Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 16

Hiou Lachi a Balika Melaa Chɔmndo le Sala Baŋaa

Hiou Lachi a Balika Melaa Chɔmndo le Sala Baŋaa

“Po Wana Pɔnɔɔ . . . hiŋ le . . . mbo yɔŋgu yoomu ndɔɔ le wanaa faŋga faŋga baŋaa.”—MAKI 10:​45.

CHONDII 18 Balika Melaa le Sala Baŋaa

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1-2. Yɛɛ cho yɛ sala baŋaa, nduyɛ le yɛɛ ndoo yeemaŋ yɛ?

MƐƐ Adam tosa hakioo, mi di ndoo nɔ le waa achal lefafɛɛŋ ndo hialuŋ ndu a chuauwaa o wa hunɔɔ violɔɔ wa. Adam ndoo tiuba mbo yɔŋgu lakafɛi le haki o tosa wo le kanifuule, kpɛsɛkɛɛ o tosa ndu ni. Kɛ chuauwaa nduaa tosa nyɛ o nyɛ wɔɔŋ te. Nduyɛ o cho nda le dimul ndu le mbo tosa yɔŋ wɔɔŋndo le. (Luomaŋ. 5:​12, 14) Adam ndoo nɔ mbo sɔla piɔmndo le haki o tosa wo. Kɛ baa mi Chɛhowa tosa pa nyɛ le halikpeŋ mi chuauwaa Adam nda wa achal lefafɛɛŋ? Ei. Mɛɛ Adam tosa dɔɔ hakioo, mi Chɛhowa chɔm o foofo koŋ choo, mɛɛ o cho chuauwaa Adam nda o miiliɔŋndaŋ niŋ soli o chɛle hakioo niŋ a piɔmndo yɛ. (Chɛ. 3:​15) Mɛɛ teleŋ Chɛhowa kɛɛsiaa wo fuuluu, mbo yɔŋ Po ndɔɔ le mbo huŋ yɔŋgu yoomu ndɔɔ “le wanaa faŋga faŋga baŋaa.”—Maki 10:​45; Chɔŋ 6:​51.

2 Yɛɛ cho yɛ sala baŋaa? Ndu cho piɔm Chiisu sɔla le halikpeŋ mi waŋchieeya sɔla nyɛ ndoo hɛluŋ Adam ndo ni. (1 Kɔliŋ. 15:​22) Le yɛɛ sala baŋaa ndoo yeemaŋ yɛ? Ndoo yeemaŋ kanifuule, a mɛɛ sawala Mɛlɛka ndoo ke Muuselaŋ la dimi yɛ, te waŋndo ndoo dii pɛ waŋndo, ndu bɛɛ ndaa nɔ ma dii ndu. (Ɛsɔ. 21:​23, 24) Lelaŋ mɛɛ yoomu walaŋndo hɛluŋ Adam, Chiisu ndoo nɔ mbo soliŋ yoomu ndɔ walaŋndo kpeku le waŋchieeya baŋaa. Hei wa tosa mi waŋnda ndaa che maa wana sandaa Chɛhowa cho ni. (Luomaŋ. 5:​17) Mɛɛ Chiisu soliŋ yoomu ndɔɔ sala, mbo simnuŋ “Finyaa o cho le fɛɛŋ a fɛɛŋ ndo” le wanaa duau tiindaŋ ndaa o sala baŋaa niŋnda.—Aisaya 9:​6; Luomaŋ. 3:​23, 24.

3. A mɛɛ Chɔŋ 14:​31 a 15:​13 dimi yɛ, le yɛɛ Chiisu yɔŋguŋ yɛ a kɔllo kpou le yoomu ndɔ walaŋndo soliŋndo sala?

3 Le mɛɛ Chiisu nɔ kaalaa le Finya ndɔ cho o choo choo niŋndo a naa yɛ, o yɔŋguŋ a kɔllo kpou ni le yoomu ndɔɔ soliŋndo sala. (Nuawɔ Chɔŋ 14:​31; 15:​13.) Mi kaalaa hoo nyindu Chiisu le mbo tosa nyɛ o nyɛ Finya ndɔ vem ndu le tosaa. Nduyɛ mbo lo o laalaŋ ndɔɔ choo haaa mbo sɔla piɔmndo. Nyɛ Chiisu tosa hoo wo cho tosa a sabu ni, mi tuu tase Mɛlɛka ndoo nɔ le waŋchieeya a le chieeŋndo wo peeluŋ. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho yaasiaa le sabu Mɛlɛka chɛl mi Chiisu saŋga tau, nduyɛ mbo sɔla piɔmndo wo. Ŋ cho vɛlɛ yaasiaa mɛɛ Chɔŋ wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo ndoo nɔ balika melaa yiŋgoloŋndo le sala baŋaa yɛ. O mɛɛlulaŋ kpɔŋ, ŋ cho yaasiaa mɛɛ naŋ chɔm balika melaa yiŋgoloŋndo le sala baŋaa yɛ.

LE YƐƐ MƐLƐKA CHƐLLƐ MI CHIISU SAŊGA TAU?

Yiyaŋndɔ a saŋga Chiisu keeku niŋ, le naa baŋaa wo (Tofa pɛl 4)

4. Tɛɛsiaawɔ mɛɛ Chiisu sɔla piɔmndo yɛ.

4 Yiyaŋndɔ a mɛɛ sɔɔŋ wa Chiisu choo o paale ndɔle mɛɛlaaleŋ choo tuupa mbo sɔla piɔmndo yɛ. Mi che bɛɛ ndoo tiuba mbo piɛi o Finya ndɔ lo le mbo yɔŋ maalikɛiya le ndu mandaa, kɛ mbo chɛl mi sovɛiyaa maLuomaŋnda bii ndu, nduyɛ ma luaa ndu tau. (Maa. 26:​52-54; Chɔŋ 18:​3; 19:​1) Ma luaa ndu a kpatooleŋ, nduyɛ ma booluu ndu. Okoŋ kɔɔli, mi che bɛɛ pauve wa ndu, kɛ ma ke ndu yɔm bɛndu bɛndoo le mbo kuɛ a ndu o kɛsu. Mi Chiisu kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le mbo chua yɔm lusulɛi koŋ le kɔlaŋ a ndu. Kɛ mɛɛ teleŋ biŋgi hiou, ma dimul po cheleŋ le mbo mala ndu kɔlaŋ a ndu. (Maa. 27:​32) Nduyɛ mɛɛ nda fuuluu, mi sovɛiyaa kaŋ baŋ ndu peloŋ a balaŋ o yɔm koŋ choo. Mɛɛ nda chii ndu baŋɔɔ, nduyɛ ma simi yɔm nda baŋ ndu choo wo, mi lɔndimɛiyoŋ sɛɛsiaa visiŋ ndɔŋ. Mi mɔnɛi bii kala ndɔ a chaaŋaa nduaa, nduyɛ ma chaŋ tau. Kɛ o baa pilɔɔ choo, simlachiaa Chuuwa wa ndu mamɔɔ kpeekpei. (Luku 23:​32-38; Chɔŋ 19:​25) Le hawɛila bɔɔbɔɔ, Chiisu wa o landaa o yɔm koŋ choo. Nduyɛ mɛɛ teleŋndo ndoo hiau fau, lende koni ndii wa ikala ndu o ba le yoomuaŋ chuaa ni. A nyɛ nɛiyaa koŋ kpou, mbo piɛi piɛile mɛɛlaaleŋ o Finya ndɔ lo. Okoŋ mbo mal bolleŋ, nduyɛ mbo malnuŋ kɔl. (Maki 15:​37; Luku 23:​46; Chɔŋ 10:​17, 18; 19:​30) Ma tusi Chiisu siɔmbulaŋ tau, nduyɛ ma dii ndu diyɔɔ imɔnɔɔ.

5. Yɛɛ ndoo tɛɛmbuu yɛ Chiisu kɔllo?

5 O cho mɛɛ nda wa Chiisu diyɔɔ yɛ le tɛɛmbuu ndu kɔllo le. Kɛ nyɛ tɛɛmbuu ndu kɔllo wo wa choola nda nyiinduu ndu choo laŋ ni. Mi waŋnda nyiinduu ndu choolaŋ choo maa o tɛɛmbuu diola Mɛlɛkalaŋ, nduyɛ maa o nɔ lebɛɛ le Mɛlɛka le. (Maa. 26:​64-66) Mi hei tɛɛmbuu Chiisu kɔllo tau. Le hei, ndoo yeema mi Finya ndɔ ndoo chɛl ma tusi ndu siɔmbulaŋ o nɛi waa naa choo le. (Maa. 26:​38, 39, 42) Le yɛɛ Chɛhowa chɛllɛ mi Po ndɔ kaalaa saŋga tau, nduyɛ mbo sɔla piɔmndo? Ŋ yaasiaŋndɔ sabulaŋ la yaa.

6. Le yɛɛ nda baŋ yɛ Chiisu o yɔmndo choo?

6 O tasoo, ndaa nɔ ma baŋ Chiisu o yɔmndo choo le halikpeŋ mbo soli Chuuwa o sendi nda wa wo bɛŋgu. (Kalee. 3:​10, 13) Chuuwa wa o sendioo bɛŋgu kanifuule, ma chua buŋgɛi le sawala Chɛhowalaŋ diikɔŋndo kɛ a diikuŋ ndaŋ te. O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, a wa vɛlɛ o sendioo bɛŋgu kanifuule, chuauwaa Adam nda nda wa ni. (Luomaŋ. 5:​12) A mɛɛ sawala Mɛlɛka ndoo ke Muuselaŋ la dimi yɛ, te waŋndo ndoo tosa pɛ suɛi waa naa, ndoo nɔ mbo sɔla piɔmndo nduyɛ lepum ma landu ndu o yɔmndo choo. * (Ditɔnɔ. 21:​22, 23; 27:​26) Lelaŋ mɛɛ nda baŋ Chiisu o yɔmndo choo, mi keŋ soli Chuuwa o sendi nda wa wo bɛŋgu mi che bɛɛ ma kɛɛ ndu.

7. Ɔɔ sabu diiŋ ndɔ Mɛlɛka chɛl mi Po ndɔɔ saŋga tau wo?

7 Sabu diiŋ ndɔ Mɛlɛka chɛl mi Po ndɔɔ saŋga tau wo cho ni, pɛɛkoo o wa ndu ni le mbo huŋ simnuŋ Masa Wanaa Soliaa Lasalaa o chilaŋ niŋ. Mi Chiisu cha mɛɛ i cho ikala le Mɛlɛka diikɔŋndo o tɔɔndaŋ kala kalaa bɛŋgu yɛ. Mɛɛ nyɛkindilaa ŋɔu ndu tei, mbo chaŋ o Mɛlɛka lo. Le hei naa bɛɛ te nyɛpalaa komal naa pɛ, o nɔla mbo bii bila mɛɛ naŋ cho sinaŋndo yɛ nduyɛ mbo mala naa. Ŋ cho bɔɔ a kɔl kɛndɛ le mɛɛ Chɛhowa yulu ndu iso le mbo wa Masa Wanaa Soliaa Lasalaa yɛ kanifuule, “o nɔla mbo tuiinuŋ naa inyiɛɛ.”—Hibu. 2:​17, 18; 4:​14-16; 5:​7-10.

8. Ɔɔ sabu yaa ndɔ Mɛlɛka chɛl ma tusi Po ndɔɔ nyɛpalaa kala kalaa choo wo?

8 O yaa ndɔɔ, mi Chɛhowa chɛl mi Po ndɔɔ saŋga tau le halikpeŋ mbo muli nyuna sɔvɛ sɔviɔɔ hoo. Ndu cho ni maa: Baa waŋchieeya tiu pa ba ma lo o tiindaŋ ndaa choo o yɔŋ bɛɛ ma tusi nda nyɛpalaa kala kalaa choo? Setana dimi maa le mɛɛ naŋ cho Chɛhowa nyɔɔŋ sɔlaa o ba yɛ, naŋ cho ndu piɛiyo ni. Nduyɛ o yiyaŋ maa, mɛɛ mɛɛ Adam ndoo nɔ kaala kpeekpei le Chɛhowa le yɛ, lende koni naa bɛɛ cho ni. (Choobu 1:​9-11; 2:​4, 5) Le mɛɛ Chɛhowa ndoo nɔ tiindaŋndo o Po ndɔɔ niŋ yɛ o chɛl ni, ma tusi ndu nyɛpalaa wanachioo nɔla mbo biunuŋ ndo choo. Nduyɛ mi Chiisu lo o tiindaŋ ndɔɔ choo. Le hei, mbo chɔm kpendekele maa wana lachoowaa Setana cho ni.

CHƆŊ NDOO NƆ BALIKA MELAA YIŊGOLOŊNDO LE SALA BAŊAA

9. Taamasi yɛɛ Chɔŋ, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo kɛsullɛ naa?

9 Tonya Kilisiɔŋaa bɔɔbɔɔ pɛɛku a sala baŋaa okɔɔ wo, tosa mi tiindaŋ ndaa kiandu poŋ. Mi che bɛɛ ma tusi Kilisiɔŋnda haa nyɛpalaa choo, kɛ ma biunuŋ, nduyɛ ma hiou lachi a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo haaa o mɛɛlula yoomula ndalaŋ. Ŋ yaasiaŋndɔ taamasi Chɔŋ, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo. Mbo dimul waŋnda tonya cho a Kiliti vɛlɛ a sala baŋaa okɔɔ wo naapum le wɔsilaŋ hiouwɔɔ 60. Mi che bɛɛ o wa niŋ fuuluuwo wɔsilaŋ 100, kɛ mi Luomaŋnda kua a ndu o lɛŋnde Patimɔɔleŋ niŋ, le mbo wa o biyɔɔ niŋ. Le yɛɛ ndaa tosa yɛ keŋ? Mi Chɔŋ pila dimi aa: “Le mɛɛ ya I dimul waŋnda suɛi Mɛlɛkɛi a sɔɔŋ tonyaŋ Chiisu chɔm ndoŋ yɛ.” (Sɔɔŋ. 1:​9) Nuawɔ se taamasi kɛndɛ le loo o tiindaŋndo choo a kaa biuwaŋndo chɔmndo!

10. Vɛɛ Chɔŋ wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo chɔm yɛ maa, ndoo nɔ balika melaa le sala baŋaa?

10 O yaula Chɔŋ poonyiaalaŋ niŋ, mbo chɔm kaala yiŋgoloŋ ndoo nɔ le Chiisu wo a mɛɛ kpɛ ndoo nɔ balika melaa le sala baŋaa yɛ. Mbo suaa a sala baŋaa ɔɔ a tɔnɔla o chuu naa laŋ okɔɔ hiouwɔɔ bɛmbɔɔ 100. Le taamaseliiyo, mbo poonyiaa aa: “Wana o wana tosa yɔŋ wɔɔŋndo pɛ, wana cho o suaa le naa naa Mɛlɛka Finya naa chua wo, ndu yɔnuŋ ni maa Chiisu Kiliti o cho sakpo Mɛlɛka o hɔl lo.” (1 Chɔŋ 2:​1, 2) Mi Chɔŋ poonyiaa vɛlɛ maa, i cho suɛi sɔvɛ le miŋ dimul waŋnda “a sɔɔŋ Chiisu chɔm waŋnda woŋ” okɔɔ. (Sɔɔŋ. 19:​10) I cho kpendekele maa, Chɔŋ ndoo nɔ balika melaa yiŋgoloŋndo le sala baŋaa. Vɛɛ naa bɛɛ chɔm yɛ maa ŋ nɔ balika melaa le sala baŋaa?

VƐƐ Ŋ CHƆM YƐ MAA A NƆ BALIKA MELAA LE SALA BAŊAA?

Te ŋ nɔ pɛ balika melaa yiŋgoloŋndo le sala baŋaa, keŋ cho naa mala miŋ chɔulaba tɔɔndaŋnda komal naalaŋ (Tofa pɛl 11) *

11. Yɛɛ mala yɛ naa miŋ chɔulaba tɔɔndaŋndo?

11 Chɔulaba tɔɔndaŋndo. Te ŋ nɔ pɛ balika melaa le sala baŋaa, koŋ tosa te sɔɔŋ luei naa o hakioo niŋndoŋ komal naa pɛ, ŋ dimi aa: ‘I nɔ mi fafaŋ muŋ te. Nduyɛ o yɔŋ bɛɛ mi tosa hakioo, I nɔla mi nyuna Chɛhowa le mbo mal la haki.’ Kɛ o baa pilɔɔ choo, balika melaa naŋ nɔ le sala baŋaa wo cho naa nyindɔɔ le miŋ dimi aa: ‘Fɛɛŋ bɛɛ I tosa suɛi waa naa le kanifuule, Chɛhowa nda Chiisu chɔm ya bɔɔ kaalaa.’ Kɛ le miŋ tiu hei ba, ŋ nɔ miŋ nyɔɔlu Chɛhowa le mbo tosa a sabu tɔɔndaŋ komal naa miŋ tosa yɔŋ wɔɔŋndo le.—Maa. 6:​13.

12. Vɛɛ naŋ duau yɛ sila cho o Chɔŋ Tasoo 3:​16-18 niŋndo o wali niŋ?

12 Kaala puaapiliaa a ndepiliaa numnda. Te ŋ kaala pɛ puaapiliaa a ndepiliaa naa, mɛɛ ŋ nɔ balika melaa le sala baŋaa. Le yɛɛ? Kanifuule, o cho ko le naa le Chiisu soliŋ yoomu ndɔɔ sala le. Kɛ le puaapiliaa a ndepiliaa naa bɛɛ. Te ŋ wa pɛ a bɛɛndiaŋ le miŋ vi le nda, mɛɛ keŋ cho chɔm kpendekele maa a cho a sɔvɛ le naa. (Nuawɔ Chɔŋ Tasoo 3:​16-18.) Mɛɛ naŋ bii puaapiliaa a ndepiliaa yɛ chɔm ni maa ŋ kaala nda. (Ɛfi. 4:​29, 31–5:​2) Le taamaseliiyo, mi kaala naŋ nɔ le nda wo nyindu naa miŋ mala nda te a wa pɛ a naa, te a wa pɛ nyɛpalaa kala kalaa biuwɔŋndo ɔɔ te kpundɔɔ komal nda pɛ. Kɛ yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa te a benduŋ pɛ a naa?

13. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ mal puaapilɛnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔ naa haki?

13 Baa ma che ndi pa lepum ikala le puaapilɛnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔ numndo malɔɔ haki? (Lɛvi. 19:​18) Te lende i cho ni, mɛɛ sila hoo nɔla mbo mala num tau: “La biuwaŋ vellaa velle. Nduyɛ, te o wa pɛ mi chaaŋ num yɔŋ num isɔɔ, mɛɛ mal ndu le suɛi wɔɔŋ o tosal num keŋ nde. La nɔ mi la malnaŋ vellaa velle mɛɛ Masanɔɔ Mɛlɛka mal nya le yɔŋnda nyala wɔɔŋndaŋ yɛ.” (Kolo. 3:​13) Teleŋ o teleŋ naŋ mal pɛ puaapilɛnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔ naa haki, mɛɛ ŋ chɔm Finya naa cho o choo choo niŋndo kpendekele maa, ŋ nɔ balika melaa le sala baŋaa. Vɛɛ naŋ chɔɔlu yɛ balika melaa chɔm le ke sɔvɛ Mɛlɛka ke naa hoo wo?

VƐƐ NAŊ CHƆƆLU YƐ BALIKA MELAA CHƆM LE SALA BAŊAA?

14. Ɔɔ nɛiyo opilɛ o naŋ chɔɔlu balika melaa chɔm le sala baŋaa wo?

14 Mel Chɛhowa balika le sala baŋaa. Mi ndepilɛnɔ wɔsila 83 pilɛ diolaŋ Choana o lɛŋnde Iŋdiaaleŋ niŋ dimi aa: “I che maa i cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le mi soo a sala baŋaa okɔɔ lepaa o lepaa o piɛile nileŋ niŋ, nduyɛ mi mel Chɛhowa balikaa le ndu.” Te a wa pɛ piɛileŋ, yiyaŋ a biondɔŋnda ŋ tosa o paaleŋ niŋndaŋ okɔɔ, nduyɛ ma nyuna Chɛhowa le mbo mal num haki. Kɛ te o yɔŋ pɛ maa biondɔŋ wɔɔŋ wɔɔŋndo ŋ tosa ni, a nɔ ma nyuna bɛnduaa kundaa le ma mala num. A cho num nilaŋ yaŋɔɔ, nduyɛ ma soliŋ Diom Mɛlɛkaa kpeku le num sila yeemaŋndo kioo o nɛi kaalaa niŋ. A cho piɛi le num o Chɛhowa lo, le mbo mal num haki nduyɛ ma hiou lachi a chaŋyɛi kɛndɛi nɔɔ a ndu.—Chemi. 5:​14-16.

15. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ pɛɛku a sala baŋaa okɔɔ, nduyɛ miŋ yiyaŋ lechoo?

15 Yiyaŋ yiŋgoloŋ o sala baŋaa choo. Mi ndepilɛnɔ wɔsila 73 pilɛ diolaŋ Luachamani dimi aa: “Teleŋ o teleŋ ya veelu pɛ diomndaŋ a mɛɛ Chiisu saŋga yɛ okɔɔ, mi mɛmiaŋ ma yɛŋgɛ yɛŋgiaŋ ya.” Naapum num bɛɛ mi mɔnɛi bii num tau, te a yiyaŋ pɛ a mɛɛ Po Mɛlɛkaa saŋga yɛ okɔɔ. Kɛ mɛɛ ŋ yiyaŋ fau a sala baŋaa okɔɔ, lende koni ŋ chɔɔlu kaalaa nɔ le Chɛhowa a le Po ndɔɔ ni. Nuuviaa buŋgaŋ soo a sala baŋaa okɔɔ woŋ, nduyɛ ma chua teleŋndo le muŋ pɛɛkoo. Keŋ cho num mala ma yiyaŋ yiŋgoloŋ o sala baŋaa choo.

Mi Chiisu soliŋ nyɛdiaa taaniŋndo kpeku le buɛiyaa nduaa chɔmndo mɛɛ nda nɔ ma loonuŋ a piɔm ndɔɔ okɔɔ yɛ (Tofa pɛl 16)

16. Tɔnɔ yɛɛ naŋ sɔla yɛ te ŋ pɛɛku pɛ acheleŋnda a sala baŋaa okɔɔ? (Tofa fotueiyo o kɔɔ.)

16 Pɛɛku acheleŋnda a sala baŋaa okɔɔ. Teleŋ o teleŋ ŋ dimul pɛ acheleŋnda a sala baŋaa okɔɔ, mi keŋ tosa ma chɔɔlu balika melaa nɔ le ndu. Ŋ nɔ yaulaŋ a vidueilaŋ tau, la mala naa miŋ tɛɛsial waŋnda le sabu Chiisu soliŋ yoomu ndɔɔ sala le naa wo. Le taamaseliiyo, ŋ tiuba miŋ soliŋ buŋgɛi 4 o yauwo hoo niŋ, Yooŋgu Kɛndɛ Chɛŋ O Mɛlɛka Lo Wo. Buŋgɛi hei nɔ suɛi lebolle aa, “Nɛɛ cho yɛ Chiisu Kiliti?” Ɔɔ ŋ soliŋ vɛlɛ buŋgɛi 5 o yauwo hoo niŋ, Yɛɛ Baabuiyo Pɛɛku yɛ Naa? I nɔ suɛi lebolle aa, “Baŋaa Ke Bɛndu Mɛlɛkaa.” Iwɔsi o wɔsi, miŋ chɔɔlu balika melaa chɔm le sala baŋaa te ŋ dɔu pɛ sɛmbɔɔ tau le acheleŋnda veeloo le Loonuŋyaa, nduyɛ miŋ kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le miŋ kuɛ. Dikeŋnaŋ bɛndoo pila Chɛhowa ke naa hoo ni, le acheleŋnda pɛɛkoo a Po ndɔɔ okɔɔ.

17. Le yɛɛ sala baŋaa cho yɛ ke sɔvɛ hiou kpou wo fulaa Mɛlɛka o ba?

17 A tonya, ŋ nɔ sabu kɛndɛ kɛndɔɔ le balika melaa yiŋgoloŋndo chɔmndo le sala baŋaa. Mi che bɛɛ wanaa lahakiaa naŋ cho ni, kɛ sala baŋaa tosa ni miŋ wa o chaŋyɛi kpɛɛluŋnde niŋ a Chɛhowa. Ndu cho vɛlɛ tosa ni, mi Chiisu huŋ tɛɛmbuu nyɛ o nyɛ Masa Nyinaa Wɔɔŋnda cho tosaa. (1 Chɔŋ 3:​8) Sala baŋaa hoo cho vɛlɛ tosa a sabu ni, mi Chɛhowa huŋ peelu tuu tase ndoo nɔ le chieeŋndo wo. Okoŋ, mi chieeŋndo kpou simnuŋ Kpele Hɛnɛkiɔɔ. Wana o wana o Kpele Hɛnɛkiɔɔ niŋ cho Chɛhowa kaala, nduyɛ ma piɛi ndu. Lelaŋ, maa naa kpou ŋ nuuviaŋ nɛilaŋ lepaa o lepaa, le balika melaa chɔmndo le ke sɔvɛ Chɛhowa ke naa hoo wo, sala baŋaa!

CHONDII 20 A Ke Naa Po Numndo

^ pɛl. 5 Le yɛɛ Chiisu saŋga yɛ tau, nduyɛ mbo sɔla piɔmndo? O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho mulioo sɔla le nyunaa hoo. I cho naa vɛlɛ mala miŋ chɔɔlu balika melaa chɔm le sala baŋaa.

^ pɛl. 6 O naamu maLuomaŋndo niŋ, te waŋndo ndoo tosa pɛ sɔɔŋ waa naa, ndoo nɔ mbo wa yoomu ma yii ndu ɔɔ ma baŋ ndu o yɔmndo choo. Mi Chɛhowa chɛl ma dii Po ndɔɔ o nɛi waa naa choo.

^ pɛl. 55 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Puaapiliaa a yaa cho simulta yɛ yɛlaŋ chɔulabaa. O tasoo cho kiɔɔ fotueila bɛnda le laŋ tofaa. O diiŋ ndɔɔ cho kiɔɔ sikɛɛtiile chaaŋndɔ ke ndu leŋ. Nduyɛ o yaa ndɔɔ cho kiɔɔ luɛiyɔɔ niŋndo chɛlɔɔ.