1-2. Tlhamusela xiyimu lexi Yesu na a li ka xona nkama lowu a nga vula marito ya wugamu na a li kusuhi ni ku fa.

A KU LI nhlikanhi wa 14 ka Nisani wa 33 C.E. Loko se a hembeliwile, a yavanyisiwa a tlhela a nyikiwa nandzu hi minchumu ya ku a nga yi yentxanga, a biwile a tlhela a gongondzeliwa ka mhandzi. A gongondzeliwe swipikirhi ka mavoko ni ka minenge. A swi mu karhatela ku vulavula ni ku hefemula, kambe a ku li ni swilo swa lisima leswi a a fanele a swi vula.

² A hi buleni hi marito lawa Yesu a nga ma vula na a li ka mhandzi ya nxaniso ni leswi hi nga swi djondzaka ka wona. Hi marito man’wana, a hi “mu yingiseni.” — Mat. 17:5.

3. Loko Yesu a ku: “Papayi, va rivaleli,” a a vula vamani?

³ I yini leswi Yesu a nga swi vula? Loko Yesu se a gongondzeliwile, a khongelile a ku: “Papayi, va rivaleli.” A a kombela swaku ku rivaleliwa vamani? Nhlamulo hi yi kuma ka marito lawa ma landzelaka, loko a ku: “Hikusa a va swi tivi leswi va swi yentxaka.” (Luk. 23:33, 34) Swi nga yentxeka Yesu a a vulavula hi masonchwa ya Varoma lawa ma nga mu gongondzela ka mhandzi. A ma nga swi tivi swaku Yesu a a li mani. Swi nga yentxeka Yesu a a vulavula hi vanhu lava nga yentxa swaku a dlayiwa kambe va nga gama va va vadjondzisiwa va yena. (Mint. 2:36-38) A nga pfumelanga swaku ndlela ya ku biha leyi va nga mu khoma hi yona yi mu yentxa a va munhu wa ku tshama na a vavisekile a tlhela a va vekela xiviti. (1 Ped. 2:23) Kambe a kombele Yehovha swaku a rivalela lava va nga mu dlaya.

4. Hi djondza yini ka xikombiso xa Yesu xa ku tinyimisela ku rivalela vanhu van’wana?

⁴ Hi nga djondza yini ka marito ya Yesu? Ku fana na Yesu, na hina hi fanele hi tinyimisela ku rivalela van’wana. (Kol. 3:13) Vanhu van’wana, ku patsa ni maxaka ya hina, va nga hi kwatela  hi mhaka leswi va kalaka va nga swi twisisi leswi hi swi kholwaka ni mahanyelo ya hina. Va nga ha hi hembela, va hi rhuketela lani ku nga ni vanhu van’wana, va handzulela mabuku ya hina, kumbe va hi chavisela ni ku hi vavisa. Handle ka ku va vekela xiviti, hi fanele hi kombela Yehovha swaku a va pfuna kuva siku lin’wana va djondza ntiyiso. (Mat. 5:44, 45) Minkama yin’wana, a swi vevuki ku rivalela van’wana, ngopfungopfu loko va hi yentxele minchumu ya ku biha hintamu. Loko hi vekela vanhu van’wana xiviti ka timbilu ta hina hi to ti vavisa hi hoxe. Makwerhu mun’wana wawansati a vule leswi: “Na swi tiva swaku ku rivalela a hi ku pfumela hinkwaswu swa ku biha leswi vanhu va ni yentxelaka swona, kumbe ku va tshika va yentxa leswi va swi lavaka hi mina. Kambe swi vula ku kala ni nga va vekeli xiviti.” (Pis. 37:8) Loko hi tinyimisela ku rivalela vanhu van’wana, a hi nge te pfumela swaku swilo leswo swa ku biha swi nga hi humelela swi hi yentxa hi tshama na hi kwatile. — Efe. 4:31, 32.

5. I mpsini leswi Yesu a nga swi tshembisa xigevenga lexi a xi gongondzeliwe na yena, naswona hi mhaka muni a xi tshembisile?

⁵ I yini leswi Yesu a nga swi vula? A nkama lowu Yesu a nga dlayiwa, a ku ni swigevenga swimbirhi swi nga gongondzeliwa matlhelweni ka yena. Swi rhange hi ku mu rhuketela. (Mat. 27:44) Kambe xigevenga xin’we xi game xi txintxa mapimiselo ya xona nkama xi nga twisisa swaku Yesu “a nga dlanga xa munhu.” (Luk. 23:40, 41) Xigevenga lexi, a xi ni lipfumelo la leswaku Yesu a a ta pfuxiwa ku feni, ni swaku siku lin’wana a a ta va hosi. Xi byele Yesu xi ku: “Yesu, ni khumbuki loko u nghena ka Mfumu wa wena.” (Luk. 23:42) Impela xigevenga lexi a xi ni lipfumelo! Hi vula leswo hikusa Yesu a xi hlamulile a ku: “Na ku tshembisa namuntlha, u ta va na mina [ku nga li ka Mfumu wa mina, kambe a] Paradesini.” (Luk. 23:43) Vona swaku a nkama Yesu a nga yentxa xitshembiso lexi a tirhise marito lawa ma nge “mina,” “wena” ni leli nge “na mina.” Yesu a a swi tiva swaku Papayi wa yena a ni ntwelawusiwana, a pfune xigevenga lexiyani swaku xi va ni ntshembo. — Pis. 103:8.

6. Hi djondza yini ka marito lawa Yesu a nga ma byela xigevenga?

⁶ Hi nga djondza yini ka marito ya Yesu? Yesu a mu tekeleli hi ku helela Papayi wa yena. (Heb. 1:3) Yehovha a swi lava hintamu ku hi rivalela loko hi tisola ka swilo swa ku biha leswi hi nga swi yentxa. Naswona hi kholwa swaku a ta hi rivalela hi mhaka leswi Yesu a nga hi fela. (1 Yoh. 1:7) Van’wana swa va karhatela ku kholwa swaku Yehovha a nga va rivalela swidjoho leswi va nga tshama va swi yentxa. Loko minkama yin’wana u titwisa xileswo, pimisa hi leswi: Na ku sale nkama wa wutsongo swaku Yesu a fa, a rivalele munhu wa ku yentxa minchumu ya ku biha hintamu, lweyi a nga tisola hi nkama wolowo. Hi mhaka leyo, hi fanele hi tiyiseka swaku Yehovha a nge tsandzeki ku rivalela vanhu va yena lava yentxaka hinkwaswu swaku va yingisa minawu ya yena. — Pis. 51:1; 1 Yoh. 2:1, 2.

7. Hi ku ya hi Yohani 19:26, 27, i yini leswi Yesu a nga swi byela Mariya na Yohani naswona hi mhaka muni a va byele leswo?

⁷ I yini leswi Yesu a nga swi vula? (Lerha Yohani 19:26, 27.) Yesu a a vilela hi mamana wa yena, lweyi swi nga yentxekaka a a feliwe hi nuna. Vamakwavu va Yesu a va ta mu hlayisa mamana wa vona hi ku mu nyika swilo swa ku fana ni swakudla, swa ku yambala ni ka ku yetlela. Se, hi mani lweyi a a ta mu pfuna swaku a tama a va munghanu wa Yehovha? A ku  na nchumu lexi kombaka swaku vamakwavu va Yesu a va li vadjondzisiwa va yena na a nge se fa. Kambe Yohani a a li mupostolo wa ku tshembeka naswona a a li munghanu wa mukulu wa Yesu. Yesu a a vona vanhu lava a va tirhela Yehovha na va li maxaka ya yena. (Mat. 12:46-50) Leswi Yesu a a mu rhandza Mariya a tlhela a vilela hi yena, a byele Yohani swaku a mu hlayisa hikusa a a swi tiva swaku a a ta mu pfuna swaku a tama a tirhela Yehovha. A byele mamana wa yena a ku: “Vona! Hi lweyi n’wana wa wena!” A gama a byela Yohani a ku: “Vona! Hi lweyo mamana wa wena!” Ku sukela siku lolelo, Mariya a fane ni mamana ka Yohani, naswona Yohani a fane ni n’wana ka Mariya. Vona lirhandzu leli Yesu a nga li kombisa  ka mamana wa yena lweyi a nga mu hlayisa ku sukela a psaliwa naswona a nga va kusuhi na yena nkama a nga fa!

8. Hi nga djondza yini ka marito lawa Yesu a nga ma byela Mariya na Yohani?

⁸ Hi nga djondza yini ka marito ya Yesu? Lirhandzu leli hi nga na lona ni vamakwerhu va hina li nga va likulu hintamu ku tlula leli hi nga na lona ni maxaka ya hina. Maxaka ya hina ma nga ha hi djikela kumbe ku hi tshika. Kambe Yesu a tshembise swaku loko hi rhandza Yehovha ni nhlengeletanu ya Yena, a ta hi nyika leswi hi nga swi luzaka na swi ‘phindhiwe ka 100.’ Vamakwerhu va ku tala va ta fana ni vana, vapapayi ni vamamana lava va hi rhandzaka. (Marku 10:29, 30) U titwisa ku yini hi leswi u lumbaka ndjangu wa Yehovha lowu twananaka wu tlhela wu rhandzana naswona wu nga ni lipfumelo ka yena? — Kol. 3:14; 1 Ped. 2:17.

9. Hi djondza yini ka marito ya Yesu ma nga ka Matewu 27:46?

⁹ I yini leswi Yesu a nga swi vula? Nkama lowu Yesu a a li kusuhi ni ku fa, a te: “Xikwembu xanga, Xikwembu xanga, u ni tshikele yini?” (Mat. 27:46) Bibele a li hi byeli swaku i yini xi nga yentxa Yesu a vula marito lawa. Kambe, vona leswi hi nga swi djondzaka ka marito lawa. Loko Yesu a vule marito lawa, a a hetisisa wuprofeta leli kumekaka ka Tipisalema 22:1. * Marito lawa, ma kombisa swaku Yehovha a a nga vekanga “xisirhelelo” ka N’wana wa yena. (Yobo 1:10) Yesu a a swi twisisa swaku Papayi wa yena a pfumeleli lava na va mu nyenya swaku va mu hlupha. Phela a nga kona lweyi a nga ringiwa hi tindlela toleto. Marito lawa Yesu a nga ma vula ma tlhela ma kombisa swaku a a nga faneliwi hi lifu hikusa a a nga dlanga xa munhu.

10. Hi nga djondza yini ka marito ya Yesu lawa a nga ma byela Papayi wa yena?

¹⁰ Hi nga djondza yini ka marito ya Yesu? Nchumu wun’wana hi wu djondzaka hi leswaku a hi fanelanga hi nyimela swaku Yehovha a hi vhikela ka swikarhatu hinkwaswu leswi nga ringaka lipfumelo la hina. Ku fana na Yesu a nga ringiwa hi tindlela hinkwatu, na hina hi fanele hi tinyimisela ku tshembeka hambiloko hi lavisana ni lifu. (Mat. 16:24, 25) Ha tiyiseka swaku Yehovha a nge hi tshiki hi ringiwa ku tlula leswi hi nga swi kotaka ku swi tiyisela. (1 Kor. 10:13) Xin’wana hi xi djondzaka hi leswaku ku fana na Yesu, na hina hi nga hluphiwa na hi nga dlanga xa munhu. (1 Ped. 2:19, 20) Lava va hi hluphaka a va yentxi leswo hi mhaka ya leswi hi nga yentxa minchumu ya ku biha, kambe hi mhaka leswi hi kalaka hi nga lumbi misava leyi naswona hi mhaka leswi hi chumayelaka ntiyiso. (Yoh. 17:14; 1 Ped. 4:15, 16) Yesu a swi twisisile swaku ha yini Yehovha a mu tshika a hlupheka. Ku hambana na Yesu, vanhu van’wana va Yehovha va tivutisa swaku hi mhaka muni Yehovha a pfumelela swaku va humeleliwa hi minchumu ya ku biha. (Hab. 1:3) Yehovha Xikwembu xa hina xi nga ni ntwelawusiwana xi tlhela xi lehisa mbilu, wa swi twisisa swaku vanhu va yena a vo pfumala lipfumelo, kambe vo lava ku pfuniwa ni ku tiyisiwa hi yena. — 2 Kor. 1:3, 4.

11. Hi mhaka muni Yesu a vuli marito lawa ma nga ka Yohani 19:28?

¹¹ I yini leswi Yesu a nga swi vula? (Lerha Yohani 19:28.) Yesu a a lava ku vula yini loko a ku: “Ni twa torha”? A vule leswo “leswaku ku hetiseka tsalwa” la wuprofeta ku nga Tipisalema  22:15, leli nge: “A na ha na ntamu ni fana ni xibya xa vumba, lirimi la mina li namarhele ka maxinyinyi ya mina.” Swa twala kuva Yesu a twile torha hikusa a a hluphiwile hintamu, a patsa ni ku gongondzeliwa ka mhandzi. Yesu a a lava ku pfuniwa leswaku a tima torha.

12. Hi nga djondza yini ka marito ya Yesu lawa ma nge “ni twa torha”?

¹² Hi nga djondza yini ka marito ya Yesu? Yesu a a nga swi voni na swi bihile ku vula leswi a a titwisa xiswona, na hina hi nga mu tekelela. Loko hi kumana ni swikarhatu ka wutomi la hina, minkama yin’wana hi nga ha chava ku kombela vanhu van’wana swaku va hi pfuna. Loko swikarhatu swi li swikulu lakakuva hi nga xi tivi xa ku xi yentxa, a hi fanelanga hi chava ku kombela van’wana swaku va hi pfuna. Hi xikombiso, loko hi gugile kumbe hi vabya hi ta lava ku pfuniwa hi vanghanu swaku va ya hi xavela minchumu kumbe va hi heleketa xipiritana. Loko hi tshuka hi titwa na hi hele ntamu, hi nga kombela doda kumbe makwerhu lweyi a wupfeke swaku a hi byela ‘rito lelinene’ leswaku li hi tiyisa. (Swi. 12:25) A hi khumbukeni swaku vamakwerhu va hi rhandza naswona va lava ku hi pfuna hi “nkama wa maxangu.” (Swi. 17:17) Kambe vamakwerhu a va nge swi koti ku vona leswi nga ka timbilu ta hina. Va nge swi koti ku hi pfuna loko va nga swi tivi leswi swi hi humelelaka.

13. I yini leswi Yesu a nga swi hetisisa hi ku tshama a tshembekile anze a ya fa?

¹³ I yini leswi Yesu a nga swi vula? Hi ma 15 wora ya 14 ka Nisani Yesu a te: “Swi hetisekile!” (Yoh. 19:30) Na ka ha sale katsongo swaku a fa, Yesu a hetisise hinkwaswu leswi Yehovha a a lava swaku a swi yentxa. Hi ku tshama na a tshembekile anze a ya fa, Yesu a hetisise minchumu ya yinyingi. Xa ku sungula, a kombise swaku Sathana i muhembi. Yesu a kombise swaku munhu lweyi a kalaka a nga na xidjoho a nga swi kota ku tshama na a tshembekile hi ku helela ku nga na mhaka swaku Sathana a yentxa yini. Xa wumbirhi, a nyikele wutomi la yena swaku ku ta ponisiwa vanhu hinkwavu. Lifu la yena li pfule ndlela ya leswaku vanhu lava va nga ni xidjoho va yamukeleka ka Xikwembu, va tlhela va kuma wutomi la ku kala li nga heli. Xa wunharhu, Yesu a nyimelele wuhosi la Yehovha a tlhela a basisa vito la yena ka mavunhwa ya Sathana.

14. Hi fanele hi tinyimisela ku hanyisa ku yini siku lin’wana ni lin’wana? Tlhamusela.

¹⁴ Hi nga djondza yini ka marito ya Yesu? Hi fanele hi tinyimisela ku tshama na hi tshembekile siku ni siku. A hi voneni leswi makwerhu Maxwell Friend, mudjondzisi wa Xikola xa Jiliyadi, a nga swi vula. Ka dixkursu la yena leli a li vulavula hi ku tshembeka, ka asembleya la misava hinkwayu, makwerhu Maxwell a te: “U nga swi vekeli mundzuku swilo leswi u nga swi yentxaka kumbe u nga swi vulaka namuntlha. Wa tiyiseka swaku u ta fikisa mundzuku? Hanya siku lin’wana ni lin’wana ingi i siku la wena la wugamu la ku kombisa swaku wa faneleka ku kuma wutomi la ku kala li nga heli.” A hi tinyimiseleni ku hanya siku lin’wana ni lin’wana ingi i siku la hina la wugamu la ku kombisa swaku hi vanhu va ku tshembeka. Hambiloko lifu li fika hi ta swi kota ku vula hi ku: “Yehovha, ni zamile ku tshama na ni tshembekile leswaku ni kombisa swaku Sathana i muhembi, ni tlhela ni lwela wuhosi la wena ni vito la wena!”

15. Hi ku ya hi Luka 23:46, i yini leswi Yesu a a swi tiva?

¹⁵ I yini leswi Yesu a nga swi vula? (Lerha Luka 23:46.) Hi ku tiyiseka hi ku helela, Yesu  a te: “Papayi, ni veka wutomi la mina mavokweni ya wena.” Yesu a a swi tiva swaku wutomi la yena ni leswi a swi ta mu yentxekela swi le mavokweni ya Yehovha, naswona a a kholwa swaku Yehovha a ta mu khumbuka.

16. Hi djondza yini ka leswi nga humelela makwerhu Joshua?

¹⁶ Hi nga djondza yini ka marito ya Yesu? Tinyimiseli ku veka wutomi la wena mavokweni ya Yehovha. Leswaku leswo swi koteka, u fanele u “tshemba Yehovha hi mbilu ya wena hinkwayo.” (Swi. 3:5) Vona leswi nga yentxekela makwerhu Joshua wa 15 wa malembe, lweyi a a ni mavabyi lawa ma dlayaka hi ku hantlisa. Yena a yale ku dahiwa hi ndlela leyi a yi ta mu yentxa a nga yingisi minawu ya Yehovha. Na ku sale nkama wa wutsongo swaku a fa a byele mamana wa yena a ku: “Mamana, ni le mavokweni ya Yehovha . . . ni ku byela leswi na ni tiyisekile: Yehovha a ta ni pfuxa ka lava nga fa. Wa yi vona mbilu ya mina, funtshi wa swi tiva swaku na mu rhandza hikakunene.” * Na hina, hi nga yentxa kahle hi ku ti vutisa leswi: ‘Loko no tshuka ni kumana ni swilo leswi nga yentxaka swaku ni fa, leswi ringaka lipfumelo la mina, ni ta swi kota ku veka wutomi la mina mavokweni ya Yehovha, ni ku tshemba swaku a ta ni khumbuka?’

17-18. Hi djondze yini ka nhlokomhaka leyi? (Vona kwadru leli nge “ Hi Nga Djondza Yini Ka Marito Ya Yesu Ya Wugamu?”)

¹⁷ Marito ya wugamu ya Yesu ma ni tidjondzo ta lisima hikakunene! Phela hi djondze swaku hi fanele hi rivalela vanhu van’wana hi tlhela hi tshemba swaku Yehovha a ta hi rivalela. Hi ni nkateko wa ku va ni vamakwerhu lava nga tinyimisela ku hi pfuna, kambe leswaku va hi pfuna, hi fanele hi va kombela. Ha swi tiva swaku Yehovha a ta hi pfuna ku tiyisela mindzingo hinkwayu leyi hi nga kumanaka na yona. Hi vone swaku i swa lisima ku hanya siku lin’wana ni lin’wana ingi hi loko ku li siku la wugamu la ku kombisa ku tshembeka ka hina, na hi tshemba swaku loko hi veka wutomi la hina mavokweni ya Yehovha, a ta hi vhikela.

¹⁸ I ntiyiso swaku hi nga djondza swa ku tala ka marito lawa Yesu a nga ma vula na a gongondzeliwe amhandzini. Loko hi tirhisa leswi hi nga swi djondza, hi ta va na hi yingisa marito ya Yehovha, lawa a nga ma vula hi N’wana wa yena loko a ku: “Mu yingiseni.” — Mat. 17:5.