehi na ku-tsa.—Visa. 103:8.

6. Vika tu lilongesa ku mezi a lekele Yesu kuli umo mukua vupi?

⁶ Vika tu hasa ku lilongesa ku mezi a Yesu? Yesu ua tambuluisile Ise mu vutantuluke. (VaHe. 1:3) Yehova ali na cizango ca ku tu ecela na ku tu muesa cikeketima nga tu liveya mpundu omo lia viuma via ku vihia vi tua lingile ku nima na ku tsiliela ngecize citava ku tu ecela ku hitila mu maninga a Yesu Kilistu. (1 Yoa. 1:7) Vamo ce ku va kaluuila ku tava ngecize Yehova a hasa ku vecela ku vipi vi va lingile ku nima. Nga vintsimbu vimo nenu mue ku livua ngoco, singaniekenu hali evi: Yesu ua muesele cikeketima ku muntu ua putukile ku mu tsiliela mu ntsimbu oyo vene. Nkuma Yehova ka hasa ku muesa cikeketima ku vangamba veni vakua ku mu pangela na lukakatela kaha ve ku linga cose mu ku ononoka masiko eni ni?—Visa. 51:1; 1 Yoa. 2:1, 2.

7. Vika Yesu ua lekele Maliya na Yoano ku Yoano 19:26, 27, kaha omo lia vika?

⁷ Vika ua handekele Yesu? (Tandenu Yoano 19:26, 27.) Yesu ua lisosomuene na naye  kaha citava ha ntsimbu yaco naye tele ua pua ntuluue. Citava halumo ua tantekeyele ngecize vantsongo veni, va ka hasa ku niunga naye na ku mu hana via tondekele ku muvila. Vunoni iya honi ue ku mu hanene via tondekele mu lutsilielo? Muomu ka kuesi na umo muzimbu ua muesa ngecize vamuanaye tele va pua laza vandongesi. Vunoni Yoano, ua puile kapostolo ua lutsilielo kaha kavusamba ua kama ua Yesu. Cikuavo naua Yesu ua muane vakua ku lemesa Ise Yehova ku pua vavusoko veni va mu lutsilielo. (Mat. 12:46-50) Ngeci mukemuo, omo lia ku lema naye Maliya na ku mu haka seho, Yesu ua mu sile mu mavoko a Yoano linga a mu kuase ku vize via tondekele mu lutsilielo. Ngeci ua lekele naye ngueni: “Tala! Muanove! Kaha ua  lekele Yoano ngueni: “Tala, noko.” (Mat. 12:46-50) Kaha tunde tangua lize Yoano ua puile ngue muana kuli Maliya, kaha neni ua mu puisile ngue naye mpundu. Mua vusunga, Yesu ua muesele cilemo ca kama kuli uze mpuevo ua mu niungile tunde ha ku semuka ceni kaha naua ua manene ku mukulo ueni ha ku-tsa ceni!

8. Vika tu lilongesa ku mezi a lekele Yesu kuli Maliya na Yoano?

⁸ Vika tu Lilongesa ku mezi a Yesu? Vusoko vuetu vua mu lutsilielo vua tuvakana vusoko vuetu vua mu maninga. Vavusoko vuetu va hasa ku tu luisa ni vene ku tu mbila kuti, vunoni Yesu ua tu kulahesele ngueni, kuli vaze va kakatela kuli Yehova na lukungulukilo Lueni, va “ka tambula cihita” ku viose vi ve ku zimbalesa. Vavengi ve ku pua ngue vana vetu va vampuevo ci pue va vamala, ni vene va nana ci pue va tata. (Mako 10:29, 30) Vati mue ku livua ku mutima mu ku tantekeya ngecize mua pua mutamba ua vusoko vua likuata kumo omo lia lutsilielo na cilemo ni nguetu cilemo kuli Yehova na cilemo kuli umo na mukuavo?—Kolo. 3:14; 1 Pet. 2:17.

9. Vika tu lilongesa ku mezi a Yesu a ku Mateo 27:46?

⁹ Vika ua handekele Yesu? Tele a lingila ku tsa, Yesu ua tambakanene ngueni: “Njambi yange, Njambi yange, vikandzo u na nji sila?” (Mat 27:46) Mbimbliya kaya lomboluele via lingisile Yesu ku handeka aa mezi. Vunoni tu talenu vi tu hasa ku lilongesa ha mezi aco. Ha katete, mu ku handeka aa mezi Yesu ua puisilemo vupolofeto vua ku Visamo 22:1. * Ca mu ci vali, mezi aco a muesa ngecize Yehova ka sitilile muaneni citungu, ni nguetu ku mu ohiela ku visoti viose. (Yombi 1:10) Yesu ue vuisisile ngecize Ise ua mu ecelele mu mavoko a vitozi veni linga va mu eseke na ku ntsongo, ni nguetu ha seteko ya ku linga na umo muntu ueka uahi ua hetaho. Ca mu citatu, mezi aco a pua vukaleho vua muesa ngecize Yesu, ka vulumuine na umo mulonga uahi ua pandele ku tsila.

10. Vika tu lilongesa ku mezi a handekele Yesu kuli Ise?

¹⁰ Vika tu lilongesa ku mezi a Yesu? Cuma ca katete ci tu lilongesako eci, ka tua pandele ku lavelela Yehova a tu ohiele ku visoti vie ku eseka lutsilielo luetu. Ngeci mu vesekele Yesu na ha ntsongo, netu tua pande ku liviukisila mu ku hakuila lutsilielo luetu ambe nga ku lingamo ci tu tuala ku ku-tsa. (Mat. 16:24, 25) Vutuhu ngoco, tu kalenu na vusunga ngecize Njambi ka ka tu ecelela ku hita mu vieseko ka tu hasa ku kolesa. (1 Kol. 10:13) Cuma cikuavo ci tu lilongesaho eci, ngeci mua Yesu netu tu hasa ku hita mu vuhenge. (1 Pet. 2:19, 20) Kaha vantu ve ku tu luisa kati omuo lia ku vulumuna vimo houe, vunoni omuo lia ku hona ku pua mutamba ua ano mavu kaha tue ku hakuila vusunga. (Yoa. 17:14; 1 Pet. 4:15, 16) Yesu uevuisisile omo lia vika Yehova ua mu ecelele linga a hite mu lamba. Vunoni vamo vamuanetu lelo lino, ve ku lihula omo lia vika Yehova na vecelela va hite mu vimo visoti via kama. (Hav. 1:3) Vutuhu ngoco, Njambi yetu ua cikeketima na lukakatela, a tantekeya ngecize eci ka ca lombolokele ngecize vamuanetu vaco ka va kele na lutsilielo, houe. Vunoni ve ku tondeka ku va lembezieka mu cifua cize ca hasa lika ikeye.—2 Kol. 1:3, 4.

11. Vika via lingisile Yesu ku handeka mezi a ku Yoano 19:28?

¹¹ Vika ua handekele Yesu? (Tandenu Yoano 19:28.) Omo lia vika Yesu ua handekele ngueni: “Nji li na mpuila”? Ua lingilemo linga “ci pue ngue mu Visoneka,” ni nguetu linga a  puisemo vupolofeto vua ku Visamo 22:15, vupolofeto vuaco nguavuo: “Zindzili ziange zi nomu ngue ciyo; [ni nguetu citenga ca vuma] Na lilimi liange lia kakatela ku zimbange ziange.” Cikuavo naua, mu ku linga ua hitile mu lamba ya kama kaha naua ua vuile ku vavala ca kama mu va mu sukikile ha citi, halumo ua vuile mpuila ya kama. Linga a hase ku tsiha mpuila yeni ua tondekele vukuasi.

12. Vika tu lilongesa ku mezi “njili na mpuila” a handekele Yesu?

¹² Vika tu lilongesa ku mezi a Yesu? Yesu ua tantekeyele ngecize ka ca puile vuzeye ku handeka cifua ca kele na ku livuilamo, kaha na kuli yetu vene ka ca puile vuzeye ku lingamo. Halumo, fume ku vunike ka tua lemene ku leka vakuetu nga tu na kalekeya. Vunoni nga tu mona ngecize cisoti ci tuli na ku hita ku tu ci hasa lika lietu, kati tu pue na ku tsila mu kati. Ca ku muenako, nga tua kulupa ni tu vakua mapongo, citava tu vundile umo kavusamba a ka tu landeleko vimo ni a tu sindikiye ku sipitali. Nga tuli mu vusiua, tu hasa ku vundila umo mukuluntu ni umo Mukua Kilistu mukuavo ua kuhia a tu tele lituitui ni a tu kaniamese na lizi “lia cili.” (Visi. 12:25) Tu vulekenu ngecize vamuanetu va tu lema, kaha va tonda ku tu kuasa nga tuli mu “lamba.” (Visi. 17:17) Vunoni, ka va hasa ku lotela vili mu mitima yetu. Mu ku linga mutima ua mukuenu cifuti ceka, noho tu pue na ku va leka vize vi tu tondeka.

13. Vika Yesu ua puisilemo mu ku kolesa na ha ku-tsa?

¹³ Vika ua handekele Yesu? Ku cinguezi ca 15 ola, Yesu ua tambakanene ngueni: “Vi na hu!” (Yoa. 19:30) Tele kua lisupu ka ntsimbu ka kandende cikuma ku ku-tsa ceni, Yesu ua puisilemo viose via tondele Yehova. Mu ku kolesa na ha ku tsa ceni, Yesu ua puisilemo viuma via vingi. Ca katete, ua muesele ha toma ngecize Satana mukua makuli. Muomu ua muesele ngecize yala ua ku tantuluka, a hasa ku niunga vuoloke vueni ci pue nga Satana a mu pindise vati. Ca mu civali, Yesu ua hele muono ueni mu ku pua nkombelo. Ku-tsa ceni, ca kuasele vantu va ku hona ku tantuluka va lihambe na Njambi na ku kala na lulavelelo lua ku ka yoya miaka ya ya-ye. Ca mu citatu, Yesu ua hakuilile mpoko ya Yehova ya ku sika, na ku lelesa lizina lia Ise ku kasahuntu kose.

14. Kapandi kaka tua pande ku lihakela nkala litangua? Lombololenu.

¹⁴ Vika tu lilongesa ku mezi a Yesu? Tua pande ku lihakela kapandi ka ku niunga vuoloke vuetu tangua na tangua. Tu hilulenu mezi a handekele Muanetu Maxwell Friend, uze ua puile mulongisi ua ku Sikola ya Ngileande. Ku cimo ciuano ca vifuti muanetu Maxwell, ua handekele mu cimpande ceni ngueni: “Kati mu sezele ku mene vize vi mu hasa ku linga ni ku handeka lelo. Muomu, vusunga vuka muli navuo ngecize mu ka hetako? Ngeci mukemuo puenu na ku yoya nkala litangua ngue likelio lia ku manusuila li muli nalio mu ku muesa ngecize mua tonda ku ka yoya ku miaka yose.” Cili vene vamuanetu, tu puenu na ku yoya nkala litangua ngue likelio lia ku manusuila li tuli nalio mu ku muesa vuoloke vuetu! Nga tu lingamo, cipue nga tu ka hita mu ku-tsa tu ka hasa ku handeka nguetu, “Tata Yehova, nji na lihakela kapandi kose mu ku niunga vuoloke vuange, ku muesa ngecize Satana mukua makuli, kaha na ku hakuila lizina liove na mpoko yove ya ku sika!”

15. Kuliya na Luka 23:46, vusunga vuka ua kele navuo Yesu?

¹⁵ Vika ua handekele Yesu? (Tandenu Luka 23:46.) Na vusunga vuose ku mutima, Yesu ua handekele ngueni: “Tata, mu mavoko ove nji na kundika cimbembesi cange.” Yesu ua tantekeyele  ngecize tunde haze, muono ueni ua ku lutue ua hitukilile hali Yehova, kaha ua kele na vusunga ngecize a ka mu vuluka.

16. Vika mua lilongesa ku cimona ca umo Mukaleho ua miaka 15?

¹⁶ Vika tu lilongesa ku mezi a Yesu? Puenu na ku kundika muono uenu mu mavoko a Yehova. Ku lingamo, ca tondeka ku “tsiliela Yehova na mutima uove uose.” (Visi. 3:5) Tu hilulenu ha lungano lua Joshua, umo Mukaleho ua miaka 15 ua kala na umo musongo ka ue ku kanguka. Ua vianene ku mu saka mu cifua ci tsihia masiko a Njambi. Kaha mua kele ku hiehi na ku tsa, ua lekele vanaye ngueni: “Vanana, njili mu mavoko a Yehova. . . . Me nji mi leke vumo vusunga na mutima uange uose Nana: Nja tantekeya nguange, Yehova tangua a ka nji sangula. Muomu na mono mu mutima uange kaha a tantekeya ngecize nja mu lema mu vusunga.” * Ngeci mukemu, ca pua ca cili muntu ku muntu ku lihula nguetu, ‘nga nji ka hita mu ceseko ci ka nji kokela ku-tsa, nji ka haka muono uange mu mavoko a Yehova na ku kulahela ngecize tangua a ka nji vuluka ni?

17-18. Viuma vika tua lilongesa? (Talenu cikasa “ Vi tu Lilongesa ku Mezi a ku Manusuila a Yesu.”)

¹⁷ Vilongesa vika via kama tua uana ku mezi a ku manusuila a Yesu? Ca ku livanga, a na tu vuluisa ngecize tua tondeka ku ecela vakuetu na ku kulahela ngecize netu Yehova a tu ecela. Ca mu civali, tua kala na civezikiso ca ku kala na vusoko vua mu lutsilielo vuze vua tonda ku tu kuasa ntsimbu yose i tu tondeka vukuasi. Vunoni nga tu tondeka vukuasi, tua pande ku va leka. Ca mu citatu, tuli na vusunga ngecize Yehova a ka tu kuasa ku kolesa mu nkala ceseko ci tu ka lihita naco. Mu ku manusula, tua lilongesa via seho ya kala mu ku yoya nkala litangua ngue likelio lia ku manusuila mu ku muesa vuoloke vuetu. Oku tuli na vusunga nguetu nga tu tsa, Yehova ka ka suvu ku tu sangula.

¹⁸ Mua vusunga tu hasa ku lilongesa via vingi ku mezi a ku manusuila a handekele Yesu tele a lingila ku-tsa! Kaha nga tu pangesa vi tua lilongesaho, tu ka muesa ngecize tu ononoka mezi a handekele Yehova ku tuala hali Muaneni ngueni: “Mu halakanienu.”—Mat. 17:5.