1, 2. ¿Tuku xtitaxtuma Jesús akxni wa xaʼawatiya xtachuwin?

KATA 33, 14 xla nisán. Akxni limawakakgonita tuku ni xlikana chu makgniputunkgo chuna la tiku tlawa tuku nitlan, xtalamakgasitsin Jesús likgalhkgamanankgo, makgapatinankgo chu xtokgowakakgo kkgantum kiwi. Xmakan chu xtantun lilakgxtokgowakakanit clavos kkgantum kiwi, makgatunu akxni jaxanan chu akxni chuwinan lu katsani. Pero lu xlakaskinka tuku ama wan.

² Kalichuwinaw tuku wa Jesús akxni xwaka kkgantum kiwi chu tuku kinkamasiyaniyan tuku wa. Uma wamputun pi kakgaxmatniw (Mat. 17:5).

3. ¿Tiku xkakilhchanima Jesús akxni wa: «Tlat, kakatapati»?

³ Tuku wa Jesús. Akxni kxtokgowakakanita kkiwi, Jesús skinilh xTlat: «Tlat, kakatapati». ¿Tiku xkakilhchanima? Tuku wa alistalh kinkamakgtayayan nakatsiyaw: «Ni katsikgo tuku tlawamakgolh» (Luc. 23:33, 34). Max wa xkakilhchanima soldados romanos tiku kxtokgowakanikgonit xmakan chu xtantun kkgantum kiwi. Xlakan ni xkatsikgo tiku xwanit Jesús. Max na kakilhchanima makgapitsi latamanin tiku xapulana kskimakgolh pi xmakgnika Jesús, pero alistalh umakgolh latamanin xʼamakgo kanajlanikgo (Hech. 2:36-38). Jesús ni mastalh talakaskin pi tuku xtitaxtuma xtlawalh pi ksitsilh (1 Ped. 2:23). Wata skinilh Jehová pi xkatapatilh tiku xtokgowakakgolh kkiwi.

4. Xlakata Jesús katapatilh xtalamakgasitsin, ¿tuku kinkamasiyaniyan?

 ⁴ Tuku katsiniyaw. Chuna la Jesús, na lu xlakaskinka nakatapatiyaw amakgapitsin (Col. 3:13). Max makgapitsi latamanin, asta tiku xalak kifamiliajkan, ni kintikaʼakxilhputunkgon xlakata ni akgatekgskgo tuku kanajlayaw chu chuna la linaw kilatamatkan. Max nawankgo taʼakgsanin kimpalakatakan, nakinkamamaxanikgoyan kxlakatinkan amakgapitsin, naxtitkgo kilikgalhtawakgakan o asta nakinkawanikgoyan pi nakinkawilinikgoyan. Pero ni kakasitsiniw, tlan naskiniyaw Jehová pi kakamakgtayalh xlakata namin kilhtamaku namakgamakglhtinankgo xaxlikana (Mat. 5:44, 45). Namin kilhtamaku tuwa namakgkatsiyaw nakatapatiyaw, liwaka komo kinkatlawanikgonitan tuku lu nitlan. Pero, komo chuntiya nasitsiyaw, max tasitsi nakinkatlawaniyan tuku nitlan. Chatum tala lichuwinan: «Kkatsi pi katapatikan amakgapitsin, ni kilhchanima pi tlan kakxilha tuku tlawakgo o pi klakgati tuku nitlan kintlawanikgo; wata kilhchanima ni kuenta naktlawa tuku tlawakgo» (Sal. 37:8). Akxni laksakaw natapatinanaw, laksakaw pi ni katimastaw talakaskin pi tuku nitlan kinkatlawanikanan nakinkamakgasitsiyan (Efes. 4:31, 32).

5. ¿Tuku malaknunilh Jesús chatum kgalhana tiku kxtokgowakakanit kxpaxtun, chu tuku xlakata tlawanilh uma tamalaknun?

⁵ Tuku wa Jesús. Kxpaxtun Jesús, na kaxtokgowakaka chatiy kgalhananin. Xapulana, xchatiykan na xlikgalhkgamanamakgo Jesús (Mat. 27:44). Pero alistalh chatum nialh tsukulh likgalhkgamanan xlakata akxilhli pi Jesús nitu xtlawanit tuku nitlan (Luc. 23:40, 41). Chu ni kajwatiya uma; na limasiyalh pi xkanajla pi Jesús xʼama lakastakwanan chu mapakgsina xʼama litaxtu. Wanilh Jesús: «Jesús, kakilakapastakti akxni natanuyapi kminTamapakgsin» (Luc. 23:42). Uma xlimasiya pi xkanajla. Jesús kgalhtilh: «Xlikana kwaniyan uku: nakintatawilayapi kParaíso», uma ni kilhchanima kTamapakgsin (Luc. 23:43). Tachuwin «nakintatawilayapi» limasiya pi kajwatiya xtlawanima uma tamalaknun uma chixku. Jesús xkatsi pi xTlat xalakgalhamanina; wa xlakata maxkilh uma takgalhkgalhin uma kgalhana akxni xla xʼamaja ni (Sal. 103:8).

6. ¿Tuku kinkamasiyaniyan xlakata tuku Jesús wanilh chatum kgalhana?

⁶ Tuku katsiniyaw. Jesús liwana limasiya la likatsi xTlat (Heb. 1:3). Jehová kinkatapatiputunan chu kinkalimasiyaniputunan talakgalhaman komo nitlan nalimakgkatsiyaw tuku nitlan tlawanitaw makgasa chu komo nakgalhiniyaw takanajla xtamakamastan Jesucristo (1 Juan 1:7). Pero ¿tuku tlan natlawayaw komo namin kilhtamaku tuwa namakgkatsiyaw nakanajlayaw pi Jehová nakinkatapatiyan tuku nitlan tlawanitaw makgasa? Kalilakpuwaw uma: akxni Jesús nina xni, limasiyanilh talakgalhaman chatum kgalhana tiku aku xtsukuma limasiya takanajla. Uma kinkalimasiyaniyan pi Jehová kalimasiyani xtalakgalhaman xlakskujnin tiku ni makgxtakgkgo chu lu liskujkgo xlakata nakgalhakgaxmatkgo (Sal. 51:1; 1 Juan 2:1, 2).

7. Chuna la wan Juan 19:26, 27, ¿tuku kawanilh Jesús María chu Juan, chu tuku xlakata?

⁷ Tuku wa Jesús (kalikgalhtawakga Juan 19:26, 27). Jesús xlakaskin pi xtse tlan xtawilalh, tiku max uma kilhtamaku xninita xchixku. Akxni xla xnilh, xnatalan Jesús xʼamakgo maxkikgo María tuku xmaklakaskilh. Pero, uma kilhtamaku nina kstalaninanin  xlitaxtukgo. Wa xlakata, ¿tiku xʼama makgtaya María kxtakanajla? Apóstol Juan ni xmakgxtakga Dios chu na xlitaxtu chatum tlakg xatlan xʼamigo Jesús. Jesús xfamilia xaʼespiritual xkaliʼakxilha tiku xkakninanikgo Jehová (Mat. 12:46-50). Wa xlakata, xlakata lu xpaxki xtse chu xlilakgaputsa pi tlan xtawi, Jesús lakgayawalh Juan xlakata wa nakuentajtlawa, xla xkatsi pi Juan xʼama makgtaya xtse xlakata chuntiya kskujnanilh Jehová. Wanilh María: «Uku xla minkgawasa», chu alistalh wanilh Juan: «Uku xla mintse». Lata uma kilhtamaku, María liʼakxilhli Juan chuna la xkgawasa chu Juan kuentajtlawalh María chuna la xtse. Jesús limasiyanilh lanka tapaxkit uma puskat tiku kuentajtlawalh lata akxni xla lakachilh  chu uma kilhtamaku akxtum xtawi akxni xla xʼamaja ni.

8. ¿Tuku kinkamasiyaniyan tuku Jesús kawanilh María chu Juan?

⁸ Tuku katsiniyaw. Max namakgkatsiyaw pi tlakg lakatsu kawilaniw kinatalankan xalak congregación nixawa tiku xalak kifamiliajkan. Max makgapitsin tiku xalak kifamiliajkan nakinkasitsinikgoyan chu asta max nakinkaʼakgxtakgmakgankgoyan. Pero, Jesús malaknulh pi, komo lakatsu natawilaniyaw Jehová chu xkachikin, «akgtum ciento liwaka» namakglhtinanaw nixawa tuku namakgatsankgayaw. Lhuwa kilakgkgawasankan, kilaktsumankan, kinatsetnikan o kinatlatnikan nalitaxtukgo (Mar. 10:29, 30). ¿La makgkatsiyaw xlakata makgtapakgsiyaw kʼakgtum familia xaʼespiritual nema makxtum wi xlakata kimputumkan kanajlaniyaw chu paxkiyaw Jehová chu nachuna kinatalankan? (Col. 3:14; 1 Ped. 2:17).

9. ¿Tuku kinkamasiyaniyan xtachuwin Jesús nema min kMateo 27:46?

⁹ Tuku wa Jesús. Akxni nina xni, Jesús pixlanka wa: «KiDios, kiDios, ¿tuku xlakata kiʼakgxtakgmakganita?» (Mat. 27:46). Biblia ni lichuwinan tuku xlakata Jesús wa umakgolh tachuwin. Pero kalilakpuwaw tuku kinkamasiyaniyan. Akxni wa umakgolh tachuwin, Jesús xmakgantaxtima tuku xlichuwinankanit kSalmo 22:1. * Nachuna, xtachuwin limasiyalh pi Jehová nitu tlawalh xlakata nitu xtlawanika xKgawasa (Job 1:10). Jesús akgatekgsli pi xTlat xmakgxtakgnit kxmakankan xtalamakgasitsin xlakata xlimasiyalh xtakanajla asta klinin, chuna la nikxni chatum chixku xputsananikanit. Nachuna, umakgolh tachuwin limasiyalh pi xla nitu xtlawanit tuku xlilakgaxokgolh linin.

10. ¿Tuku kinkamasiyaniyan tuku Jesús wanilh xTlat?

¹⁰ Tuku katsiniyaw. Ni kakgalhkgalhiw pi Jehová ni katimastalh talakaskin pi natitaxtuyaw tuku tuwa. Chuna la Jesús, talakaskin naliskujaw xlakata nakatsiyaw tuku natlawayaw xlakata ni namakgatsankgananiyaw asta maski nakinkalimakgnikanan (Mat. 16:24, 25). Pero katsiyaw pi Dios ni katimastalh talakaskin nakinkatsakgsakanan asta niku nialh katitayaniw (1 Cor. 10:13). Atanu tuku katsiniyaw wa pi, xtachuna la Jesús, max nakinkatlawanikanan tuku ni xlilat (1 Ped. 2:19, 20). Latamanin ni kinkaʼakxilhputunkgoyan ni xlakata tlawanitaw tuku nitlan, ni kinkaʼakxilhputunkgoyan xlakata akinin ni makgtapakgsiyaw kkakilhtamaku chu lichuwinanaw xaxlikana (Juan 17:14; 1 Ped. 4:15, 16). Jesús xʼakgatekgsa tuku xlakata Jehová xmastama talakaskin pi xpatinalh. Pero makgapitsin xlakskujnin Jehová tiku ni makgxtakgkgo, akxni titaxtukgo tuku tuwa, lilakpuwankgo tuku xlakata Jehová masta talakaskin katitaxtukgolh tuku tuwa (Hab. 1:3). Xlakata xla xalakgalhamanina chu ni lakapala sitsi, akgatekgsa pi umakgolh xlakskujnin chuna lakpuwankgo ni xlakata katsankgani takanajla, akgatekgsa pi maklakaskinkgo takgoxamixat nema xla tlan nakamaxki (2 Cor. 1:3, 4).

11. ¿Tuku xlakata Jesús wa tachuwin nema tatekgsa kJuan 19:28?

¹¹ Tuku wa Jesús (kalikgalhtawakga Juan 19:28). ¿Tuku xlakata Jesús wa pi xkgalhputima? Xlakata chuna xkgantaxtulh tuku tekgsaw kSalmo 22:15, niku wan: «Kilitliwakga skaknit xtachuna la patum xalu; kisimakgat taslamatawaka kxtantin kintatsan».  Nachuna, kalilakpuwaw takatsanajwat nema makgkatsilh akxni xwaka kkgantum kiwi chu putum tuku xpatinit, wa xlakata tlan nawanaw pi lu xkgalhputima, chu xmaklakaskin wi tiku xmaxkilh chuchut.

12. ¿Tuku kinkamasiyaniyan akxni Jesús wa pi xkgalhputima?

¹² Tuku katsiniyaw. Jesús ni lakpuwa pi komo xwa tuku xmakgkatsima xlimasiyalh pi ni tliwakga xwanit, chu akinin na nichuna kililakpuwanatkan. Max maxananaw kalitachuwinanaw amakgapitsin tuku makgkatsiyaw. Pero, komo namin kilhtamaku namaklakaskinaw tamakgtay, kaskiw tamakgtay. Akgtum liʼakxilhtit, komo linawa kata o tatatlayaw, max natalakaskin naskiniyaw chatum amigo pi kakinkalin xlakata naʼanaw tamawananaw o kakinkalin kmakuchina. Komo taxlajwaninitaw, max natalakaskin naskiniyaw chatum kgolotsin o atanu tala tiku tliwakga wi xtakanajla pi kakinkakgaxmatnin o kakinkawanin laktlan tachuwin nema nakinkamakgpuwantiniyan (Prov. 12:25). Kalakapastakwi pi kinatalankan kinkapaxkikgoyan chu kinkamakgtayaputunkgoyan akxni titaxtuyaw talakgaputsit (Prov. 17:17). Pero xlakan nila katsikgo tuku wi kkintalakapastaknikan, wa xlakata nila katikatsikgolh komo maklakaskinaw tamakgtay komo ni nakawaniyaw.   

13. ¿Tuku tlan kitaxtulh xlakata Jesús ni makgatsankgananilh xTlat asta klinin?

¹³ Tuku wa Jesús. Kilhtamaku 14 xla nisán, max kamakgtutu kakgotanun xwanit, Jesús wa: «¡Kgantaxtunit!» (Juan 19:30). Akxni nina xni, Jesús katsilh pi xtlawanit putum tuku Jehová xlakaskin pi xtlawalh. ¿Tuku tlan kitaxtulh xlakata xla ni makgxtakgli Dios asta klinin? Pulaktum, limasiyalh pi Satanás xaʼakgsanina, xlakata limasiyalh pi chatum lataman, tiku ni kgalhi talakgalhin, tlan ni namakgatsankganani Dios maski kaxatukawa tuku katlawalh Satanás. Xlipulaktiy, mastalh xlatamat xlakata xkinkalakgmaxtun. Xlakata xtamakamastan, latamanin tlan talalinkgo Dios chu kgalhikgo takgalhkgalhin xlakata nalatamakgo putum kilhtamaku. Chu xlipulaktutu, Jesús limasiyalh pi kajwatiya Jehová lakgchan namapakgsinan chu masantujlilh xtukuwani xTlat.

14. Kalichuwinanti la kililatamatkan chali chali.

¹⁴ Tuku katsiniyaw. Liwana kililakkaxwilitkan xlakata chali chali nalimasiyayaw pi ni makgatsankgananiyaw Jehová. Kaʼakxilhwi tuku wa tala Maxwell Friend, tiku xmasiya kʼEscuela Bíblica de Galaad de la Watchtower. Kʼakgtum asamblea internacional, kʼakgtum taʼakgchuwin nema xlichuwinan xlakata ni makgatsankgananikan Dios, tala wa: «Ni kalakpuwanti pi chali natlawaya tuku tlan natlawaya o nawana la uku. ¿Katsiya komo tlan nalakgaxkgakgaya chali? Kalatapa akgatunu kilhtamaku xtachuna la komo xaʼawatiya kilhtamaku lapat niku tlan nalimasiyaya pi lakgchanan nalatapaya putum kilhtamaku». Chuna la wa tala, kalatamaw akgatunu kilhtamaku xtachuna la komo xaʼawatiya kilhtamaku lamaw niku tlan nalimasiyayaw pi ni makgatsankgananiyaw Jehová. Chuna maski naniyaw, tlan nawaniyaw Jehová: «Ktlawanit putum tuku kmatlaninit xlakata ni nakmakgatsankgananiyan, xlakata naklimasiya pi Satanás xaʼakgsanina, chu xlakata nakmaskulunki mintukuwani chu xlakata naklimasiya pi kaj wix lakgchanan namapakgsinana».

15. Chuna la wan Lucas 23:46, ¿tuku liwana xkatsi Jesús?

¹⁵ Tuku wa Jesús (kalikgalhtawakga Lucas  23:46). Xlakata xlipawan xTlat, Jesús wa: «Tlat, kmimakan kmakgxtakga kiʼespíritu». Xkatsi pi wa Jehová tiku xʼama laksaka tuku xʼama akgspula alistalh chu xlipawan pi xTlat xʼama lakapastaka.

16. ¿Tuku kinkamasiyaniyan xliʼakxilhtit Joshua?

¹⁶ Tuku katsiniyaw. Kalakkaxwiliw xlakata nawiliyaw kilatamatkan kxmakan Jehová. Xlakata tlan chuna natlawayaw, talakaskin nalipawanaw xliputum kinakujkan (Prov. 3:5). Kalilakpuwaw xliʼakxilhtit Joshua, chatum tala tiku xkgalhi 15 kata chu xkgalhi akgtum tajatat nema lu xmakgapatinan. Ni makgamakglhtinalh tuku xlimakuchiputunkan nema xlakatsala xlimapakgsin Dios. Akxni nina xni, wanilh xtse: «Kxmakan Jehová kwi». Chu wampa: «Tse, liwana kkatsi uma: kkatsi pi Jehová nakimalakastakwani. Xla akxilhnit kinaku chu katsi pi xlikana kpaxki». * Kimputumkan tlan nalilakpuwanaw uma: «Komo naktitaxtu tuku tuwa chu komo katuwa wi nawan kilatamat, ¿ni ktimakgatsankgananilh Jehová chu naklipawan pi nakilakapastaka chu nakimalakastakwani?».

17, 18. ¿Tuku katsininitaw? (Na kaʼakxilhti recuadro « Tuku kinkamasiyaniyan xaʼawatiya xtachuwin Jesús»).

¹⁷ Xaʼawatiya xtachuwin Jesús lu xlakaskinka tuku kinkamasiyaniyan. Kinkamalakapastakayan pi kinkalitapatitkan amakgapitsin chu nalipawanaw pi Jehová nakinkatapatiyan. Kgalhiyaw talakgalhaman xlakata makgtapakgsiyaw kʼakgtum familia xaʼespiritual tiku tlan nakinkamakgtayakgoyan. Akxni namaklakaskinaw tamakgtay, kaskiw tamakgtay. Katsiyaw pi Jehová nakinkamakgtayayan xlakata natayaniyaw akxni natitaxtuyaw tuku tuwa. Akgatekgsaw la xlilakaskinka nalatamayaw akgatunu kilhtamaku xtachuna la komo xaʼawatiya kilhtamaku lamaw xlakata nalimasiyayaw pi ni makgatsankgananiyaw Jehová, chu liwana katsiyaw pi xla nakinkamalakastakwaniyan maski naniyaw.

¹⁸ Komo nalilatamayaw putum uma tuku katsininitaw, tlawamaw nawan tuku Jehová wa xpalakata xKgawasa: «Kakgaxpatnitit» (Mat. 17:5).