1-2. Eleza hali ilivyokuwa wakati Yesu alipozungumza maneno yake ya mwisho akiwa mwanadamu.

NI SIKU ya Nisani 14, 33 W.K. Baada ya kushtakiwa kwa uwongo na kuhukumiwa kuwa na hatia ya kosa ambalo hakufanya, Yesu anadhihakiwa, anateswa kwa ukatili, kisha anapigiliwa misumari kwenye mti wa mateso. Misumari inatoboa mikono na miguu yake. Kila mara anapopumua na kila anapozungumza anahisi maumivu. Lakini ni lazima azungumze, kwa sababu ana mambo muhimu ya kusema.

² Acheni tuzungumzie maneno ambayo Yesu alisema alipokuwa akifa kwenye mti wa mateso na mambo tunayoweza kujifunza kutokana na maneno hayo. Kwa maneno mengine, acheni ‘tumsikilize.’—Mt. 17:5.

3. Inaelekea Yesu alikuwa akiwarejelea nani aliposema: “Baba, wasamehe”?

³ Yesu alisema nini? Alipokuwa amepigiliwa misumari kwenye mti wa mateso, Yesu alisali hivi: “Baba, wasamehe.” Awasamehe nani? Maneno yanayofuata yanatusaidia kuelewa ni nani aliokuwa akiwarejelea: “Hawajui wanachofanya.” (Luka 23:33, 34) Inaelekea Yesu alikuwa akiwarejelea wanajeshi Waroma ambao walipigilia misumari iliyotoboa miguu na mikono yake. Hawakujua yeye alikuwa nani hasa. Pia, huenda alikuwa akiwafikiria baadhi ya watu waliokuwa katika umati ambao ulishinikiza auawe, lakini ambao baadaye wangemwamini. (Mdo. 2:36-38) Yesu hakuruhusu ukosefu wa haki aliokuwa ametendewa umfanye awe na uchungu na kuweka kinyongo. (1 Pet. 2:23) Badala yake, alimwomba Yehova awasamehe wale waliokuwa wanamuua.

4. Tunaweza kujifunza nini kutokana na utayari wa Yesu wa kuwasamehe wapinzani wake?

 ⁴ Tunaweza kujifunza nini kutokana na maneno ya Yesu? Kama Yesu, tunahitaji kuwa tayari kuwasamehe wengine. (Kol. 3:13) Huenda baadhi ya watu, kutia ndani watu wetu wa ukoo, wakatupinga kwa sababu hawaelewi imani yetu au njia yetu ya maisha. Huenda wakasema uwongo kutuhusu, wakatudhalilisha mbele ya wengine, wakaharibu machapisho yetu, au hata kutishia kwamba watatuumiza. Badala ya kuweka kinyongo, tunaweza kumwomba Yehova afungue macho ya wale wanaotupinga ili siku moja waweze kuona kwamba hii ni kweli. (Mt. 5:44, 45) Nyakati nyingine, huenda ikawa vigumu kusamehe, hasa ikiwa tumetendewa kwa njia mbaya sana. Lakini ikiwa tutaruhusu uchungu na kinyongo kikite mizizi moyoni mwetu, tutakuwa tukijiumiza wenyewe. Dada mmoja alieleza hivi: “Nilitambua kwamba kuwasamehe wengine hakumaanishi ninafikiri kwamba kile walichofanya ni sahihi au kuwa ninawaruhusu wengine wanitendee kwa njia mbaya. Inamaanisha tu kwamba ninachagua kutoweka kinyongo.” (Zab. 37:8) Tunapoamua kusamehe, tunachagua kutoruhusu mambo mabaya tunayopitia yatufanye tuwe na uchungu au chuki.—Efe. 4:31, 32.

5. Yesu alimpa ahadi gani mhalifu aliyekuwa ametundikwa kando yake, na kwa nini alitoa ahadi hiyo?

⁵ Yesu alisema nini? Wahalifu wawili walikuwa wametundikwa kando ya Yesu. Mwanzoni, wahalifu hao wawili walijiunga na wale waliomshutumu Yesu. (Mt. 27:44) Lakini baadaye, mmoja wao alibadili maoni yake. Alifikia mkataa kwamba Yesu “hakufanya kosa lolote.” (Luka 23:40, 41) Zaidi ya hilo, alionyesha anaamini kwamba siku moja Yesu angefufuliwa kutoka kwa wafu na kutawala akiwa mfalme. Alimwambia hivi Mwokozi aliyekuwa anakufa: “Yesu, unikumbuke utakapoingia katika Ufalme wako.” (Luka 23:42) Mwanamume huyo alionyesha imani kubwa sana! Yesu alimjibu kwa kumwambia hivi: “Kwa kweli ninakuambia leo, utakuwa pamoja nami [si katika Ufalme, bali] katika Paradiso.” (Luka 23:43) Ona kwamba maneno ya Yesu yanaonyesha kuwa yeye binafsi ndiye anayetoa ahadi hiyo kwa mhalifu huyo. Akijua kwamba Baba yake ni mwenye rehema, Yesu alisema maneno hayo yaliyompa tumaini mhalifu huyo aliyekuwa anakufa.—Zab. 103:8.

6. Tunajifunza nini kutokana na maneno ambayo Yesu alimwambia yule mhalifu?

⁶ Tunaweza kujifunza nini kutokana na maneno ya Yesu? Yesu humwiga Baba yake kikamilifu. (Ebr. 1:3) Yehova yuko tayari kutusamehe na kutuonyesha rehema ikiwa tunajutia kikweli mambo mabaya ambayo tumefanya wakati uliopita, na tunaamini kwamba tunaweza kupata msamaha wa dhambi zetu kupitia damu iliyomwagwa ya Yesu Kristo. (1 Yoh. 1:7) Baadhi ya watu huenda wakaona ni vigumu kuamini kwamba Yehova anaweza kuwasamehe mambo mabaya waliyofanya wakati uliopita. Ikiwa nyakati nyingine unahisi hivyo, fikiria jambo hili: Muda mfupi kabla ya kifo chake, Yesu alimwonyesha rehema mhalifu aliyehukumiwa kifo ambaye alikuwa ameanza tu kuonyesha imani. Je, Yehova hatawaonyesha rehema hata zaidi waabudu wake waaminifu ambao wanafanya yote wawezayo ili kutii amri zake?—Zab. 51:1; 1 Yoh. 2:1, 2.

7. Yesu alimwambia nini Maria na Yohana, kama inavyoonyeshwa kwenye Yohana 19:26, 27, na kwa nini alisema hivyo?

⁷ Yesu alisema nini? (Soma Yohana 19:26, 27.) Yesu alikuwa anamhangaikia mama yake, ambaye inaelekea alikuwa mjane. Huenda ndugu na dada zake wa kimwili wangemwandalia  mama yao mahitaji yake ya kimwili. Lakini ni nani ambaye angemwandalia mahitaji yake ya kiroho? Hakuna jambo lolote linaloonyesha kwamba kufikia wakati huo ndugu za Yesu walikuwa wanafunzi wake. Hata hivyo, Yohana alikuwa mtume mwaminifu na mmoja kati ya marafiki wa karibu wa Yesu. Yesu aliwaona wale waliojiunga naye katika ibada ya Yehova kuwa familia yake ya kiroho. (Mt. 12:46-50) Akichochewa na upendo na hangaiko lake kumwelekea Maria, Yesu alimkabidhi kwa Yohana ili amtunze, akijua kwamba Yohana angehangaikia hali yake njema ya kiroho. Alimwambia hivi mama yake: “Ona! Mwanao!” Na alimwambia hivi Yohana: “Ona! Mama yako!” Kuanzia siku hiyo na kuendelea, Yohana akawa kama mwana  kwa Maria, naye alimtunza kana kwamba alikuwa mama yake. Yesu alionyesha upendo mkubwa sana kwa mwanamke huyo mwenye thamani, aliyemtunza kwa wororo alipozaliwa na ambaye alikuwa amesimama karibu naye wakati wa kifo chake!

8. Tunaweza kujifunza nini kutokana na maneno ya Yesu kwa Maria na Yohana?

⁸ Tunaweza kujifunza nini kutokana na maneno ya Yesu? Uhusiano wetu na ndugu na dada zetu Wakristo unaweza kuwa na nguvu kuliko uhusiano tulio nao na watu wetu wa karibu wa familia. Ndugu zetu wa ukoo wanaweza kutupinga au hata kutuacha, lakini kama Yesu alivyoahidi, kwa kuendelea kushikamana na Yehova na tengenezo Lake, ‘tutapata mara 100’ zaidi kuliko mambo tuliyopoteza. Wengi watakuwa kwetu kama mwana, binti, mama, au baba mpendwa. (Marko 10:29, 30) Unahisije kuhusu kuwa sehemu ya familia ya kiroho ambayo imeunganishwa kwa imani na upendo​—upendo kwa Yehova na miongoni mwetu wenyewe?—Kol. 3:14; 1 Pet. 2:17.

9. Maneno ya Yesu yanayopatikana kwenye Mathayo 27:46 yanatufundisha nini?

⁹ Yesu alisema nini? Muda mfupi kabla ya kifo chake, Yesu alipaza sauti akisema: “Mungu wangu, Mungu wangu, kwa nini umeniacha?” (Mt. 27:46) Biblia haielezi kwa nini Yesu alisema maneno hayo. Hata hivyo, fikiria mambo tunayoweza kujifunza kutokana na maneno hayo. Jambo moja tunalojifunza ni kwamba kwa kusema maneno hayo, Yesu alikuwa akitimiza unabii unaopatikana kwenye Zaburi 22:1. * Zaidi ya hilo, maneno hayo yalionyesha wazi kwamba Yehova hakuwa ameweka “ukuta wa ulinzi kumzunguka” Mwana wake. (Ayu. 1:10) Yesu alielewa kwamba Baba yake alikuwa amemwacha kabisa katika mikono ya maadui zake ili aweze kujaribiwa kikamilifu, yaani, kwa kiwango ambacho hakuna mwanadamu yeyote amewahi kujaribiwa. Kwa kuongezea, maneno hayo yanathibitisha kwamba hakuwa amefanya uhalifu wowote ambao ulifanya astahili kuuawa.

10. Tunaweza kujifunza mambo gani kutokana na maneno ambayo Yesu alimwambia Baba yake?

¹⁰ Tunaweza kujifunza nini kutokana na maneno ya Yesu? Jambo moja tunaloweza kujifunza ni kuwa hatupaswi kutarajia kwamba Yehova atatulinda kutokana na changamoto zinazoweza kujaribu imani yetu. Kama tu Yesu alivyojaribiwa kikamili, ni lazima sisi pia tuwe tayari kuthibitisha uaminifu wetu hadi kifo, ikiwa tutalazimika kufanya hivyo. (Mt. 16:24, 25) Hata hivyo, tuna uhakika kwamba Mungu hataruhusu tujaribiwe kupita tunavyoweza kuhimili. (1 Kor. 10:13) Jambo lingine tunaloweza kujifunza ni kwamba kama Yesu, huenda tukatendewa isivyo haki. (1 Pet. 2:19, 20) Wale wanaotupinga wanafanya hivyo, si kwa sababu tumefanya jambo fulani baya, bali kwa sababu sisi si sehemu ya ulimwengu na tunatoa ushahidi kuhusu ile kweli. (Yoh. 17:14; 1 Pet. 4:15, 16) Yesu alielewa kwa nini Yehova aliruhusu ateseke. Hata hivyo, tofauti na Yesu, nyakati nyingine waabudu waaminifu walio chini ya majaribu wamejiuliza kwa nini Yehova anaruhusu mambo fulani yatokee. (Hab. 1:3) Mungu wetu mwenye rehema na subira anaelewa kwamba watu hao hawajakosa imani; wanahitaji faraja ambayo ni yeye tu anayeweza kutoa.—2 Kor. 1:3, 4.

11. Kwa nini Yesu alisema maneno yanayopatikana kwenye Yohana 19:28?

¹¹ Yesu alisema nini? (Soma Yohana 19:28.) Kwa nini Yesu alisema: “Nina kiu”? Alisema hivyo ‘ili kutimiza andiko,’ yaani, unabii  unaopatikana kwenye Zaburi 22:15, unaosema hivi: “Nguvu zangu zimekauka kama kigae; ulimi wangu unashikamana na fizi zangu.” Isitoshe, baada ya mateso yote ambayo Yesu alipitia, kutia ndani maumivu makali kwenye mti wa mateso, ni lazima alikuwa na kiu sana. Na alihitaji msaada ili kukata kiu yake.

12. Tunaweza kujifunza nini kutokana na maneno ya Yesu “Nina kiu”?

¹² Tunaweza kujifunza nini kutokana na maneno ya Yesu? Yesu hakuona kuwaeleza wengine jinsi alivyohisi kuwa ishara ya udhaifu; sisi pia tunapaswa kuwa na maoni hayohayo. Baadhi yetu hatupendelei kuwaambia wengine kuhusu mahitaji yetu. Lakini ikiwa wakati utafika ambao tutahitaji msaada, hatupaswi kusita kuwaomba wengine watusaidie. Kwa mfano, ikiwa umri umesonga au tuna matatizo ya afya, tunaweza kumwomba rafiki yetu atupeleke dukani au kumwona daktari. Ikiwa tumevunjika moyo, huenda tukahitaji kumwomba mzee wa kutaniko au Mkristo mwingine mkomavu aliye rafiki yetu atusikilize au kushiriki nasi “neno jema” litakalotuchangamsha. (Met. 12:25) Acheni tukumbuke kwamba ndugu na dada zetu wanatupenda, na wanataka kutusaidia katika “nyakati za taabu.” (Met. 17:17) Lakini hawawezi kujua kilicho akilini mwetu. Huenda wasijue kwamba tunahitaji msaada hadi tutakapochukua hatua ya kwanza ya kuwaeleza.

13. Yesu alitimiza nini kwa kudumisha utimilifu wake hadi kifo?

¹³ Yesu alisema nini? Saa tisa hivi mchana, Nisani 14, Yesu alipaza sauti, akisema: “Imetimizwa!” (Yoh. 19:30) Kifo chake kikiwa kimekaribia sana, Yesu alikuwa ametimiza mambo yote ambayo Yehova alitarajia afanye. Alipodumisha utimilifu wake hadi kifo, Yesu alitimiza mambo kadhaa. Kwanza, alithibitisha kwamba Shetani ni mwongo. Yesu alionyesha kwamba mwanadamu mkamilifu angeweza kudumisha utimilifu kikamilifu licha ya mambo yoyote ambayo Shetani angeweza kufanya. Pili, Yesu alitoa uhai wake kuwa fidia. Kifo chake cha kidhabihu kilifanya iwezekane kwa wanadamu wasio wakamilifu kuwa na msimamo unaofaa mbele za Mungu, na kiliwapa tumaini la kuishi milele. Tatu, Yesu alitetea uadilifu wa enzi kuu ya Yehova na kuliondolea suto jina la Baba yake.

14. Tunapaswa kuazimia kuishi kila siku kwa njia gani? Eleza.

¹⁴ Tunaweza kujifunza nini kutokana na maneno ya Yesu? Ni lazima tuazimie kudumisha utimilifu wetu kila siku. Fikiria maelezo ya Ndugu Maxwell Friend, ambaye alitumikia akiwa mwalimu wa Shule ya Gileadi. Kwenye kusanyiko la kimataifa, Ndugu Friend alisema hivi katika hotuba yake iliyohusu uaminifu: “Usiahirishe hadi kesho mambo unayoweza kusema au kufanya leo. Je, una uhakika utakuwa hai kesho? Kila siku, ishi kana kwamba ndiyo fursa yako ya mwisho ya kuonyesha kwamba unastahili kuishi milele.” Kila siku, acheni tuishi kana kwamba ni fursa yetu ya mwisho ya kudumisha utimilifu wetu! Kisha, hata ikiwa tutalazimika kukabili kifo, tutaweza kusema hivi: “Yehova, nimefanya yote ninayoweza ili kudumisha utimilifu wangu, kuthibitisha kwamba Shetani ni mwongo, na kutetea jina lako na enzi yako kuu!”

15. Kulingana na Luka 23:46, Yesu alikuwa na uhakika gani?

¹⁵ Yesu alisema nini? (Soma Luka 23:46.) Akiwa na uhakika kabisa, Yesu alisema hivi: “Baba, naiweka roho yangu mikononi mwako.” Yesu alijua kwamba maisha yake ya baadaye yalimtegemea Yehova, na alikuwa na uhakika kwamba Baba yake angemkumbuka.

16. Umejifunza nini kutokana na simulizi la Shahidi aliyekuwa na umri wa miaka 15?

 ¹⁶ Tunaweza kujifunza nini kutokana na maneno ya Yesu? Uwe tayari kuyaweka maisha yako mikononi mwa Yehova. Ili kufanya hivyo, ni lazima “[umtumaini] Yehova kwa moyo wako wote.” (Met. 3:5) Fikiria mfano wa Joshua, Shahidi mwenye umri wa miaka 15 aliyekuwa na ugonjwa mbaya sana ambao ungemsababishia kifo. Alikataa kukubali matibabu yanayovunja sheria ya Mungu. Muda mfupi kabla ya kifo chake, alimwambia hivi mama yake: “Mama, mimi nipo mikononi mwa Yehova. . . . Mama, ninaweza kukuambia hivi nikiwa na uhakika wote: Ninajua kwamba kwa hakika Yehova atakuja kunirudisha kwenye ufufuo. Ameusoma moyo wangu, nami nampenda kwelikweli.” * Ni vizuri kila mmoja wetu ajiulize hivi: ‘Ikiwa nitakabili hali inayotishia uhai wangu ambayo itajaribu imani yangu, je, nitaweka uhai wangu mikononi mwa Yehova na kutumaini kwamba atanikumbuka?’

17-18. Tumejifunza mambo gani? (Tazama pia sanduku “ Mambo Tunayoweza Kujifunza Kutokana na Maneno ya Mwisho ya Yesu.”)

¹⁷ Tunaweza kujifunza mambo muhimu sana kutokana na maneno ya mwisho ya Yesu! Tunakumbushwa umuhimu wa kuwasamehe wengine na kutumaini kwamba Yehova atatusamehe sisi pia. Tuna pendeleo la kuwa na familia nzuri sana ya kiroho ya ndugu na dada ambao wako tayari kutusaidia. Lakini tunapohitaji msaada, ni lazima tuchukue hatua ya kwanza ya kuwaomba msaada. Tunajua kwamba Yehova atatusaidia kuvumilia jaribu lolote ambalo tutapata. Na tunaona umuhimu wa kuishi kila siku kana kwamba ni siku yetu ya mwisho ya kuthibitisha utimilifu wetu, tukiwa na uhakika kwamba uhai wetu uko salama mikononi mwa Yehova.

¹⁸ Kwa kweli, maneno ambayo Yesu alisema alipokuwa akifa kwenye mti wa mateso yamejaa maana! Tunapotumia mambo ambayo tumejifunza, tutakuwa tukitii maneno ya Yehova mwenyewe kuhusu Mwana wake: “Msikilizeni.”—Mt. 17:5.