1-2. Djisẹ rẹ obo re phiare tavwen Jesu ke ta eta rọyen re koba.

ỌNANA obo re phiare vwẹ aruphẹn ri Nisan 14, 33 C.E. Re vwo gun efian nyẹ Jesu ji brorhẹn hwe ekueku nu, a da reyọ vwọ jehwe ji hwe wiẹnwiẹn, tavwen a ke kanrọ mu urhe rẹ oja. A teyen ibibẹn ro abọ vẹ awọ rọyen. Ẹgbẹgba yen eta se vwo nẹ unu rọyen cha, jẹ ọmiaovwẹ na ganphiyọ rẹ ọke vwọ yanran na. Dedena, o che se rhurhu unu-u, kidie o vwo erọnvwọn eghanghanre buebun rọ cha ta.

² E jẹ a fuẹrẹn eta sansan rẹ Jesu tare ọke ro vwo ghwẹ vwẹ urhe rẹ oja na, kugbe obo re se yono nẹ ayen rhe. Otọ rọyen, e jẹ e “nyo ota rọye.”—Mat. 17:5.

3. Amono yen eta ri Jesu nana shekpahen: “Ọsẹ, vwo ghovwo ayen”?

³ Die yen Jesu tare? Ra vwọ kanre Jesu mu urhe rẹ oja nu, ọ da nẹrhovwo: “Ọsẹ, vwo ghovwo ayen.” Vwo ghwovwo amono? Eta nana nẹrhẹ a riẹn ihwo re che vwo ghwovwo: “Ayen riẹn obo rẹ ayen ruẹ-ẹ.” (Luk 23:33, 34) Ọ sa dianẹ Jesu ta ota kpahen isodje ri Rom ri hwe ibibẹn phiyọ abọ vẹ awọ rọyen. Ayen ghene riẹn oborẹ ayen ruẹ-ẹ. Vwọba, eta rọyen na ji se shekpahen ihwo evo vwẹ otu na re rhọnvwere nẹ e hwe, ẹkẹvuọvo, ri che vwo esegbuyota kpahọn ukuko na. (Iruo 2:36-38) Jesu muophu ji phi eta phiyọ evun fikirẹ oshenyẹ rọ rioja rọye-en. (1 Pita 2:23) Ukperẹ ọtiọyen, ọ nẹrhovwo rhe Jihova nẹ o vwo ghovwo ihwo ri hwere na.

4. Die yen e se yono vwo nẹ owenvwe rẹ Jesu vwori rọ vwọ reyọ vwo ghovwo ihwo re vwọsuọ?

⁴ Die yen e se yono vwo nẹ eta ri Jesu rhe? Kerẹ Jesu,  ofori nẹ avwanre vwo owenvwe ra vwọ reyọ vwo ghovwo ihwo efa. (Kọl. 3:13) Ihwo evo, ji te ihwo rẹ orua rẹ avwanre dede sa vwọso avwanre kidie ayen vwo ẹruọ rẹ esegbuyota rẹ avwanre kugbe oborẹ avwanre yeren akpọ wa-an. Ayen se gun efian nyẹ avwanre, phọphọ avwanre vwẹ azagba, ghwọrọ ẹbe rẹ avwanre, yẹrẹ tobọ djẹ uguegue mu avwanre. Ukperẹ avwanre vwo phi eta phiyọ evun, avwanre sa nẹrhovwo rhe Jihova nẹ o rhie ẹro rẹ ihwo re vwọsua avwanre, rere ayen sa vwọ mrẹ uyota na vughe ẹdẹ ọvo. (Mat. 5:44, 45) Ọke evo ọ sa bẹn ra vwọ reyọ vwo ghovwo ihwo, ma rho siẹrẹ e de hirharoku oshenyẹ ọgangan. Ẹkẹvuọvo, siẹrẹ avwanre de phi eta phiyọ evun, e rhe vwo ghovwo-o, ọyena sa so ọmiaovwẹ kẹ avwanre. Oniọvo aye ọvo da ta: “Me mrẹvughe nẹ ọ dia evwoghovwo ko mudiaphiyọ nẹ me cha vwẹ ẹro okueku vwo ni oruchọ rẹ ihwo efa yẹrẹ vwẹ uphẹn kẹ ihwo nẹ ayen ru vwe obo ri je aye-en. Ukperẹ ọtiọyen, o mudiaphiyọ nẹ mi brorhiẹn nẹ mi rhe che muopho kpahen aye-en.” (Une 37:8) Avwanre da jẹ ojẹ ra vwọ reyọ vwo ghovwo, kọyen avwanre brorhiẹn nẹ e rhe che muopho kpahen obo re phiare na-a.—Ẹfe. 4:31, 32.

5. Die yen Jesu ve kẹ oji ọvo ra kanre mu urhe kẹrẹ, kẹ diesorọ o vwo ve uve yena kẹ?

⁵ Die yen Jesu tare? A kanre iji ivẹ vwẹ obọrhen vẹ obohwẹre ri Jesu. Ayen ihwo ivẹ je reyọ Jesu vwọ jehwẹ ẹsosuọ. (Mat. 27:44) Jẹ ukuko na, ọvo usun rayen da dobọ rẹ ehwẹjẹ rọyen ji. Ọ da rhe mrẹvughe nẹ Jesu “ru emuọvo chọ-ọ.” (Luk 23:40, 41) O de ji djephia nẹ o vwo imuẹro nẹ a cha rhọvwọn Jesu nẹ ushi, o mi ji sun kerẹ ovie ẹdẹ ọvo. Ọ da ta kẹ Osivwin rọyen ro ghwẹ na: “Jesu karohọ ovwẹ vwẹ ọke wo de te Uvie rẹ ogangan wẹn na.” (Luk 23:42) Esegbuyota rẹ ọshare na ganre dẹn! Jesu da kpahen kẹ: “Uyota me ta kẹ owẹ, nonẹ na me vẹ owẹ dia [ọ dia vwevunrẹ uvie na-a, ẹkẹvuọvo] vwi Paradais.” (Luk 23:43) Noso nẹ Jesu ve uve yena kẹ ọshare na komobọ, rọ vwọ tanẹ “me” vẹ “owẹ.” Kidie nẹ Jesu riẹnre nẹ Ọsẹ rọyen ohwo vẹ arodọnvwẹ, ọ da ta eta re sa vwẹ iphiẹrophiyọ kẹ oji na ro ghwẹ na.—Une 103:8.

6. Die yen eta rẹ Jesu ta kẹ oji na yono avwanre?

⁶ Die yen e se yono vwo nẹ eta ri Jesu rhe? Jesu vwẹrokere udje rẹ Ọsẹ rọyen gbagba. (Hib. 1:3) Jihova guọnọ reyọ vwo ghovwo ji gbe arodọnvwẹ kẹ avwanre. Ẹkẹvuọvo, tavwen o ki se ru ọtiọyen, umwemwu rẹ avwanre ruru vwẹ ọke rọ wanre cha da avwanre, avwanre mi ji vwo esegbuyota kpahen izobo ri Jesu. (1 Jọn 1:7) Ọ sa bẹn kẹ ihwo evo rẹ ayen vwo vwo imuẹro nẹ Jihova se vwo ghovwo imwemwu rẹ ayen ruru vwẹ ọke rọ wanre. Wo de vwo oka rẹ ẹwẹn ọtiọyen, gbe roro kpahen ọnana: Ọmọke krẹn tavwen o ki ghwu, Jesu gbe arodọnvwẹ kẹ oji ọvo ẹdẹdẹ ro tu vwo esegbuyota kpahọn. O de se ru ọtiọyen, kọyen Jihova ji se gbe arodọnvwẹ kẹ idibo rọyen re davwẹngba rayen eje vwo nene iji rọyen!—Une 51:1; 1 Jọn 2:1, 2.

7. Die yen Jesu ta kẹ Meri vẹ Jọn vwẹ Jọn 19:26, 27, kẹ diesorọ ọ vwọ ta ota yena?

⁷ Die yen Jesu tare? (Se Jọn 19:26, 27.) Jesu guọnọ vwẹrote oni rọyen. Ọ sa dianẹ oni rọyen ayeuku. Ọkiọvo iniọvo ri  Jesu sa ghẹrẹ je kẹ obo rọ guọnọre eje. Ẹkẹvuọvo, ono yen cha chọn uko vwo sikẹrẹ Jihova phiyọ? O vwo emu vuọvo ro djerephia nẹ iniọvo ri Jesu hirhephiyọ idibo rọyen vwẹ ọke yena-a. Ẹkẹvuọvo, Jọn ọyen ọyinkọn rọ fuevun, rọ je dia ọvo usun rẹ igbeyan ri Jesu re ma kẹrẹ. Jesu reyọ ihwo re vẹ ọyen gba ga Jihova phiyọ ihwo rẹ orua rọyen. (Mat. 12:46-50) Ọtiọyena, fikirẹ ẹguọnọ vẹ erorokẹ ro vwo kpahen Meri, Jesu da tanẹ Jọn vwẹrote, kidie ọ riẹnre nẹ Jọn cha nabọ chọn uko vwo sikẹrẹ Jihova phiyọ. Ọ da ta kẹ oni rọyen: “Ni ọmọ Wẹn!” Ọ da rha ta kẹ Jọn: “Ni oni Wẹn!” Nẹ ẹdẹ yena yanran, Jọn da rhe họhọ ọmọ vwọ kẹ  Meri, ọ da vwẹrote Meri kerẹ oni obọ rọyen. Jesu ghini dje uvi rẹ ẹguọnọ kẹ aye ọghanghanre nana rọ nabọ vwẹrote nẹ ọkiemọ rhe, ro ji mudia kẹrẹ ọke ro vwo ghwẹ!

8. Die yen eta rẹ Jesu ta kẹ Meri vẹ Jọn yono avwanre?

⁸ Die yen e se yono vwo nẹ eta ri Jesu rhe? Avwanre sa kẹrẹ ihwo re vẹ avwanre gba ga Jihova vwọ vrẹ ihwo rẹ orua rẹ avwanre. Ihwo rẹ orua sa vwọso yẹrẹ chukoku avwanre, ẹkẹvuọvo, Jesu veri nẹ e de churumu Jihova vẹ ukoko rọyen, e che vwo “ujori kpahe ujori” rẹ obo re va avwanre abọ. Avwanre cha mrẹ ihwo buebun re cha họhọ emọ, esẹ, yẹrẹ ini kẹ avwanre. (Mak 10:29, 30) Oma rha vwerhen owẹ nẹ wọ hẹ ohri rẹ iniọvo eya vẹ eshare ri vwo ẹguọnọ ri Jihova kugbe omoma rayen?—Kọl. 3:14; 1 Pita 2:17.

9. Die yen e se yono vwo nẹ eta ri Jesu rehẹ Matiu 27:46?

⁹ Die yen Jesu tare? Ọmọke krẹn tavwen Jesu ki ghwu, o de kperi phia: “Ọghẹnẹ mẹ, Ọghẹnẹ mẹ, die jabọ wọ vwọ sen vwẹ?” (Mat. 27:46) Baibol na vuẹ avwanre oboresorọ Jesu vwọ ta ọtiọye-en. Die yen eta yena mudiaphiyọ kẹ avwanre? Jesu womarẹ eta yena vwo ru orugba rẹ aroẹmrẹ rọhẹ Une 22:1. * Vwọba, eta yena nẹrhẹ a riẹn nẹ Jihova “gba ogba yariẹ” Ọmọ rọyen phiyọ-ọ. (Job 1:10) Jesu nabọ riẹn nẹ ọsẹ rọyen siobọnu ọyen kẹ ivwighrẹn na rere ayen davwen ọyen ni vwẹ idjerhe ra je mrẹ ọkpọ rọyen dẹvo-o. Vwọba, eta yena djerephia nẹ o ru emu vuọvo rọ nẹrhẹ ọ riabe rẹ ughwu-u.

10. Die yen e se yono nẹ oborẹ Jesu ta kẹ Ọsẹ rọyen?

¹⁰ Die yen e se yono vwo nẹ eta ri Jesu rhe? Emu ọvo re se yono yen, ofori nẹ e rhẹro rọyen nẹ Jihova cha sẹro avwanre nẹ abọ rẹ edavwini rẹ esegbuyota-a. Kirobo ra davwen Jesu ni te ẹdia rẹ ughwu, o ji fo nẹ avwanre muegba ra vwọ fuevun ọ da tobọ dianẹ e che hwe avwanre. (Mat. 16:24, 25) Ẹkẹvuọvo, avwanre vwo imuẹro nẹ Ọghẹnẹ cha rhọnvwe nẹ a davwen avwanre ni vwọ vrẹ obo re se chiri-i. (1 Kọr. 10:13) Emu ọfa re se yono yen, a sa vwẹ oja re avwanre ekueku kirobo re ru Jesu. (1 Pita 2:19, 20) Ọ dia kidie nẹ avwanre ru chọ yen nẹrhẹ ihwo muẹkpahan avwanre-e, ẹkẹvuọvo kidie nẹ avwanre dia ẹbẹre ọvo rẹ akpọ na-a, avwanre ji soseri kpahen uyota na. (Jọn 17:14; 1 Pita 4:15, 16) Jesu nabọ riẹn oboresorọ Jihova vwọ vwẹ uphẹn kẹ nẹ ọ rioja. Ẹkẹvuọvo, idibo ri Jihova evo ri hirharoku edavwini nọ enọ kpahen oboresorọ Jihova vwọ vwẹ uphẹn kẹ erọnvwọn ebrabra nẹ e phia. (Hab. 1:3) Ọghẹnẹ ro vwo odirin rọ je vọn vẹ arodọnvwẹ na riẹnre nẹ ihwo tiọyena vwo esegbuyota; ọyen ọvo yen sa kẹ ayen uchebro rẹ ayen guọnọre.—2 Kọr. 1:3, 4.

11. Diesorọ Jesu vwọ ta eta rehẹ Jọn 19:28?

¹¹ Die yen Jesu tare? (Se Jọn 19:28.) Diesorọ Jesu vwọ ta ota nana: “Urhuru rẹ ame hwe vwe”? Ọ ta ọtiọyen “rere ọbe ọfuanfon na vwọ gba,” yẹrẹ rere o vwo ru orugba rẹ aroẹmrẹ nana rọhẹ Une 22:15: “Ogangan mẹ yamu kerẹ igbẹphẹre,  ẹrẹnvwe mẹ yamu vwe ọhwa.” Vwọba, urhuru ame se ghini si Jesu fikirẹ odjadja ro rhiẹromrẹ vwẹ enu rẹ urhe rẹ oja na. Ọ ghene guọnọ ame.

12. Die yen e se yono nẹ eta ri Jesu nana: “Urhuru rẹ ame hwe vwe”?

¹² Die yen e se yono vwo nẹ eta ri Jesu rhe? Jesu niro nẹ ọ chọre ọyen vwọ ta oborẹ oma ruo-o; e jẹ avwanre vwẹrokere. Ọke buebun na, avwanre se din ọdavwẹ rẹ avwanre phiyọ oma. Jẹ, avwanre de no nẹ a ghene guọnọ ukẹcha, e jẹ e siomauko ra vwọ nokpẹn rọye-en. Kerẹ udje, wọ da dia ọmare yẹrẹ ohwo ro ghwe vwo omakpokpọ-ọ, wọ sa vuẹ oniọvo ọvo nẹ o rhi mu we kpo eki, yẹrẹ họsipito. Ẹwẹn avwanre da kuọrọn, avwanre sa ta ota kẹ ọkpako ukoko yẹrẹ oniọvo ro tedje rọ sa kerhọ yẹrẹ vuẹ avwanre “ota esiri” rọ cha nẹrhẹ ubiudu avwanre sasa. (Isẹ 12:25) E jẹ avwanre karophiyọ nẹ iniọvo na vwo ẹguọnọ rẹ avwanre, ayen guọnọ chọn avwanre uko vwẹ “ẹdoja.” (Isẹ 17:17) Jẹ, ayen cha sa mrẹ ubiudu rẹ avwanre-e. Ayen cha sa riẹn obo ri ruẹ avwanre-e, jokpanẹ avwanre vuẹ ayen.

13. Die yen Jesu ruru kidie nẹ ọ yọnregan te ọke ro vwo ghwu?

¹³ Die yen Jesu tare? Omarẹ ughọjọ erha rẹ oghẹruvo ri Nisan 14, Jesu de kperi phia: “O reri.” (Jọn 19:30) Kọyen tavwen Jesu ki rhi ghwu, o niroso nẹ o ru erọnvwọn eje rẹ Jihova guọnọre nẹ o ru. Jesu ru orugba rẹ erọnvwọn buebun, kidie nẹ ọ yọnregan te ọke ro vwo ghwu. Ọrẹsosuọ, Jesu dje Eshu phiyọ ọvwọrefian. O djerephia nẹ ohwo ọgbagba sa sẹro rẹ ọyọnregan rọyen gbagba, o toro oborẹ Eshu ruru-u. Ọrivẹ, Jesu vwẹ arhọ rọyen vwo ru ọtanhirhe. Ughwu rọyen nẹrhẹ ihworakpọ ri jẹgba dia evwata vwẹ obaro rẹ Ọghẹnẹ, ọ je nẹrhẹ ayen vwo iphẹrophiyọ rẹ ayen vwọ dia bẹdẹ. Ọrerha, Jesu djerephia nẹ Jihova ọyen osun rẹ ọvwata, o de ji phoro ekan nẹ odẹ rẹ Ọsẹ rọyen.

14. Mavọ yen ofori nẹ e yeren akpọ ri kẹdẹ kẹdẹ rẹ avwanre wan? Djekpahọn.

¹⁴ Die yen e se yono vwo nẹ eta ri Jesu rhe? E jẹ avwanre davwẹngba vwọ sẹro rẹ ọyọnregan rẹ avwanre kẹdẹ kẹdẹ. Roro kpahen oborẹ Oniọvo Maxwell Friend rọ gare kerẹ oyono vwẹ Isikuru ri Gilead tare. Vwẹ ọghwẹkoko rẹ akpọeje ọvo re ruru, Oniọvo Friend da ta ota nana vwẹ ota rọyen ro shekpahen evun-ẹfuọn: “Wọ kpare obo ro fori nẹ wọ ta yẹrẹ ru nonẹna kpo odẹ rọ cha na-a. O muwẹro nẹ wọ cha dia akpọ na te odẹ rọ cha na? Yeren akpọ nonẹna kerẹ asan ra da mrẹ nẹ ọnana yen ẹdẹ rọ koba wo vwo djephia nẹ wo muwan wọ vwọ dia bẹdẹ.” E jẹ avwanre yeren akpọ kẹdẹ kẹdẹ kerẹ asan ra da mrẹ nẹ ọnana yen uphẹn rọ koba ra vwọ sẹro rẹ ọyọnregan avwanre! Ọtiọyena, a da tobọ hirharoku ughwu dede, ka sa ta: “Jihova, me davwẹngba mẹ eje vwọ sẹro rẹ ọyọnregan mẹ, dje Eshu phiyọ ọvwọrefian, je chochọn rẹ odẹ wẹn kugbe usuon wẹn!”

15. Vwo nene obo rehẹ Luk 23:46, imuẹro vọ yen Jesu vwori?

¹⁵ Die yen Jesu tare? (Se Luk 23:46.) Vẹ imuẹro kokoroko, Jesu da ta: “Obọ wẹn mi phi erhi mẹ phihọ!” Jesu riẹnre nẹ arhọ rọyen hẹ obọ ri Jihova, o ji vwo imuẹro nẹ Ọsẹ rọyen cha karophiyọ ọyen.

16. Die yen wo yono nẹ ikuegbe rẹ Oseri ri Jihova ọvo rọhẹ ẹgbukpe 15?

 ¹⁶ Die yen e se yono vwo nẹ eta ri Jesu rhe? Vwo owenvwe wo vwo phi arhọ wẹn phiyọ obọ ri Jihova. Wo se vwo ru ọtiọyen, ku wọ “vwẹ udu wẹn ejobi vwọ kpahe Ọrovwohwo.” (Isẹ 3:5) Roro kpahen udje ri Joshua rọ dia Oseri ri Jihova rọhẹ ẹgbukpe 15 rọ họvwọn ọga re che se sivwi-in. Ọ rhọnvwe rhiabọreyọ omaesivwo rọ vwọso urhi rẹ Ọghẹnẹ-ẹ. Ọmọke krẹn tavwen o ki ghwu, ọ da ta kẹ oni rọyen: “Oni mẹ, Jihova cha vwẹrote vwe. . . . Me sa vuẹ wẹ vẹ imuẹro nẹ Jihova cha rhọvwọn ovwẹ nushi rhe. Ọ riẹn obo rehẹ ubiudu mẹ, mi ghini vwo ẹguọnọ rọyen.” * E jẹ ohwo ọvuọvo nọ oma rọyen, ‘Siẹrẹ mi de hirharoku ọdavwini ro phi arhọ mẹ phiyọ ẹdia rẹ imuoshọ, me sa fuevun kẹ Jihova je vwẹrosuọ nẹ ọ cha karophiyọ ovwẹ?’

17-18. Die yen avwanre yonori? (Ni ekpeti na “ Obo re Yono Vwo nẹ Eta rẹ Jesu Ta Kuko.”)

¹⁷ E se ghini yono emu eghanghanre buebun vwo nẹ eta rẹ Jesu ta kuko! Eta rọyen nẹrhẹ a karophiyọ nẹ ofori a vwọ reyọ vwo ghwovwo ihwo, e mi ji vwo imuẹro nẹ Jihova che vwo ghovwo avwanre. Ọ vwerhoma nẹ avwanre vwo orua rẹ iniọvo eya vẹ eshare re guọnọ chọn avwanre uko. Ẹkẹvuọvo, ofori nẹ a vuẹ ayen siẹrẹ avwanre da guọnọ ukẹcha. Avwanre riẹnre nẹ Jihova cha chọn avwanre uko vwo chirakon rẹ kọdavwini kọdavwini ro te avwanre oma. Avwanre je mrẹ obo rọ ghanre te re vwo yeren akpọ kẹdẹ kẹdẹ kerẹ asan rọ da dianẹ ọnana yen ẹdẹ rọ koba re vwo dje ọyọnregan phia, vẹ imuẹro nẹ Jihova cha kpare avwanre nushi rhe siẹrẹ e de ghwu.

¹⁸ Vwọrẹ uyota, e se yono emu buebun vwo nẹ eta rẹ Jesu tare ọke ro vwo ghwẹ vwẹ urhe rẹ oja na! A da vwẹ obo re yonori vwo ruiruo, ke se ru nene eta nana rẹ Jihova komobọ ta kpahen Ọmọ rọyen: “We nyo ota rọye.”—Mat. 17:5.