1-2. Fotokozani zecitikila Yesu akaliyolaŵila mau osilizhyila peenze pa cimuti conzunzikilapo.

MZUŴA pa Nisani 14 mu 33 C.E., Yesu eimbiwa mlandu wawenye, eniatiwa mwankhanza nokhokhomelewa misomali pa cimuti conzunzikilapo. Manja na mendo yake yenze yokhokhomelewa na misomali. Izi zuonesha kuti cenze covuta kuti alaŵile cifukwa enzofunika kudonsa m’mphuye unyinji ngako. Koma enzofunika kulaŵila mphela cifukwa enze na zinthu zofunika ngako zeenzofunika kulaŵila.

² Lomba tiyeni tilaŵizhyane mau yecilaŵila Yesu peenze pa cimuti conzunzikilapo noona zatingaphunzilepo. M’mau ayakine, tiyeni “tikomumvwila.”​—Mat. 17:5.

3. Kansi Yesu enzosenga Ausuwake kuti akhululukile ŵani?

³ Kansi Yesu elaŵila cinji? Peenze pa cimuti conzunzikilapo, Yesu epemphela kwa Ausuwake kuti: “Atata akhululukileni.” Kansi enzosenga Ausuwake kuti akhululukile ŵani? Mau yokonkhapo yecilaŵila Yesu yotiyavya kuziŵa ŵanthu ŵenzofunika kukhululukiwa. Yove elaŵila kuti: “Oziŵa lini cakucita.” (Luka 23:33, 34) Apa Yesu enzotanthauza masoja aciroma amene emukhokhomela pa cimuti conzunzikilapo. Ove enzoziŵa lini kuti munthu wamene uyu ni ŵani. Payakine enzotanthauza soti ŵanthu ayakine enze m’gulu amene enzolaŵila kuti yove apaiwe koma pavuli pake emukhulupilila. (Mac. 2:36-38) Yesu aliyolole zinthu ziliye cilungamo zecikumana nazo kumupangisha kukalipa nosunga cakumkosi. (1 Pet. 2:23) M’malomwake, yove esenga Yehova kuti akhululukile ŵanthu amene emupaya.

4. Kansi tingaphunzile cinji pa cisanzo ca Yesu conkhala okonzeka kukhululukila ŵanthu otisusha?

 ⁴ Kansi tingaphunzile cinji pa mau a Yesu? Molingana na Yesu, nase tufunika kunkhala okonzeka kukhululukila ŵanthu ayakine. (Akol. 3:13) Ŵanthu ayakine kuyangizhyilapo abanja ŵasu, angatisushe cifukwa cakuti oona kuti umoyo wasu usiyana na wao koma soti cifukwa cakuti omvwisha lini zatukhulupilila. Angatilaŵilile vinthu vawenye, kutinyoza pamenso pa ŵanthu ayakine, kutionongela zofalisa olo kutiyofya kuti atiniate. M’malo mopitilizhya kunkhala okalipa, mungasenge Yehova kuti ayavye ŵanthu okusushani kuti aphunzile cendi. (Mat. 5:44, 45) Nthawi ziyakine cingankhale covuta ngako kuti tikhululuke makamaka ngati tacitiliwa vinthu vikulu viliye cilungamo. Ngati tupitilizhya kunkhala okalipa nosunga cakumkosi, tingaziononge seka. Kalongosi muyakine elaŵila kuti: “Kukhululukila kutanthauza lini kuti tikoganiza kuti vakuticitila ŵanthu ayakine ni vabwino olo kulola ŵanthu ayakine kuti akoticitila vinthu viipa. Koma kutanthauza kupewa kunkhala okalipa.” (Sal. 37:8) Ngati takhululukila niye kuti tupewa kulola vinthu vetikhumudwisa kutipangisha kupitilizhya kunkhala okalipa olo okhumudwa.​—Aef. 4:31, 32.

5. Kansi Yesu emulonjeza cinji nyankapondo muyakine wamene enze epacikiwa pafupi na yove, ndipo ndaŵa yanji emulonjeza zamene izi?

⁵ Kansi Yesu elaŵila cinji? Anyankapondo aŵili epacikiwa pafupi na Yesu. Poyamba onse aŵili enzonyoza Yesu. (Mat. 27:44) Koma pavuli pake, m’mozi mwa anyankapondo aŵa ecinja. Yove ezindikila kuti Yesu aliyocite “ciliconse colakwa.” (Luka 23:40, 41) Ndipo yove enzokhulupilila soti kuti siku iyakine Yesu akaukishiwe nolamulila monga mfumu. Euzhya Yesu kuti: “Mukanikumbukile mukayoloŵa mu Ufumu wanu.” (Luka 23:42) Munthu uyu eonesha cendi kuti enze na cikhulupillilo. Poyankha Yesu emuuzhya kuti: “Nukuuzhya lelo, ukankhale na neo m’Paladaiso.” (Luka 23:43) Onani kuti Yesu epeleka lonjezo yamene iyi kuli munthu uyu. Poziŵa kuti Ausuwake ni acifundo, Yesu elaŵila mau amene aŵa kuli nyankapondo wala.​—Sal. 103:8.

6. Kansi tuphunzilapo cinji pa mau yecilaŵila Yesu kuuzhya nyankapondo?

⁶ Kansi tingaphunzile cinji pa mau a Yesu? Yesu oonesha ndendende minkhalidwe ya Ausuwake. (Aheb. 1:3) Yehova ni wokonzeka kutikhululukila noticitila cifundo. Yove angacite tyala zamene izi ngati telapa macimo yetecita nokhulupilila nsembe ya dipo ya Yesu Khristu. (1 Yoh. 1:7) Ayakine cingaŵavute kukhulupilila kuti Yehova eŵakhululukila macimo yecicita kuvuli. Ngati mukumvwa teti nthawi ziyakine, mungaganizile zecitika nthawi itontho Yesu akaliyokufwa. Yove ecitila cifundo munthu muyakine wamene engoyamba kuonesha cikhulupililo. Izi zutisimikizhyila kuti Yehova akaoneshe cifundo kuli atumiki ŵake okhulupilika amene oyesayesa kumvwila malamulo ŵake.​—Sal. 51:1; 1 Yoh. 2:1, 2.

7. Molingana na Yohane 19:26, 27, kansi Yesu elaŵila cinji kwa Mariya na Yohane, ndipo ndaŵa yanji elaŵila izi?

⁷ Kansi Yesu elaŵila cinji? (Ŵelengani Yohane 19:26, 27.) Yesu enzodela nkhaŵa ngako amai ŵake amene cuoneka kuti pa nthawi iyi enze amasiye. Akwake a Yesu sembe ekwanisha kusamalila amai ŵao pa zinthu zofunikila pa umoyo. Kansi ni ŵani amene sembe eŵasamalila mwauzimu? Paliye umboni ulionse woonesha kuti akwake a Yesu enze ophunzila ŵake pa nthawi iyo. Koma Yohane enze  mtumwi wokhulupilika koma soti muyake wa pamtima wa Yesu. Yesu enzoona ŵanthu onse amene enzolambila nao Yehova monga abanja ŵake. (Mat. 12:46-50) Cifukwa coŵakonda koma soti kuŵadela nkhaŵa amai ŵake, Yesu epeleka udindo woŵasamalila kuli Yohane cifukwa cakuti enzoziŵa kuti akaŵasamalile bwino mwauzimu. Tetyo, euzhya amai ŵake kuti: “Kuyambila lelo uyu ankhale mwana wanu!” Ndipo euzhya Yohane kuti: “Kuyambila lelo, aŵa ankhale amai ŵako!” Kuyambila siku yamene iyo, Yohane enkhala monga ni mwana wa Mariya ndipo enzoŵasamalila monga ni amai ŵake. Yesu eonesha kuti enzoŵakonda ngako amai ŵake amene emusamalila kufumila pecivyalika ndipo enze epanama pafupi  na yove peenze pa cimuti conzunzikilapo.

8. Kansi tingaphunzile cinji pa mau a Yesu kwa Mariya na Yohane?

⁸ Kansi tingaphunzile cinji pa mau a Yesu? Mgwilizano watili nao pakati pa akwasu na azilongosi ungankhale wotang’a ngako kupambana watili nao na abanja ŵasu ŵeneŵene. Abanja ŵasu angatisushe olo kutikana. Koma monga ni mwecilonjezela Yesu, ngati tupitilizhya kunkhala pafupi na Yehova na gulu yake tipeze madaliso ‘anyinji kupambana’ yetesiya. M’gulu ya Yehova tipeze ŵana, amama na atata. (Mko. 10:29, 30) Kansi mukumvwa tyani kunkhala m’banja yauzimu, yamene ni yokatizhyana cifukwa ca cikhulupililo na cikondi pa Yehova koma soti pa akwasu na azilongosi?​—Akol. 3:14; 1 Pet. 2:17.

9. Kansi tingaphunzile cinji pa mau a Yesu opezeka pa Mateyu 27:46?

⁹ Kansi Yesu elaŵila cinji? Nthawi itontho akaliyokufwa, Yesu elaŵila kuti: “Mulungu wangu, Mulungu wangu, ndaŵa yanji mwanisiya?” (Mat. 27:46) Baibo yufotokoza lini cifukwa cake Yesu elaŵila zamene izi. Olo n’tetyo, ganizilani zatingaphunzile pa mau amene aŵa. Cinthu coyamba catingaphunzile pa mau yecilaŵila Yesu, ni cakuti polaŵila mau aŵa, Yesu enzokwanilisha ulosi wopezeka pa Salimo 22:1. * Kuyangizhyila apo, mau aŵa oonesha luweme kuti Yehova “enzomuteteza” lini mwana wake pa nthawi iyi. (Yobu 1:10) Yesu eziŵa kuti Ausuwake elola kuti adani ŵake ayese cikhulupililo cake mpaka imfwa. Paliye munthu aliyense wamene eyesewapo monga ni mweciyesewela Yesu. Kuyangizhyila apo, mau aŵa osimikizhyila kuti Yesu aliyocite mlandu wakuti angafwike mpaka popaiwa.

10. Kansi tuphunzilapo cinji pa mau a Yesu yeciuzhya Ausuwake?

¹⁰ Kansi tuphunzilapo cinji pa mau a Yesu? Phunzilo yoyamba yatuphunzilapo ni yakuti tufunika lini kuyembekezela kuti Yehova atiteteze ku vinthu vonse vamene vingayese cikhulupililo casu. Monga ni mweciyesewela Yesu pa mlingo woyenelela, nase tufunika kunkhala okonzeka kunkhala okhulupilika mpaka imfwa. (Mat. 16:24, 25) Olo n’tetyo, tufunika kuziŵa kuti Mulungu alole lini kuti tiyesewe mpaka kufwika pakuti tingapilile lini. (1 Akor. 10:13) Phunzilo iyakine ni yakuti molingana na Yesu, nase tingakumane na vinthu viliye cilungamo. (1 Pet. 2:19, 20) Ŵanthu ayakine otisusha osati cifukwa cakuti tepanga zolakwa, koma cifukwa cakuti tili lini mbali ya calo ndipo tucitila umboni cendi. (Yoh. 17:14; 1 Pet. 4:15, 16) Yesu enzoziŵa cifukwa cake Yehova elola kuti avutike. Mosiyana na Yesu, ayakine mwa atumiki a Yehova okhulupilika amene okumana na mavuto nthawi ziyakine angayambe kuzikonsha kuti, ndaŵa yanji Yehova olola vinthu vamene ivi kucitika? (Hab. 1:3) Mulungu wasu wacifundo koma soti woleza mtima, omvwisha kuti ŵanthu oteti osoŵekela lini cikhulupililo, koma ofunika cilimbikiso camene ni yove yeka tyala angapeleke.​—2 Akor. 1:3, 4.

11. Ndaŵa yanji Yesu elaŵila mau opezeka pa Yohane 19:28?

¹¹ Kansi Yesu elaŵila cinji? (Ŵelengani Yohane 19:28.) Ndaŵa yanji Yesu elaŵila kuti “nikumvwa njota”? Ecita izi “kuti akwanilishe ulosi” wopezeka pa Salimo 22:15 wamene ukamba kuti, “Mphamvu zangu zayuma monga ni nyakaye. Lulimi yangu yalamatila ku viwiyuwiyu.” Kuyangizhyila apo,  cuoneka kuti ecimvwa njota pavuli pakuti wavutika na ululu pa cimuti conzunzikilapo. Ndipo kuti asilizhye njota yamene iyi, enzofunika thandizo.

12. Kansi tuphunzilapo cinji pa mau a Yesu akuti “Nukumvwa njota”?

¹² Kansi tingaphunzile cinji pa mau a Yesu? Yesu aliyoganize kuti ngati angalaŵile mwakumvwila, niye kuti ŵanthu ayakine angamuone kuti ni wofooka. Molingana na Yesu, nase tufunika kulaŵila mwatumvwila. Payakine mu umoyo wasu, teyoŵelela kusalandila thandizo kufumila ku ŵanthu ayakine. Koma nthawi ziyakine zingavute kuti tiziyavye seka. Zikankhala tetyo, tufunika lini kucita nsoni kusenga thandizo kufumila kuli ŵanthu ayakine. Mwacisanzo, payakine nise akulukazi olo tulwala. Ndipo tingafunike kusenga muyasu kuti atiyavye kuyogula vinthu ku maketi olo kuyoonana na dokota. Ndipo ngati tafooka olo kutaya mtima cifukwa ca mavuto ayakine, tingasenge mkulu kapena muyasu ofwikapo mwauzimu kuti atilimbikishe. (Miy. 12:25) Kumbukilani kuti akwasu na azilongosi otikonda ndipo ni okonzeka kutiyavya “pa nthawi ya mavuto.” (Miy. 17:17) Koma angaziŵe lini zatuganiza olo mwatumvwila ndipo payakine angaziŵe lini mavuto yatukumana nayo. Tetyo, ngati tiliyoŵauzhye mavuto yatukumana nayo, angaziŵe lini kuti tufunika thandizo.

13. Kansi Yesu ekwanilisha cinji mwa kunkhala wokhulupilika mpaka imfwa?

¹³ Kansi Yesu elaŵila cinji? Ca m’ma 3 koloko mzuŵa pa Nisani 14, Yesu elaŵila kuti: “Nakwanilisha cifunilo canu.” (Yoh. 19:30) Mau yecilaŵila Yesu akaliyokufwa, yotiphunzisa kuti enzoziŵa kuti wacita zilizonse zecimutuma Ausuwake kuti azecite. Mwa kunkhala wokhulupilika mpaka imfwa yake, Yesu ekwanilisha vinthu vinyinji. Coyamba, eonesha kuti Satana ni wawenye. Yove eonesha kuti n’zokwanishika munthu wangwilo kunkhala wokhulupilika olo kuti Satana angamucitile zinthu zotyani. Caciŵili, Yesu etwala moyo wake monga dipo. Imfwa yake, yecitisha kuti zinkhale zokwanishika ŵanthu aliye ungwilo kunkhala pa ushamwali na Mulungu na kuyopeza moyo wosasila. Cacitatu, Yesu eonesha kuti Yehova ni wolamulila wacilungamo koma soti etuŵisha zina ya Ausuwake.

14. Kansi siku iliyonse tufunika kunkhala osimikizhya kucita cinji? Fotokozani.

¹⁴ Kansi tingaphunzile cinji pa mau a Yesu? Tufunika kucita zilizonse zaatingakwanishe kuti tinkhale okhulupilika siku iliyonse. Ganizilani zecilaŵila mkwasu Maxwell Friend, wamene etumikila monga mlangizi wa Sukulu ya Giliyadi. Pa msonkhano wa m’vyalo, mkwasu Friend elaŵila za kukhulupilika kuti: “Ngati pali cinthu caufunika kulaŵila olo kucita lelo, ufunika kucicita osankhala na maganizo akuti nikacite mailo. Kansi mungaziŵe kuti mukankhale na moyo mailo? Siku iliyonse, mukocita zinthu monga ni siku yanu yosilizhyila yoonesha kuti nimwe oyenelela kunkhala na moyo kosasila.” Siku iliyonse mukocita zinthu mokhulupilika monga ni siku yanu yosilizhyila. Tetyo, ngati takumana na mavuto yatuona kuti tingafwe, tingakwanishe kuuzhya Yehova kuti, “Nankhala wokhulupilika, naonesha kuti Satana ni wawenye, nalemekeza zina yanu nocilikiza ulamulilo wanu.”

15. Molingana na Luka 23:46, kansi Yesu enze wosimikizhya za cinji?

¹⁵ Kansi Yesu elaŵila cinji? (Ŵelengani Luka 23:46.) Cifukwa ca cidalilo ceenze naco, Yesu euzhya Ausuwake kuti: “Atata, naikizhya mzimu wangu m’manja mwanu.” Yesu  enzoziŵa kuti sogolo yake yudalila pa Yehova ndipo enze wosimikizhya kuti Ausuwake, akamukumbukile.

16. Kansi mwaphunzilanji pa cisanzo ca mkwasu wa vyaka 15?

¹⁶ Kansi tingaphunzile cinji pa mau a Yesu? Pitilizhyani kunkhala okhulupilika kwa Yehova olo kuti moyo wanu ungankhale pa ngozi. Kuti mukwanishe kucita zamene izi, mufunika “kukhulupilila Yehova na mtima wanu wonse.” (Miy. 3:5) Ganizilani cisanzo ca mkwasu Joshua wa vyaka 15, wamene enzolwala matenda akulu. Ekana kulandila cithandizo ca mankhwala camene cukatizhyana lini na malamulo a Mulungu. Pecisala patontho kuti amwalile euzhya amai ŵake kuti: “Yehova anisamalile. . . . Ningakusimikizhyileni izi Amama, Yehova akaniukishe. Oziŵa zili mu mtima mwangu na mwanumvwila ndipo numukonda ngako.” * Aliyense wa seo angacite luweme kuzikonsha kuti, ‘Ngati ningakumane na mavuto oyesa cikhulupililo cangu, kansi ningaike moyo wangu m’manja mwa Yehova nomukhulupilila kuti akanikumbukile?’

17-18. Kansi taphunzila cinji? (Onani soti kabokosi kakuti “ Zatingaphunzile pa Mau a Yesu Osilizhyila.”)

¹⁷ Tingaphunzilepo zinthu zinyinji pa mau osilizhyila a Yesu. Taphunzila kufunika kokhululukila ayakine nonkhala na cidalilo cakuti naye Yehova atikhululukile. Tili soti na mwai wonkhala na banja yauzimu yamene ni akwasu na azilongosi amene ni okonzeka kutiyavya. Ndipo ngati tufunikila thandizo, tufunika kusenga ayakine kuti atiyavye. Tuziŵa kuti Yehova atiyavye kupilila mavuto alionse yatingakumane nayo. Taona kufunika konkhala okhulupilika siku iliyonse monga ni siku yasu yosilizhyila nonkhala na cidalilo cakuti moyo wasu uli m’manja mwa Yehova.

¹⁸ Kulaŵila cendi, mau yecilaŵila Yesu ali pa cimuti conzunzikilapo, ali na tanthauzo ikulu ngako. Mwa kuseŵenzesha zataphunzila, tuonesha kuti tumvwila mau a Yehova okhuza mwana wake akuti: “Mukomumvwila.”​—Mat. 17:5.