1-2. Tera te kaboomwi, ao e aera ngkai ti kainnanoia?

NGKE e bure te mwaane ae kororaoi ae Atam, e a kabuaa te maiu are aki toki, tiaki tii nakoina ma nakoia naba kanoana ake imwina. Bon akea aonan Atam ibukin te baere e karaoia. E bon rineia bwa e na karaoa te bure. Ma tera aroia kanoana? Bon akea irekerekeia ma ana bure Atam. (IRom 5:12, 14) E bon tau ni mate Atam ibukin te baere e karaoia. Ma iai te bwai ae e kona ni karaoia Iehova bwa a aonga ni maiu n aki toki kanoan Atam? Eng! Imwini karaoan te bure iroun Atam, e a kaota Iehova te anga ae e kona iai ni kamaiuia mirion ma mirion kanoan Atam man te bure ao te mate. (KBwaai 3:15) N te tai ae e namatia Iehova, e na boni kanakoa Natina mai karawa bwa “e na anga maiuna bwa te kaboomwi ibukia aomata aika bati.”​—Mareko 10:45; Ioa. 6:51.

² Tera te kaboomwi? Ngkana e taekinaki te kaboomwi n te Koroboki ni Kristian ae Tabu n te Taetae ni Kuriiti, e nanonaki iai te boo are e kabwakaa Iesu ibukini kaokan te baere e kabuaa Atam. (1Kor. 15:22) E aera bwa ti kainnanoa te kaboomwi? Ni kaineti ma ana kaetitaeka ae riai Iehova ae kaotaki n ana Tua, e riai ni kabooaki te maiu ni boona ae te maiu. (TeOti. 21:​23, 24) E kabuaa maiuna ae kororaoi Atam. Ibukin irakin nanon ana kaetitaeka ae riai te Atua, e a kareana maiuna n aomata ae kororaoi Iesu. (IRom 5:17) Ngaia are e a riki bwa “te Tama ae Akea Tokina” nakoia aomata ake a kaotiota onimakinan te kaboomwi.​—Ita. 9:6; IRom 3:23, 24.

3. Ni kaineti ma Ioane 14:31 ao 15:13, e aera ngkai e kukurei Iesu n anga maiuna n aomata ae kororaoi?

³ E kukurei n anga maiuna Iesu ibukina bwa e rangi n tangira Tamana are i karawa ao ngaira naba. (Wareka Ioane 14:31; 15:13.) Ibukin ana tangira anne, e a kamatoaa nanona bwa e  na kateimatoa etin arona i nanoni maiuna, ao ni kakororaoa nanon Tamana. E karaoa anne Iesu man arona n teimatoa ni kakaonimaki ni karokoa matena. Ibukin anne, e na boni kakororaoaki ana moani kantaninga Iehova ibukia te botannaomata, ao te aonnaba. N te kaongora aei, ti na noria iai bwa e aera ngke e kariaia te Atua bwa e na rinanon te karawawataaki Iesu imwaini matena. Ti na nora naba ana katoto te tia korea te Baibara temanna ae rangi ni kakaitau n te kaboomwi. Ao ni kabaneana, ti na maroroakina arora ae ti kona iai ni kaota ara kakaitau ibukin te kaboomwi, ao arora ni karikirakea ara kakaitau ibukin te karea are e katauraoia Iehova ao Iesu ibukira.

4. Kabwarabwaraa aroni maten Iesu.

⁴ Iangoa ana kabanea ni bong ni maiu Iesu i aon te aba. E ngae ngke e kona ni weteiia taanga n anera bwa a na kamanoa, ma e kariaia bwa a na katikia tautian Rom ao n oreia ni karawataa. (Mat. 26:52-54; Ioa. 18:3; 19:1) A kamanenai kaai ni kataere n oreia iai ni karokoa ae e a ikoaki. Imwina, a a katokaa i aon nukana are ikoaki, te boua ae tinebu bwa e na uotia. E kataia Iesu n uotia nakon te tabo are a na kamatea iai. Ma e kairoroaki imwina te mwaane temanna bwa e na uotia ibukina. (Mat. 27:32) Ngke e a roko Iesu n te tabo are e na mate iai, a a bobitiia baina ma waena tautia. E bane tinebun Iesu i aoni baina ma waena aika bobitiaki aikai. A rawawata raoraona, ao e tang tinana. Ma a kakanikoa Iesu I-Iutaia ake taani kairiri. (Ruka 23:​32-38; Ioa. 19:25) E maraki Iesu i nanon aoa aika bati. E a korakai buroona ao maamaana, n te aro are e a kangaanga ikeikena. Ngke e nangi moti ikena, e a tataro nakon Iehova n te kabanea n tai. Imwina, e kararaa atuna ao e a anga maiuna. (Mareko 15:37; Ruka 23:46; Ioa. 10:​17, 18; 19:30) Bon te mate ae rangi ni kammaraki ao ni kamaamaa naba!

5. Tera ae e rawawata riki iai Iesu?

⁵ Iroun Iesu, tiaki te bwai ae rangi ni karawawata aroni matena. E rawawata riki ni bukinana are e kamateaki iai. E kabuakakaaki ni bukinaki bwa e bakannatua, ae taekan te aomata ae aki karinea te Atua ke aran te Atua. (Mat. 26:​64-66) E rangi n rawawata Iesu n te bukibuki anne, n te aro are e a iangoia bwa tera ngke e kamaiua Tamana man te kamaamaeaki anne. (Mat. 26:​38, 39, 42) E aera ngkai e kariaia Iehova bwa e na karawawataaki Natina ae tangiraki ao ni mate? Ti na nori bukina aika tenua.

6. E aera ngkai e riai n tauraki Iesu i aon te kai ni kammaraki?

⁶ Te moan, e riai n tauraki i aon te kai Iesu bwa e aonga ni kainaomataia I-Iutaia man te rekenikai n te Tua. (IKar. 3:​10, 13) A berita bwa a na kawakin Ana Tua te Atua, ma a bon aki ongeaba iai. Ngaia are e a reke irouia te rekenikai anne, irarikin are a bon tau ni mate ngkai kanoan Atam ngaiia. (IRom 5:12) E taekinaki n Ana Tua te Atua nakoia tibun Iteraera, bwa te aomata ae karaoa te bure ae tau ni mate iai, e bon riai ni kamateaki ao imwina e kona naba n tauraki i aon te kai. * (TuaKau. 21:​22, 23; 27:26) Ngaia are ngke e tauraki i aon te kai Iesu, e a karekea iai angan te natannaomata aei bwa a na kakabwaiaaki man ana karea ni kaboomwi, e ngae ngke a kaitaraa.

7. Tera bukina ae te kauoua ngkai e kariaia te Atua bwa e na karawawataaki Natina?

⁷ Iangoa bukina ae te kauoua bwa e aera ngkai e kariaia te Atua bwa e na karawawataaki Natina. E kataneia Iesu ibukini mwiokoana  ae imwaina ae e na riki bwa ara Ibonga ae Rietata. E nora Iesu kangaangan te ongeaba iroun te Atua i aan te kataaki ae korakora. E rangi n rawawata iai ngaia are e tataro ni bubutii buokana “ma te korakai ao te tang.” Kioina ngkai e a tia n rinanon te rawawata Iesu, e kona n ota ni baika ti kainnanoi ao “e kona ni [buokira]” ngkana ti “rinanon te kataaki.” Ai kakaitaura ngaira iroun Iehova ngkai e rinea ara Ibonga ae Rietata ae nananoanga, ae kona n “nanoangaira ni mamaarara”!​—Ebera 2:17, 18; 4:14-16; 5:7-10.

8. Tera bukina ae te katenua ngkai e kariaia te Atua bwa e na kataaki Iesu n te aro ae riao?

⁸ Te katenua, e kariaia Iehova bwa e na karawawataaki Iesu n te aro ae riao, bwa e aonga ni kaekaaki te titiraki ae kakawaki aei: A kona aomata n teimatoa ni kakaonimaki nakon Iehova, e ngae ngke a aitara ma te kataaki ae riao? E taku Tatan bwa a aki konaa! E taekinna bwa a tii beku aomata iroun Iehova ibukini karekeani kakabwaiaaia. Ao e kakoauaa bwa a bon aki tangira Iehova n aron aia bakatibu are Atam. (Iobi 1:9-11; 2:4, 5) Ma e aki nanououa Iehova iroun Natina bwa e na bon teimatoa ni kakaonimaki. Ngaia are e a kariaia bwa e na kataaki n te aro ae riao. E kateimatoa etin arona Iesu ao ni kaotia bwa bon te tia kewe Tatan.

9. Tera ana katoto te abotoro Ioane are kateia ibukira?

⁹ A bati Kristian aika kakorakoraaki aia onimaki n te reirei ae te kaboomwi. A teimatoa n uarongorongo n aki ongea te kakaaitara, ao a nanomwaaka naba i aani kataaki aika kakaokoro ni karokoa ae a a kara. Iangoa ana katoto te abotoro Ioane. E kakaonimaki n tataekina te koaua ibukini Kristo ao te kaboomwi, tao i nanon 60 tabun te ririki. Ngke e a kani koro 100 ana ririki, e iangoaki iroun te tautaeka n Rom bwa te tia kakeru, ngaia are e a kabureaki n te atimwakoro ae Batemoti. Tera bukini kabureana? “Ibukin tataekinan te Atua ao kaotiotan Iesu.” (TeKao. 1:9) Bon te katoto ae raoiroi Ioane ibukin te onimaki ao te nanomwaaka!

10. E kangaa ni kaotaki n ana koroboki Ioane bwa e kakaitau n te kaboomwi?

¹⁰ E kaota raoi Ioane tangiran Iesu ae korakora ao ana kakaitau ibukin te kaboomwi, ni booki ake e korei i aani kairana n te taamnei. E taekina taekan te kaboomwi ke kakabwaia aika reke mai iai, 100 tabun te tai. N te katoto, e korea aei Ioane: “Ngkana iai ae e bure, ao iai te tia buokira ae mena iroun te Tama, ae Iesu Kristo, ae te aomata ae raoiroi.” (1Ioa. 2:1, 2) E kaotaki naba n ana koroboki Ioane kakawakini ‘kaotiotan taekan Iesu.’ (TeKao. 19:10) E teretere bwa e bon rangi ni kakaitau Ioane n te kaboomwi. Ti na kangaa naba ngaira ni kaotiota anne?

11. Tera ae kona ni buokira bwa ti na aki bwaka n te kariri?

¹¹ Rarawa ni bwaka n te kariri. Ngkana ti kakaitau raoi n te kaboomwi, ti na bon aki iaiango n aron aei: ‘I aki kainnanoa ae N na kakorakoraai bwa I aonga n aki bwaka n te kariri. I kona ni karaoa ae bure ao imwina I a manga bubutii kabwaraan au bure.’ Ni kaitaraan anne, ngkana ti kaririaki bwa ti na karaoa ae bure ti na boni kangai: ‘I rawa! N na kangaa ni karaoa anne ngkai e a tia ni karaoi baika bati ibukiu Iehova ao Iesu?’ Irarikin anne, ti kona ni bubutiia Iehova bwa e na kakorakoraira, ni kangai: ‘Tai kariaia bwakau n te kariri.’​—Mat. 6:13.

12. Ti na kangaa ni maiuakina te reirei ni kairiri are n 1 Ioane 3:​16-18?

 ¹² Tangiriia taari. Ngkana ti kaotiota te tangira anne, ti kaotiota naba iai ara kakaitau ibukin te kaboomwi. Bukin tera? Ibukina bwa e aki tii anga maiuna Iesu ibukira, ma ibukia naba tarira ao mwaanera n te onimaki. Ngkai e tauraoi Iesu n anga maiuna ibukia, nanona bwa e rangi n tangiriia. (Wareka 1 Ioane 3:​16-18.) Ti kaotiota tangiraia taari mani baike ti karaoia nakoia. (IEbe. 4:29, 31–5:2) N te katoto, ti buokiia ngkana a aoraki ke ngkana a rinanoni kangaanga aika korakora n aroni kabuanibwai aika karina. Ma tera ae ti riai ni karaoia ngkana iai tarira ae taekina ke ni karaoa te bwai teuana ae maraki nanora iai?

13. E aera ngkai ti riai ni kabwarai buure?

¹³ E rereke naba iroum ae ko kaikoa unim iroun tarim n te onimaki? (NakIbo. 19:18) Ngkana e riki anne, kakairi n te taeka n reirei aei: “Teimatoa n taotaon nanomi i marenami ao tauraoi n ikabwarabure ngkana iai bukini ngurenguremi i marenami, n aron Iehova ngke e tauraoi ni kabwarai ami bure, ao kam riai naba ni karaoa anne.” (IKoro. 3:13) Ni katoatai are ti kabwaraa iai ana bure tarira n te onimaki, ti a kaotia iai nakon Tamara are i karawa bwa ti kakaitau raoi n te kaboomwi. Ti na kangaa n teimatoa ni karikirakea ara kakaitau ibukin ana bwaintangira te Atua aei?

14. Tera te anga teuana ae ti kona iai ni karikirakea ara kakaitau ibukin te kaboomwi?

¹⁴ Kaitaua Iehova ibukin te kaboomwi. E taku te tari te aine ae Joanna ae 83 ana ririki, ae maeka i Inria: “Irou e kakawaki mwanewean te kaboomwi n au tataro ni katoabong, ao ni kaitaua Iehova iai.” N am tataro i bon iroum, iaiangoi baika kairua ake ko karaoi n te bong anne, ao bubutiia Iehova kabwaraan am bure. Ma ngkana ko karaoa te bure ae kakaiaki, ko na boni kainnanoa naba aia ibuobuoki unimwaane. A na boni kakauongo iroum ao n anganiko te reirei ni kairiri ma te tangira man Ana Taeka te Atua. A na tataro ma ngkoe, ao a na butiia Iehova kabwaraan am bure ni kaineti ma ana karea ni kaboomwi Iesu ‘bwa ko aonga ni kamarurungaki [n te onimaki].’​—Iak. 5:14-16.

15. E aera bwa ti riai ni karekea ara tai ni wareka taekan te kaboomwi ao ni kananoa ara iango iai?

¹⁵ Kananoa am iango i aon te kaboomwi. E taku te tari te aine ae Rajamani ae 73 ana ririki:  “Ngkana I wareka taekani karawawataan Iesu ao a bwaka rannimatau iai.” Ko bae naba ngkoe n nanokawaki ngkana ko iangoa rawawatan Natin te Atua are e rinanona. Ngkana ko kabatiaa am tai ni kananoa am iango i aon ana karea Iesu, e na bon rikirake riki iai tangirana iroum ao tangiran Tamana. Ibukini buokam ni kananoa am iango i aon te kaboomwi, e aera bwa ko aki karaoa am ukeuke n reirei iai?

16. Ti kangaa ni kakabwaiaaki man reiakinaia aomata taekan te kaboomwi? (Nora te taamnei ni moan te maekatin aei.)

¹⁶ Reireinia aomata taekan te kaboomwi. Ni katoatai are ti tataekina iai taekan te kaboomwi nakoia tabemwaang, e na bon ririkirake iai ara kakaitau. Iai ara bwai ni mwakuri aika tamaroa, aika ti kona ni kabonganai n reireinia iai aomata bwa e aera ngkai e mate Iesu ibukira. N te katoto, ti kona ni kamanena reirei 4 n te boroutia ae Te Rongorongo ae Raoiroi Mairoun te Atua! Atun te reirei anne, “Antai Iesu Kristo?” Ke ti kona ni kamanena mwakoro 5 n te boki ae Tera Reireiara Man te Baibara? Atun te mwakoro anne, “Te Kaboomwi ae Ana Bwaintangira te Atua ae Moanibaan te Raoiroi.” Ao ni katoa ririki ti karikirakea ara kakaitau ibukin te kaboomwi man arora ni kaakaea Kauringaani Maten Iesu, ao n ingainga ni kaoia aomata bwa a na raonira. Bon te tibwanga ae rangi ni kakawaki mairoun Iehova, reireinakia aomata taekan Natina!

17. E aera ngkai te kaboomwi bon ana bwaintangira ae moanibaan te tamaroa te Atua nakoia aomata?

¹⁷ Ti bon riai ni karikirakea ao ni kateimatoa ara kakaitau ae bati ibukin te kaboomwi. Ibukin te kaboomwi, ti a kona ni karekea ara iraorao ae kaan ma Iehova e ngae ngke ti aki kororaoi. Ibukin te kaboomwi, a a kona n uruakaki ana mwakuri nako te Riaboro. (1Ioa. 3:8) Ibukin te kaboomwi, e a kona ni kakororaoaki ana moani kantaninga Iehova ibukin te aonnaba. E na riki te aonnaba ni kabutaa bwa te bwaretaiti. Aomata nako ake ko kaitiboo ma ngaiia, a nang tangira Iehova ao n toro irouna. Ti bia kakaaei aanga ni katoabong ake ti kona ni kaota iai ara kakaitau ibukin te kaboomwi, ae ana bwaintangira ae moanibaan te tamaroa te Atua nakoia aomata!